Nr.3 | september 2014
Bestuurlijke samenwerking:
WAT HEEFT ZIJ ERAAN?
FOCUS: EEN SCHOOL HEEFT VRIENDEN NODIG
Betrokkenheid aanboren met een vriendenstichting
INTERVIEW MET EDITH HOOGE
“Wanneer is het plafond van bestuurlijke complexiteit bereikt?”
TOEGEVOEGDE WAARDE
“Alsof het over een product gaat”
DE REDDING VAN HET VMBO
Zieltogende vmboschool in de lift dankzij Beroepencollege
de klas van...
“DAT ZE ZICH ECHT KUNNEN INLEVEN IN ANDERE STANDPUNTEN, DAT IS GOED OM TE MERKEN” Tekst: Hester van de Kaa | Fotografie: Ruben Schipper
De klas van...
“Een groot deel van deze klas geef ik nu
En natuurlijk is het mooi als je leuk contact
al drie jaar les. Het is leuk om te zien hoe
hebt met je leerlingen.
ze zich van brugklassertjes ontwikkelen tot NAAM: ARIE WESTERHOUT
derdeklassers. V3B is een heel enthousiaste
Aan lang vergaderen heb ik een hekel, dat
LEEFTIJD: 28
groep. Ook daardoor heb ik er een band
hoort soms helaas ook bij dit werk. En de
SCHOOL: ICHTHUS
mee, we kunnen goed met elkaar. Maar het
administratieve zaken, daar heb ik weinig
zit erop: ze gaan door naar de bovenbouw.
mee. Maar ach: relatief valt het wel mee.
COLLEGE PLAATS: VEENENDAAL VAK: GESCHIEDENIS KLAS: V3B VRIJE TIJD: NAAR KLASSIEKE CONCERTEN
Ik ben niet hun mentor maar werd wel uitgenodigd voor hun afsluitende klassenfeest,
Dit is mijn vijfde lesjaar op het Ichthus
een barbecue met het thema ‘Western’.
College. Ik hoorde positieve verhalen over
Allemaal indianentooien, vlechtjes en
de school en probeerde hier dus aan de
cowboyhoeden. Ja, zelf had ik een mooie
slag te komen. De identiteit van de school
hoed opgezet. Sommigen vertelden nog dat
speelde wel een rol bij mijn sollicitatie.
ze het leuk vonden les van me te hebben
Van de werknemers wordt verwacht dat ze
gehad. Dat is leuk om te horen.
christelijk zijn, van ouders dat ze instemmen met de grondslag. Vanuit mijn vak is er ook
Ik haal er veel voldoening uit wanneer ik iets
nog wel eens aanleiding om te praten over
vertel en het gevoel heb dat het landt. Maar
identiteit. Bijvoorbeeld bij de Reformatie:
ook wanneer ze iets moois maken van een
hoe ga je om met andersdenkenden?
opdracht. Ze organiseerden een debat over
Natuurlijk: er is een dagopening en -sluiting,
de Europese Unie en het lukte hen zich echt
kerstviering en paaswijding, maar je hoopt
in te leven in andere standpunten, dat is
vooral dat je samen wat uitstraalt.”
goed om te merken.
2
•
inhoud
10 IN DEZE EDITIE
16
18
25
30
BESTUURLIJKE SAMENWERKING, WAT HEEFT ZIJ ER AAN? 4
FOCUS: EEN SCHOOL HEEFT VRIENDEN NODIG 16
Voorgeschreven samenwerking
Met een vriendenstichting kan een
Het Wartburg College heeft op de
tussen schoolbesturen levert soms
school niet alleen extra geld maar
locatie De Swaef in Rotterdam de
bestuurlijke gedrochten op, zoals bij
ook nieuwe betrokkenheid
oplossing gevonden met het
passend onderwijs. De kwetsbare
aanboren. Maar dan moet de school
Beroepencollege. Het uitgangspunt:
leerling waarvoor het bedoeld is,
ouders en andere betrokkenen wel
al doende leert men.
dreigt dan in alle bestuurlijke drukte
als vrienden zien.
op de achtergrond te raken. Maar in sommige regio’s gaat het heel soepel. Over het geheim van bestuurlijke samenwerking die de zaak dient.
EDITH HOOGE: “WANNEER IS HET PLAFOND BEREIKT?” 10
TOEGEVOEGDE WAARDE: “ALSOF HET OVER EEN PRODUCT GAAT” 18 Veel besturen en scholen zijn net als
DE REDDING VAN HET VMBO 25 Hoe krijg je een zieltogende vmbo-school weer in de lift?
DE RONDVRAAG: “WEG MET DE DEELTIJDJUF” 30 Verus poneert een stelling. Betrokkenen uit het onderwijs reageren.
Verus kritisch over het meten van
RUBRIEKEN
leerwinst en toegevoegde waarde.
DE KLAS VAN… 2
Maar ondanks de haken en ogen
COLUMN WIM KUIPER 12
Het probleem van schaalgrootte
zien sommige schoolleiders er wel
DIENSTVERLENING IN
heeft niet alleen te maken met de
wat in. Een bestuurder, directeur,
DE PRAKTIJK 13
omvang van schoolbesturen, maar
leraar en ouder aan het woord.
MIJN VERHAAL 14
ook met het risico van ingewikkelde
OPINIE 21
bestuurlijke samenwerkings
GA JIJ JE MAAR EENS
verbanden die ‘too big to succeed’
MELDEN... 22
worden. Prof. dr. Edith Hooge over
SCHOLEN MET LEF 24
complexiteit en menselijke maat.
NIEUWSPLEIN 26 JURIDISCHE KWESTIE 28 LEDENVOORDEEL 29
COLOFON
Nr.3 | september 2014 VERUS MAGAZINE VOOR CHRISTELIJK ONDERWIJS VERUS, vereniging voor christelijk onderwijs Wij verenigen schoolleiders van meer dan 2.200 scholen en bestuurders en toezichthouders van ruim 500 scholenorganisaties in PO, VO, MBO en HO. Voor hen zijn wij in de ontwikkeling van eigentijds christelijk onderwijs de vernieuwende sparringpartner en de vertrouwde belangenbehartiger. ISSN: 2352-5320
REDACTIE Hester van de Kaa (redacteur) Guido de Bruin (hoofdredacteur) Corine de Reus (eind- en beeldredacteur/ bladmanager) REDACTIEADRES Houttuinlaan 5b, Postbus 381, 3440 AJ Woerden
[email protected]. VERUS DIGITAAL Het magazine kan als pdf gedownload worden van www.verus.nl VORMGEVING Ontwerpwerk, Den Haag DRUK Ten Brink, Meppel COVERFOTO Thinkstock
ABONNEMENTEN (excl. 6% btw) Verus Magazine voor leden: gratis. Verus Magazine voor niet-leden: € 50. Verus Magazine verschijnt zes keer per jaar. Zonder schriftelijke opzegging (per e-mail of post) wordt het abonnement na een jaar automatisch verlengd voor onbepaalde tijd. Er geldt een opzegtermijn van drie maanden. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44 of
[email protected]. COPYRIGHT Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. DISCLAIMER Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.
