TOEGEVOEGDE WAARDE Alsof het over een product gaat

Nr.3 | september 2014

Bestuurlijke samenwerking:

WAT HEEFT ZIJ ERAAN?

FOCUS: EEN SCHOOL HEEFT VRIENDEN NODIG

Betrokkenheid aanboren met een vriendenstichting

INTERVIEW MET EDITH HOOGE

“Wanneer is het plafond van bestuurlijke complexiteit bereikt?”

TOEGEVOEGDE WAARDE

“Alsof het over een product gaat”

DE REDDING VAN HET VMBO

Zieltogende vmboschool in de lift dankzij Beroepencollege

de klas van...

“DAT ZE ZICH ECHT KUNNEN INLEVEN IN ANDERE STANDPUNTEN, DAT IS GOED OM TE MERKEN” Tekst: Hester van de Kaa | Fotografie: Ruben Schipper

De klas van...

“Een groot deel van deze klas geef ik nu

En natuurlijk is het mooi als je leuk contact

al drie jaar les. Het is leuk om te zien hoe

hebt met je leerlingen.

ze zich van brugklassertjes ontwikkelen tot NAAM: ARIE WESTERHOUT

derdeklassers. V3B is een heel enthousiaste

Aan lang vergaderen heb ik een hekel, dat

LEEFTIJD: 28

groep. Ook daardoor heb ik er een band

hoort soms helaas ook bij dit werk. En de

SCHOOL: ICHTHUS

mee, we kunnen goed met elkaar. Maar het

administratieve zaken, daar heb ik weinig

zit erop: ze gaan door naar de bovenbouw.

mee. Maar ach: relatief valt het wel mee.

COLLEGE PLAATS: VEENENDAAL VAK: GESCHIEDENIS KLAS: V3B VRIJE TIJD: NAAR KLASSIEKE CONCERTEN

Ik ben niet hun mentor maar werd wel uitgenodigd voor hun afsluitende klassenfeest,

Dit is mijn vijfde lesjaar op het Ichthus

een barbecue met het thema ‘Western’.

College. Ik hoorde positieve verhalen over

Allemaal indianentooien, vlechtjes en

de school en probeerde hier dus aan de

cowboyhoeden. Ja, zelf had ik een mooie

slag te komen. De identiteit van de school

hoed opgezet. Sommigen vertelden nog dat

speelde wel een rol bij mijn sollicitatie.

ze het leuk vonden les van me te hebben

Van de werknemers wordt verwacht dat ze

gehad. Dat is leuk om te horen.

christelijk zijn, van ouders dat ze instemmen met de grondslag. Vanuit mijn vak is er ook

Ik haal er veel voldoening uit wanneer ik iets

nog wel eens aanleiding om te praten over

vertel en het gevoel heb dat het landt. Maar

identiteit. Bijvoorbeeld bij de Reformatie:

ook wanneer ze iets moois maken van een

hoe ga je om met andersdenkenden?

opdracht. Ze organiseerden een debat over

Natuurlijk: er is een dagopening en -sluiting,

de Europese Unie en het lukte hen zich echt

kerstviering en paaswijding, maar je hoopt

in te leven in andere standpunten, dat is

vooral dat je samen wat uitstraalt.”

goed om te merken.

2

•

inhoud

10 IN DEZE EDITIE

16

18

25

30

BESTUURLIJKE SAMENWERKING, WAT HEEFT ZIJ ER AAN? 4

FOCUS: EEN SCHOOL HEEFT VRIENDEN NODIG 16

Voorgeschreven samenwerking

Met een vriendenstichting kan een

Het Wartburg College heeft op de

tussen schoolbesturen levert soms

school niet alleen extra geld maar

locatie De Swaef in Rotterdam de

bestuurlijke gedrochten op, zoals bij

ook nieuwe betrokkenheid

oplossing gevonden met het

passend onderwijs. De kwetsbare

aanboren. Maar dan moet de school

Beroepencollege. Het uitgangspunt:

leerling waarvoor het bedoeld is,

ouders en andere betrokkenen wel

al doende leert men.

dreigt dan in alle bestuurlijke drukte

als vrienden zien.

op de achtergrond te raken. Maar in sommige regio’s gaat het heel soepel. Over het geheim van bestuurlijke samenwerking die de zaak dient.

EDITH HOOGE: “WANNEER IS HET PLAFOND BEREIKT?” 10

TOEGEVOEGDE WAARDE: “ALSOF HET OVER EEN PRODUCT GAAT” 18 Veel besturen en scholen zijn net als

DE REDDING VAN HET VMBO 25 Hoe krijg je een zieltogende vmbo-school weer in de lift?

DE RONDVRAAG: “WEG MET DE DEELTIJDJUF” 30 Verus poneert een stelling. Betrokkenen uit het onderwijs reageren.

Verus kritisch over het meten van

RUBRIEKEN

leerwinst en toegevoegde waarde.

DE KLAS VAN… 2

Maar ondanks de haken en ogen

COLUMN WIM KUIPER 12

Het probleem van schaalgrootte

zien sommige schoolleiders er wel

DIENSTVERLENING IN

heeft niet alleen te maken met de

wat in. Een bestuurder, directeur,

DE PRAKTIJK 13

omvang van schoolbesturen, maar

leraar en ouder aan het woord.

MIJN VERHAAL 14

ook met het risico van ingewikkelde

OPINIE 21

bestuurlijke samenwerkings­

GA JIJ JE MAAR EENS

verbanden die ‘too big to succeed’

MELDEN... 22 

worden. Prof. dr. Edith Hooge over

SCHOLEN MET LEF 24

complexiteit en menselijke maat.

NIEUWSPLEIN 26 JURIDISCHE KWESTIE 28 LEDENVOORDEEL 29

COLOFON

Nr.3 | september 2014 VERUS MAGAZINE VOOR CHRISTELIJK ONDERWIJS VERUS, vereniging voor christelijk onderwijs Wij verenigen schoolleiders van meer dan 2.200 scholen en bestuurders en toezichthouders van ruim 500 scholenorganisaties in PO, VO, MBO en HO. Voor hen zijn wij in de ontwikkeling van eigentijds christelijk onderwijs de vernieuwende sparringpartner en de vertrouwde belangenbehartiger. ISSN: 2352-5320

REDACTIE Hester van de Kaa (redacteur) Guido de Bruin (hoofdredacteur) Corine de Reus (eind- en beeldredacteur/ bladmanager) REDACTIEADRES Houttuinlaan 5b, Postbus 381, 3440 AJ Woerden [email protected]. VERUS DIGITAAL Het magazine kan als pdf gedownload worden van www.verus.nl VORMGEVING Ontwerpwerk, Den Haag DRUK Ten Brink, Meppel COVERFOTO Thinkstock

ABONNEMENTEN (excl. 6% btw) Verus Magazine voor leden: gratis. Verus Magazine voor niet-leden: € 50. Verus Magazine verschijnt zes keer per jaar. Zonder schriftelijke opzegging (per e-mail of post) wordt het abonnement na een jaar ­automatisch verlengd voor onbepaalde tijd. Er geldt een opzegtermijn van drie ­maanden. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44 of [email protected]. COPYRIGHT Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. DISCLAIMER Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

3

“Gaat het ons met deze omvang lukken om het beleid, dat juist bedoeld is voor de zwakste leerling, goed gestalte te geven?”

4

coverstory

Tekst: Emmanuel Naaijkens | Fotografie: Thinkstock/Conny Meerman

Bestuurlijke samenwerking:

WAT HEEFT ZIJ ERAAN? VOORGESCHREVEN SAMENWERKING TUSSEN SCHOOLBESTUREN LEVERT SOMS BESTUURLIJKE GEDROCHTEN OP, ZOALS BIJ PASSEND ONDERWIJS. DE KWETSBARE LEERLING WAARVOOR HET BEDOELD IS, DREIGT DAN IN ALLE BESTUURLIJKE DRUKTE OP DE ACHTERGROND TE RAKEN. MAAR IN SOMMIGE REGIO’S GAAT HET HEEL SOEPEL. OVER HET GEHEIM VAN BESTUURLIJKE SAMENWERKING DIE DE ZAAK DIENT.

“Het was wel even slikken toen we hoorden

Creatieve oplossing

Toch is het niet louter een kwestie van

wat de omvang zou zijn van ons samen-

Dat ze in deze regio bestuurlijk niet k­ opje

verdergaan op basis van de oude WSNS-

werkingsverband. We vroegen ons af: hoe

onder zijn gegaan, is te danken aan een

structuur, benadrukt Kingma. “Wat het

kunnen we dat organiseren?” zegt Friso

­creatieve oplossing voor de schaalgrootte.

nieuwe samenwerkingsverband ook heeft

Kingma, voorzitter van het college van

“Het nieuwe verband viel grotendeels samen

gebracht, is dat we onderling veel meer

bestuur van Iris in Kampen. De 31 ­besturen

met de zes verbanden van Weer Samen

­kennis en ervaring delen. Het is prachtig

(164 scholen, negen gemeenten) in de regio

Naar School (WSNS). Daar hadden we alle-

om te zien hoe mensen uit de praktijk, ieder

PO 2305 moesten er samen zien uit te

maal goede ervaringen mee, want dat waren

vanuit de eigen school, van elkaar leren.

komen.

een soort natuurlijke een­heden. Dat heeft

Want het succes van passend onderwijs

Dat was ruim twee jaar geleden, en Kingma

ons op het idee gebracht om het verband

wordt niet op bestuurlijk niveau bepaald,

stelt nu vast dat het wonderwel gelukt is.

in zes deelregio’s op te splitsen. Daarmee

maar in de klas.”

“We zijn begonnen met het vormen van een

­konden we recht doen aan de diversiteit,

regiegroep die een aantal uitgangspunten

ook op het gebied van de identiteit. Niet

Haagse tekentafel

heeft geformuleerd. In die regiegroep zaten

overal zijn de behoeften hetzelfde.”

Het samenwerkingsverband PO 2509

de kartrekkers. Zij hebben er voor gezorgd

Met deze benadering kon een belangrijke

– Onderwijszorgkoepel Noord-Veluwe –

dat er zowel bestuurlijk als inhoudelijk met

voorwaarde van alle bestuurders ingelost

is wat aantal besturen betreft nog een

alle betrokkenen gesprekken in gang zijn

worden, namelijk dat het beleid van passend

­maatje groter. Voorzitter Wally Marchand

­gezet. Nu ik er op terugkijk, is het heel

onderwijs dicht bij de praktijk stond en voor

maakt er geen geheim van dat het een

positief gegaan.”

alle betrokkenen heel herkenbaar bleef.

hele toer is om vertegenwoordigers van

> 5

alle 41 ­school­besturen (127 scholen) tegelijk aan de vergadertafel te krijgen. Hij geeft als voorbeeld een vergadering waarin een besluit moest worden genomen over het ondersteuningsplan. Er was geen quorum, en dus konden er op dat moment formeel geen knopen worden d ­ oorgehakt. “Deze indeling is het resultaat van de Haagse tekentafel. We hadden geen keus, ze is ons opgelegd. Er is geen rekening mee gehouden dat dit een uitgestrekte regio is

“Samenwerken moet lonen, anders niet doen”

met veel kleine kernen en veel eenpitters. De menselijke maat raakt op deze manier in het geding.” Marchand, collegevoorzitter van Stichting EduCare voor christelijk speciaal onderwijs

Als er één sector met grote bestuurlijke drukte is, dan is dat wel het

in Harderwijk en omgeving, en zijn collega’s

middelbaar beroepsonderwijs. Vertegenwoordigers van de roc’s zijn

hadden liever gezien dat was aangesloten

op tal van niveaus betrokken bij vormen van overleg. Met andere

bij de vroegere WSNS-verbanden. “De

onderwijssectoren, met het bedrijfsleven en met overheidsinstellingen zijn

schaal van WSNS was heel overzichtelijk,

er intensieve vormen van samenwerking. Het gaat over uiteenlopende

dat liep uitstekend. Dat bleek bijvoorbeeld

onderwerpen zoals de inzet van middelen, arbeidsmarktvraagstukken,

uit de verwijzingscijfers naar het sbo, die

opleidingsaanbod, macrodoelmatigheid, bedrijfsvoering en de doorstroom

lager waren dan het landelijk gemiddelde.”

