Notitie Toelichting op de Lokale Seniorenagenda
Kadernota integrale informatie, advies en cliëntondersteuning
Toelichting op de lokale senioren agenda 1. Inleiding De lokale seniorenagenda is één van de speerpunten uit het collegeprogramma “Vertrouwen in de kracht van Velsen (2010-2014)”. Deze notitie zet uiteen wat het college onder de lokale seniorenagenda verstaat en hoe zij hieraan invulling geeft. Het geeft daarnaast een kader aan op basis waarvan naar noodzaak van specifieke activiteiten voor ouderen gekeken kan worden. De inhoudelijke afweging of specifieke activiteiten voor ouderen noodzakelijk zijn, worden in de verschillende reguliere nota’s, binnen verschillende beleidskaders gemaakt. De lokale seniorenagenda heeft onder andere raakvlakken met maatschappelijke ondersteuning, wonen en gezondheid. De Europese Commissie heeft 2012 uitgeroepen tot het jaar voor “het actief ouder worden en solidariteit tussen generaties”. De in deze nota genoemde thema’s - zoals het wonen, gezondheid en participatie in de samenleving - sluiten bij de onderwerpen van dit Europese jaar aan. De lokale seniorenagenda heeft daarnaast grote raakvlakken met het project Welzijn Nieuwe Stijl. Allereerst blikt deze notitie kort terug op de vraag hoe het gemeentebestuur in het verleden naar ouderenbeleid heeft ingestoken. Vervolgens komen relevante achtergrondinformatie en ontwikkelingen aan bod, waarna uitgangspunten worden benoemd die een rol spelen bij de keuze voor specifieke activiteiten voor ouderen. Tot slot wordt aandacht besteed aan de vraag hoe het college vorm en inhoud geeft aan de lokale seniorenagenda.
2. Terugblik In 1998 besloot het toenmalige collegebestuur het doelgroepbeleid (inclusief ouderenbeleid) niet langer als invalshoek voor beleid te hanteren. Daarvoor in de plaats werd gekozen voor een oplossingsgerichte aanpak. De grote verscheidenheid onder de doelgroep ouderen werd als reden genoemd. In een raadsessie d.d. 12 februari 2009 riepen verschillende politieke partijen het college op om met de ouderenbonden in gesprek te gaan om zodoende op de hoogte blijven van de onderwerpen die voor ouderen relevant zijn. De lokale seniorenagenda kan als een vervolg gezien worden op deze oproep. In de raadsnotitie “Ouderen en voorzieningen voor ouderen in Velsen (2009)” werd vastgesteld dat het voorzieningenniveau voor ouderen in Velsen in hoge mate aansluit bij de aanbevelingen die de Tweede Kamer Themacommissie Ouderen deed in het rapport “Lang zullen wij leven”.
3. Achtgronden en ontwikkelingen Vergrijzing In 2025 wonen in de gemeente Velsen 29% meer ouderen in vergelijking tot 2012 (CBS). Tegelijkertijd zijn ouderen die nu met pensioen gaan gezonder en financieel draagkrachtiger in vergelijking tot decennia terug. Het aantal kwetsbare ouderen neemt als aandeel van het totaal aantal ouderen tussen 2010 en 2030 af, maar in absolute aantallen toe (SCP, 2011). Toelichting op de lokale seniorenagenda (versie: aanlevering voor college / raad) 2
Eenzaamheid Het percentage ouderen in Velsen die zich (zeer) ernstig eenzaam voelen wijkt niet sterk af van de regio en bedragen 6% (65-74 jarigen) en 9% (75-plussers). 5,1% van de volwassenen voelt zich ernstig eenzaam en 1,7% van de volwassenen voelt zich zeer ernstig eenzaam. Het verschil in eenzaamheid tussen volwassenen met de leeftijdsgroep 65-74 jarigen is dus niet groot (GGD, 2008). Gezondheid Het risico op depressie bij 75-plussers is in Velsen beduidend lager dan in de regio. Desalniettemin is het percentage ouderen met een matige of hoge kans op depressie 33% voor 65-74 jarigen; en 36% voor 75-plussers. Het percentage volwassen met een matige of hoge kans op een depressie is 35,8%. Ook hier is geen significant verschil tussen volwassenen en ouderen (GGD, 2008). Inkomen Het gemiddelde inkomen van ouderen is de afgelopen jaren sneller gestegen dan van 65minners. In 2008 bedraagt het aandeel lage inkomens bij ouderen (3,8%) minder dan de helft van dat in de totale bevolking (8,0%). Ouderen beschikken gemiddeld over veel vermogen: in 2009 is dit gemiddeld circa € 240.000 per huishouden tegenover circa € 150.000 voor huishoudens jonger dan 65 jaar (landelijke gegevens). Dit neemt niet weg dat er nog groepen zijn die er minder rooskleurig voorstaan. 15 procent van de ouderen in Velsen heeft alleen een AOW. Dit percentage is vergelijkbaar met de regio (GGD, 2008). Wonen Ouderen hebben een grotere kans op een beperking dan andere leeftijdsgroepen. Als een gevolg van de vergrijzing zijn er meer nul-tredenwoningen, levensloopgeschikte woningen en vormen van verzorgd en beschermd wonen noodzakelijk. Ruim de helft van de 65-plussers geeft aan tussen leeftijdsgenoten te willen wonen (Geschikt wonen in Velsen, 2011). Het aandeel alleenwonende 65-plussers die gescheiden zijn geweest of nooit getrouwd zijn geweest neemt komende jaren toe. Uit onderzoek blijkt dat alleenwonende ouderen kwetsbaarder zijn dan samenwonenden ouderen (SCP, Kwetsbaar alleen 2011). Lokale bezuinigingen Op het gebied van welzijn vinden forse bezuinigingen plaats. De gemeente gaat deze bezuinigingen onder andere invullen door het aantal ontmoetingsaccommodaties terug te dringen en door meer uit te gaan van de eigen kracht van de burger. Wijksteunpunten houden in Velsen op te bestaan. Wijksteunpunten worden geïntegreerd in buurthuizen waar jong en oud terecht kunnen. Specifieke activiteiten voor ouderen blijven daar waar nodig bestaan.
