IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Toelichting risico-inventarisatie en –evaluatie (RIE) De risico’s per risicoveld worden in kaart gebracht aan de hand van twee werkbladen. Het eerste werkblad is een analytische registratie van de werkomstandigheden. Op het tweede werkblad worden de gevaren systematisch geïnventariseerd en worden vervolgens de risico’s geëvalueerd.
inventarisatie en identificatie van de gevaren De gevaren worden analytisch geïdentificeerd aan de hand van het gevaar-schademodel.
Blootstelling Uitingsvorm Belasting
Gevaar
De gevaren worden ingedeeld in groepen:
A: Zwaartekracht B: Menselijke kracht C: Mechanische energie D: Thermische energie E: Elektrische energie F: Elektromagnetische straling G: Chemische agentia H: Biologische agentia I: Psychosociale aspecten
Schadedrager
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Bij de registratie wordt het vlinderdasmodel toegepast.
De linkervleugel stelt de energievormen en agentia voor die aan de basis liggen van de risico’s. Diverse agentia kunnen gegroepeerd worden onder één noemer. Het knooppunt wordt gevormd door de uitingsvorm, de blootstelling of belasting. De rechtervleugel stelt de mogelijke gevolgen voor.
Bepaling mogelijke schadegevallen Bij de registratie worden de meest aannemelijke en ergste gevolgen vermeld. De gevolgen worden ingedeeld in vier groepen, namelijk: 1) letsels t.g.v. ongevallen, 2) aandoeningen en (beroeps)ziekten, 3) hinder effecten, 4) psychosociale effecten. Aan de hand van deze indeling kunnen alle welzijnsrisico’s in kaart worden gebracht. Het maken van onderscheid in de soort van gevolgen is belangrijk voor de verdere evaluatie. Indien de gevolgen specifiek zijn voor bepaalde schadedragers kan de rechtervleugel van de vlinderdas verder vertakken. Elke vertakking kan verder beschouwd worden als een deelrisico. De bekomen risico’s worden systematisch genummerd met een letter-cijfer-combinatie die gebruikt wordt in de verwijzing naar de risicofactoren en naar de risicobeheersing.
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Analyse van de werkomstandigheden De werkomstandigheden worden weergegeven aan de hand van risicoverhogende en risicobeperkende factoren die aanwezig zijn in het beschouwde risicoveld. De risicobeperkende factoren zijn ondermeer reeds genomen risicobeheersingsmaatregelen. De mate waarin de factoren aanwezig zijn, zich manifesteren of hun bepalend karakter ervan op de risico’s, wordt aangeduid met een gradatie + + + -
+ + In hoge mate risicobeperkend, uitdrukkelijk aanwezig, algemeen + Belangrijke risicobeperkende factor, regelmatig vast te stellen Risicobeperkende factor, doch niet algemeen of uitdrukkelijk aanwezig Risicoverhogende factor, doch niet algemeen of uitdrukkelijk aanwezig Belangrijke risicoverhogende factor, regelmatig vast te stellen - - Erg bepalende risicoverhogende factor, uitdrukkelijk aanwezig, algemeen
Indien de risicofactoren van belang zijn voor een specifiek risico wordt dit aangeduid door de letter-cijfer-combinatie van het overeenkomend risico. Vaak zijn risicoverhogende factoren van toepassing op meerdere risico’s. In dit geval wordt geen verwijzing aangebracht. De analyse van de omstandigheden is erg belangrijk voor de evaluatie (inschatting van de kansfactor) en ze vormt een basis voor de risicobeheersing.
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Inschatting en evaluatie van risico’s Het inschatten van risico’s is het bepalen van een grootte-orde van het risico. Het evalueren is nagaan of het risico aanvaardbaar is, of niet en met welke prioriteit men er iets wil of moet aan doen. Dit is noodzakelijk om de risico’s onderling te kunnen afwegen en prioriteiten te kunnen bepalen in het preventiebeleid. Er bestaat geen grootheid of eenheid om de grootte van risico’s uit te drukken. Er wordt algemeen aangenomen dat een risico gevormd wordt door een kansfactor of waarschijnlijkheid (W) en een ernstfactor (E). Vaak wordt een derde factor, namelijk de blootstellingstijd (B), in rekening gebracht. In feite is de blootstelling een onderliggende factor die mee de kansfactor beïnvloed.
Er bestaat geen wetmatigheid volgens dewelke de risicovormende factoren bijdragen in het risico. Sommige theoriën bepalen voor W,E en B een cijfer en gaan er het product van bepalen. Dit mist elke grond van wetenschappelijkheid en leidt vaak tot onrealistische resultaten. De mate waarin W,E en B doorwegen in de grootte van het risico is eerder subjectief bepaald en bovendien verschilt dit volgens de aard van het risico. Om dit probleem op een praktische manier te benaderen worden er voor de 4 verschillende groepen welzijnsrisico’s aparte evaluatieschema’s gebruikt. Elk risico wordt uitgedrukt in een risicoscore. Deze score wordt bepaald in functie van de inschatting van de onderliggende factoren W,E en B. De bekomen risicoscore is gelinkt met een evaluatiegraad en actieniveau.