3
“Gaat het ons met deze omvang lukken om het beleid, dat juist bedoeld is voor de zwakste leerling, goed gestalte te geven?”
4
coverstory
Tekst: Emmanuel Naaijkens | Fotografie: Thinkstock/Conny Meerman
Bestuurlijke samenwerking:
WAT HEEFT ZIJ ERAAN? VOORGESCHREVEN SAMENWERKING TUSSEN SCHOOLBESTUREN LEVERT SOMS BESTUURLIJKE GEDROCHTEN OP, ZOALS BIJ PASSEND ONDERWIJS. DE KWETSBARE LEERLING WAARVOOR HET BEDOELD IS, DREIGT DAN IN ALLE BESTUURLIJKE DRUKTE OP DE ACHTERGROND TE RAKEN. MAAR IN SOMMIGE REGIO’S GAAT HET HEEL SOEPEL. OVER HET GEHEIM VAN BESTUURLIJKE SAMENWERKING DIE DE ZAAK DIENT.
“Het was wel even slikken toen we hoorden
Creatieve oplossing
Toch is het niet louter een kwestie van
wat de omvang zou zijn van ons samen-
Dat ze in deze regio bestuurlijk niet k opje
verdergaan op basis van de oude WSNS-
werkingsverband. We vroegen ons af: hoe
onder zijn gegaan, is te danken aan een
structuur, benadrukt Kingma. “Wat het
kunnen we dat organiseren?” zegt Friso
creatieve oplossing voor de schaalgrootte.
nieuwe samenwerkingsverband ook heeft
Kingma, voorzitter van het college van
“Het nieuwe verband viel grotendeels samen
gebracht, is dat we onderling veel meer
bestuur van Iris in Kampen. De 31 besturen
met de zes verbanden van Weer Samen
kennis en ervaring delen. Het is prachtig
(164 scholen, negen gemeenten) in de regio
Naar School (WSNS). Daar hadden we alle-
om te zien hoe mensen uit de praktijk, ieder
PO 2305 moesten er samen zien uit te
maal goede ervaringen mee, want dat waren
vanuit de eigen school, van elkaar leren.
komen.
een soort natuurlijke eenheden. Dat heeft
Want het succes van passend onderwijs
Dat was ruim twee jaar geleden, en Kingma
ons op het idee gebracht om het verband
wordt niet op bestuurlijk niveau bepaald,
stelt nu vast dat het wonderwel gelukt is.
in zes deelregio’s op te splitsen. Daarmee
maar in de klas.”
“We zijn begonnen met het vormen van een
konden we recht doen aan de diversiteit,
regiegroep die een aantal uitgangspunten
ook op het gebied van de identiteit. Niet
Haagse tekentafel
heeft geformuleerd. In die regiegroep zaten
overal zijn de behoeften hetzelfde.”
Het samenwerkingsverband PO 2509
de kartrekkers. Zij hebben er voor gezorgd
Met deze benadering kon een belangrijke
– Onderwijszorgkoepel Noord-Veluwe –
dat er zowel bestuurlijk als inhoudelijk met
voorwaarde van alle bestuurders ingelost
is wat aantal besturen betreft nog een
alle betrokkenen gesprekken in gang zijn
worden, namelijk dat het beleid van passend
maatje groter. Voorzitter Wally Marchand
gezet. Nu ik er op terugkijk, is het heel
onderwijs dicht bij de praktijk stond en voor
maakt er geen geheim van dat het een
positief gegaan.”
alle betrokkenen heel herkenbaar bleef.
hele toer is om vertegenwoordigers van
> 5
alle 41 schoolbesturen (127 scholen) tegelijk aan de vergadertafel te krijgen. Hij geeft als voorbeeld een vergadering waarin een besluit moest worden genomen over het ondersteuningsplan. Er was geen quorum, en dus konden er op dat moment formeel geen knopen worden d oorgehakt. “Deze indeling is het resultaat van de Haagse tekentafel. We hadden geen keus, ze is ons opgelegd. Er is geen rekening mee gehouden dat dit een uitgestrekte regio is
“Samenwerken moet lonen, anders niet doen”
met veel kleine kernen en veel eenpitters. De menselijke maat raakt op deze manier in het geding.” Marchand, collegevoorzitter van Stichting EduCare voor christelijk speciaal onderwijs
Als er één sector met grote bestuurlijke drukte is, dan is dat wel het
in Harderwijk en omgeving, en zijn collega’s
middelbaar beroepsonderwijs. Vertegenwoordigers van de roc’s zijn
hadden liever gezien dat was aangesloten
op tal van niveaus betrokken bij vormen van overleg. Met andere
bij de vroegere WSNS-verbanden. “De
onderwijssectoren, met het bedrijfsleven en met overheidsinstellingen zijn
schaal van WSNS was heel overzichtelijk,
er intensieve vormen van samenwerking. Het gaat over uiteenlopende
dat liep uitstekend. Dat bleek bijvoorbeeld
onderwerpen zoals de inzet van middelen, arbeidsmarktvraagstukken,
uit de verwijzingscijfers naar het sbo, die
opleidingsaanbod, macrodoelmatigheid, bedrijfsvoering en de doorstroom
lager waren dan het landelijk gemiddelde.”
van studenten. Dat volgt ook uit de maatschappelijke opdracht aan de roc’s. Zij zijn
Bijna niet te doen
dienstbaar aan de regionale samenleving. Al dat bestuurlijke verkeer is op
Nu is dat anders. De besluitvorming is
zichzelf dus geen negatief verschijnsel, legt Christien de Graaff (foto), lid
bijna niet te doen, die verloopt moeizaam
van het college van bestuur van het Alfa-college in Groningen e.o. uit.
en traag. “We moeten samen beleid voeren
“Er is geen reden om dat te problematiseren. Samenwerken leidt tot beter
voor de ondersteuning van leerlingen met
onderwijs en meer kansen voor studenten. En daar gaat het natuurlijk om.”
leer- en gedragsproblemen. Ik vraag me af
De Graaff erkent dat de samenwerking soms stroperig gaat, maar in haar
of het met deze omvang gaat lukken om dat
waarneming gaat het de betrokken partijen steeds beter af. Cruciaal voor
beleid, dat juist bedoeld is voor de zwakste
het welslagen is dat de keuze om samen te werken niet is opgelegd en
leerling, goed gestalte te geven. Ouders,
dat de vorm waarin het gebeurt vrij is.