van studenten. Dat volgt ook uit de maatschappelijke opdracht aan de roc’s. Zij zijn

Bijna niet te doen

dienstbaar aan de regionale samenleving. Al dat bestuurlijke verkeer is op

Nu is dat anders. De besluitvorming is

zichzelf dus geen negatief verschijnsel, legt Christien de Graaff (foto), lid

bijna niet te doen, die verloopt moeizaam

van het college van bestuur van het Alfa-college in Groningen e.o. uit.

en traag. “We moeten samen beleid voeren

“Er is geen reden om dat te problematiseren. Samenwerken leidt tot beter

voor de ondersteuning van leerlingen met

onderwijs en meer kansen voor studenten. En daar gaat het natuurlijk om.”

leer- en gedragsproblemen. Ik vraag me af

De Graaff erkent dat de samenwerking soms stroperig gaat, maar in haar

of het met deze omvang gaat lukken om dat

waarneming gaat het de betrokken partijen steeds beter af. Cruciaal voor

beleid, dat juist bedoeld is voor de zwakste

het welslagen is dat de keuze om samen te werken niet is opgelegd en

leerling, goed gestalte te geven. Ouders,

dat de vorm waarin het gebeurt vrij is.

maar ook leerkrachten en scholen, raken

“Wij zijn heel initiatiefrijk ten aanzien van nieuwe netwerken. Dat is ook

het zicht kwijt op waar ze straks de hulp

heel belangrijk om modern en kwalitatief goed onderwijs te geven, of

kunnen halen.”

om kosten te besparen of nieuwe dingen te ontwikkelen. Dat past ook

Met veel kunst- en vliegwerk is de deadline

in deze tijd. Maar als het kan liever niet in een formele constructie. Voor

van 1 augustus gehaald. “We gaan dus van

een samenwerkingsverband kun je ook volstaan met bijvoorbeeld een

start, ook al is het allemaal nog niet perfect.

intentieverklaring. Ons uitgangspunt is dat je het lean and mean organiseert

De basis ligt er.” In een oplossing met

en niet meer optuigt dan nodig is. We vragen ons regelmatig af: heeft dit

subregio’s, zoals in Kampen, ziet Marchand

verband nog toegevoegde waarde, draagt het bij aan beter onderwijs?

weinig heil. “Het nadeel is de kans op

Zo nee, dan moeten we er een streep door zetten. Het lukt ons steeds

verschillen in de besluitvorming. Bijvoorbeeld

beter om daar kritisch naar te kijken. Dat komt denk ik doordat wij als

dat je in de ene subregio wel een toelatings-

grootschalige, complexe organisaties hebben ervaren hoe risicovol het is

verklaring nodig hebt voor het so en in de

als je daar niet kritisch naar kijkt en je inderdaad bestuurlijke drukte krijgt

andere niet.”

die nergens toe leidt.”

6

coverstory

EDITH HOOGE: PASSEND ONDERWIJS IS EEN VALSE BELOFTE IN HET INTERVIEW DAT VERUS MAGAZINE MET HAAR HAD (ZIE PAGINA 10), LAAT HOOG­ LERAAR ONDERWIJSBESTUUR PROF. DR. EDITH HOOGE ZICH KRITISCH UIT OVER DE BESTUUR­ LIJKE DRUKTE ROND PASSEND ONDERWIJS. PASSEND ONDERWIJS IS VOLGENS HAAR BOVENDIEN EEN “VALSE BELOFTE”: “DE TERM PASSEND ONDERWIJS HOUDT EEN ONEINDIGE BELOFTE IN DIE NOOIT ZAL WORDEN INGE­ LOST. ALS OUDERS DAT WOORD SERIEUS NEMEN, DAN MOGEN ZIJ PASSEND ONDER­ WIJS VRAGEN VOOR HUN KIND. MAAR VOOR ELK KIND EEN TRAJECT DAT BIJ HEM OF HAAR PAST KUNNEN WIJ NOOIT OFTE NIMMER WAARMAKEN MET ONS PUBLIEK BEKOSTIGD ONDERWIJSSYSTEEM. IN DIE ZIN IS HET EEN VALSE BELOFTE.”

Ondanks de lastige uitgangspositie kan passend onderwijs in de regio volgens hem slagen. “Dat hangt af van de personeels­ leden en van de visie van de schoolbesturen. Maar het blijft jammer dat we door de autonomie van de besturen als onderwijszorgkoepel onvoldoende kunnen sturen.”

Poolse landdag De door Marchand zo gewenste hanteerbare schaal is de Drechtsteden (minus Dordrecht zelf) wel ten deel gevallen. Het samenwerkingsverband PO 2809 telt slechts veertien schoolbesturen (41 scholen) en dat is volgens Wim Dunsbergen, directeur-bestuurder van VCO Sliedrecht, de min of meer ideale omvang. Uit zijn mond dan ook geen klachten over een onwerkbaar bestuurlijk construct. “Ik benijd die grote verbanden niet. Met tien­ tallen besturen krijg je een poolse landdag”. Het Drechtse verband ligt op schema en de overgang naar passend onderwijs verloopt soepel. “Wij zijn er helemaal klaar voor. Voor ons verandert er eigenlijk niets.” Dat het proces in de Drechtsteden ­nauwelijks obstakels kent, heeft er ­volgens

v.l.n.r. Friso Kingma, Wim Dunsbergen, Wally Marchannd

Dunsbergen mee te maken dat de ­betrokken besturen al heel vroeg tot een gezamenlijk commitment kwamen. “Wij zijn

want ook in dit verband leeft de overtuiging

je dat mensen voor verrassingen komen

hier al in 2007 begonnen met het idee van

dat passend onderwijs in de dagelijkse

te staan. Besturen, directeuren, intern

passend onderwijs. Wij zijn daar een groot

schoolpraktijk tot een succes moet worden

bege­leiders, iedereen denkt mee, wisselt

voorstander van.”

gemaakt. In combinatie met opbrengst-

informatie uit. Dat heeft positief gewerkt.”

gericht werken heeft dat zijn vruchten al

In het bestuurlijke model is er door de

Inhoudelijke thema’s

afgeworpen. Tussen 2008 en 2013 daalde

Drechtsteden nadrukkelijk voor gekozen

De doelstelling van passend onderwijs valt

het verwijzingspercentage naar het sbo van

om elk bestuur, ongeacht de omvang, één

vrijwel naadloos samen met de uitgangs-

3,2 naar 2,2%. Daardoor heeft het samen-

stem te geven. Kleine besturen hoeven

punten van de besturen in de Drechtsteden.

werkingsverband nu ook financieel gezien

daardoor niet bevreesd te zijn dat ze door

“De kinderen centraal, thuisnabijheid, de

een gunstige uitgangspositie.

grotere collega’s overruled worden. Ook in de twee andere samenwerkingsverbanden

veranderende rol van de ouders. Dat zijn allemaal belangrijke zaken. Wij focussen al

Betrokken

is goed geluisterd naar de kleine besturen.

zeven jaar op het handelingsgericht werken

Het welslagen van het proces schrijft

Friso Kingma van Iris: “Wij hebben reke-

en het vanuit groepsplannen kijken naar

Dunsbergen ook toe aan het besef dat

ning gehouden met de wensen van de

mogelijkheden van kinderen. Dat is op alle

iedereen in de organisatie zich vanaf het

kleine ­besturen, en bij bepaalde thema’s

scholen geïmplementeerd. We hebben

begin betrokken moest voelen. “We hebben

­hebben we besluiten genomen op basis van

het personeel gefaciliteerd om zich te

erg ingezet op een goede communicatie.

­solidariteit.”

scholen.” Er is dus vanaf het begin veel

Iedereen is intensief op de hoogte gehouden

over ­inhoudelijke thema’s gesproken,

van de ontwikkelingen. Daarmee voorkom

•

7

NIEUWSPLEIN

40% van de basisscholen wil integraal kindcentrum 40% van de basisscholen wil onderdeel

rol voor zijn/haar school, ook niet in door­

gaan uitmaken van een Integraal Kind

verwijzende zin.

Centrum (IKC). Dat blijkt uit een ledenpeiling

Hoewel het aantal IKC’s onder de respon-

van Verus onder 201 bij ons aangesloten

denten nog relatief klein is (12%), blijkt uit de

“In de ogen van veel mensen is het

basisschooldirecteuren. Voor een kwart

reacties wel dat ongeveer een derde hier op

ouderwets om in God en in Jezus

van de respondenten is de levensbeschou-

korte termijn naartoe wil werken. Als dit ook

Christus te geloven”, zegt manage-

welijke identiteit van doorslaggevend belang

daadwerkelijk gebeurt, is in de nabije toe-

mentgoeroe Ben Tiggelaar in Volzin

bij het (laten) verzorgen van kinderopvang.

komst bij 40% van de respondenten sprake

(juni 2014). “Maar het alternatief waar-

Bij opvang van kinderen jonger dan vier jaar

van een IKC.

toe veel mensen zich tegenwoordig

ziet 30% van de schooldirecteuren geen

“Aan geloven in jezelf heb je niets”

•

bekeerd hebben, is geloven in jezelf. Dat lijkt momenteel de belangrijkste religie te zijn. Maar geloven in jezelf heb je op goede dagen niet nodig, terwijl je er op slechte dagen niets aan hebt. Wie zijn vertrouwen alleen

‘Maak werk van vormingsonderwijs in G4’

op zichzelf of op andere mensen stelt, wordt uiteindelijk teleurgesteld.”

•

De openbare scholen in de G4 bieden

Utrecht scoren ronduit slecht met respec-

weinig godsdienstig en/of humanistisch

tievelijk 4 en 11%. Rotterdam en Den Haag

vormingsonderwijs (G/HVO) aan. Verus

met respectievelijk 34 en 24% ook erg laag.

heeft de onderwijswethouders van

Wij vragen de onderwijswethouders de

Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en

scholen op te roepen hun ouders actief

Den Haag in een brief opgeroepen deze

te wijzen op de mogelijkheid G/HVO aan

‘weeffout’ in het openbaar onderwijs in

te bieden. Wat Verus betreft heeft kwali-

hun stad te herstellen.

tatief goed onderwijs niet alleen oog voor

Openbare scholen mogen G/HVO aan­

cognitieve prestaties van leerlingen, maar

bieden en zijn daartoe zelfs verplicht als

ook voor hun sociale, emotionele en crea-

ouders erom vragen. Het Rijk stelt er

tieve ontwikkeling. Levensbeschouwelijke

jaarlijks 10 miljoen euro voor beschikbaar.

vorming vormt een essentieel onderdeel van

In de G4 bieden slechts heel weinig open-

goed onderwijs.

bare scholen G/HVO aan: Amsterdam en

8

•

nieuwsplein

Krimp dwingt tot keuzes, maar welke? Verus helpt! De leerlingendaling is tot nu toe vooral

andere om gevolgen voor bedrijfsvoering,

Verus @VerusNL · 21h

zichtbaar in het primair onderwijs, maar

personeelsbeleid, medezeggenschap,

Binnen een samenwerkingsverband

raakt natuurlijk ook het voortgezet onder-

onderwijskwaliteit en politiek-bestuurlijke

passend onderwijs kun je zogeheten

wijs. Dat dwingt tot keuzes. Op 9 oktober

setting. Verder besteden we, zoals u van

kamers hebben. Twee redenen waar-

presenteert Verus de brochure ‘Keuzes

Verus kunt verwachten, uitgebreid aandacht

om. http://bit.ly/1qKNbE1

bij krimp. Omgaan met dalende leerlingen-

aan de relatie tussen krimp en de christelijke

aantallen in het voortgezet onderwijs’.

identiteit.

