THEMA Tekst Maya Mathias
Toenemende werkdruk: ook op Curaçao?
Het lijkt alsof we er steeds meer last van hebben: werk- stress. Coaching dook in de wereld van werkstress en zette een aantal wereldwijde trends op een rij. Aan Wouter Munsterman, docent aan de eenjarige opleiding tot stress counselor op Curaçao, vroegen wij vervolgens wat hij van die trends herkent op Curaçao. Uitgeput
Oorspronkelijk verwijst de term ‘stress’ naar de externe druk die iemand ervaart. Deze druk leidt tot (extra) spanning, die het menselijk lichaam opvangt met verhoogde fysiologische activiteit. Wanneer dit niet meer lukt, bijvoorbeeld omdat de stressvolle situatie te lang voortduurt of te vaak optreedt, raakt iemand uitgeput. Weerstand en energie nemen af en persoonlijke reserves raken op. Dan wordt de op zichzelf gezonde stressreactie ongezond en veroorzaakt het bij de desbetreffende persoon schade in de vorm van lichamelijke ziekten en psychische klachten die soms nooit meer overgaan.
Ongezonde over- en onderbelasting
Stress in of door de werksituatie wordt werkstress genoemd. Werkstress treedt op wanneer de eisen en kenmerken van de werksituatie niet meer aansluiten bij de capaciteiten en behoeften van het individu. De functie wordt bijvoorbeeld te zwaar, de werksfeer te naar of de werkomgeving te ongezond. Ongezonde werkstress leidt tot grote druk en het gevoel dat iemand zijn werk nog maar net of net niet meer aankan. Toch kan een beetje werkstress geen kwaad. Een bepaalde mate van spanning en uitdaging is noodzakelijk om goed te presteren en hoort bij een stimulerende werkomgeving. Wanneer de werkdruk langdurig te hoog is, raakt iemand overbelast en ontstaat er negatieve werkstress. Overigens kan deze ook veroorzaakt worden wanneer de capaciteiten en talenten van werknemers structureel worden onderbenut en ondergewaardeerd. Deze ongezonde over- of onderbelas-
ting leidt tot verminderd welzijn en weerbaarheid, demotivatie en verhoogde gezondheidsrisico’s.
Trend 1 Wereldwijd meer werkstress
Uit literatuur blijkt dat op wereldwijd niveau de werk stress gestaag toeneemt. Bijna de helft van de werknemers ervaart significant meer stress op het werk dan twee jaar geleden, zo komt naar voren uit een onderzoek van Regus BusinessTracker onder 11.000 directeuren en senior medewerkers in dertien landen. Maar liefst 48 procent van de ondervraagden gaf aan de afgelopen twee jaar een ‘grotere’ of zelfs ‘veel grotere’ mate van stress te ervaren. China loopt daarbij voorop met 86 procent van haar werknemers die meer werkstress ervaren dan voorheen. Deze stress heeft, volgens onderzoekers, te maken met de groeiende focus van bedrijven op winstgevendheid en de enorme druk die werknemers ervaren om met minder mensen en middelen hun klanten toch van hetzelfde serviceniveau te blijven voorzien.
Trend 2 Meer werkstress bij vrouwen
Werkstress is geen pure mannenaangelegenheid. Vrouwelijke professionals hebben er evenzeer last van. Mannen en vrouwen reageren wel verschillend op werkstress. De Amerikaanse artsen Stephanie McClellan en Beth Hamilton bundelden recentelijk de nieuwste wetenschappelijke ontdekkingen op dit gebied in het boek ‘Chill!’. Uit hun onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat vrouwen 2,7 keer vaker dan mannen als direct gevolg van stress, autoimmuunziektes oplopen, zoals diabetes, multiple sclerose,
‘Op Curaçao zeg je niet gauw tegen je baas ’Bekijk het maar!’
