Burgemeester en Wethouders Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon 030 - 286 10 00 Fax 030 - 286 12 24 www.utrecht.nl www
Aan de leden van de gemeenteraad van Utrecht
Behandeld door Doorkiesnummer E-mail Bijlage(n) Uw kenmerk Uw brief van
Marieke Hellevoort 030-2861565
[email protected] 1
Datum Ons kenmerk Onderwerp
19 november 2013 13.063715 Toezeggingen en Motie66 Voor een goed idee is altijd plek
Verzonden Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden
Geachte leden van de gemeenteraad, Op 11 juli 2013 debatteerde uw raad over de nota Versterking en verbreding van participatie in Utrecht (mei 2013). In deze nota geven wij op hoofdlijnen aan hoe wij als gemeente kunnen aansluiten bij de initiatieven van Utrechters en/of hoe wij Utrechters meer ruimte kunnen geven om initiatieven te realiseren. In de bijeenkomsten van 2 juli 2013 van de commissie Mens en Samenleving en van 11 juli 2013 van de voltallige gemeenteraad gaf de raad steun aan deze aanpak en zocht tegelijk naar concrete invulling hiervan. Dat leidde tot toezeggingen van ons college en de aangenomen motie 2013/66: Voor een goed idee is altijd plek. Met deze brief komen we onze toezeggingen na en gaan we in op dat wat in uw motie gesteld wordt. Werkwijze rond initiatieven Uw commissie en raad vroegen om een eenvoudige procedure voor het indienen van initiatieven. Daarover het volgende: Wij gaven in de commissie aan dat ruimte geven aan initiatief in de stad, ook als een initiatief niet onmiddellijk past in bestaand beleid, budget of regelgeving, een nieuwe manier van (samen)werken is, waarmee we de komende tijd de (on)mogelijkheden werkenderwijs en samen met elkaar zullen onderzoeken. We willen er voor waken deze nieuwe manier van werken onmiddellijk vast te gaan leggen in procedures en protocollen. Want aansluiten bij initiatieven is maatwerk: het ene initiatief is het andere niet. En maatwerk kost tijd. Het gaat in dit stadium allereerst om ruimte scheppen voor initiatieven, ook als ze niet onmiddellijk passen in bestaand beleid, budget of regelgeving, en daarbij vooral ook om ander houding en gedrag. Betrokkenheid raad We betrekken uw raad de komende tijd graag actief bij deze nieuwe manier van (samen)werken, door regelmatig met u over de voortgang van specifieke initiatieven te spreken, over de (nieuwe) rol van de
Burgemeester en Wethouders
Datum: 19 november 2013 Kenmerk: 13.063715
gemeente en van onze samenwerkingspartners hierbij, wat goed gaat, en waar we tegenaan liepen en lopen. We denken hierbij bijvoorbeeld aan de organische gebiedsontwikkeling van het Westplein, aan de uitvoering van het Dynamisch Stedelijk Masterplan, aan de uitvoering van 'Meedoen naar Vermogen', aan het realiseren van welzijnsaccommodaties in zelfbeheer, pilot Openbare Ruimte Binnenstad, de wijkgroenplannen, de ruimte die we bieden aan stadslandbouw en tijdelijk gebruik van braakliggende terreinen. Bij deze nieuwe manier van werken, in de richting van een faciliterende overheid die ruimte geeft aan goede initiatieven, is de rol van uw raad van essentieel belang: zowel in kaderstellende, als controlerende zin. Wij nodigen u in dit verband graag uit voor het JijMaaktUtrecht-festival op 21 november 2013. Hierin willen we met u, initiatiefnemers en ambtenaren het gesprek aangaan over de soorten initiatieven die er in Utrecht zijn, mogelijke vormen van gemeentelijke ondersteuning en afwegingen en werkwijzen daarbij en de rollen van de verschillende partijen