Vol praktijk­voorbeelden en tips.

Kom ook naar de presentatie! Aanwezig zijn

Verus @VerusNL · Aug 27

In deze brochure beschrijven we waar u

onder andere schoolleiders die hun ervaring

Is er toekomst voor christelijk onderwijs,

mee te maken krijgt bij een teruglopend

met krimp delen in onze brochure. U kunt

vroeg pc-school De Wrâldpoarte.

leerlingenaantal. Het gaat daarbij onder

met elkaar kennismaken en in discussie.

En wat als het antwoord ‘nee’ zou

•

Voor wie: Leden van Verus in het voortgezet ­onderwijs Wanneer: 9 oktober 2014, 14.00-16.30 uur Waar:  Postillion Hotel Bunnik, Kosterijland 8, 3981 AJ Bunnik Aanmelden: Anneke Uyterlinde, [email protected] Meer informatie Wout Neutel, [email protected]

luiden? http://bit.ly/1rzBbLT

Verus @VerusNL · Aug 27 Kado van Verus: Plant op 31 oktober een appelboom bij uw school! http://bit.ly/XRALDD

Verus @VerusNL · Aug 26 Krijgen aanbieders van alternatieve

Cadeau van Verus: Plant op 31 oktober een appelboom bij uw school!

eindtoetsen wel een eerlijke kans? @Paul_van_Meenen vraagt ’t @SanderDekker. http://bit.ly/1pCfUOZ

Verus @VerusNL · Aug 26 Worden wie je bent? Nee, onze maat-

Een wereldwijd netwerk van zoveel mogelijk

toegeschreven: “Als ik wist dat morgen de

schappij drukt mensen in eenzelfde

christelijke scholen die 500 jaar Reformatie

wereld ten onder ging, zou ik vandaag een

mal, schrijft @dickdenbakker.

vieren – dat staat de initiatiefnemers van het

appelboompje planten!”

http://bit.ly/1nxjrth

project Schools500reformation voor ogen.

Die uitspraak gaat over vertrouwen. Het

Verus participeert in dit project.

­vertrouwen dat wat we vandaag doen

Zet uw school op de kaart via

met het oog op de toekomst, zin heeft.

Verus @VerusNL · Aug 26

www.schools500reformation.net en wij

Hoe die toekomst er ook uit ziet. Scholen

Vlaamse scholen vrezen ranglijstjes

­geven u een appelboom voor uw school!

in de traditie van de Reformatie proberen

door verplichte eindtoets.

Bijna 250 scholen gingen u al voor.

hun l­eerlingen dag in dag uit iets van dat

http://bit.ly/1p6wnGa.

Het project werkt via diverse activiteiten toe

­vertrouwen mee te geven. Ze zaaien en

Hm, waar ­kennen we dat van?

naar zijn hoogtepunt op 31 oktober 2017.

planten, in het vertrouwen dat dat vrucht

http://bit.ly/1vhUr11

Dan is het 500 jaar geleden dat Maarten

draagt, ook al weten ze niet hoe en

Luther zijn 95 stellingen aan de deur van

wanneer. Dat maken ze zichtbaar met het

de slotkerk in Wittenberg gespijkerd zou

planten van een appelboom.

hebben. Dat moment geldt als het begin

Leden van Verus die zich inschrijven voor

van de Reformatie.

het netwerk op

Elke school die zich bij het netwerk heeft

www.schools500reformation.net ontvangen

aangesloten, kan tussen nu en 2017

van ons een appelboom. Hebben? Meld u

op Hervormingsdag een boom planten.

dan bij adviseur Guido de Bruin,

Dit symbolische gebaar verwijst naar de

[email protected].

bekende uitspraak die aan Luther wordt

•

Laatste tweets? www.verus.nl Laatste nieuws?

Meld u aan voor de digitale nieuwsbrief: www.verus.nl 9

Tekst: Emmanuel Naaijkens | Fotografie: Foto Buro Brabant

Edith Hooge over schaalgrootte

“Wanneer is het plafond bereikt?” HAAR ESSAY WAS EVEN TRENDING TOPIC DOOR HAAR KRITIEK OP DEELTIJD­ JUFFEN (ZIE DAARVOOR PAGINA 30), MAAR HET GAAT EIGENLIJK VOORAL OVER DE (TE) GROTE OMVANG VAN SCHOOLBESTUREN EN DE RISICO’S VAN INGEWIK­ KELDE BESTUURLIJKE SAMENWERKINGSVERBANDEN. PROF. DR. EDITH HOOGE OVER COMPLEXITEIT EN MENSELIJKE MAAT.

Spraakmakend essay Edith Hooge schreef haar spraak-

In uw essay vat u het probleem van bestuurlijke schaalvergroting samen als ‘too big to succeed’. Wat bedoelt u daarmee?

Dat zijn de complexiteit en de menselijke

“Naar schoolgrootte is al veel wetenschap-

komen. Er ontstaan stafdiensten, en veel

pelijk onderzoek gedaan en daaruit blijkt dat

energie gaat verloren aan coördineren. Dan

je niet simpelweg kunt stellen: een school is

wordt het voor een bestuurder een hele toer

te groot of te klein. De vraag is waar je dat

om te zien of er genoeg samenhang is en

aan toetst. Je kunt dan bijvoorbeeld kijken

waar dingen wel of niet goed gaan. Het ge-

naar kosten en schaalvoordelen. Maar be-

vaar is dat je losgezongen raakt van de plek

langrijker is: kun je goede kwaliteit leveren?

waar het onderwijs gebeurt, het primaire

Uit reviewstudies blijkt dat er een optimale

proces. De menselijke maat gaat over het

schoolgrootte is, tussen klein en groot in.”

perspectief van de mensen die werken in de

maat. Het gaat dus niet over de grootte op zich. Complexiteit ontstaat als een bestuur groter wordt en er meer managementlagen

organisatie: leerlingen of studenten, leraren,

makende essay ‘Hoge verwachting,

stafmedewerkers, schoolleiders en ouders.

uitnodiging van minister Bussemaker

En wat zegt dat over de omvang van schoolbesturen?

van OCW. U kunt het downloaden via

“Er is een tijd geweest dat werd gezegd:

er ruimte voor persoonlijk contact, is het

http://bit.ly/edithhooge.

bestuurlijke schaalvergroting is goed. Punt.

duidelijk wat ieders plek is in de organisatie,

Kleine besturen zijn gegroeid en hebben

waar die invloed kan uitoefenen en wat die

daardoor meer slagkracht en professio-

daarvan terugziet.”

vrije uitvoering, stevige sturing’ op

Het gaat erom: is alles nog herkenbaar? Is

naliteit gekregen. Ze konden risico’s beter

­wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.

Is de oplossing om alle scholen in bestuurlijke eenpitters onder te brengen?

Als het gaat om de schaalgrootte van een

“Nee, want ik geloof niet dat er één model is.

bestuur dan zijn twee factoren bepalend.

Mijn pleidooi is ook niet om grote besturen

opvangen. De vraag is nu: wanneer is het plafond bereikt? Daar is nauwelijks

10

interview

EEN MASTERCLASS VAN EDITH HOOGE Prof. dr. Edith Hooge (46), bijzonder hoogleraar onderwijsbestuur aan TIAS School for Business and Society, is een van de docenten van de masterclasses ‘Waardegedreven besturen en toezicht houden’ van Verus. In januari 2015 begint een nieuwe reeks masterclasses. Meer weten en aanmelden? Kijk op www.verus.nl/masterclasses.

­passend onderwijs te geven. Dat betekent dat de beslissingen die over het primaire proces gaan, op boven bestuurlijk niveau genomen worden. Dan ontstaan er risico’s in de zin van complexiteit en menselijke maat. Kun je dat als bestuurder überhaupt op het niveau van het samenwerkings­ verband zien? Ik vind dat riskant.”

Maar voorheen had je toch al de verbanden van Weer Samen Naar School? “Het grote verschil is dat dat vrijwillige, vaak kleinere verbanden waren, die bovendien

te ontmantelen. Wat ik zou willen weten

bovenlaag? Dat kan tot de conclusie leiden

een hele decentrale manier van werken

is of je een turning point kunt benoemen:

‘niet meer zoveel’. Je kunt vervolgens

hadden. Dat is nu veel moeilijker gemaakt.

nu wordt onze organisatie te complex.

zeggen, dan worden het allemaal eenpitters.

En dan is er ook nog de kwestie van de

Wanneer slaan schaalvoordelen om in

Maar je kunt ook tot de conclusie komen

herverdeling van de financiën. Dat maakt het

schaalnadelen? En waar heeft dat dan mee

dat de top zich in die situatie beperkt tot

allemaal erg ingewikkeld.”

te maken? Je ziet dat onderwijsinstellingen

smalle, strategisch bestuurlijke zaken en de

daarover nadenken. Er zijn besturen die

rest decentraal laat doen.”

komen met oplossingen als het formeren van kleine eenheden in een groot verband. Die decentraliseren bestuurlijke taken en maken het mogelijk dat op een lager niveau beslissingen genomen kunnen worden.”

In uw essay maakt u zich grote zorgen over regionale bestuurlijke constructies die zijn opgetuigd. Wat is er aan de hand?

U hebt er een hard hoofd in, wat betreft de samenwerkingsverbanden? “Wat ik zie en wat ik hoor stemt mij niet vrolijk. Ervan uitgaande dat de intenties goed zijn, is het net alsof het systeem daar-

“Besturen raken steeds meer v­ ervlochten

mee aan de haal gaat en al die bestuurlijke

Wat betekent dat voor de rol van het bestuur?

met elkaar, dat zie je bijvoorbeeld bij

drukte veroorzaakt. Er is veel overleg nodig

­passend onderwijs. Er zijn verplichte samen-

en het is erg moeilijk om het eenvoudig en

“Dat is een vraag waar veel onderwijsinstel-

werkingsverbanden, die het geld verdelen

doelgericht te houden.”

lingen mee worstelen. Wat is dan nog de

en ervoor moeten zorgen dat er genoeg

toegevoegde waarde van de bestuurlijke

expertise is op de scholen om kinderen

•

11

column rubriek

In de zomervakantie heb ik inspiratie opgedaan in Afrika. Op uitnodiging van de Lutherse kerk en United Evangelical Mission nam ik deel aan een conferentie in Tanzania met een grote groep schoolbestuurders van christelijke scholen in dat land. Het was mijn eerste ­kennismaking met Afrika. Het verschil met onze Nederlandse situatie is natuurlijk in veel opzichten zeer groot. Maar toch was er ook verrassend veel gemeenschappelijks. Bij de reflectie op de vraag hoe de erfenis van de reformatie anno nu betekenis heeft voor christelijk o ­ nderwijs, ging het om zaken die voor Nederland net zo relevant zijn als voor Afrika. Bijvoorbeeld: hoe belangrijk het is om naast het christelijk geloof ook christelijke waarden en ethische noties over te dragen aan een nieuwe generatie, in een wereld waarin economisering en consumen­tisme, corruptie en (groeps)egoïsme de toon aangeven. Ook deze zomer was er weer veel deprimerend wereldnieuws. Angst, haat en geweld tussen etnische en religieuze groepen en landen lijken op veel plaatsen, ook in eigen land, toe te nemen. Christelijke scholen proberen over de hele wereld oases van hoop en gemeenschappen van geloof en liefde te zijn. De manier waarop dat in Afrika gebeurt is inspirerend voor ons en omgekeerd vind men het daar inspirerend en bemoedigend om te horen over onze ervaringen. Het is goed om aan het begin van een nieuw schooljaar te beseffen dat we met ons werk in het ­christelijk onderwijs deel uitmaken van een wereldwijde beweging van gelijkgezinden. Daar kunnen we hoop uit putten. ● Wim Kuiper voorzitter Verus

Reageren? Mail naar [email protected].