maar ook leerkrachten en scholen, raken
“Wij zijn heel initiatiefrijk ten aanzien van nieuwe netwerken. Dat is ook
het zicht kwijt op waar ze straks de hulp
heel belangrijk om modern en kwalitatief goed onderwijs te geven, of
kunnen halen.”
om kosten te besparen of nieuwe dingen te ontwikkelen. Dat past ook
Met veel kunst- en vliegwerk is de deadline
in deze tijd. Maar als het kan liever niet in een formele constructie. Voor
van 1 augustus gehaald. “We gaan dus van
een samenwerkingsverband kun je ook volstaan met bijvoorbeeld een
start, ook al is het allemaal nog niet perfect.
intentieverklaring. Ons uitgangspunt is dat je het lean and mean organiseert
De basis ligt er.” In een oplossing met
en niet meer optuigt dan nodig is. We vragen ons regelmatig af: heeft dit
subregio’s, zoals in Kampen, ziet Marchand
verband nog toegevoegde waarde, draagt het bij aan beter onderwijs?
weinig heil. “Het nadeel is de kans op
Zo nee, dan moeten we er een streep door zetten. Het lukt ons steeds
verschillen in de besluitvorming. Bijvoorbeeld
beter om daar kritisch naar te kijken. Dat komt denk ik doordat wij als
dat je in de ene subregio wel een toelatings-
grootschalige, complexe organisaties hebben ervaren hoe risicovol het is
verklaring nodig hebt voor het so en in de
als je daar niet kritisch naar kijkt en je inderdaad bestuurlijke drukte krijgt
andere niet.”
die nergens toe leidt.”
6
coverstory
EDITH HOOGE: PASSEND ONDERWIJS IS EEN VALSE BELOFTE IN HET INTERVIEW DAT VERUS MAGAZINE MET HAAR HAD (ZIE PAGINA 10), LAAT HOOG LERAAR ONDERWIJSBESTUUR PROF. DR. EDITH HOOGE ZICH KRITISCH UIT OVER DE BESTUUR LIJKE DRUKTE ROND PASSEND ONDERWIJS. PASSEND ONDERWIJS IS VOLGENS HAAR BOVENDIEN EEN “VALSE BELOFTE”: “DE TERM PASSEND ONDERWIJS HOUDT EEN ONEINDIGE BELOFTE IN DIE NOOIT ZAL WORDEN INGE LOST. ALS OUDERS DAT WOORD SERIEUS NEMEN, DAN MOGEN ZIJ PASSEND ONDER WIJS VRAGEN VOOR HUN KIND. MAAR VOOR ELK KIND EEN TRAJECT DAT BIJ HEM OF HAAR PAST KUNNEN WIJ NOOIT OFTE NIMMER WAARMAKEN MET ONS PUBLIEK BEKOSTIGD ONDERWIJSSYSTEEM. IN DIE ZIN IS HET EEN VALSE BELOFTE.”
Ondanks de lastige uitgangspositie kan passend onderwijs in de regio volgens hem slagen. “Dat hangt af van de personeels leden en van de visie van de schoolbesturen. Maar het blijft jammer dat we door de autonomie van de besturen als onderwijszorgkoepel onvoldoende kunnen sturen.”
Poolse landdag De door Marchand zo gewenste hanteerbare schaal is de Drechtsteden (minus Dordrecht zelf) wel ten deel gevallen. Het samenwerkingsverband PO 2809 telt slechts veertien schoolbesturen (41 scholen) en dat is volgens Wim Dunsbergen, directeur-bestuurder van VCO Sliedrecht, de min of meer ideale omvang. Uit zijn mond dan ook geen klachten over een onwerkbaar bestuurlijk construct. “Ik benijd die grote verbanden niet. Met tien tallen besturen krijg je een poolse landdag”. Het Drechtse verband ligt op schema en de overgang naar passend onderwijs verloopt soepel. “Wij zijn er helemaal klaar voor. Voor ons verandert er eigenlijk niets.” Dat het proces in de Drechtsteden nauwelijks obstakels kent, heeft er volgens
v.l.n.r. Friso Kingma, Wim Dunsbergen, Wally Marchannd
Dunsbergen mee te maken dat de betrokken besturen al heel vroeg tot een gezamenlijk commitment kwamen. “Wij zijn
want ook in dit verband leeft de overtuiging
je dat mensen voor verrassingen komen
hier al in 2007 begonnen met het idee van
dat passend onderwijs in de dagelijkse
te staan. Besturen, directeuren, intern
passend onderwijs. Wij zijn daar een groot
schoolpraktijk tot een succes moet worden
begeleiders, iedereen denkt mee, wisselt
voorstander van.”
gemaakt. In combinatie met opbrengst-
informatie uit. Dat heeft positief gewerkt.”
gericht werken heeft dat zijn vruchten al
In het bestuurlijke model is er door de
Inhoudelijke thema’s
afgeworpen. Tussen 2008 en 2013 daalde
Drechtsteden nadrukkelijk voor gekozen
De doelstelling van passend onderwijs valt
het verwijzingspercentage naar het sbo van
om elk bestuur, ongeacht de omvang, één
vrijwel naadloos samen met de uitgangs-
3,2 naar 2,2%. Daardoor heeft het samen-
stem te geven. Kleine besturen hoeven
punten van de besturen in de Drechtsteden.
werkingsverband nu ook financieel gezien
daardoor niet bevreesd te zijn dat ze door
“De kinderen centraal, thuisnabijheid, de
een gunstige uitgangspositie.
grotere collega’s overruled worden. Ook in de twee andere samenwerkingsverbanden
veranderende rol van de ouders. Dat zijn allemaal belangrijke zaken. Wij focussen al
Betrokken
is goed geluisterd naar de kleine besturen.
zeven jaar op het handelingsgericht werken
Het welslagen van het proces schrijft
Friso Kingma van Iris: “Wij hebben reke-
en het vanuit groepsplannen kijken naar
Dunsbergen ook toe aan het besef dat
ning gehouden met de wensen van de
mogelijkheden van kinderen. Dat is op alle
iedereen in de organisatie zich vanaf het
kleine besturen, en bij bepaalde thema’s
scholen geïmplementeerd. We hebben
begin betrokken moest voelen. “We hebben
hebben we besluiten genomen op basis van
het personeel gefaciliteerd om zich te
erg ingezet op een goede communicatie.
solidariteit.”
scholen.” Er is dus vanaf het begin veel
Iedereen is intensief op de hoogte gehouden
over inhoudelijke thema’s gesproken,
van de ontwikkelingen. Daarmee voorkom
•
7
NIEUWSPLEIN
40% van de basisscholen wil integraal kindcentrum 40% van de basisscholen wil onderdeel
rol voor zijn/haar school, ook niet in door
gaan uitmaken van een Integraal Kind
verwijzende zin.