IDEWE
risicodossier
Risicoscore
toelichting RIE
risiconiveau zeer klein risico
evaluatiegraad
+
klein risico
aanvaardbaar
algemene maatregelen - gewone aandacht
++
matig risico
aanvaardbaar mits handhaving en stelselmatige verbetering
+++
groot risico
boven aanvaardingsniveau
specifieke maatregelen voor risicobeheersing en bijzondere aandacht - planmatige aanpak bijkomende risicobeheersing - acties op korte termijn
++++
zeer groot risico
onaanvaardbaar
0
actieniveau
_
_
ingrijpende risicobeheersing is noodzakelijk - onmiddellijke actie
Voor de inschatting van de kansfactor (W) gebruiken we volgend schema:
Waarschijnlijkheid W 0
zo goed als onmogelijk
+
onwaarschijnlijk, maar mogelijk in grensgevallen
++
ongewoon
+++
zeer goed mogelijk
++++
te verwachten, op korte termijn
Bij de inschatting van W laten we ons leiden door de omstandigheden. Situaties waarbij veel risicoverhogende factoren aanwezig zijn, zullen een hogere inschatting krijgen.
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Inschatting ernstfactor (E) en blootstelling (B) Letsels t.g.v. ongevallen
Plotse gebeurtenis
Bij deze groep van risico’s ontstaat de schade door een plotse gebeurtenis. Het gevolg is vaak een lichamelijk letsel. De ernst kan ingeschat worden in functie van de te verwachten werkonbekwaamheid.
Effect of Ernst E
Letsels t.g.v. ongevallen
0
Gering
letsel zonder verlet
+
Belangrijk
letsel met verlet < 30 dagen, herstelbaar
++
Ernstig
Langdurig verlet > 30 dagen of lichte invaliditeit,
+++
zeer ernstig
zware invaliditeit of meerdere gekwetsten, blijvende werkonbekwaamheid fatale afloop dood of zeer zware invaliditeit, meerdere slachtoffers met invaliditeit
++++
De blootstelling is in te schatten in functie van de tijd dat de schadedrager blootgesteld is aan het gevaar. Bij deze groep van risico’s weegt de blootstelling niet zwaar door in de bepaling van de risicoscore. In de interactie gevaar-schadedrager spelen er immers verschillende factoren een rol en niet alleen de tijd.
Blootstelling B blootstellingsgraad
frequentie
duurtijd
0
zelden (jaarlijks)
zeer kort (minuten)
+
soms (maandelijks)
kort (< 1 uur)
++
af en toe (wekelijks)
+++
regelmatig (dagelijks)
beperkt (< 25 % werkduur) deeltijds (25 à 75 %)
++++
Voortdurend
voltijds (75 à 100%)
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Inschatting ernstfactor (E) en blootstelling (B) Risico’s die leiden tot een (beroeps)ziekte of aandoening Langdurige blootstelling Ziekte
Bij deze groep van risico’s ontstaat de schade op een chronische wijze of door een chronische blootstelling aan één of ander agens. Inschatting van de ernst kan in functie van het vermoedelijk ziekteverzuim of de gevolgen waartoe de ziekte aanleiding kan geven. Effect of Ernst E
(Beroeps)ziekte of aandoening
0
Gering
tijdelijke hinder/ongemak
+
Belangrijk
langdurige hinder of kortstondig ziekteverzuim
++
Ernstig
langdurig ziekteverzuim > 30 dagen, blijvend ongemak
+++
zeer ernstig
blijvend werkonbekwaam, of meerdere ziektegevallen
++++
fatale afloop fataal aflopende ziekte of meerdere ernstige ziektegevallen
Bij de blootstelling moet niet alleen de blootstellingstijd , maar ook het blootstellingsniveau in rekening worden gebracht. Deze parameters zijn vaak in te schatten of te meten. Bijvoorbeeld bij risico lawaai kan het geluidsniveau en de blootstellingsduur bepaald worden. Of op een geïntegreerde wijze kan de opgenomen geluidsdosis bepaald worden. Bij risico chemische agentia door inademing kan de concentratie van het agens in de lucht en de blootstellingstijd bepaald worden. Of de opgenomen dosis kan door persoonlijke of biologische monitoring bepaald worden. De blootstelling kan getoetst worden aan grenswaarden (bijvoorbeeld TLV-waarden). De beoordeling van deze groep risico’s maakt deel uit van een specifieke werkwijze. Indien van toepassing wordt hiernaar verwezen op het werkblad.