12

dienstverlening in de praktijk

Tekst: Noël Houben

DIENSTVERLENING IN DE PRAKTIJK

Governance-scan van Verus bracht duidelijkheid over rollen en drijfveren MET DE GOVERNANCESCAN ‘OVER VERTROUWEN GESPROKEN’ HIELP VERUS DE RAAD VAN BEHEER VAN HET DS. PIERSON COLLEGE IN DEN BOSCH IN TE ZOOMEN OP DE SOCIALE KANT VAN GOVERNANCE. DAT LEVERDE NUTTIGE INZICHTEN OP OVER DE ONDERLINGE VERHOUDING TUSSEN BESTUURDER EN TOEZICHTHOUDERS.

Alma van Bommel rector-bestuurder van het ds. Pierson College in Den Bosch

Carla Rhebergen senior adviseur governance, cultuur, organisatie en identiteit bij Verus

“Onze school beschikt sinds twee jaar over een raad van beheer. Die bestaat uit

“We hebben de nieuwe governance-scan

zes toezichthoudende leden en mijzelf als

‘Over vertrouwen gesproken’ uitgevoerd

rector/bestuurder. Het is een bestuurs- en

bij het ds. Pierson College. Deze focust

toezichtmodel dat wij goed vinden passen

op de sociale kant van good governance.

bij onze school: een eenpitter. Verus

Alle leden van de raad van beheer hebben

De adviseurs van Verus staan voor u klaar.

coacht ons bij het werken volgens deze

een vragenlijst ingevuld. Ook heeft ieder-

Wilt u weten hoe Verus u kan ondersteunen

governance­structuur. Daarbij hoort ook

een een positieve en minder positieve

op één van de volgende terreinen? Neem

het begeleiden van de jaarlijkse evaluatie.

casus over de onderlinge samenwerking

contact op met een van onze adviseurs,

Tijdens de laatste evaluatie hebben we

aangedragen. Dit alles hebben we tijdens

zij helpen u graag.

ingezoomd op vertrouwen en de zach-

een bijeenkomst besproken. Dat heeft

tere kant van governance. Dit heeft veel

aanbevelingen opgeleverd over wat

Bedrijfsvoering

nuttige aanbevelingen opgeleverd. Ook

bestuurder en toezichthouders zouden

Jan Langelaar, T 06 51 95 32 68,

is nu duidelijker hoe ieder in zijn rol zit

moeten behouden, ontwikkelen en

E [email protected]

en wat individuele drijfveren zijn. Ik kan

los­laten. Wat absoluut behouden moet

Identiteit

deze g ­ overnance-scan van Verus zeker

blijven is bijvoorbeeld de grote betrokken-

Dick den Bakker, T 06 23 63 38 49,

bij a ­ ndere scholen aanbevelen. Het is wel

heid van de toezichthouders bij de school.

E [email protected]

belangrijk dat toezichthouders en bestuur-

Een aanbeveling wat het loslaten betreft

Governance, cultuur en organisatie

ders zich kwetsbaar durven op te stellen.

was dat de toezichthouders niet te veel en

Carla Rhebergen, T 06 53 14 48 47,

Anders heeft het weinig zin.”

­gedetailleerd moeten adviseren. Belangrijk

Wij staan voor u klaar

E [email protected]

is dat de bestuurder ruimte houdt om haar

Advocaten en juristen

eigen afwegingen te maken. Het was een

Peter Sels, T 06 42 25 08 57,

heel open en prettige bijeenkomst, waarin

E [email protected]

we behoorlijk de diepte zijn ingegaan.”

Ledenvoordeel

•

Lex Joosten, T 06 54 25 68 14, E [email protected] Een overzicht van onze dienstverlening vindt u natuurlijk ook op onze website: www.verus.nl

Meer weten over de dienstverlening op het gebied van ­governance? Neem contact op met Carla Rhebergen, T: 06 53 14 48 47, E: [email protected]. 13

Tekst: Thijs Jan van der Leij | Fotografie: Thinkstock

ONDERW IS EEN R “Reizen is leuk als we reizen met de ogen en

Mijn verhaal

oren van degenen die van ons houden, die onze foto’s willen zien en onze verhalen willen horen.”

Wat is het verhaal dat Nederlandse schoolleiders, bestuurders en toezicht-

Henri Nouwen, Brood voor onderweg.

houders onlangs vertelden of deelden

Een dagboek van wijsheid & geloof,

om anderen te inspireren? Wat willen

Tielt: Lannoo, 2003.

zij overbrengen op leerlingen, studenten, leraren, ouders en andere bij hun school of organisatie betrokken mensen? ‘Mijn verhaal’ is een rubriek waaruit u als lezer ook naar hartenlust inspiratie mag putten. Deze keer:

Thijs Jan van der Leij rector Farel College Amersfoort en Oostwende College Bunschoten

Onderwijs kun je vergelijken met een reis.

daarbij aan recente, schrijnende voorbeel-

Het docentschap vraagt om een onder-

den die zich in onze samenleving hebben

zoekende houding. In de metafoor van de

voorgedaan. Uiteraard raakt dit ook onze

reis: reizen, nieuwe dingen zien, tot inzicht

leerlingen, omdat zij deel uitmaken van deze

komen – dat alles is een stimulans voor de

wereld.

ontwikkeling van jonge mensen. Het gaat niet alleen om kennis en kunde verwer-

In dit tijdsgewricht wordt veel aandacht

ven, maar ook om zelfkennis opdoen en

besteed aan excellente resultaten en hoge

ontdekken welke menselijke waarden je

rendementen. Onze overheid is er veel aan

wilt nastreven. Dit geldt voor leerlingen én

gelegen om via het onderwijs de aansluiting

docenten. Onze docenten zijn – misschien

met de top van de wereld niet te missen.

vaak onbewust – een belangrijk voorbeeld

In dit denken staat het economisch belang

voor leerlingen.

voorop waaraan het onderwijs dienstbaar moet zijn. Scholen in Nederland hebben

14

Er komt via de leerlingen dagelijks veel op

daarom te maken met het zogenaamde

docenten af. Het omgaan met jongeren

kerncurriculum. Dat betekent extra aan-

vraagt daardoor veel van hen! Juist in een

dacht voor de vakken Nederlands, wiskun-

tijd van verruwing en vereenzaming is het

de en Engels en minder ruimte voor een

een belangrijke opgave om leerlingen in

curriculum in de breedte, met vakken als

de pedagogische en didactische setting te

CKV, drama et cetera. Niet dat het kerncur-

leren met deze fenomenen om gaan. Denk

riculum onbelangrijk is, maar helaas kan niet

mijn verhaal

WIJS REIS ontkend worden dat daarmee de aandacht voor de vormende betekenis van het onder-

“Reizen naar een nieuwe tijd en stilstaan bij de rol die we als mens kunnen vervullen tegen verruwing en vereenzaming in: ook dat is onderwijs.”

wijs aan betekenis inboet. Ook de rol van de docent wordt daarmee versmald. Naar mijn overtuiging raakt ook morele bewustwording aan de pedagogische opdracht die je voor je leerlingen hebt tijdens de reis. Die zie ik vooral in het licht van het streven naar een rechtvaardige samenleving waarin niet het recht van de sterkste geldt.

om in scholen respect te benoemen als een

Docenten vervullen in dit proces een cruciale

belangrijke waarde. Respect is een attitude

rol. Respect vormt hierbij de grondhouding.

waarop je herkenbaar en aanspreekbaar

Martha Nussbaum heeft hier aandacht voor

wilt zijn.

13 november: Dag van Respect Deze bijdrage van Thijs Jan van der Leij is

gevraagd in haar belangwekkende boek

overgenomen uit de uitgave Respect (voor

‘Niet voor de winst’ uit 2010. Ze hecht eraan

Het is niet voldoende om alleen binnen de

het voortgezet onderwijs) van de Respect

leerlingen in dialoog toe te rusten om ont-

muren van het schoolgebouw na te denken

Education Foundation. Daarin staan tal

wikkelde en begripvolle burgers te worden.

over respect. In de metafoor van Henri

van concrete werkvormen om de waarde

De culturele vakken zijn hier met name voor

Nouwen gaat het erom de verhalen te laten

respect op school gestalte te geven. Leden

geschikt. Alleen op die manier kunnen we

klinken en te laten zien. Tegelijkertijd moet er

van Verus in het vo krijgen een exemplaar

democratieën in stand houden.

voor dit verworven inzicht dus aandacht van

toegestuurd. Er is ook een versie voor het

anderen bestaan. Als er geen thuis is waar

primair onderwijs.

Inmiddels stelt ook de Onderwijsraad vast

iemand vraagt hoe het onderweg was, dan

De Respect Education Foundation ontwik-

dat er onder invloed van overheidsbeleid

vertrekken we misschien minder graag…

kelt educatieprogramma’s voor docenten

sprake is van een ongewenste verschraling.

De reis op school veronderstelt dus de

in het primair en voortgezet onderwijs.

Het is de vraag wanneer de overheid op

aandacht van buiten voor de lerende leerling

Onderdeel van haar programma is de Dag

haar schreden terugkeert. Ze zal moeten

en leraar. In de woorden van Henri Nouwen:

van Respect op de tweede donderdag van

worden gevoed door (burger)initiatieven als

“We willen graag reizen met de ogen en

november. Dit jaar is dat op 13 november.

de Dag van Respect, om daarmee te onder-

oren van degenen die van ons houden”.

Scholen nodigen dan gastsprekers uit

kennen dat er een hoger ideaal bestaat dan louter en alleen het economische denken.

om hun verhaal over respect te vertellen.

Op deze reis zijn dus ook ouders en andere

Verus is partner van de Respect Education

stakeholders verbonden aan de school.

Foundation. Meer weten?

De motivatie om mee te doen aan de Dag

Zonder aandacht van ouders en de samen-

Zie www.respecteducation.me

van Respect was voor ons gelegen in

leving voor de ontdekkingen tijdens de reis,

tekenen van sociale onrust en ongelijkheid

werkt het niet. Reizen naar een nieuwe tijd

om ons heen. Docenten moeten gesteund

en stilstaan bij de rol die we als mens kun-

worden in hun voorbeeldrol… ook op het

nen vervullen tegen verruwing en vereenza-

vlak van respect. Het is dan ook belangrijk

ming in: ook dat is onderwijs.

•

15

FOCUS: VRIENDENSTICHTING, BRON VAN DRAAGVLAK EN EXTRA GELD

Een school heeft vrienden nodig

Tekst: Marijke Nijboer

Meer weten over de financiële en juridische implicaties van een vriendenstichting? Download de pdf met het volledige Focusartikel op www.verus.nl/focus3

16

VEEL SCHOLEN HEBBEN GEEN GELD VOOR EXTRA’S. EEN VRIENDENSTICHTING KAN MEER ARMSLAG BRENGEN, EN IS DAARNAAST EEN MOOIE MANIER OM DE BANDEN AAN TE HALEN MET OUDERS EN SAMENLEVING. VERUS ADVISEERT SAMEN MET CHARISTAR SCHOLEN BIJ DE OPRICHTING VAN EEN VRIENDENSTICHTING.