daarbij, waaronder die van uw raad. In het bijzonder willen we u wijzen op de workshop 'kompas voor initiatief', waarin we aan de hand van de praktijk handvatten ontwikkelen om flexibel te kunnen afwegen welke initiatieven we wel en welke niet gemeentelijk ondersteunen en wat de rol van de raad hierin zou kunnen zijn. En op de workshop waarin we de reikwijdte van veiligheidsregels, risico en aansprakelijkheid onder de loep nemen en zoeken naar nieuwe vormen van controle en verantwoording met betrekking tot initiatieven. Ruimte voor initiatief We geven u naast deze specifieke informatie ook graag aan hoe we gemeentebreed ruimte voor initiatief willen scheppen. Uit diverse bijeenkomsten en gesprekken met initiatiefnemers blijkt dat veel initiatieven in Utrecht momenteel naar tevredenheid worden opgepakt (bijlage 1). Maar soms loopt een initiatief vast. Dan blijken vijf elementen regelmatig terug te keren als drempel voor het realiseren van een initiatief. Het gaat dan om: 1 Houding en gedrag 2 Onduidelijkheid over gemeentelijke aanspreekpunt en rol gemeente 3 Tegenstrijdige belangen 4 Botsing met regelgeving en beleid 5 Tekort aan (financiële) middelen voor realisatie van het initiatief. Hieronder schetsen we deze elementen kort en geven we aan hoe we hiermee omgaan.
1 Houding en gedrag Initiatiefnemers lopen soms aan tegen een bepaalde cultuur in de organisatie als zij bij de gemeente aankloppen. Dat gaat dan bijvoorbeeld om een bij voorbaat afwerende houding van ambtenaren: ‘kan niet’, ‘past niet in het beleid/programma,’ te volle agenda’s. Om beter te kunnen aansluiten bij initiatieven uit onze stad, bevorderen we in het kader van de organisatievernieuwing een andere manier van werken, onder de noemer ‘Buiten=Binnen’. Hierbij leren we van ervaringen die we inmiddels in verschillende domeinen met een andere manier van samenwerken met partners in de stad opdoen. We werken aan een verandering in houding en gedrag ten opzichte van initiatieven: van ‘nee, mits’, naar
2/7
Burgemeester en Wethouders
Datum: 19 november 2013 Kenmerk: 13.063715
‘ja, tenzij’; overigens zonder dat het ‘U vraagt, wij draaien’ wordt. In de voortgangsrapportage Organisatievernieuwing die onlangs naar u is gezonden, vindt u meer informatie over de omslag die wij momenteel beogen en maken met ‘Binnen=Buiten’.
2 Onduidelijkheid over aanspreekpunt en rol gemeente Initiatieven komen op veel verschillende plekken bij de gemeente binnen (wijkbureau, gebiedsmanagers, makelpunt, ondernemersloket enz). Dat moet ook zo blijven. We werken met Buiten=Binnen aan een organisatie waar ambtenaren openstaan voor initiatief uit de stad. Aan een organisatie waarin ambtenaren toegerust zijn om een initiatief snel op de juiste plek in de organisatie te laten landen, een goed initiatief de ruimte kan krijgen, en over een minder goed initiatief snel uitsluitsel kan worden gegeven. Op wijkniveau kan de wijkregisseur daarbij zorgen voor overzicht en afstemming. Als een initiatief dreigt vast te lopen, bijvoorbeeld in doorlooptijd, door regelgeving of ontbreken van middelen, dan is het verstandig om snel en scherp vast te stellen of er een rol is weggelegd voor de gemeente, wat die gemeentelijke rol inhoudt en of en hoe belemmeringen kunnen worden weggenomen. De wijkregisseur kan hierin zijn of haar regisserende rol spelen door ervoor te zorgen dat een helder standpunt wordt bepaald, dan wel dat een college- of raadsbesluit wordt voorbereid. Wij werken hiervoor een werkwijze uit.