Centrum (IKC). Dat blijkt uit een ledenpeiling
Hoewel het aantal IKC’s onder de respon-
van Verus onder 201 bij ons aangesloten
denten nog relatief klein is (12%), blijkt uit de
“In de ogen van veel mensen is het
basisschooldirecteuren. Voor een kwart
reacties wel dat ongeveer een derde hier op
ouderwets om in God en in Jezus
van de respondenten is de levensbeschou-
korte termijn naartoe wil werken. Als dit ook
Christus te geloven”, zegt manage-
welijke identiteit van doorslaggevend belang
daadwerkelijk gebeurt, is in de nabije toe-
mentgoeroe Ben Tiggelaar in Volzin
bij het (laten) verzorgen van kinderopvang.
komst bij 40% van de respondenten sprake
(juni 2014). “Maar het alternatief waar-
Bij opvang van kinderen jonger dan vier jaar
van een IKC.
toe veel mensen zich tegenwoordig
ziet 30% van de schooldirecteuren geen
“Aan geloven in jezelf heb je niets”
•
bekeerd hebben, is geloven in jezelf. Dat lijkt momenteel de belangrijkste religie te zijn. Maar geloven in jezelf heb je op goede dagen niet nodig, terwijl je er op slechte dagen niets aan hebt. Wie zijn vertrouwen alleen
‘Maak werk van vormingsonderwijs in G4’
op zichzelf of op andere mensen stelt, wordt uiteindelijk teleurgesteld.”
•
De openbare scholen in de G4 bieden
Utrecht scoren ronduit slecht met respec-
weinig godsdienstig en/of humanistisch
tievelijk 4 en 11%. Rotterdam en Den Haag
vormingsonderwijs (G/HVO) aan. Verus
met respectievelijk 34 en 24% ook erg laag.
heeft de onderwijswethouders van
Wij vragen de onderwijswethouders de
Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en
scholen op te roepen hun ouders actief
Den Haag in een brief opgeroepen deze
te wijzen op de mogelijkheid G/HVO aan
‘weeffout’ in het openbaar onderwijs in
te bieden. Wat Verus betreft heeft kwali-
hun stad te herstellen.
tatief goed onderwijs niet alleen oog voor
Openbare scholen mogen G/HVO aan
cognitieve prestaties van leerlingen, maar
bieden en zijn daartoe zelfs verplicht als
ook voor hun sociale, emotionele en crea-
ouders erom vragen. Het Rijk stelt er
tieve ontwikkeling. Levensbeschouwelijke
jaarlijks 10 miljoen euro voor beschikbaar.
vorming vormt een essentieel onderdeel van
In de G4 bieden slechts heel weinig open-
goed onderwijs.
bare scholen G/HVO aan: Amsterdam en
8
•
nieuwsplein
Krimp dwingt tot keuzes, maar welke? Verus helpt! De leerlingendaling is tot nu toe vooral
andere om gevolgen voor bedrijfsvoering,
Verus @VerusNL · 21h
zichtbaar in het primair onderwijs, maar
personeelsbeleid, medezeggenschap,
Binnen een samenwerkingsverband
raakt natuurlijk ook het voortgezet onder-
onderwijskwaliteit en politiek-bestuurlijke
passend onderwijs kun je zogeheten
wijs. Dat dwingt tot keuzes. Op 9 oktober
setting. Verder besteden we, zoals u van
kamers hebben. Twee redenen waar-
presenteert Verus de brochure ‘Keuzes
Verus kunt verwachten, uitgebreid aandacht
om. http://bit.ly/1qKNbE1
bij krimp. Omgaan met dalende leerlingen-
aan de relatie tussen krimp en de christelijke
aantallen in het voortgezet onderwijs’.
identiteit.
Vol praktijkvoorbeelden en tips.
Kom ook naar de presentatie! Aanwezig zijn
Verus @VerusNL · Aug 27
In deze brochure beschrijven we waar u
onder andere schoolleiders die hun ervaring
Is er toekomst voor christelijk onderwijs,
mee te maken krijgt bij een teruglopend
met krimp delen in onze brochure. U kunt
vroeg pc-school De Wrâldpoarte.
leerlingenaantal. Het gaat daarbij onder
met elkaar kennismaken en in discussie.
En wat als het antwoord ‘nee’ zou
•
Voor wie: Leden van Verus in het voortgezet onderwijs Wanneer: 9 oktober 2014, 14.00-16.30 uur Waar: Postillion Hotel Bunnik, Kosterijland 8, 3981 AJ Bunnik Aanmelden: Anneke Uyterlinde,
[email protected] Meer informatie Wout Neutel,
[email protected]
luiden? http://bit.ly/1rzBbLT
Verus @VerusNL · Aug 27 Kado van Verus: Plant op 31 oktober een appelboom bij uw school! http://bit.ly/XRALDD
Verus @VerusNL · Aug 26 Krijgen aanbieders van alternatieve
Cadeau van Verus: Plant op 31 oktober een appelboom bij uw school!
eindtoetsen wel een eerlijke kans? @Paul_van_Meenen vraagt ’t @SanderDekker. http://bit.ly/1pCfUOZ
Verus @VerusNL · Aug 26 Worden wie je bent? Nee, onze maat-
Een wereldwijd netwerk van zoveel mogelijk
toegeschreven: “Als ik wist dat morgen de
schappij drukt mensen in eenzelfde
christelijke scholen die 500 jaar Reformatie
wereld ten onder ging, zou ik vandaag een
mal, schrijft @dickdenbakker.
vieren – dat staat de initiatiefnemers van het
appelboompje planten!”
http://bit.ly/1nxjrth
project Schools500reformation voor ogen.
Die uitspraak gaat over vertrouwen. Het
Verus participeert in dit project.
vertrouwen dat wat we vandaag doen
Zet uw school op de kaart via
met het oog op de toekomst, zin heeft.
Verus @VerusNL · Aug 26
www.schools500reformation.net en wij
Hoe die toekomst er ook uit ziet. Scholen
Vlaamse scholen vrezen ranglijstjes
geven u een appelboom voor uw school!
in de traditie van de Reformatie proberen
door verplichte eindtoets.
Bijna 250 scholen gingen u al voor.
hun leerlingen dag in dag uit iets van dat
http://bit.ly/1p6wnGa.