Als je uitgaven de pan uit rijzen, ligt het voor

initiatief ontplooien dat het onderwijsproces

de hand om daarin te snijden. Maar je kunt

ondersteunt. Denk aan de aanschaf van

natuurlijk ook extra fondsen werven. Lex

laptops, of een uitwisselingsprogramma met

Joosten van de afdeling Ledenvoordeel van

een school in het buitenland. In zo’n situatie

Verus: “Soms willen scholen een bepaald

kan een vriendenstichting een prima bron

focus vanuit hun eigen achtergrond, kennis, ervaring en netwerk. Daaruit kan een betrokken-

BIANCA KOOMEN, DIRECTEUR WILLEM-ALEXANDERSCHOOL, BERGEN:

“Zo betalen we onze extra onderwijsactiviteiten”

heid ontstaan die uitstijgt boven het belang van hun kind en die niet hoeft op te houden wanneer het kind van school is.” De vriendenstichting kan ook een voertuig zijn voor de immateriële bijdrage van

“Onze vriendenstichting is in oprichting. Wij doen dit omdat we bepaalde trajecten

ouders en andere betrokkenen in de vorm

willen doorzetten of opstarten die we niet uit de gewone bekostiging kunnen betalen.

van kennis, contacten en bijdragen aan het

Onze school heeft een stevige visie en missie. We hebben als team zes kernwaarden

educatieve proces. Joosten: “Er kunnen

geformuleerd. Dat heeft geleid tot vier pijlers: WISE (wetenschap en techniek), ICT,

mensen in plaatsnemen vanuit allerlei ver-

sport en expressie. Die willen we verder gaan uitwerken. Zo zijn we gekomen tot een

schillende beroepen en achtergronden. Je

natuurtuin, moestuinen, een miniboerderij en WISE-activiteiten. We belonen ook

kunt je vriendenstichting ook gebruiken als

graag initiatieven van leerlingen. Twee jaar geleden nam een leerling het initiatief voor

een vraagbaak en denktank.”

de oprichting van onze schoolkrant, en die willen we graag mooi laten drukken. Ook de pr, waarmee we onze school beter op de kaart zetten en houden, kost geld.

Moderne filantropie

Er komen vier ouders in het stichtingsbestuur, en we zorgen dat zowel de voorzitter

Naast ouders kun je ook oud-leerlingen,

als de penningmeester goed op de hoogte is van de financiën. In onze statuten staat

oud-ouders, middenstanders, verenigingen

dat er minstens twee keer per jaar overleg is met de directeur van de school. We

en omwonenden aanspreken. Peter Verbaas

hebben ook in de statuten geregeld dat ouders geen zeggenschap hebben over het

van Charistar: “Vergeet de vijftigplussers

onderwijs of andere schoolzaken. Met de vriendenstichting willen we vooral fondsen

niet. Onderzoek laat zien dat zij vaak

werven, maar we hopen ook (oud-)leerlingen en (oud-)ouders sterker aan ons te

betrokken zijn op gebieden waar scholen

­binden. We willen benadrukken dat we trots zijn op wat we samen met hen neer­

iets aan kunnen hebben, zoals administratie

zetten. De driehoek school-ouder-leerling is bij ons heel belangrijk.”

en vervoer.” Hij noemt de vriendenstichting een voorbeeld van moderne filantropie: “Je gaat niet meer met een collectebus langs de deuren, maar zoekt bij huishoudens, organisaties en bedrijven naar binding met de samenleving, om zo ook een financiële

zijn van aanvullende fondsen.” Verus is een

doorbreken en een ander soort betrokken-

bijdrage te regelen.”

samenwerking aangegaan met Charistar,

heid kunt aanboren. Wellicht lukt dat door

Met het binnenhalen van meer partijen

een adviesorgaan voor filantropie. Samen

een beroep te doen op de behoefte van

komen er wel diverse belangen in het spel.

bieden zij scholen begeleiding bij de opzet

mensen om van betekenis te zijn voor hun

Je moet ervoor waken dat het belang van

van een vriendenstichting.

maatschappelijke omgeving.”

de school centraal blijft staan, adviseert

Het verschijnsel vriendenstichting is in het

Dat sluit aan bij wat twaalf trendwatchers

De Bruin. “Aan betrokkenheid van ouders en

onderwijs niet nieuw. Decennia geleden

constateren in hun Trendrede 2013:

anderen als vrienden kleeft altijd het risico

waren er al scholen die langs deze weg

Nederlanders gaan op zoek naar hun unieke

van vriendjespolitiek en hobbyisme.” Een

extra geld vergaarden. Ook nu is fondsen-

betekenis binnen de verbanden waarin

vriendenstichting moet zijn gebaseerd op

werving meestal de directe aanleiding voor

zij ­leven. Steeds meer burgers willen zich

een heldere visie op de school als gemeen-

de oprichting van een vriendenstichting.

binnen een “cirkel van vertrouwen” nuttig

schap. “Als de school een levende plek is

Meer kenmerkend voor déze tijd is dat we

maken voor het geheel.

waar mensen elkaar tegenkomen en zich betrokken voelen, is dat goed voor hen én

de vriendenstichting ook zien als een kans om het maatschappelijk draagvlak van de

De school als gemeenschap

voor die school. Als de school wordt gevoed

school te vergroten en dat we ouders en

De vriendenstichting kan daarvoor een

door de omgeving, komt dat het onderwijs

andere betrokkenen echt beschouwen als

geschikt vehikel zijn. De Bruin: “Maar

ten goede.”

vrienden van de school.

het begint ermee dat een school zichzelf

•

presenteert als een gemeenschap waar

Een ander soort betrokkenheid

ouders en andere betrokkenen als vrienden

“Soms lijkt het alsof mensen vooral voor

onderdeel van zijn. Vraag de ouders van

zichzelf en hun directe omgeving gaan”,

een potentiële nieuwe leerling bijvoorbeeld

zegt Guido de Bruin, adviseur identiteit van

wat de school betekent voor hen en voor de

Verus. “Veel scholen worstelen met het

buurt of het dorp, en hoe je dat samen kunt

gegeven dat ouders zich vaak opstellen

versterken. En vooral: vraag welke betekenis

als consument. De vraag is hoe je dat kunt

zij kunnen en willen hebben voor de school

17

Tekst: Guido de Bruin | Fotografie: Thinkstock

TOEGEVOEGDE WAARDE

“Alsof het over een product gaat” VERUS ZIET ZIJN BEDENKINGEN BIJ HET METEN VAN LEERWINST EN TOEGEVOEGDE WAARDE BEVESTIGD IN EEN RECENT ADVIES VAN DE ONDERWIJSRAAD. ER ZITTEN VEEL METHODOLOGISCHE HAKEN EN OGEN AAN, EN BELANGRIJKE ASPECTEN VAN ONDERWIJS DIE MINDER GOED TE METEN EN TE TOETSEN ZIJN, BLIJVEN BUITEN BEELD. MAAR SOMMIGE BESTUREN EN SCHOLEN ZIEN ER WEL WAT IN. EEN BESTUUR­ DER, DIRECTEUR, LERAAR EN OUDER AAN HET WOORD.

Kees Adriaansen, directeur van de Nieuwe

het meten van toegevoegde waarde is. Heel

over wat een school in al die jaren met een

Park Rozenburgschool in Rotterdam,

wat aspecten zijn moeilijk grijpbaar.

kind gedaan heeft. Met de systematiek van

wilde wel eens weten of het echt zo is dat

Zo kunnen laagopgeleide ouders zich

leerwinst breng je in beeld of de school het

scholen met leerlingen van relatief hoog­

zodanig hebben ontwikkeld dat ze hun kind

doel dat ze met een kind beoogt, ook haalt.

opgeleide ouders minder toevoegen aan de

een rijke thuisomgeving kunnen bieden,

Dat is pure winst.”

leerresultaten. Zijn school in Kralingen is in

waardoor de school per saldo minder toe te

Willemsen is de eerste om te erkennen

de afgelopen jaren gemengder geworden

voegen heeft dan je zou verwachten.”

dat leerwinst alleen gaat over meetbare opbrengsten. “Onderwijs is veel meer dan

door een toestroom van hoger opgeleide ouders, vandaar.

Draak van een instrument

taal en rekenen, en we moeten ook niet

Daarom schreef hij de school in voor de

Toch ziet Adriaansen heil in de verdere

proberen om alles meetbaar te maken,

pilot ‘Leerwinst en toegevoegde waarde’,

ontwikkeling van deze instrumenten. Zo

maar door het meten van leerwinst kan een

waarvan de niet onverdeeld positieve resul-

ook zijn ‘baas’, collegevoorzitter Werner

school laten zien dat leerlingen tenminste op

taten eerder dit jaar gepubliceerd zijn. Veel

Willemsen van Kind en Onderwijs in

die twee belangrijke gebieden vooruitgang

wijzer is Adriaansen er niet van geworden.

Rotterdam. “Wat we nu hebben, is een

hebben geboekt.”

“Het is me nog steeds niet helder. Wat wel

draak van een instrument: de Cito-score.

duidelijk is geworden, is hoe gecompliceerd

Die meet alleen de eindsituatie en zegt niets

18

“Wat we nu hebben, is een draak van een instrument: de Cito-score.”

Op de koop toe

en helaas horen daar ranglijstjes bij.”

Leerwinst en toegevoegde waarde gaan vol-

Door vervolgens ‘uiteen te rafelen’ wat de

Ook de methodologische haken en ogen

gens haar alleen over toetsresultaten. “Maar

school bijdraagt aan de gemiddelde leer-

van het meten van leerwinst en toege­voegde

onderwijs is zoveel meer dat niet meetbaar

winst (toegevoegde waarde), is het volgens

waarde ziet hij. “Maar dat betekent voor mij

is.” En juist daar gaat het haar om. “Het

Willemsen afgelopen met het onterecht

niet dat we het hele instrument gelijk maar

gaat mij om het welzijn van mijn kinderen,

afrekenen van scholen op Cito-scores.

moeten afwijzen. Als het nog niet goed ge-

dat het gelukkige en zelfstandige mensen

Een kind uit een achterstandsgezin met

noeg is, moeten we zien hoe we het kunnen

worden die vrede hebben met zichzelf en de

een lage Cito-score kan door toedoen van

verbeteren.”

mensen om hen heen. Als ouder kijk je echt niet naar toegevoegde waarde. Ik let op

de school een enorme leerwinst hebben geboekt, maar dat laat die score niet zien.

Economische term

sfeer, veiligheid en de onderlinge omgang

“Elke ­poging om de bijdrage van de school

Daar zit Dédée Voogd helemaal niet op te

van leerkrachten en leerlingen. Als dat goed

inzichtelijker te maken, is alleen maar goed.”

wachten. “Het meten van toegevoegde

zit, nodigt dat kinderen uit tot leren en hun

Die gegevens zijn volgens hem bedoeld voor

waarde staat zo ver af van wat ik als ouder

best doen. Dat is veel belangrijker dan een

verbetering van de onderwijskwaliteit en

voor mijn kinderen zoek”, zegt de moeder

gemiddelde Cito-score.”

verantwoording aan de ouders en de over-

van twee kinderen op PCBS De Bron in

heid. Dat ze ook gebruikt kunnen worden

Zwijndrecht. “Het is een economische term,

Bouwen op drijfzand

voor het onderling vergelijken van scholen,

die in mijn optiek niet toepasbaar is op

Voogd gelooft ook niet dat leerwinst en

betreurt Willemsen, maar hij neemt dat op

het leren van kinderen. Alsof het over een

toegevoegde waarde betrouwbaar te meten

de koop toe. “We willen ons verantwoorden,

product gaat.”

zijn. “Het is bouwen op drijfzand, op basis

19

van dingen die je niet in de hand hebt.

eind­niveau moet peilen, maar ik acht leer­

Stel dat een kind te maken krijgt met de

krachten prima in staat om in te schatten

scheiding van zijn ouders. Hoe ga je daar

welk niveau van vervolgonderwijs een

rekening mee houden bij de bepaling van

leerling aan moet kunnen.”

zijn leerwinst?”

En die leerkrachten, die toch al zo veel met

Tot haar tevredenheid maakt de basisschool

cijfers bezig moeten zijn, moet je volgens

van haar kinderen geen gebruik meer van

Voogd zeker niet lastigvallen met leerwinst

de Cito-eindtoets. “Daar hangt op veel

en toegevoegde waarde. “Ze moeten met

scholen zo veel van af. Daar heb ik helemaal

plezier en liefde voor de klas kunnen staan

niks mee. Ik snap wel dat de school een

en zich volledig kunnen richten op de behoeften van de kinderen.”