3 Tegenstrijdige belangen Initiatieven kunnen vastlopen door tegenstrijdige belangen rondom een initiatief, bijvoorbeeld van bewoners uit verschillende wijken (denk aan bruggen), of tussen initiatiefnemer(s) en omwonenden bij een nieuw te starten initiatief. Soms lukt het dan om ambtelijk de zaak vlot te trekken, bijvoorbeeld door partijen bij elkaar te brengen. Voorbeeld is het Maximapark, waarin verschillende partijen met verschillende initiatieven bij elkaar zijn gebracht en vervolgens een gezamenlijk voorstel is geformuleerd. Maar ambtelijk vlot trekken van een initiatief met tegenstrijdige belangen is lang niet altijd mogelijk. In dat geval is het essentieel om belanghebbenden, belangen en meningen rondom een initiatief in kaart te brengen - zoals we dat nu ook doen bij participatietrajecten - zodat het college en zonodig de raad een afgewogen besluit kan nemen met kennis van belangen, meningen en draagvlak.
4 Botsing met regelgeving en beleid Initiatiefnemers, zo is de ervaring, lopen soms aan tegen bestaande regelgeving of beleid. Die staan realisatie van het initiatief dan in de weg. Bijvoorbeeld het bewonerswerkbedrijf Wishing Well West dat een buurtrestaurant in een leegstaand pand wil beginnen, daar financiën voor heeft gevonden, maar niet kan starten omdat op het pand geen horecabestemming rust. De vraag is dan allereerst of voldoende de ruimte is opgezocht binnen de bestaande regelgeving en beleid. Het zoeken naar ruimte, naar mogelijkheden voor realisering, is onderdeel van een andere houding en gedrag, van Binnen=Buiten.
3/7
Burgemeester en Wethouders
Datum: 19 november 2013 Kenmerk: 13.063715
Als blijkt dat de ruimte voldoende is gezocht, kan de vraag worden gesteld welke mogelijkheden en risico’s er bestaan als bestaande regelgeving niet wordt gehandhaafd. Op basis hiervan kan een afweging worden gemaakt om te besluiten tot handhaving of afwijking ervan en kan zonodig een college- of raadsbesluit worden voorbereid.
5 Tekort aan (financiële) middelen Ontbreken van financiën blijkt lang niet in alle gevallen doorslaggevend te zijn bij het realiseren of vastlopen van een initiatief. Bovendien zijn wij van mening dat in deze tijden van schaarste bij het zoeken naar alternatieve financiële mogelijkheden (bv crowdfunding), het ook aan initiatiefnemers is om hun financiën te regelen. Desalniettemin vinden wij het met u van belang dat áls initiatiefnemers aankloppen bij de gemeente zij snel duidelijkheid te krijgen over eventuele gemeentelijke ondersteuning. U vroeg in dat verband om een overzicht van de mogelijkheden voor (financiële) ondersteuning van initiatieven. Dit overzicht van bestaande mogelijkheden hebben we voor u hieronder op een rij gezet (5.1). Ook hebben we op uw verzoek een aantal opties genoemd voor uitbreiding hiervan (5.2). Tijdens de discussie in de commissie heeft u diverse mogelijkheden de revue laten passeren: van een specifiek initiatievenbudget, en verruiming van criteria van het Leefbaarheidsbudget, tot verdere flexibilisering van de begroting. Daarbij schuwde uw commissie een reflectie op de eigen rol niet, met de vraag naar de verantwoording van dergelijk budgetten en wat dat betekent voor de controlerende taak van de raad. In de commissie lieten wij al weten geen voorstander te zijn van een specifiek initiatievenbudget. Wij zijn van mening dat voor een goed initiatief ruimte gevonden kan en moet worden binnen de bestaande begrotingssystematiek. Wij zijn ook van mening dat verdergaande flexibilisering van de begroting het makkelijker maakt om sneller te kunnen inspringen op initiatieven die niet gefinancierd kunnen worden uit de bestaande flexibele budgetten. Tot slot noemen we nog een aantal mogelijkheden voor een niet–financiële bijdrage. Een gemeentelijke bijdrage hoeft, áls die al gewenst is, ten slotte lang niet altijd in de vorm van geld te zijn, maar kan ook de vorm hebben van capaciteit, kennis, netwerk of accommodatie beschikbaar stellen (5.3).