Coaching 2 - 2011
| 41
THEMA
Toenemende werkdruk: ook op Curaçao?
lupus, reumatoïde artritis, schildklierafwijkingen en spastische darm. Hartkwalen vanwege stress is de grootste ‘sluipmoordenaar’ onder vrouwen en stressvolle gebeurtenissen worden ook in verband gebracht met het stoppen van de haargroei, extreme haaruitval en een toename van het aantal borstkankergevallen onder vrouwen. Werkstress is, volgens Munsterman, zeker een probleem bij vrouwelijke professionals op Curaçao. Dat wordt ook door deelnemers aan de opleiding tot stresscounselor bevestigd. Munsterman: ‘Veel vrouwen zijn hier tegelijkertijd kostwinner, opvoeder, probleemoplosser en verzorger van hun ouders ineen. Die rollen vervullen ze vaak zonder steun van een partner. Ze komen letterlijk handen, voeten en tijd te kort. De reële werkdruk is groot en veel vrouwen moeten vanuit financiële overwegingen werken. Toch wordt er weinig over gepraat. Men gaat als het ware door tot het misgaat. Wellicht omdat er voor hun gevoel weinig alternatieven bestaan.’
Trend 3 Meer werkstress door wereldcrisis De wereldwijde economische crisis heeft de werkstress zelfs tot een absolute piek opgedreven, concludeert Tarani Chandola, hoogleraar sociologie aan de University of Manchester in een recent Brits onderzoek. Hij voert daarbij aan dat werknemers die tijdens de economische recessie hun werk behielden, even stressvol getroffen werden als hun ontslagen collega’s. Volgens Chandola zet deze trend in de toekomst hoogstwaarschijnlijk door vanwege de veranderende werkomstandigheden en dalende overheidsuitgaven. Vooral de vrouwelijke arbeidspopulatie wordt dan met een toenemend stressniveau geconfron-
‘Stressklachten kunnen variëren van onschuldig tot levensgevaarlijk’ teerd; deze groep werkt namelijk vaker in openbare dienst en wordt daardoor relatief extra zwaar getroffen bij ontslagrondes en bezuinigingen. Ook op Curaçao werken relatief veel vrouwen voor de overheid. En ook op Curaçao zijn toekomstige overheidsbesparingen niet uitgesloten. Daarnaast is er de kleine schaal. Munsterman: ‘Curaçao is een klein eilandje. Het loopt mee met de wereldeconomie. Dat betekent steeds meer concurrentie en druk op het (lokale) bedrijfsleven. Kleine lokale bedrijven moeten op Curaçao vaak met minder middelen en minder kader opboksen tegen de internationaal opererende en schaalvoordelen genietende concurrent.’ Meer online Op coaching online vindt u een aantal tips voor het verminderen van werkstress, interessante weetjes over stress en een aantal achtergrondartikelen.
42 | Coaching 2 - 2011
Trend 4 Meer werkstress bij grote bedrijven
De grootte van de onderneming heeft ook invloed op de ervaren werkstress, concludeerde het eerder genoemde Regus Businesstracker onderzoek. Werknemers binnen Nederlandse bedrijven met meer dan 5.000 werknemers ervaren een grotere stresstoename op de werkplek: 58 procent tegenover 45 procent bij werknemers in kleinere bedrijven. Dit komt mede doordat de kans op inkrimping bij grote bedrijven groter is dan bij kleine ondernemingen.