Cultuurverandering van jewelste

De haken en ogen van leerwinst en toegevoegde waarde

Lieuwe Medema is zo’n leraar. Hij werkte tot voor kort op de Amersfoortse Gabrie Mehenschool en was daarnaast beleids­ medewerker bij PCBO Amersfoort. Hij is

Leerwinst is de groei die leerlingen doormaken. Toegevoegde

bang dat leraren die de laatste jaren zo goed

waarde is de bijdrage die scholen leveren aan de gemid-

bezig zijn met opbrengstgericht werken, het

delde groei van hun leerlingen. Het zijn prima instrumenten

gevoel krijgen afgerekend te worden op een

voor ­onderwijsverbetering, maar niet voor het beoordelen

cijfer dat leerwinst en toegevoegde waarde

van scholen, schrijft de Onderwijsraad in zijn advies. Verus

moet uitdrukken.

is blij met het advies en herkent de haken en ogen die de

“Opbrengstgericht werken is een cultuur­

Onderwijsraad opsomt:

verandering van jewelste. Dat is een mooie

• Niet elke leerling die de school binnenstroomt, maakt deze

ontwikkeling. Je moet dat proces van

ook af. Hoe doe je dan een begin- en eindmeting? • Leerwinst is afhankelijk van school, maar ook van familieomstandigheden en bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding. • Er is nog geen eensgezindheid over de achtergrondken-

leraren die planmatig naar hun opbrengsten kijken, niet doorkruisen door hen te gaan afrekenen op leerwinst en toegevoegde waarde.”

merken die gebruikt moeten worden voor de berekening

Bovendien suggereren deze instrumenten

van toegevoegde waarde.

volgens Medema een maakbaarheid die het

• Er zijn statistische problemen bij het meten van leerwinst en toegevoegde waarde • Leerwinst kan wel gemeten worden, maar niet eenduidig:

onderwijs per definitie vreemd is. Hij onderschrijft de bezwaren die de Onderwijsraad aanvoert: het beginniveau van kleuters is

zo zal de interpretatie door de schoolleiding en leraren

niet betrouwbaar te meten, in- en uitstroom

verschillen.

van leerlingen bemoeilijkt het meten van

• Toegevoegde waarde zegt alleen iets over leergebieden die

toegevoegde waarde, en scholen worden

valide getoetst kunnen worden; minstens zo belangrijke

verleid om zich volledig op meetbare op-

aspecten als sociale en persoonlijke ontwikkeling blijven

brengsten te richten.

buiten beeld.

Medema ziet meer in de manier waarop

• Het beoordelen van scholen op hun toegevoegde waarde

de inspectie steeds meer naar scholen

kan strategisch gedrag in de hand werken; het kan s­ cholen

kijkt. “De inspectie beoordeelt scholen

verleiden om leerlingen extra laag te laten scoren op de

steeds meer op het proces van kwaliteits-

begintoets en teaching to the test aanmoedigen, waardoor

zorg. Daarin kunnen scholen eigen keuzes

scholen leergebieden veronachtzamen die niet worden

maken, gebaseerd op hun visie op goed

gemeten.

onderwijs. Wat we nodig hebben, is het

Verus onderschrijft de conclusie van de Onderwijsraad, maar

vertrouwen dat als het kwaliteitszorgproces

merkt wel op dat de gesignaleerde meetproblemen blijven

goed is, het onderwijs goed is.”

gelden wanneer deze instrumenten alleen intern voor onderwijsverbetering wordt gebruikt.

20

•

Tekst: Wout Neutel, belangenbehartiger Verus | Fotografie: Corine de Reus

rubriek opinie

Vorming is ook niet alles DE VRAAG ‘IS ALLES VAN WAARDE MEETBAAR?’ IS – ALTHANS IN DE OGEN VAN VERUS EN VELE ANDEREN – EEN RETORISCHE. NATUURLIJK IS NIET ALLES VAN WAARDE MEETBAAR, STERKER NOG: WAT IN HET ONDERWIJS HET MEEST VAN WAARDE IS, IS WAARSCHIJNLIJK HET MINST MEETBAAR.

Toch hebben de lectoren Jacquelien

plaatsvindt onder invloed van prikkels van

Bulterman-Bos (CHE) en Bram de Muynck

buitenaf die zij op hun eigen manier in zich

(Driestar educatief) deze retorische vraag tot

opnemen. De vrijheid in het leerproces staat

titel van hun recente boek verheven. Ze dra-

voorop, en het resultaat is vaak verrassend.

gen ermee bij aan het actuele debat over de nadruk op toetsen, meetbare opbrengsten,

De kritiek op de instrumentele benadering

leerwinst en toegevoegde waarde in het

is genoegzaam bekend, maar daarom niet

huidige overheidsbeleid. Denk maar aan de

minder terecht: onderwijs wordt gereduceerd

kleutertoets en de centrale eindtoets in het

tot wat gemakkelijk meetbaar is, ­andere

po en de diagnostische tussentijdse toets

leerprocessen komen niet uit de verf en de

in het vo. Niet alleen Verus heeft daar kritiek

talenten van de leerling worden eenzijdig

op, maar bijvoorbeeld ook de Onderwijsraad

benut. Maar ook de vormingsbenadering

in zijn advies ‘Een smalle kijk op onderwijs-

is niet alles. Wie garandeert dat er daad­

kwaliteit’.

werkelijk brede vorming plaatsvindt als er niets gemeten wordt? Wat is de waarde van

Tegelijkertijd laten de auteurs overtuigend

een examen als externe normen ontbreken?

zien dat het helemaal geen nieuw debat is. Het onderwijs pendelt al vele decennia heen

Het aardige van dit boek is dat de auteurs

en weer tussen de zogenaamde ‘instrumen-

proberen een brug te slaan tussen beide

tele benadering’ en de ‘vormingsbenadering’.

­benaderingen. Anders blijft het o ­ nderwijs

De instrumentele benadering probeert leren

heen en weer slingeren. De rol van de

en ontwikkeling te vatten in objectiveerbare

­docent is daarin cruciaal. Hij of zij zal

en controleerbare doelstellingen.

­strategieën van beide benaderingen moeten

Dat gebeurt in opbrengstgericht werken

kunnen toepassen. Op die manier doet een

en de bijbehorende taal- en rekentoetsen.

school volgens mij recht aan de kwalifice-

Omdat alles in cijfers uitgedrukt moet

rende, de socialiserende én de vormende

worden, is het goed mogelijk om leerlingen,

taak van het onderwijs. Dat betekent wel dat

klassen, ­scholen, ja zelfs landen met

die docent en de schoolgemeenschap

elkaar te vergelijken.

waartoe hij of zij behoort, de ruimte moeten

Hiertegenover staat de ‘vormings­

krijgen om dat te realiseren. Een mooie

benadering’. Daarin gaat het om de eigen

opdracht om in het nieuwe schooljaar mee

identiteits­ontwikkeling van leerlingen die

aan de slag te gaan!

•

21

Ga jij je maar eens melden… 22

ga jij je maar eens melden…

Tekst: Marijke Nijboer | Fotografie: Jan van der Meijde

Een leerling die dat te horen krijgt, kijkt meestal niet zo blij. In Verus Magazine juist wel. Zoals deze keer Sophie Grauss (10) uit groep 7 van de Rehobothschool in Nieuwerkerk aan den IJssel. Verus stuurt haar de klas uit. Zij voelt directeur Karin Sommer aan de tand.

“Toen ik een poos juf was, wilde ik wel eens iets anders” Bent u christelijk opgevoed? “Jazeker. Vroeger gingen mijn ouders elke zondag met mij en mijn zusjes naar de kerk. Soms wel twee keer op een dag.”

Wilde u vroeger ook al directeur worden? “Dat misschien niet direct, maar ik wilde wel altijd al juf worden. Toen het zover was, zei mijn familie: dat hadden we wel gedacht, jij bent echt een juf. Toen ik al een poos juf was, wilde ik wel eens iets anders. Toen ben ik directeur geworden, en dat vind ik ook leuk.”

Heeft u op veel verschillende scholen gewerkt? “Dat kun je wel zeggen. Ik ben begonnen op een school in Lekkerkerk en daarna heb ik op veel verschillende scholen gewerkt in Capelle aan den IJssel en Gouda. Ik vind het prettig om die ervaring te hebben. Elke school heeft weer een ander team en werkt een klein beetje anders. Ik heb ook met bijna alle groepen gewerkt.”

Wat vindt u het leukst aan uw werk? “Het leukst vind ik nadenken over wat er nog beter kan op onze school. Daar kan van alles uit komen: dat we de muren gaan verven, maar ook hoe we volgend jaar verder gaan met de plusklas en met onze nieuwe tablets.”

Wat kan er in de toekomst nog beter op school? “We bereiden ons voor op passend onderwijs. Dat vind ik de belangrijkste verandering. Passend onderwijs moet ervoor zorgen dat ook kinderen die minder gemakkelijk leren maar wel andere talenten hebben, beter tot hun recht komen.”

•

23

scholen met lef

Tekst: Bert van der Kruk

Breng in de school God ter sprake.

“GOD IS AANWEZIG IN DE SCHOOL, MAAR NIET VERPLICHT VOOR IEDERE LERAAR”

VERUS MAGAZINE LAAT SCHOOLLEIDERS AAN HET WOORD OVER DE TIEN NOTIES IN HET BOEK SCHOLEN MET LEF VAN DICK DEN BAKKER, DIRECTEUR ONDERWIJS & IDENTITEIT BIJ VERUS. DIT KEER GERARD VAN VLIET, BESTUURDER VAN PC EN RK SCHOLENGEMEENSCHAP UBBO EMMIUS IN STADSKANAAL EN OMGEVING.

“Dit vind ik een lastige stelling. Het hangt

over de grenzen van hun eigen vak heen te

er een beetje van af hoe je hem leest. Als

kijken. Dat ze met leerlingen over levens-

er staat dat iedere docent God ter sprake

vragen willen praten. Dat ze geloven in de

moet brengen, dan is mijn antwoord direct

kwaliteiten van iedere leerling.

nee. Als er staat dat een docent de gele-

Ons proces van nadenken over die vragen

genheid moet hebben om God ter sprake te

heeft geresulteerd in een filmpje, waarin we

kunnen brengen, dan zeg ik volmondig ja.

onder meer stellen dat een school geen kerk

De ervaringen van medewerkers met God

is. We baseren ons niet op theologische

– en dus ook hun moeiten met God – zijn

begrippen, maar op antropologische. Het

waardevol voor leerlingen. Daarmee is God

hoort bij het mens-zijn om heel expliciet

aanwezig in de school, maar niet verplicht

aandacht te vragen voor levensvragen, voor

voor iedere leraar.

leren voor het leven. We doen kinderen

Wij hebben in het directieteam op een

tekort als we hen daarmee niet in aanraking

gegeven moment hardop tegen elkaar

brengen.

gezegd: ‘Wij delen op onze school met

Sommige leraren dachten dat ze daardoor

Dick den Bakker schreef het boek

elkaar niet het christelijk geloof.’ Dat was

tijdens een dagopening niet meer moch-

Scholen met lef uit liefde voor de huidige

een belangrijke zin, die we nog niet eerder

ten bidden of uit de Bijbel lezen. Dat was

én toekomstige kinderen en jongeren

hadden uitgesproken, misschien omdat we

een misvatting. Ik hoorde van een docent

die de scholen zullen bezoeken, in het

dachten dat het daarmee ook waar zou zijn.

die wilde gaan bidden. ‘Maar er gelooft

geloof en de hoop dat zij zullen bijdragen

Er zijn mensen in onze school die niet meer

helemaal niemand in deze klas’, reageerden

aan een menswaardige samenleving.

geloven, of daar problemen mee hebben.

de leerlingen. Waarop de docent zei: ‘Maar

U kunt het boek bestellen via verus.nl.