5.1 Bestaande mogelijkheden voor financiële ondersteuning •
Binnen begrotingscyclus Financiële ondersteuning voor een goed initiatief kan gezocht worden binnen de begroting. Een initiatief moet dan passen binnen de beleidskaders van de programmabegroting en meelopen in het tijdschema van de begrotingscyclus.
•
Flexibele budgetten
Leefbaarheidsbudget Er is 500.000 euro per wijk beschikbaar, bedoeld om initiatieven van bewoners te ondersteunen om hun straat, buurt of wijk beter, leuker, leefbaarder en veiliger te maken. De behandeling van aanvragen kent een korte doorlooptijd.
Welzijn Er is 1,2 miljoen euro beschikbaar, bedoeld voor personen en organisaties die activiteiten 4/7
Burgemeester en Wethouders
Datum: 19 november 2013 Kenmerk: 13.063715
ontplooien die bijdragen aan de realisatie van de doelen uit het welzijnsbeleid. Kan twee keer per jaar worden aangevraagd.
Cultuur Er is 0,5 miljoen euro jaarlijks beschikbaar om in te spelen op actuele knelpunten en initiatieven in het culturele veld. Het merendeel van de aanvragen loopt via de reguliere subsidieregelingen.
Wijkveiligheid Er is 1,1 miljoen euro jaarlijks beschikbaar om in te spelen op actuele knelpunten. •
Ondernemersfonds Sinds 2012 bestaat het ondernemersfonds: een fonds gevuld door alle Utrechtse bedrijven en organisaties die OZB niet-woningen betalen, met als doel collectieve voorzieningen ook collectief te financieren. De OZB niet-woningen is per 1 januari 2012 met ongeveer 50 euro per 100.000 euro WOZ verhoogd (raadsbesluit van 8 december 2011). Het fonds is er op verzoek van ondernemers en wordt ook beheerd door ondernemers (stichting). Voor ondernemers bestaan er allerlei collectieve voorzieningen die een bijdrage leveren aan het vestigingsklimaat in Utrecht. Denk aan camerabeveiliging, gebiedspromotie, feestverlichting of parkmanagement. Met het fonds is er collectieve financiering voor deze voorzieningen. Daarnaast levert het fonds een bijdrage aan de organisatiegraad en de verbinding tussen allerlei sectoren.
•
Energieprogramma Binnen het Uitvoeringsprogramma Utrechtse Energie is een initiatievenfonds voor bewoners gecreëerd en een Fonds Utrechtse Energie voor bedrijven.
5.2 Alternatieve mogelijkheden voor financiële ondersteuning •
Generiek initiatievenbudget Een nieuw generiek flexibel budget te creëren met algemene criteria waaraan een initiatief moet voldoen. De algemene criteria maken het budget makkelijker bereikbaar voor initiatieven die zich niet meteen voegen in gemeentelijke indelingen en scheidslijnen.
Kanttekening: Een apart budget voor initiatieven draagt niet bij aan de aanpak om integraal ruimte aan initiatieven te geven en ook niet aan een organisatie die over de hele linie flexibel kan inspelen op initiatieven. •
Verruiming criteria Leefbaarheidsbudget Het Leefbaarheidsbudget is bedoeld om snel en flexibel te kunnen inspelen op initiatieven en signalen uit de wijk voor de verbetering van de leefbaarheid in een wijk, straat of buurt. Bekeken zou kunnen worden in hoeverre verruiming van criteria van het Leefbaarheidsbudget een oplossing zou kunnen bieden voor specifieke knelpunten bij het realiseren van initiatieven. We denken hier met name aan ondersteuning voor bewoners die ook zzp-ers zijn en die voor realisering van een initiatief als bewoner zijn of haar ervaringsdeskundigheid en buurtnetwerk inzet en als professional zijn of haar professionele deskundigheid en netwerk. Met de tweede genoemde rol voorziet een zzp-er in zijn of haar inkomen, maar wij leveren hier geen financiële bijdrage aan. Er zijn op dit moment alleen mogelijkheden om het initiatief zelf te ondersteunen.