Het project werkt via diverse activiteiten toe
vertrouwen mee te geven. Ze zaaien en
Hm, waar kennen we dat van?
naar zijn hoogtepunt op 31 oktober 2017.
planten, in het vertrouwen dat dat vrucht
http://bit.ly/1vhUr11
Dan is het 500 jaar geleden dat Maarten
draagt, ook al weten ze niet hoe en
Luther zijn 95 stellingen aan de deur van
wanneer. Dat maken ze zichtbaar met het
de slotkerk in Wittenberg gespijkerd zou
planten van een appelboom.
hebben. Dat moment geldt als het begin
Leden van Verus die zich inschrijven voor
van de Reformatie.
het netwerk op
Elke school die zich bij het netwerk heeft
www.schools500reformation.net ontvangen
aangesloten, kan tussen nu en 2017
van ons een appelboom. Hebben? Meld u
op Hervormingsdag een boom planten.
dan bij adviseur Guido de Bruin,
Dit symbolische gebaar verwijst naar de
[email protected].
bekende uitspraak die aan Luther wordt
•
Laatste tweets? www.verus.nl Laatste nieuws?
Meld u aan voor de digitale nieuwsbrief: www.verus.nl 9
Tekst: Emmanuel Naaijkens | Fotografie: Foto Buro Brabant
Edith Hooge over schaalgrootte
“Wanneer is het plafond bereikt?” HAAR ESSAY WAS EVEN TRENDING TOPIC DOOR HAAR KRITIEK OP DEELTIJD JUFFEN (ZIE DAARVOOR PAGINA 30), MAAR HET GAAT EIGENLIJK VOORAL OVER DE (TE) GROTE OMVANG VAN SCHOOLBESTUREN EN DE RISICO’S VAN INGEWIK KELDE BESTUURLIJKE SAMENWERKINGSVERBANDEN. PROF. DR. EDITH HOOGE OVER COMPLEXITEIT EN MENSELIJKE MAAT.
Spraakmakend essay Edith Hooge schreef haar spraak-
In uw essay vat u het probleem van bestuurlijke schaalvergroting samen als ‘too big to succeed’. Wat bedoelt u daarmee?
Dat zijn de complexiteit en de menselijke
“Naar schoolgrootte is al veel wetenschap-
komen. Er ontstaan stafdiensten, en veel
pelijk onderzoek gedaan en daaruit blijkt dat
energie gaat verloren aan coördineren. Dan
je niet simpelweg kunt stellen: een school is
wordt het voor een bestuurder een hele toer
te groot of te klein. De vraag is waar je dat
om te zien of er genoeg samenhang is en
aan toetst. Je kunt dan bijvoorbeeld kijken
waar dingen wel of niet goed gaan. Het ge-
naar kosten en schaalvoordelen. Maar be-
vaar is dat je losgezongen raakt van de plek
langrijker is: kun je goede kwaliteit leveren?
waar het onderwijs gebeurt, het primaire
Uit reviewstudies blijkt dat er een optimale
proces. De menselijke maat gaat over het
schoolgrootte is, tussen klein en groot in.”
perspectief van de mensen die werken in de
maat. Het gaat dus niet over de grootte op zich. Complexiteit ontstaat als een bestuur groter wordt en er meer managementlagen
organisatie: leerlingen of studenten, leraren,
makende essay ‘Hoge verwachting,
stafmedewerkers, schoolleiders en ouders.
uitnodiging van minister Bussemaker
En wat zegt dat over de omvang van schoolbesturen?
van OCW. U kunt het downloaden via
“Er is een tijd geweest dat werd gezegd:
er ruimte voor persoonlijk contact, is het
http://bit.ly/edithhooge.
bestuurlijke schaalvergroting is goed. Punt.
duidelijk wat ieders plek is in de organisatie,
Kleine besturen zijn gegroeid en hebben
waar die invloed kan uitoefenen en wat die
daardoor meer slagkracht en professio-
daarvan terugziet.”
vrije uitvoering, stevige sturing’ op
Het gaat erom: is alles nog herkenbaar? Is
naliteit gekregen. Ze konden risico’s beter
wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.
Is de oplossing om alle scholen in bestuurlijke eenpitters onder te brengen?
Als het gaat om de schaalgrootte van een
“Nee, want ik geloof niet dat er één model is.
bestuur dan zijn twee factoren bepalend.
Mijn pleidooi is ook niet om grote besturen
opvangen. De vraag is nu: wanneer is het plafond bereikt? Daar is nauwelijks
10
interview
EEN MASTERCLASS VAN EDITH HOOGE Prof. dr. Edith Hooge (46), bijzonder hoogleraar onderwijsbestuur aan TIAS School for Business and Society, is een van de docenten van de masterclasses ‘Waardegedreven besturen en toezicht houden’ van Verus. In januari 2015 begint een nieuwe reeks masterclasses. Meer weten en aanmelden? Kijk op www.verus.nl/masterclasses.
passend onderwijs te geven. Dat betekent dat de beslissingen die over het primaire proces gaan, op boven bestuurlijk niveau genomen worden. Dan ontstaan er risico’s in de zin van complexiteit en menselijke maat. Kun je dat als bestuurder überhaupt op het niveau van het samenwerkings verband zien? Ik vind dat riskant.”
Maar voorheen had je toch al de verbanden van Weer Samen Naar School? “Het grote verschil is dat dat vrijwillige, vaak kleinere verbanden waren, die bovendien
te ontmantelen. Wat ik zou willen weten
bovenlaag? Dat kan tot de conclusie leiden
een hele decentrale manier van werken
is of je een turning point kunt benoemen:
‘niet meer zoveel’. Je kunt vervolgens
hadden. Dat is nu veel moeilijker gemaakt.
nu wordt onze organisatie te complex.
zeggen, dan worden het allemaal eenpitters.
En dan is er ook nog de kwestie van de
Wanneer slaan schaalvoordelen om in
Maar je kunt ook tot de conclusie komen
herverdeling van de financiën. Dat maakt het
schaalnadelen? En waar heeft dat dan mee
dat de top zich in die situatie beperkt tot
allemaal erg ingewikkeld.”
te maken? Je ziet dat onderwijsinstellingen
smalle, strategisch bestuurlijke zaken en de
daarover nadenken. Er zijn besturen die
rest decentraal laat doen.”
komen met oplossingen als het formeren van kleine eenheden in een groot verband. Die decentraliseren bestuurlijke taken en maken het mogelijk dat op een lager niveau beslissingen genomen kunnen worden.”
In uw essay maakt u zich grote zorgen over regionale bestuurlijke constructies die zijn opgetuigd. Wat is er aan de hand?