Toelichting op de lokale seniorenagenda (versie: aanlevering voor college / raad)
3
4.
Uitgangspunten bij het kiezen voor beleid specifiek voor ouderen
Bij het vraagstuk gaat de gemeente uit van vier belangrijke uitgangspunten: algemeen waar het kan, specifiek waar het moet; de wenselijkheid van het bouwen van bruggen tussen generaties; de eigen kracht van ouderen; de beïnvloedbaarheid van het maatschappelijk probleem / de bereikbaarheid van de doelgroep. Algemeen waar het kan specifiek waar het moet Er is een grote diversiteit onder senioren op het gebied van financiën, gezondheid en sociale netwerken. Gezien deze diversiteit streeft de gemeente ernaar haar beleid zo algemeen mogelijk te houden en alleen daar specifiek beleid te ontwikkelen, waar dat nodig is. Veiligheid in de buurten komen bijvoorbeeld jong en oud ten goede (algemeen). De vraag of iemand wel of geen vervoersvoorziening nodig heeft is niet gebonden aan leeftijd maar aan de beperking die iemand heeft (algemeen). Oplichting van ouderen op basis van babbeltrucs komt significant vaker dan bij andere leeftijdsgroepen (dit vraagt om specifiek beleid). Op basis van de gegevens hierboven is armoede niet leeftijdsgebonden. Beleid wordt daarmee primair ingezet op basis van het inkomen en het vermogen van burgers (algemeen). Om leemtes in dit algemene beleid op te vangen, bestaan er voor ouderen onder een bepaalde inkomensgrens mogelijkheden om lokale tegemoetkomingen en/of toeslagen aan te vragen. Bruggen tussen generaties Daar waar mogelijk draagt gemeentelijk beleid bij aan het slaan van bruggen tussen generaties (jong en oud). Wederzijds begrip, dienstbaarheid en solidariteit tussen generaties dragen bij aan de sociale cohesie in de samenleving. Maatschappelijke stages en het buurthuiswerk zijn voorbeelden van voorzieningen die hieraan kunnen bijdragen. De eigen kracht van ouderen In het beleid wordt zoveel mogelijk uitgegaan van de eigen kracht en de eigen rol van ouderen bij het helpen oplossen van maatschappelijke problemen onder ouderen of andere generaties. Met andere woorden: naast bruggen tussen generaties zijn wederzijdse hulprelaties binnen generaties van belang. De gemeente Velsen probeert dit te bevorderen via haar vrijwilligersbeleid. Beïnvloedbaarheid en bereikbaarheid Maatschappelijke problemen kunnen bij verschillende doelgroepen tegelijk voorkomen. Wanneer middelen ontoereikend zijn om alle doelgroepen te bereiken, spelen factoren als beïnvloedbaarheid van het maatschappelijke probleem en de mogelijkheden om specifieke doelgroepen als groep te bereiken een rol bij de afweging of specifieke activiteiten voor die doelgroep gewenst zijn. De lokale seniorenagenda is zowel een overlegvorm als een onderdeel van facetbeleid (inhoud). Beide dimensies komen hieronder aan bod. Toelichting op de lokale seniorenagenda (versie: aanlevering voor college / raad)
4
5. De lokale seniorenagenda als overlegvorm De lokale seniorenagenda is overleg waarbij de wethouder Welzijn met de Lokaal Samenwerkende Bonden Ouderen van Velsen overleg voert over: actuele onderwerpen die voor specifiek voor ouderen relevant zijn; beleidsontwikkeling (zie punt 6); de uitvoering van beleid. Op dit ogenblik vindt er om de drie maanden een bestuurlijk overleg plaats. Daar waar nodig wordt de LSBO eveneens op ambtelijk niveau betrokken bij beleidsontwikkeling die voor ouderen relevant is. Het overleg met de LSBO heeft een andere insteek als het overleg met de Wmo-raad. De Wmo-raad geeft een onafhankelijk integraal advies op basis van de verschillende achtergronden van haar leden. De Wmo-raad is in tegenstelling tot de LSBO een officieel adviesorgaan van het college van burgemeester en wethouders. Het overleg met de LSBO kan het beste getypeerd worden als een vorm van belangenvertegenwoordiging van een belangrijke doelgroep. 6.