De angst om overbodig te raken zorgt voor meer stress. De werknemers die overblijven, krijgen vervolgens veelal veel meer verantwoordelijkheden, maar minder beloning, wat hun stress verder verhoogt. Ook op Curaçao neemt de werkstress zeer waarschijnlijk toe, denkt Munsterman, maar er wordt niet makkelijk over gepraat. Goede banen zijn op het eiland niet overvloedig voorhanden en het snel en relatief anoniem veranderen van werkgever en baan is veel minder eenvoudig dan in een groter land. Munsterman: ‘Op Curaçao zeg je niet snel “Bekijk het maar” tegen je baas, ook niet als de werkstress alle perken te buiten gaat. Professionals zullen minder geneigd zijn te zeggen dat het niet gaat. Voor hun gevoel staat hun vervanger waarschijnlijk al in de rij en wordt het nieuws snel rondgebazuind, met alle carrièreconsequenties van dien.’ Munsterman constateert nog een ander fenomeen dat, volgens hem, stressverhogend werkt. In bepaalde sectoren, bijvoorbeeld in de horeca, worden veel (hogere) functies door Nederlanders bekleed die hier vaak tijdelijk zijn. Lokale professionals komen daar niet vanzelfsprekend aan bod. ‘Voor lokale werknemers is het ook niet altijd eenvoudig om mee te gaan in de Nederlandse werknormen of te voldoen aan de competenties die kennelijk van hen worden verwacht. Dat spanningsveld, veroorzaakt door de onderlinge arbeidsverhoudingen en culturele verschillen, kan ook bijdragen aan de werkstress’, meent Munsterman.
Trend 5 Meer werkstress bij hoger opgeleiden
Hoger opgeleiden hebben, vooral in de vakantie, vaak last van werkstress. Bij een op de vijf leidt het feit dat ze buiten werktijd voor de werkgever bereikbaar zijn zelfs tot psychische problemen. Dit blijkt uit onderzoek van accountantsbureau Ernst & Young. Onder druk van de werkgever of op eigen initiatief werken hoger opgeleiden veelvuldig door tijdens de vakantie. Door ICT-toepassingen als mobiele telefoon, e-mail, laptop en zakcomputer staat vakantie niet vanzelfsprekend gelijk aan afstand nemen van het werk. Tweederde van de hoger opgeleiden is tijdens de vakantie gewoon bereikbaar voor het werk. Zeven op de tien checkt tijdens de vakantie zijn e-mail gemiddeld twee keer per week en neemt gemiddeld anderhalf keer per week contact op met het werk per telefoon, sms en e-mail. Hierin speelt ook mee dat de grens tussen werk en privé door ICT steeds verder vervaagt. Digitale communicatie is ook op Curaçao in een snel tempo tot ons leven doorgedrongen, met als grote favoriet de BlackBerry, iPhone of andere smartphone. Lokale professionals voelen zich vaak vereerd als zij van hun werkgever een BlackBerry kado krijgen. Maar in feite zorgt het bedrijf er zo voor dat ze altijd in contact met haar werknemers staat. Daar gaat zij vervolgens ook van uit. Munsterman, die als docent aan verschillende opleidingen en scholen doceert: ‘Niet alleen professionals, maar ook studenten en scholieren laten zich op Curaçao tegenwoordig helemaal leiden door dat kleine digitale apparaat. Alles wijkt ervoor. Soms denk ik dat mijn boodschap eerder aankomt als ik mijn studenten een tekstbericht stuur, in plaats van voor de klas te staan.’
Gestresst mens telt voor twee
Werkstress kan tot klachten leiden. Stressklachten zijn vervelend, maar belangrijk en kunnen variëren van onschuldig tot levensgevaarlijk. Ze waarschuwen iemand als het ware voor dreigend ‘gevaar’ en doen zich voor als
lichamelijke en psychische klachten of veranderd gedrag (zie uitgewerkt kader). Vaak hebben stressklachten te maken met de arbeidsinhoud van het werk of de arbeidsomstandigheden waaronder gewerkt wordt. Daarnaast spelen arbeidsverhoudingen, de wijze waarop men leiding geeft en krijgt, de werksfeer, onderlinge collegialiteit en arbeidsvoorwaarden ook een rol. De uitingsvormen van werkstress zijn zeer divers, maar hebben bijna altijd een negatief effect op de doelstellingen van een organisatie. Werkstress leidt bijvoorbeeld tot ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en personeelsverloop, maar gaat ook ten koste van de sfeer, productiviteit en productkwaliteit. En bijna altijd leidt negatieve werkstress tot meer conflicten en minder slagvaardigheid. Gelukkig is er veel aan werkstress te doen. Daarover leest u meer in ons artikel over de opleiding tot stresscounselor op Curaçao en in de volgende editie van Coaching Magazine. Meer weten over werkstress? www.stress.pagina.nl www.stressophetwerk.nl www.werkdrukpreventie.nl
Stresscounselor op Curaçao Omgaan met (werk)stress kun je leren. Speciaal voor managers en professionals die zelf werkstress ervaren of anderen hierin begeleiden, haalde Angelique Felisie, directeur van Body Care Caribbean, de geaccrediteerde opleiding tot Stress counselor naar Curaçao.