U hebt er een hard hoofd in, wat betreft de samenwerkingsverbanden? “Wat ik zie en wat ik hoor stemt mij niet vrolijk. Ervan uitgaande dat de intenties goed zijn, is het net alsof het systeem daar-
“Besturen raken steeds meer v ervlochten
mee aan de haal gaat en al die bestuurlijke
Wat betekent dat voor de rol van het bestuur?
met elkaar, dat zie je bijvoorbeeld bij
drukte veroorzaakt. Er is veel overleg nodig
passend onderwijs. Er zijn verplichte samen-
en het is erg moeilijk om het eenvoudig en
“Dat is een vraag waar veel onderwijsinstel-
werkingsverbanden, die het geld verdelen
doelgericht te houden.”
lingen mee worstelen. Wat is dan nog de
en ervoor moeten zorgen dat er genoeg
toegevoegde waarde van de bestuurlijke
expertise is op de scholen om kinderen
•
11
column rubriek
In de zomervakantie heb ik inspiratie opgedaan in Afrika. Op uitnodiging van de Lutherse kerk en United Evangelical Mission nam ik deel aan een conferentie in Tanzania met een grote groep schoolbestuurders van christelijke scholen in dat land. Het was mijn eerste kennismaking met Afrika. Het verschil met onze Nederlandse situatie is natuurlijk in veel opzichten zeer groot. Maar toch was er ook verrassend veel gemeenschappelijks. Bij de reflectie op de vraag hoe de erfenis van de reformatie anno nu betekenis heeft voor christelijk o nderwijs, ging het om zaken die voor Nederland net zo relevant zijn als voor Afrika. Bijvoorbeeld: hoe belangrijk het is om naast het christelijk geloof ook christelijke waarden en ethische noties over te dragen aan een nieuwe generatie, in een wereld waarin economisering en consumentisme, corruptie en (groeps)egoïsme de toon aangeven. Ook deze zomer was er weer veel deprimerend wereldnieuws. Angst, haat en geweld tussen etnische en religieuze groepen en landen lijken op veel plaatsen, ook in eigen land, toe te nemen. Christelijke scholen proberen over de hele wereld oases van hoop en gemeenschappen van geloof en liefde te zijn. De manier waarop dat in Afrika gebeurt is inspirerend voor ons en omgekeerd vind men het daar inspirerend en bemoedigend om te horen over onze ervaringen. Het is goed om aan het begin van een nieuw schooljaar te beseffen dat we met ons werk in het christelijk onderwijs deel uitmaken van een wereldwijde beweging van gelijkgezinden. Daar kunnen we hoop uit putten. ● Wim Kuiper voorzitter Verus
Reageren? Mail naar
[email protected].
12
dienstverlening in de praktijk
Tekst: Noël Houben
DIENSTVERLENING IN DE PRAKTIJK
Governance-scan van Verus bracht duidelijkheid over rollen en drijfveren MET DE GOVERNANCESCAN ‘OVER VERTROUWEN GESPROKEN’ HIELP VERUS DE RAAD VAN BEHEER VAN HET DS. PIERSON COLLEGE IN DEN BOSCH IN TE ZOOMEN OP DE SOCIALE KANT VAN GOVERNANCE. DAT LEVERDE NUTTIGE INZICHTEN OP OVER DE ONDERLINGE VERHOUDING TUSSEN BESTUURDER EN TOEZICHTHOUDERS.
Alma van Bommel rector-bestuurder van het ds. Pierson College in Den Bosch
Carla Rhebergen senior adviseur governance, cultuur, organisatie en identiteit bij Verus
“Onze school beschikt sinds twee jaar over een raad van beheer. Die bestaat uit
“We hebben de nieuwe governance-scan
zes toezichthoudende leden en mijzelf als
‘Over vertrouwen gesproken’ uitgevoerd
rector/bestuurder. Het is een bestuurs- en
bij het ds. Pierson College. Deze focust
toezichtmodel dat wij goed vinden passen
op de sociale kant van good governance.
bij onze school: een eenpitter. Verus
Alle leden van de raad van beheer hebben
De adviseurs van Verus staan voor u klaar.
coacht ons bij het werken volgens deze
een vragenlijst ingevuld. Ook heeft ieder-
Wilt u weten hoe Verus u kan ondersteunen
governancestructuur. Daarbij hoort ook
een een positieve en minder positieve
op één van de volgende terreinen? Neem
het begeleiden van de jaarlijkse evaluatie.
casus over de onderlinge samenwerking
contact op met een van onze adviseurs,
Tijdens de laatste evaluatie hebben we
aangedragen. Dit alles hebben we tijdens
zij helpen u graag.
ingezoomd op vertrouwen en de zach-
een bijeenkomst besproken. Dat heeft
tere kant van governance. Dit heeft veel
aanbevelingen opgeleverd over wat
Bedrijfsvoering
nuttige aanbevelingen opgeleverd. Ook
bestuurder en toezichthouders zouden
Jan Langelaar, T 06 51 95 32 68,
is nu duidelijker hoe ieder in zijn rol zit
moeten behouden, ontwikkelen en
E
[email protected]
en wat individuele drijfveren zijn. Ik kan
loslaten. Wat absoluut behouden moet
Identiteit
deze g overnance-scan van Verus zeker
blijven is bijvoorbeeld de grote betrokken-
Dick den Bakker, T 06 23 63 38 49,
bij a ndere scholen aanbevelen. Het is wel
heid van de toezichthouders bij de school.
E
[email protected]
belangrijk dat toezichthouders en bestuur-
Een aanbeveling wat het loslaten betreft
Governance, cultuur en organisatie
ders zich kwetsbaar durven op te stellen.
was dat de toezichthouders niet te veel en
Carla Rhebergen, T 06 53 14 48 47,
Anders heeft het weinig zin.”
gedetailleerd moeten adviseren. Belangrijk
Wij staan voor u klaar
E
[email protected]
is dat de bestuurder ruimte houdt om haar
Advocaten en juristen
eigen afwegingen te maken. Het was een
Peter Sels, T 06 42 25 08 57,
heel open en prettige bijeenkomst, waarin
E
[email protected]
we behoorlijk de diepte zijn ingegaan.”
Ledenvoordeel
•
Lex Joosten, T 06 54 25 68 14, E
[email protected] Een overzicht van onze dienstverlening vindt u natuurlijk ook op onze website: www.verus.nl
Meer weten over de dienstverlening op het gebied van governance? Neem contact op met Carla Rhebergen, T: 06 53 14 48 47, E:
[email protected]. 13
Tekst: Thijs Jan van der Leij | Fotografie: Thinkstock
ONDERW IS EEN R “Reizen is leuk als we reizen met de ogen en
Mijn verhaal
oren van degenen die van ons houden, die onze foto’s willen zien en onze verhalen willen horen.”