Kanttekening: 5/7
Burgemeester en Wethouders
Datum: 19 november 2013 Kenmerk: 13.063715
Het grijze gebied tussen vrijwillige inzet en betaald opdrachtgeverschap vergt nog nadere verkenning. •
Crowdfunding Steeds vaker duikt deze term op als financieringswijze voor nieuwe initiatieven. Met de zoektocht naar nieuwe businessmodellen en de opkomst van social media heeft crowdfunding een vlucht genomen en wordt het steeds vaker ingezet als (onderdeel van) een ondernemingsmodel. Crowdfunding biedt de mogelijkheid om veel mensen, oftewel the crowd, aan je product en/of dienst te binden en hen bij te laten dragen aan je onderneming door middel van een relatief kleine bijdrage. Crowdfunding lijkt met name interessant om relatief kleine projecten mee te financieren. Een jong Utrechts gamebedrijf, Stolen Couch Games, is er als eerste Nederlands bedrijf in geslaagd een game te ontwikkelen met behulp van crowdfunding via www.crowdaboutnow.com. Ook voor de ontwikkeling van NUtrecht wordt crowdfunding gezocht: http://nutrecht.paypool.nl/. De bancaire wereld lijkt inmiddels ook overtuigd van crowdfunding: ABN AMRO heeft bijvoorbeeld www.seeds.nl ontwikkeld; een site waar ondernemers hun projecten kunnen aanbieden voor crowdfunding.
Kanttekening: Crowdfunding heeft inmiddels een hoge vlucht genomen. Veel initiatieven nemen hun toevlucht tot crowdfunding en vissen daarmee in dezelfde vijver. 3 Niet-financiële bijdragen Een gemeentelijke bijdrage hoeft - als die al gewenst is - lang niet altijd in de vorm van geld te zijn. De gemeente kan ook bijdragen door bijvoorbeeld kennis, netwerk, of accommodatie beschikbaar te stellen. •
Kennis en netwerk Voorbeelden: Open data; adviseren bij vinden van financiering; makelpunt, helpen bij de zoektocht naar ruimte, door o.a. zoekmachine beschikbaar te stellen, initiatiefnemers onderling met elkaar te verbinden, en kennis & netwerk van aanbod van gemeentelijk en niet gemeentelijk vastgoed te delen met initiatiefnemers.
•
Accommodatie Voorbeeld buurthuizen We willen initiatiefrijke bewonersgroepen meer ruimte geven hun eigen buurthuis te runnen. Tegelijkertijd willen we garant staan voor een goede basisvoorziening in alle Utrechtse wijken en zorgdragen voor een zo effectief mogelijke besteding van overheidsgeld. Dat vraagt maatwerk, flexibiliteit van alle betrokkenen, goede afstemming en soms scherpe keuzes. Wie doet wat en waar zetten we de middelen op in? Maar ook: welke gebouwen kunnen beter een andere bestemming krijgen? In de notitie Welzijnsaccommodaties in zelfbeheer geeft de gemeente Utrecht aan hoe zij dat voor zich ziet, als basis voor het gesprek met initiatiefrijke bewoners(groepen).
6/7
Burgemeester en Wethouders
Datum: 19 november 2013 Kenmerk: 13.063715
Wij hopen u met deze brief voldoende te hebben geïnformeerd over hoe wij betere aansluiting beogen bij initiatieven in de stad, conform onze toezeggingen en uw motie. Wij realiseren ons terdege dat zowel ons college als uw raad hierbij aan zet is. Immers, ook de rol van uw raad verandert nu wij ons begeven in de richting van een overheid die gebruik maakt van de denkkracht in de stad en ruimte biedt aan initiatief uit de stad. Graag ontmoeten wij u daarvoor op het JijMaaktUtrecht-festival op 21 november. Graag ook spreken wij in uw commissie en raad verder over uw en onze inzet om de nieuwe manier van (samen)werken zoals we die in deze brief hebben aangegeven verder te brengen. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht, De secretaris,
De burgemeester,
7/7