Dat is nu eenmaal een gegeven.

ik geloof wel, en ik heb het zelf gewoon

Wat we wél delen, is een bepaalde ambitie:

nodig.’ Hij deed dat heel respectvol. Tegelijk

wij willen kinderen iets meegeven voor het

zijn er leraren die op een heel andere manier

leven. Dat zit in onze genen. Het is mooi dat

een dagopening houden. Prima. Zolang er

ze goede prestaties halen, maar het gaat

maar geen gemiddelde ontstaat waaraan

om meer dan dat. Daar geven wij structureel

iedereen moet voldoen. Het moet wel veel-

aandacht aan, thematisch. Dat betekent dat

kleurig blijven.”

hristelijk jd. in dat ke traditie t betekent n christelijk samen­

Scholen met lef Scholen met lef

at voor een dat mijn dersteunen. hebben om onderwijs te raken.

Tien noties bij christelijk geïnspireerd onderwijs in een seculiere tijd

dige én scholen p dat ge

Dick den Bakker Dick den Bakker

docenten bereid en in staat moeten zijn om

24

•

Tekst: Peter Louwerse | Fotografie: Beelden van Enith/Beroepencollege De Swaef

wachten voordat ze met hun handen mochten werken. Desastreus voor de motivatie van deze doeners.” Zo werd het idee voor het Beroepencollege geboren. Leerlingen krijgen per week één dag les in praktijkvakken: ze maken kennis met alle praktische vakgebieden die De Swaef te bieden heeft: metaal, voertuigtechniek, zorg en welzijn, et cetera. Vervolgens kiezen ze twee praktijkvakken die ze leuk vinden. Die volgen ze de eerste helft van het tweede jaar, waarna ze definitief kiezen voor een richting. “Ze kiezen dus niet op basis van beeldvorming maar op basis van ervaring”, vat Van Dam samen.

Voeten in de aarde De omvorming van vmbo naar Beroepencollege had heel wat voeten in de aarde. Om ruimte te maken voor praktijkvakken werden geschiedenis, aardrijkskunde en economie geclusterd tot één

Beroepencollege

De redding van het vmbo

vak. Deze vakgroepen moesten hiervoor lesmateriaal schrijven. “Ook de praktijkdocenten moesten aan de bak”, vertelt Van Dam. “Hoe veilig is het om kinderen van twaalf jaar met houtbewerkingsmachines te laten werken? Dat lesmateriaal was er nog niet.” Nieuwe lessentabellen maken en het herplaatsen van docenten was ook veel werk. Van Dam zegt dat het personeel enthousiast

HOE KRIJG JE EEN ZIELTOGENDE VMBO-SCHOOL WEER IN DE LIFT? HET WARTBURG COLLEGE HEEFT OP DE LOCATIE DE SWAEF IN ROTTERDAM DE OPLOS­ SING GEVONDEN MET HET BEROEPEN­COLLEGE. HET UITGANGSPUNT: AL DOENDE LEERT MEN.

heeft meegedacht. Een godsdienstdocent die voorheen techniekleraar was, geeft weer een paar uur per week zijn oude vak. De sfeer is goed gebleven. “We hebben veel met natuurlijk verloop kunnen opvangen.” Het Beroepencollege is echt aangeslagen, zegt Van Dam nu de eerste lichting is

Het idee voor het Beroepencollege is op de

van vmbo omgedoopt in Beroepencollege.

afgestudeerd. “We hebben nog nooit zulke

locatie ontwikkeld. Directeur Jaap van Dam:

De tweede oorzaak lag dieper: de inrichting

goede examenresultaten gehaald.” Dat

“Toen ik hier in 2009 directeur werd, moest

van het vmbo-onderwijs werkte demotive-

vertaalt zich in een groei naar 700 leerlin-

er iets gebeuren. Het leerlingenaantal was

rend op de leerlingen.

gen. Van Dam gelooft er heilig in dat het Beroepencollege de toekomst heeft, omdat

van 1000 teruggelopen naar 550. De onderwijsresultaten waren niet denderend.”

Desastreus voor doeners

het aansluit bij de leerstijl van doeners. “Het

Hij zag twee oorzaken. De eerste, het

“Als we hier een open dag hadden, konden

levert betere vaklieden op, en de leerlingen

slechte imago van het vmbo-onderwijs, was

we prachtige praktijklokalen laten zien”,

hebben hun trots terug.”

het gemakkelijkst te verhelpen. De Swaef,

vertelt Van Dam. “Maar als de kinderen op

Zijn boodschap voor onderwijsbestuurders:

onderdeel van het Wartburg College, werd

school zaten, moesten ze eerst twee jaar

“Denk niet te snel dat iets niet kan.”

•

25

NIEUWSPLEIN Uw onderwijsdag? Die organiseren wij dit jaar!

Nederig leiderschap Hoogleraar Paul van Geest, uitgeroepen tot ‘Theoloog van het jaar 2014’, is de hoofdgast op de algemene leden­

Voor schoolteams in het primair onderwijs organiseren we eind

vergadering van Verus op donderdagmiddag 25 september.

2014 en begin 2015 vier onderwijsdagen met als thema ‘Jouw

De Augustinus-kenner Van Geest spreekt over leiderschap

­inspiratie’. De organisatie is in handen van zes pabo’s, samen met

en christelijk onderwijs. In Volzin (maart 2014) presenteerde

Verus, CNV-Onderwijs en UnieNzv. Er is er dus altijd eentje bij u in

hij samen met Erik van de Loo paus Franciscus als toonbeeld

de buurt! U krijgt een uitnodiging van de deelnemende pabo bij u

van nederig leiderschap:

in de buurt toegestuurd. Houd uw brievenbus dus in de gaten!

“Hoewel het onderzoek naar nederigheid en leiderschap nog in de kinderschoenen staat, levert het toch al enkele waardevolle aandachtspunten op. Allereerst geldt nederigheid als een kernwaarde of oerdeugd in alle uiteenlopende

•

Meer informatie vindt u ook op www.verus.nl.

wereldreligies. Dat verbaast niet omdat nederigheid betekent dat men de eigen beperkingen ziet en zichzelf kan relati­ veren. Daarnaast blijkt dat leiders die zich dienend en nederig ­opstellen t­en­minste drie kenmerken delen: zelf-bewustzijn (het vermogen om de eigen sterkten en beperkingen te ­onderkennen), openheid (voor nieuwe ideeën en benaderingen, de wil van anderen te leren) en transcendentie (aanvaar-

Met ledenkorting naar Finance in het onderwijs

ding van iets dat de eigen persoon te boven gaat). Deze drie persoons­kenmerken roepen het tegenbeeld op van narcis-

Op 4 november vindt het jaarcongres Finance in het Onderwijs

tische, ego-gedreven leiders. Zij beschouwen zich immers

plaats. Het centrale thema is: Stabiel financieel leiderschap in uit-

als alwetend, alleskunnend en allesvermogend. Overigens

dagende tijden. Keynote-sprekers zijn o.a. prof. dr. Marc Vermeulen

gaat nederigheid vaak samen met bescheidenheid. Maar zij

(TiasNimbas Business School), dr. Henno Theisens (Haagse

valt er niet mee samen. Bescheidenheid wordt gezien als

Hogeschool) en Richard Goldstein (PWC). Ontmoet onze adviseurs

een ­houding van zichzelf naar anderen, terwijl nederigheid in

Jan Langelaar en Genno Wolthers tijdens hun workshop over risico-

de eerste plaats weerspiegelt hoe iemand ten opzichte van

management.

zichzelf staat. Deze houding naar zichzelf is vervolgens een ankerpunt voor gedrag naar anderen.”

•

•

v.l.n.r. Genno Wolthers, Jan Langelaar

MELD U AAN VIA WWW.FINANCEINHETONDERWIJS.NL MET DE KORTINGSCODE FO14-VE50 EN ONTVANG ALS LID VAN VERUS € 50 KORTING. U BEZOEKT HET CONGRES DAN VOOR SLECHTS € 245 (EXCL. BTW) EN KUNT GRATIS EEN COLLEGA MEENEMEN.

26

nieuwsplein

Jongeren leren bijdragen aan een betere wereld – zo doe je dat! De maatschappelijke stage is niet meer

Daarmee is YourStory ook een instrument

verplicht, maar elke school zal nog steeds

voor identiteitsontwikkeling. Leerlingen doen

de maatschappelijke betrokkenheid van

spelend ervaringen op en leren zo hun eigen

leerlingen willen stimuleren. Maar hoe

verhaal en de grote zingevende verhalen

doe je dat op een manier die uitdagend

kennen. Met YourStory kan de school een

is voor jongeren van vandaag? Tijdens

nieuwe invulling geven aan de identiteit, het

een bijeenkomst op 2 oktober 2014 kunt

vak godsdienst/ levensbeschouwing en de

u kennismaken met YourStory, een social

verbinding met ouders en de maatschappe-

network en reality game waarmee leerlingen

lijke omgeving.

zich gamenderwijs ontwikkelen op diverse

•

gebieden van het leven.

Voor wie:  schoolleiders en leraren in het voortgezet onderwijs en mbo Wanneer: 2 oktober 2014, 14.00-16.00 uur Waar:  Griftland College, Noorderweg 79, 3761 EV Soest Aanmelden: www.verus.nl/yourstory Meer informatie: Guido de Bruin, [email protected]

Fusieproces Verus en VKO hervat Verus en VKO, de vereniging voor katholiek

identiteit als hart. De gefuseerde organisatie

krachtenbundeling. In 2012 werd het fusie­

onderwijs, hebben het voornemen te fuseren.

wordt een sterk kenniscentrum op het terrein

proces tijdelijk opgeschort, maar inmiddels

Ze vormen dan één krachtige organisatie

van de christelijke en katholieke identiteit

wordt de visie gedeeld dat het vormen van

voor het christelijk en katholiek onderwijs.

in het onderwijs en treedt op als belangen­

één krachtige organisatie de best ­mogelijke

Op de ledenvergaderingen in september

behartiger voor het christelijk en katholiek

manier is om het christelijk en katholiek

wordt door de besturen een intentie­

­onderwijs. Daarnaast worden tal van diensten

­onderwijs te dienen. Streefdatum voor de f­usie

verklaring voorgelegd.

verleend aan de aangesloten scholen.

is 1 januari 2015, of zo kort mogelijk daarna.

Verus en VKO willen samen het christelijk

Eind 2011 stemden de leden van beide

De bureaus van beide verenigingen zijn al

en katholiek onderwijs ondersteunen, met

­organisaties al in met het voornemen tot

samen in één pand in Woerden gevestigd.