Wat is het verhaal dat Nederlandse schoolleiders, bestuurders en toezicht-
Henri Nouwen, Brood voor onderweg.
houders onlangs vertelden of deelden
Een dagboek van wijsheid & geloof,
om anderen te inspireren? Wat willen
Tielt: Lannoo, 2003.
zij overbrengen op leerlingen, studenten, leraren, ouders en andere bij hun school of organisatie betrokken mensen? ‘Mijn verhaal’ is een rubriek waaruit u als lezer ook naar hartenlust inspiratie mag putten. Deze keer:
Thijs Jan van der Leij rector Farel College Amersfoort en Oostwende College Bunschoten
Onderwijs kun je vergelijken met een reis.
daarbij aan recente, schrijnende voorbeel-
Het docentschap vraagt om een onder-
den die zich in onze samenleving hebben
zoekende houding. In de metafoor van de
voorgedaan. Uiteraard raakt dit ook onze
reis: reizen, nieuwe dingen zien, tot inzicht
leerlingen, omdat zij deel uitmaken van deze
komen – dat alles is een stimulans voor de
wereld.
ontwikkeling van jonge mensen. Het gaat niet alleen om kennis en kunde verwer-
In dit tijdsgewricht wordt veel aandacht
ven, maar ook om zelfkennis opdoen en
besteed aan excellente resultaten en hoge
ontdekken welke menselijke waarden je
rendementen. Onze overheid is er veel aan
wilt nastreven. Dit geldt voor leerlingen én
gelegen om via het onderwijs de aansluiting
docenten. Onze docenten zijn – misschien
met de top van de wereld niet te missen.
vaak onbewust – een belangrijk voorbeeld
In dit denken staat het economisch belang
voor leerlingen.
voorop waaraan het onderwijs dienstbaar moet zijn. Scholen in Nederland hebben
14
Er komt via de leerlingen dagelijks veel op
daarom te maken met het zogenaamde
docenten af. Het omgaan met jongeren
kerncurriculum. Dat betekent extra aan-
vraagt daardoor veel van hen! Juist in een
dacht voor de vakken Nederlands, wiskun-
tijd van verruwing en vereenzaming is het
de en Engels en minder ruimte voor een
een belangrijke opgave om leerlingen in
curriculum in de breedte, met vakken als
de pedagogische en didactische setting te
CKV, drama et cetera. Niet dat het kerncur-
leren met deze fenomenen om gaan. Denk
riculum onbelangrijk is, maar helaas kan niet
mijn verhaal
WIJS REIS ontkend worden dat daarmee de aandacht voor de vormende betekenis van het onder-
“Reizen naar een nieuwe tijd en stilstaan bij de rol die we als mens kunnen vervullen tegen verruwing en vereenzaming in: ook dat is onderwijs.”
wijs aan betekenis inboet. Ook de rol van de docent wordt daarmee versmald. Naar mijn overtuiging raakt ook morele bewustwording aan de pedagogische opdracht die je voor je leerlingen hebt tijdens de reis. Die zie ik vooral in het licht van het streven naar een rechtvaardige samenleving waarin niet het recht van de sterkste geldt.
om in scholen respect te benoemen als een
Docenten vervullen in dit proces een cruciale
belangrijke waarde. Respect is een attitude
rol. Respect vormt hierbij de grondhouding.
waarop je herkenbaar en aanspreekbaar
Martha Nussbaum heeft hier aandacht voor
wilt zijn.
13 november: Dag van Respect Deze bijdrage van Thijs Jan van der Leij is
gevraagd in haar belangwekkende boek
overgenomen uit de uitgave Respect (voor
‘Niet voor de winst’ uit 2010. Ze hecht eraan
Het is niet voldoende om alleen binnen de
het voortgezet onderwijs) van de Respect
leerlingen in dialoog toe te rusten om ont-
muren van het schoolgebouw na te denken
Education Foundation. Daarin staan tal
wikkelde en begripvolle burgers te worden.
over respect. In de metafoor van Henri
van concrete werkvormen om de waarde
De culturele vakken zijn hier met name voor
Nouwen gaat het erom de verhalen te laten
respect op school gestalte te geven. Leden
geschikt. Alleen op die manier kunnen we
klinken en te laten zien. Tegelijkertijd moet er
van Verus in het vo krijgen een exemplaar
democratieën in stand houden.
voor dit verworven inzicht dus aandacht van
toegestuurd. Er is ook een versie voor het
anderen bestaan. Als er geen thuis is waar
primair onderwijs.
Inmiddels stelt ook de Onderwijsraad vast
iemand vraagt hoe het onderweg was, dan
De Respect Education Foundation ontwik-
dat er onder invloed van overheidsbeleid
vertrekken we misschien minder graag…
kelt educatieprogramma’s voor docenten
sprake is van een ongewenste verschraling.
De reis op school veronderstelt dus de
in het primair en voortgezet onderwijs.
Het is de vraag wanneer de overheid op
aandacht van buiten voor de lerende leerling
Onderdeel van haar programma is de Dag
haar schreden terugkeert. Ze zal moeten
en leraar. In de woorden van Henri Nouwen:
van Respect op de tweede donderdag van
worden gevoed door (burger)initiatieven als
“We willen graag reizen met de ogen en
november. Dit jaar is dat op 13 november.
de Dag van Respect, om daarmee te onder-
oren van degenen die van ons houden”.
Scholen nodigen dan gastsprekers uit
kennen dat er een hoger ideaal bestaat dan louter en alleen het economische denken.
om hun verhaal over respect te vertellen.
Op deze reis zijn dus ook ouders en andere
Verus is partner van de Respect Education
stakeholders verbonden aan de school.
Foundation. Meer weten?
De motivatie om mee te doen aan de Dag
Zonder aandacht van ouders en de samen-
Zie www.respecteducation.me
van Respect was voor ons gelegen in
leving voor de ontdekkingen tijdens de reis,
tekenen van sociale onrust en ongelijkheid
werkt het niet. Reizen naar een nieuwe tijd
om ons heen. Docenten moeten gesteund
en stilstaan bij de rol die we als mens kun-
worden in hun voorbeeldrol… ook op het
nen vervullen tegen verruwing en vereenza-
vlak van respect. Het is dan ook belangrijk
ming in: ook dat is onderwijs.
•
15
FOCUS: VRIENDENSTICHTING, BRON VAN DRAAGVLAK EN EXTRA GELD
Een school heeft vrienden nodig
Tekst: Marijke Nijboer
Meer weten over de financiële en juridische implicaties van een vriendenstichting? Download de pdf met het volledige Focusartikel op www.verus.nl/focus3
16
VEEL SCHOLEN HEBBEN GEEN GELD VOOR EXTRA’S. EEN VRIENDENSTICHTING KAN MEER ARMSLAG BRENGEN, EN IS DAARNAAST EEN MOOIE MANIER OM DE BANDEN AAN TE HALEN MET OUDERS EN SAMENLEVING. VERUS ADVISEERT SAMEN MET CHARISTAR SCHOLEN BIJ DE OPRICHTING VAN EEN VRIENDENSTICHTING.