Hoe herken je werkstress? Stress-signalen in de vorm van lichamelijke signalen en klachten - - - - -
verhoogde bloeddruk spierpijn en verhoogde spierspanning duizeligheid en hoofdpijn slapeloosheid, lichamelijke vermoeidheid lage rugpijn maag- en darmstoornissen
Stress-signalen in de vorm van psychische klachten - - - - - -
gespannenheid, rusteloosheid en gejaagdheid geestelijke vermoeidheid en lusteloosheid somberheid en neerslachtigheid verminderde draag- en spankracht machteloosheid snel geëmotioneerd en geïrriteerd zijn, schrikachtigheid
Stress-signalen in de vorm van veranderd gedrag
- - - - - - -
verminderde productiviteit te veel eten en niet kunnen genieten of ontspannen toenemend alcohol- en medicijngebruik denk- en concentratiestoornissen, piekeren en ‘malen’ zich terugtrekken uit sociale contacten met collega’s en klanten druk zijn en veel praten toenemend gevoel van cynisme, verbittering en sociaal isolement
De eenjarige opleiding is op Curaçao goed ontvangen en krijgt een vervolg. Felisie en docent Wouter Munsterman leggen uit waarom.
Vinden van de juiste balans
De negatieve beleving van werkdruk neemt, volgens diverse onderzoeken, gestaag toe (zie artikel op pagina 41). Dat leidt bij een groeiende groep werknemers tot stressgerelateerde klachten zoals chronische vermoeidheid, burn out en RSI. Het vinden van de juiste balans tussen werk en privé, presteren en ontspannen is niet eenvoudig. Ook niet op Curaçao waar de kleine schaal de keuze aan uitdagende functies, moderne werkgevers en groeimogelijkheden beperkt. En lang niet iedereen heeft voldoende veerkracht en incasseringsvermogen om zijn of haar werkdruk op een gezonde wijze te weerstaan. Toch kun je met meer kennis en bewustzijn, ontspanningstechnieken en communicatieve vaardigheden beter leren omgaan met werkstress. Felisie: ‘Onze opleiding tot stresscounselor zorgt ervoor dat je mensen leert om vitaler en productiever in hun werk en in het leven te staan.’
Stress tools uitproberen
De lokale opleiding tot stresscounselor wordt verzorgd door Wouter Munsterman, docent bedrijfseconomie en gecertificeerd NLP trainer en coach. Munsterman: ‘De lessen zijn praktisch en intensief met kleine stukjes theoCoaching 2 - 2011
| 43
44 | Coaching 2 - 2011
THEMA
stresscounselor op Curaçao
rie en veel oefeningen tussendoor. Deelnemers leren eerst herkennen hoe zij zelf omgaan met stress voordat zij anderen hierin leren begeleiden. Wat zijn hun eigen (werk) waarden, wat leidt bij hen tot bezieling en werkplezier en welke persoonlijke overtuigingen veroorzaken juist meer of minder stress?’ Alle tools die deelnemers straks als counselors gaan gebruiken worden eerst zelf ervaren en uitgeprobeerd in de les. Stapsgewijs leer je herkennen hoe je jezelf (onnodig) in de stress werkt en hoe je in je werk heel bewust kunt kiezen voor een andere koers met meer balans, meer plezier en meer resultaat. De opleiding biedt deelnemers zicht op het complexe fenomeen stress, de veelheid aan uitingsvormen en de verschillende elementen en factoren die hieraan bijdragen. Munsterman: ‘Vorig jaar zijn we van start gegaan met vijftien deelnemers met pittige functies binnen het bedrijfsleven, de overheid, het onderwijs, de zorg en de beauty & wellness-sector. In het begin was de groep wat afwachtend en bedeesd, maar het is mooi om te zien hoe deelnemers zich steeds meer gingen uiten, gretig nieuwe inzichten en technieken oppakten en ook aangaven daar veel aan te hebben in hun eigen leven en werkpraktijk.’