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Inschatting ernstfactor (E) en blootstelling (B) Hindereffecten Hindereffecten treden op in relatie met de blootstelling aan een hinderfactor (gevaar). Als deze factor verdwijnt verdwijnen de effecten. De effecten zijn in geen geval blijvend. Dikwijls gaat het om een verstoring van de zintuiglijke waarneming (reuk, smaak, zicht, gehoor, gevoel).
Blootstelling
Hinder
De ernst wordt op dezelfde wijze als de psychosociale effecten ingeschat (zie verder). Een blootstellingstijd aan de hinderfactor kan ingeschat worden aan de hand van onderstaand schema.
Blootstelling B blootstellingsgraad
frequentie
duurtijd
0
zelden (jaarlijks)
zeer kort (minuten)
+
soms (maandelijks)
kort (< 1 uur)
++
af en toe (wekelijks)
+++
regelmatig (dagelijks)
beperkt (< 25 % werkduur) deeltijds (25 à 75 %)
++++
Voortdurend
voltijds (75 à 100%)
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Inschatting ernstfactor (E) en blootstelling (B) Psychosociale effecten Psychosociale effecten ontstaan door de (werk)omstandigheden. Diverse factoren kunnen hierin een rol spelen. Een duidelijke oorzaak in de zin van een gevaar is zelden aan te wijzen. Er is dan ook moeilijk een blootstelling te bepalen. Mens
Uitrusting
Materiaal
= belasting Omgeving
Organisatie
Psychosociaal effect
De ernst wordt ingeschat in functie van optredende veranderingen met negatieve gevolgen Effect of Ernst E
Psychosociale risico’s
0
gering
- tijdelijke effecten of hinder - niet merkbaar voor de omgeving - geen invloed op het normale beroeps- en / of familiale en / of sociale leven
+
belangrijk
- langdurige effecten of hinder - merkbaar voor de omgeving - lichte verstoring van het normale beroeps- en / of familiale en / of sociale leven - meerdere getroffenen van voorgaande groep
++
ernstig
- effecten of hinder die aanleiding zijn tot kortdurig werkverzuim - blijvende onvrede - verstoring van het normale beroeps- en / of familiale en / of sociale leven - meerdere getroffenen van voorgaande groep
+++
zeer ernstig
- effecten of hinder die aanleiding zijn tot langdurig ziekteverzuim - toenemende onvrede - ingrijpende verstoring van het normale beroeps- en / of familiale en / sociale leven - meerdere getroffenen van voorgaande groep
++++
fatale afloop
- effecten of hinder die leiden tot blijvend werkonbekwaamheid - onhoudbare toestand voor de getroffene - een dramatische afloop voor de persoon in kwestie of anderen kan gevreesd worden - meerdere getroffenen van voorgaande groep
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Specifieke en verdere risicoanalyse of kwantificering Bepaalde soorten van risico’s kunnen moeilijk geëvalueerd worden zonder verdere analyse of bepaling van de blootstelling (meting). Indien er kwantificering gebeurd is of dient te gebeuren wordt dit aangegeven in een invulveld op het werkblad. Voorbeeld: Concentratiemeting in lucht 2 ppm zie analyseverslag Hfst. 2.2 G1 Voor bepaalde risico’s is een verdere kwantificering wettelijk opgelegd. In dit geval wordt deze werkwijze zeker gevolgd. Een apart hoofdstuk (2.2) is voorbehouden voor toevoeging van betreffende analyses, meetof onderzoeksrapporten. De resultaten van dergelijk diepgaander onderzoek worden teruggekoppeld naar het betreffend invulveld en kunnen alzo mee in rekening gebracht worden bij de risico-evaluatie. Indien er grenswaarden of evaluatiecriteria bestaan worden deze eveneens weergegeven op het werkblad door middel van een groen invulveld. In dit geval wint de evaluatie aan objectiviteit. Voorbeeld: Grenswaarde TLV = 10 ppm (29 mg/m3)
IDEWE
risicodossier
toelichting RIE
Toekenning gezondheidstoezicht Het toekennen van gezondheidstoezicht gebeurt aan de hand van onderstaande tabel:
Risicoscore
risiconiveau
Evaluatie
0
Zeer klein risico
- (= blanco)
+
Klein risico
W(= wenselijk) of - (= blanco)
++
Matig risico
W (= wenselijk)
+++
Groot risico
N (= noodzakelijk)
++++
Zeer groot risico
N (= noodzakelijk)
Om de documenten overzichtelijk te houden worden bij Zeer kleine risico’s (0) niets ingevuld en bij kleine risico’s( +) soms niets ingevuld.