Agenda 25-9-2014

ALV Verus

PO/VO/MBO/HO

Bunnik

10.00 – 13.00 uur

[email protected]

30-9-2014

Netwerk bestuurders Overijssel

PO

Nijverdal

13.30 – 16.00 uur

[email protected]

2-10-2014

Bijeenkomst YourStory

VO/MBO

Soest

14.00 – 16.00 uur

[email protected]

9-10-2014

Presentatie Krimpbrochure VO

VO

Bunnik

14.00 – 17.00 uur

[email protected]

15-10-2014

Onderwijsdag Jouw inspiratie

HO/PO

Utrecht, Marnix Academie

9.30 – 17.00 uur

[email protected]

5-11-2014

Onderwijsdag Jouw inspiratie

HO/PO

Rotterdam, Inholland

9.30-17.00 uur

[email protected]

27

juridische kwestie rubriek

Tekst: Emmanuel Naaijkens m.m.v. mr. Josephine Haneveer (L) en mr. Elise Visser-Buizert (R)

Indien B en W een

Op grond van artikel 108 WPO/76s WVO/106 WEC is toestemming van B en W vereist om onderwijsruimte te mogen verhuren. De Raad van State heeft echter al in 2009 bepaald dat B en W slechts een

Het is velen al jaren een doorn in het oog: een gemeentebestuur wil dat een schoolbestuur de huurinkomsten uit de verhuur van onderwijsruimte afstaat. Schoolbesturen zijn het daar meestal niet mee eens maar gaan vaak tegen hun zin akkoord, omdat zij anders geen toestemming voor de verhuur krijgen en de gemeente volhoudt dat zij in haar recht staat. Toch is er een juridische basis om met succes een besluit aan te vechten waarmee de gemeente huurinkomsten wil afromen.

financiële voor­ waarde aan het toestemmingsbesluit verbinden, is het altijd aan te raden te onderzoeken of bezwaar zinvol is en zo ja, bezwaar te maken. Overigens kan het ook zo zijn dat er sprake is van een bestaand

financiële voor­ waarde mogen stellen indien: a. de bijdrage aantoonbaar ten goede

besluit waartegen niet (tijdig) bezwaar is gemaakt. Zo’n besluit is

komt aan onderwijshuisvesting, én b. de hoogte van het gevraagde

helaas niet zomaar open te breken. Wel kan het schoolbestuur B en

bedrag rechtstreeks is gerelateerd aan de extra kosten of derving

W altijd verzoeken om op grond van de jurisprudentie de hoogte van

van inkomsten voor de gemeente die de toestemming voor het

de huurafdracht te herzien. Indien de gemeente inderdaad overgaat

verhuren van onderwijsruimte met zich brengt. De door veel

tot herziening, is bezwaar maken tegen dit ‘nieuwe bedrag’ zeker

gemeenten genoemde ‘stichtingskosten’ voldoen in ieder geval niet

zinvol. Daarnaast is er een nieuwe kans om bezwaar te maken

aan deze voorwaarden, aldus de Raad van State. Ondanks deze

indien er sprake is van een nieuwe huurovereenkomst. Er moet dan

uitspraak bleken er nadien nog steeds gemeente­besturen te zijn die

immers opnieuw toestemming worden gevraagd. Andere veel­

huurpenningen vorderen. Zij voeren bijvoorbeeld aan dat die inning

gebruikte argumenten om de huurinkomsten toch te blijven

gebeurt op basis van gemeentelijk beleid. En, zo redeneren die

vorderen, zijn ‘oneerlijke concurrentie’ of ‘ongerechtvaardigde

gemeenten, met dat beleid hebben schoolbesturen ingestemd in

staatssteun’. Maar daarvan is volgens de Raad van State geen

het OOGO, al dan niet onder protest. De Raad van State heeft zich

sprake, omdat een gemeente wél de bevoegdheid heeft om kosten

onlangs opnieuw gebogen over deze gevoelige kwestie en nog-

in rekening te brengen, zij het alleen onder de hiervoor genoemde

maals bevestigd dat een gemeente gemotiveerd moet voldoen aan

voorwaarden. Al met al kunnen we stellen dat er met de uitspraken

beide voorwaarden. Een gemeente kan de huur­afdracht dus niet

van de Raad van State geen twijfel meer is over de afdracht van

vorderen door enkel te verwijzen naar gemeentelijk beleid.

huurinkomsten.

•

Heeft u vragen over dit onderwerp? Of over andere juridische zaken?

Onze juristen staan u graag te woord. Neem contact op met de juridische helpdesk van Verus, T 0348 74 44 60, [email protected]. 28

ledenvoordeel

LEDENVOORDEEL: PRINTEN VOOR SCHOLEN

“Scholen betalen vaak ongemerkt te veel voor hun printers” Tekst: Karin Lassche | Fotografie: Thinkstock

LESMATERIAAL PRINTEN, BRIEVEN KOPIËREN OF SCANS MAKEN: ONDANKS DE DIGITALISERING BLIJFT PAPIER BELANGRIJK. EN DE BEHOEFTEN VAN SCHOLEN LOPEN STEEDS STERKER UITEEN. OM DAARIN TE VOORZIEN, ZIJN ER APPARATEN DIE STEEDS MEER KUNNEN MAAR OOK MEER KOSTEN, MET MEERJARIGE COMPLEXE CONTRACTEN. EEN ABON­NEMENT OP PRINTEN VOOR SCHOLEN IS DAAROM GEEN OVER­ BODIGE LUXE.

“We zien dat scholen niet altijd de mens-

uitschrijven van een aanbesteding, het

kracht hebben om de inkoop en het beheer

oplossen van veelvuldige storingen, controle

van hun printcapaciteit voldoende aandacht

van facturen en het zoeken van oplossingen

te geven”, zegt Verus-adviseur Pascal van

bij een gewijzigde printcapaciteit. Met alle

Onna. “Daardoor betalen ze vaak onge-

mogelijke printkwesties kunnen scholen

merkt te veel.”

terecht bij de servicedesk. Er kan zelfs

Hij noemt als voorbeeld een school die

­speciale software worden geïnstalleerd

inkrimpt maar nog wel het oude contract

om alle printers en multifunctionals op een

moet uitdienen en dus moet betalen voor

school proactief te monitoren.

een apparaat dat weinig of niet wordt ­gebruikt. Andersom kan de aanschaf van

Snel terugverdiend

een extra printer of multifunctional leiden tot

Leden van Verus kunnen zich voor een vast

een verlengd contract voor alle machines.

bedrag van 5 euro per maand per machine abonneren op Printen voor Scholen. Dat

Printen is een vak

bedrag is vaak snel terugverdiend, weet

Sinds kort kunnen leden van Verus ge-

Van Onna. “Laatst hebben we voor een

bruikmaken van het collectief Printen voor

school de facturen bekeken. Het bleek dat

Scholen, en daarmee van de expertise van

ze duizenden euro’s te veel betaald hadden.

een professionele partij die van printers haar

Printen voor Scholen is een voordelig

vak heeft gemaakt. Printen voor Scholen

­collectief voor elke school!”

kan bemiddelen in allerlei situaties: het

•

Meer weten over Printen voor Scholen?

Kijk op www.verus.nl/printenvoorscholen of neem contact op met Pascal van Onna, [email protected], T 06 20 24 77 70. 29

DE RONDVRAAG

‘WEG MET DE Ronald Rongen vader van een dochter van 16 en twee zonen van 12 en 8

IN DE RONDVRAAG PONEERT VERUS EEN STELLING. BETROKKENEN UIT HET ONDERWIJS GEVEN HUN MENING.

“Ik heb de indruk dat deeltijdjuffen meer in balans zijn”

Maarten Rongen 12 jaar, leerling groep 8 van CBS De Regenboog in Nootdorp, onderdeel van Octant

tijders als deeltijders. En ja, ik merk

“Als je de ene juf minder leuk vindt, heb je gelukkig de andere nog”

verschil. Deeltijdjuffen stralen soms

“Ik heb nu twee juffen: één op maan-

“Mijn kinderen hebben zowel juffen als meesters gehad en zowel vol-

meer passie uit voor hun vak dan

dag, dinsdag en woensdag en één op

Tekst: Hester van de Kaa

leerkrachten die dag in dag uit voor

donderdag en vrijdag. De ene juf doet

Fotografie: Thinkstock

de klas staan. Het verschil zit ‘m erin

het op de ene manier en de ander op

dat ze naast hun werk ook bezig zijn

de andere manier. Ik vind dat je zo

met andere zaken die ze in de klas

meer leert. De ene kan goed knutselen

kunnen toepassen. Ik heb de indruk

en muziekles geven, de ander vindt

dat deeltijdjuffen meer in balans zijn.

geschiedenis en aardrijkskunde leuk.

De meeste deeltijders werken samen

Ze hebben geen verschil­lende regels,

met een andere leerkracht, ze kunnen

daar zijn afspraken over gemaakt. En

het beste uit hun team halen en dat

als je de ene juf minder leuk vindt, heb

aan de kinderen doorgeven. Maar

je gelukkig de andere nog.”

voorwaarde is dat zij een goede combinatie vormen. Twee leer­ krachten voor één groep vind ik overigens wel de max.”

30

de rondvraag

E DEELTIJDJUF’ Ingrid Schumacher directeur CBS Ackerweide, Pijnacker

Helen van den Berg voorzitter CNV Onderwijs

“Parttimers vormen samen meerwaarde”

“Parttime werken is een recht in Nederland en een groot goed.”

“Ongeveer twee derde van onze leer-

Saskia Kockelkoren leerkracht groep 3, CBS Ackerweide in Pijnacker

“Je bént juf. Dat verandert niet als je moeder wordt”

krachten werkt parttime. Ze werken in

“Ik vind dit een onaardig geformu-

duo’s. Ik let er bij de formatie wel op

leerde stelling en CNVO is het er

“Ik werkte fulltime tot ik negen jaar

of twee leerkrachten elkaar kunnen

niet mee eens. Parttime werken is

geleden moeder werd. Nu werk ik 2,5

aanvullen en samenwerken. Maar dat

een recht in Nederland en een groot

dag. Op onze school werken de part-

gaat erg goed. We vinden het heel

goed. Iedereen kan zijn of haar eigen

timers in duo’s. Ik ervaar dat je samen

belangrijk dat de overdracht goed

keuze daarin maken. In de praktijk

sterk staat. Je hebt een dubbele kijk

is. Dat de leerkrachten allebei bij de

blijken parttimers net zo toegewijd

op kinderen en vormt één front als dat

rapportgesprekken zijn, samen een

als fulltime collega’s. Sterker: ze doen

nodig is. Het is wel belangrijk dat je

groepsplan maken. Ze spreken ook

eerder te veel dan te weinig. Juist zij

een goed op elkaar ingespeeld team

samen de leerlingen door, waardoor

zijn thuis nog aan het werk of meer

bent. In 2,5 dag heb ik mijn werk

je altijd twee invalshoeken hebt in de

uren op school aanwezig dan van

natuurlijk niet af, als parttimer werk

klas. Dat vind ik van grote meerwaar-

hen verwacht mag worden. Ook qua

je uiteindelijk relatief veel meer dan

de. Ze kunnen elkaar ook vervangen

prestaties doen parttimers niet onder

een fulltimer. Nee, ik ben niet anders

bij ziekte, dat leidt tot continuïteit. Ik

voor fulltimers. Natuurlijk moet het

gaan werken: als ik aan het werk ben,

denk dat parttimers bij ons gemiddeld

organisatorisch wel haalbaar zijn,

dan bén ik aan het werk. Dan zijn

meer werken dan hun deeltijdtaak.

maar dat is aan de school zelf om te

mijn kinderen hier op school gewoon

Ze zijn heel betrokken bij hun klas,

regelen.”

leerlingen. Je bént juf. Dat verandert

ook op de dagen dat ze niet werken.

niet als je moeder wordt. Je verandert

De formatieplanning maken is natuur-

niet in je professionaliteit.”

lijk wel eens lastig. En de studiedagen

•

plannen we strak: iedereen moet dan aanwezig zijn.”

31

“REKENEN, SCHRIJVEN?

WE BIEDEN ZOVEEL MÉÉR.

DAT MOET BREED

WORDEN GEDRAGEN.” Mariëtte, Schooldirecteur

Meer weten of lid worden?

Bel 0348 74 44 44 of mail naar [email protected] www.verus.nl Verus is de landelijke vereniging voor christelijk onderwijs in Nederland. Voor 2200 scholen zijn wij de vernieuwende sparringpartner en de vertrouwde belangenbehartiger in de ontwikkeling van eigentijds christelijk onderwijs. Het christelijk geloof is onze inspiratiebron, unieke expertise en ervaring zijn onze kracht. Daarmee zijn we in staat scholen op inspirerende en professionele wijze te begeleiden bij het bezinnen op en vormgeven van identiteit in de veranderende maatschappij en onderwijswereld.

Belangenbehartiging We vertegenwoordigen de belangen van christelijk onderwijs op lokaal, landelijk en Europees niveau. We laten een krachtig geluid horen in politiek en maatschappij en nemen stelling over de vrijheid en de toekomst van onderwijs. We publiceren, voeren discussies, organiseren bijeenkomsten en zoeken de media op. Zo zetten we namens onze leden actuele thema’s op de onderwijsagenda.

IDENTITEIT | DIENSTVERLENING | BELANGENBEHARTIGING | LEDENVOORDEEL