Time management èn spiritualiteit
De opleiding tot stresscounselor wordt in nauwe samenwerking met het bekende Nederlandse opleidingsbureau Sonnevelt uitge-
Een exemplaar gemist?
voerd. Er wordt gewerkt met moderne vakliteratuur, vragenlijsten, persoonlijkheidsprofielen en portfolio’s. Naast examens worden er ook werkstukken gemaakt en veel lesstof wordt in herkenbare casussen gegoten en bediscussieerd, waardoor de lessen levendig en interactief zijn. Munsterman: ‘Alle voorbeelden in de opleiding komen uit de praktijk van alledag. Als je daar als deelnemers samen met humor en respect naar leert kijken, leidt dat tot veel inzicht, energie en persoonlijke groei. Dat is een grote toegevoegde waarde van deze opleiding. Felisie: ‘Nieuwe inzichten worden ook zoveel mogelijk gekoppeld aan ieders persoonlijke leerproces. Bij het tegengaan van werkstress ligt de focus in onze opleiding niet alleen op time management, beter plannen en delegeren, effectiever communiceren en reflecteren, maar ook op het positief aanwenden van eigen emoties, intuïtie en spiritualiteit.’
naast kunnen zij er een doordacht advies over uitbrengen en concrete acties ondernemen om hier ook werkelijk wat aan te doen. Een win-win situatie voor werkgevers en hun personeel.’ Trudy Evertsen, directrice van een privé-kleuterschool en deelnemer aan de eerste opleiding tot stresscounsellor, beaamt dat van harte. Evertsen: ‘Van de opleiding heb ik geen dag spijt gehad. Ik heb mijn eigen stressniveau heel erg naar beneden kunnen halen met de inzichten uit de opleiding en ervaar zoveel meer levensvreugde. Als je niet onnodig in de stress schiet, blijft er veel werkplezier over en glijdt de werkdag als het ware al voor vijftig procent voorbij. Dat gevoel zou ik straks als stresscounselor en als kindercoach, waarvoor ik nog een vervolgopleiding ga volgen, graag aan anderen door willen geven.’
Iedereen blij
De eenjarige opleiding tot stresscounselor gaat op 5 september 2011 voor de tweede keer op Curaçao van start. De opleiding vindt in de avonduren plaats van 19.00 t/m 22.00 uur waarbij reguliere schoolvakanties van toepassing zijn.
Wie na een jaar het diploma van ‘stresscounselor’ in ontvangst neemt, kan niet alleen veel beter zijn eigen werkstress de baas, maar is ook in staat om anderen te begeleiden in het beter hanteren van stressvolle situaties met leidinggevenden, collega’s en klanten. Felisie: ‘Door hun opgedane kennis en vaardigheden kunnen stresscounselors stressvolle werkomstandigheden binnen het eigen bedrijf beter en sneller lokaliseren en analyseren. Daar-
Praktische informatie over de Curaçaose opleiding tot stresscounsellor, najaar 2011
Voor meer informatie: www.bodycare-caribbean.com
ADVERTENTIE
Alle artikelen zijn terug te vinden op
www.coaching-magazine.net
Heeft u liever een gedrukte versie? Stuur een email naar:
[email protected] en het gewenste exemplaar wordt (tegen een geringe vergoeding) naar u toegestuurd. Coaching 2 - 2011
| 45