De lokale seniorenagenda als facetbeleid
Indien activiteiten of voorzieningen voor ouderen gewenst, dan wel noodzakelijk zijn, worden deze activiteiten verankerd in de reguliere beleidskaders (maatschappelijke ondersteuning, wonen, etc.) Het geheel aan beleidsdoelstellingen, voorzieningen en activiteiten gericht op ouderen vormt de inhoud van de lokale seniorenagenda. Deze voorzieningen worden binnen de reguliere beleidskaders geëvalueerd. Het beleid wordt binnen de bestaande budgetten die bij de verschillende beleidskaders horen uitgevoerd. Hieronder worden de belangrijkste beleidskaders en nota’s opgesomd die voor ouderen het meest belangrijk zijn: Maatschappelijke ondersteuning; - Integrale informatie en advies en cliëntondersteuning - Welzijn nieuwe stijl in relatie tot het sociaal cultureel werk en wijkgerichte dienstverlening (buurthuiswerk, vrijwilligerswerk) - Decentralisatie begeleiding van AWBZ naar de Wmo. Lokaal gezondheidsbeleid; - Voldoende bewegen/minder overgewicht - Eenzaamheid en depressie - gezondheidsverschillen Woonvisie; - Woningen voor ouderen en mensen met een beperking; Integraal veiligheidsbeleid; - Preventie van oplichting onder ouderen door voorlichting over babbeltrucs; In de gemeente Velsen zijn veel activiteiten en voorzieningen voor ouderen, al dan niet voortkomend uit gemeentelijk beleid, aanwezig. Het gaat daarbij om algemene voorzieningen waar ouderen relatief veel gebruik van maken, zoals bijvoorbeeld de individuele wmovoorzieningen, cursussen van de Volksuniversiteit, activiteiten van de Velser Gemeenschap Toelichting op de lokale seniorenagenda (versie: aanlevering voor college / raad)
5
etc. Daarnaast zijn er activiteiten die specifiek voor ouderen bedoeld zijn: waaronder ouderenadviseurs, open tafels en bewegingsactiviteiten voor ouderen. Soms zijn activiteiten niet altijd bekend bij deze doelgroep. Daarom zal de lokale senioren agenda ook een aanzet zijn naar een verbeterde voorlichting van activiteiten ten behoeve van de ouderen in de Gemeente Velsen. De LSBO heeft daarnaast aangegeven in de volgende onderwerpen geïnteresseerd te zijn: Beleidskaders, ontwikkelingen, demografie (algemeen); Wonen (Woonvisie); Welzijnsvoorzieningen, ontmoetings-, bewegingsactiviteiten en educatiemogelijkheden (Wmo-visie en de deelnota “Welzijn nieuwe stijl in relatie tot sociaal cultureel werk en wijkgerichte dienstverlening); Participatie en eenzaamheid van ouderen, inclusief de rol van ICT. (Wmo-visie en de deelnota over Welzijn nieuwe Stijl in relatie tot sociaal cultureel werk en wijkgerichte dienstverlening); Beperkte validiteit (Wmo-visie, Wmo-verordening); Veiligheid (Nota Integraal Veiligheidsbeleid); Armoede. 7. Tot slot In het kader van het door het College voorgestelde facetbeleid heeft de gemeenteraad als rol om bij elke nota die ter besluitvorming aan haar wordt voorgelegd te toetsen of specifieke voorzieningen voor ouderen noodzakelijk zijn. In de loop van 2012 wordt de Woonvisie, de nota Lokaal gezondheidsbeleid en enkele deelnota’s van de Wmo aan de raad voorgelegd welke voor ouderenbeleid relevant is. Nadat de (deel-)nota’s gerealiseerd zijn, doet het college aan de gemeenteraad een samenvatting toekomen met daarin de verschillende speerpunten die in de verschillende deelnota’s specifiek voor ouderen zijn opgenomen. Indien er nog zaken spelen die voor ouderen relevant zijn en niet zijn verankerd in de diverse deelnota’s, dan zal dit in het periodiek overleg met de Lokale Samenwerkende Bonden Ouderen aan de orde worden gesteld en indien noodzakelijk worden bijgesteld of aangevuld.
Toelichting op de lokale seniorenagenda (versie: aanlevering voor college / raad)
6