Als je uitgaven de pan uit rijzen, ligt het voor
initiatief ontplooien dat het onderwijsproces
de hand om daarin te snijden. Maar je kunt
ondersteunt. Denk aan de aanschaf van
natuurlijk ook extra fondsen werven. Lex
laptops, of een uitwisselingsprogramma met
Joosten van de afdeling Ledenvoordeel van
een school in het buitenland. In zo’n situatie
Verus: “Soms willen scholen een bepaald
kan een vriendenstichting een prima bron
focus vanuit hun eigen achtergrond, kennis, ervaring en netwerk. Daaruit kan een betrokken-
BIANCA KOOMEN, DIRECTEUR WILLEM-ALEXANDERSCHOOL, BERGEN:
“Zo betalen we onze extra onderwijsactiviteiten”
heid ontstaan die uitstijgt boven het belang van hun kind en die niet hoeft op te houden wanneer het kind van school is.” De vriendenstichting kan ook een voertuig zijn voor de immateriële bijdrage van
“Onze vriendenstichting is in oprichting. Wij doen dit omdat we bepaalde trajecten
ouders en andere betrokkenen in de vorm
willen doorzetten of opstarten die we niet uit de gewone bekostiging kunnen betalen.
van kennis, contacten en bijdragen aan het
Onze school heeft een stevige visie en missie. We hebben als team zes kernwaarden
educatieve proces. Joosten: “Er kunnen
geformuleerd. Dat heeft geleid tot vier pijlers: WISE (wetenschap en techniek), ICT,
mensen in plaatsnemen vanuit allerlei ver-
sport en expressie. Die willen we verder gaan uitwerken. Zo zijn we gekomen tot een
schillende beroepen en achtergronden. Je
natuurtuin, moestuinen, een miniboerderij en WISE-activiteiten. We belonen ook
kunt je vriendenstichting ook gebruiken als
graag initiatieven van leerlingen. Twee jaar geleden nam een leerling het initiatief voor
een vraagbaak en denktank.”
de oprichting van onze schoolkrant, en die willen we graag mooi laten drukken. Ook de pr, waarmee we onze school beter op de kaart zetten en houden, kost geld.
Moderne filantropie
Er komen vier ouders in het stichtingsbestuur, en we zorgen dat zowel de voorzitter
Naast ouders kun je ook oud-leerlingen,
als de penningmeester goed op de hoogte is van de financiën. In onze statuten staat
oud-ouders, middenstanders, verenigingen
dat er minstens twee keer per jaar overleg is met de directeur van de school. We
en omwonenden aanspreken. Peter Verbaas
hebben ook in de statuten geregeld dat ouders geen zeggenschap hebben over het
van Charistar: “Vergeet de vijftigplussers
onderwijs of andere schoolzaken. Met de vriendenstichting willen we vooral fondsen
niet. Onderzoek laat zien dat zij vaak
werven, maar we hopen ook (oud-)leerlingen en (oud-)ouders sterker aan ons te
betrokken zijn op gebieden waar scholen
binden. We willen benadrukken dat we trots zijn op wat we samen met hen neer
iets aan kunnen hebben, zoals administratie
zetten. De driehoek school-ouder-leerling is bij ons heel belangrijk.”
en vervoer.” Hij noemt de vriendenstichting een voorbeeld van moderne filantropie: “Je gaat niet meer met een collectebus langs de deuren, maar zoekt bij huishoudens, organisaties en bedrijven naar binding met de samenleving, om zo ook een financiële
zijn van aanvullende fondsen.” Verus is een
doorbreken en een ander soort betrokken-
bijdrage te regelen.”
samenwerking aangegaan met Charistar,
heid kunt aanboren. Wellicht lukt dat door
Met het binnenhalen van meer partijen
een adviesorgaan voor filantropie. Samen
een beroep te doen op de behoefte van
komen er wel diverse belangen in het spel.
bieden zij scholen begeleiding bij de opzet
mensen om van betekenis te zijn voor hun
Je moet ervoor waken dat het belang van
van een vriendenstichting.
maatschappelijke omgeving.”
de school centraal blijft staan, adviseert
Het verschijnsel vriendenstichting is in het
Dat sluit aan bij wat twaalf trendwatchers
De Bruin. “Aan betrokkenheid van ouders en
onderwijs niet nieuw. Decennia geleden
constateren in hun Trendrede 2013:
anderen als vrienden kleeft altijd het risico
waren er al scholen die langs deze weg
Nederlanders gaan op zoek naar hun unieke
van vriendjespolitiek en hobbyisme.” Een
extra geld vergaarden. Ook nu is fondsen-
betekenis binnen de verbanden waarin
vriendenstichting moet zijn gebaseerd op
werving meestal de directe aanleiding voor
zij leven. Steeds meer burgers willen zich
een heldere visie op de school als gemeen-
de oprichting van een vriendenstichting.
binnen een “cirkel van vertrouwen” nuttig
schap. “Als de school een levende plek is
Meer kenmerkend voor déze tijd is dat we
maken voor het geheel.
waar mensen elkaar tegenkomen en zich betrokken voelen, is dat goed voor hen én
de vriendenstichting ook zien als een kans om het maatschappelijk draagvlak van de
De school als gemeenschap
voor die school. Als de school wordt gevoed
school te vergroten en dat we ouders en
De vriendenstichting kan daarvoor een
door de omgeving, komt dat het onderwijs
andere betrokkenen echt beschouwen als
geschikt vehikel zijn. De Bruin: “Maar
ten goede.”
vrienden van de school.
het begint ermee dat een school zichzelf
•
presenteert als een gemeenschap waar
Een ander soort betrokkenheid
ouders en andere betrokkenen als vrienden
“Soms lijkt het alsof mensen vooral voor
onderdeel van zijn. Vraag de ouders van
zichzelf en hun directe omgeving gaan”,
een potentiële nieuwe leerling bijvoorbeeld
zegt Guido de Bruin, adviseur identiteit van
wat de school betekent voor hen en voor de
Verus. “Veel scholen worstelen met het
buurt of het dorp, en hoe je dat samen kunt
gegeven dat ouders zich vaak opstellen
versterken. En vooral: vraag welke betekenis
als consument. De vraag is hoe je dat kunt
zij kunnen en willen hebben voor de school
17
Tekst: Guido de Bruin | Fotografie: Thinkstock
TOEGEVOEGDE WAARDE
“Alsof het over een product gaat” VERUS ZIET ZIJN BEDENKINGEN BIJ HET METEN VAN LEERWINST EN TOEGEVOEGDE WAARDE BEVESTIGD IN EEN RECENT ADVIES VAN DE ONDERWIJSRAAD. ER ZITTEN VEEL METHODOLOGISCHE HAKEN EN OGEN AAN, EN BELANGRIJKE ASPECTEN VAN ONDERWIJS DIE MINDER GOED TE METEN EN TE TOETSEN ZIJN, BLIJVEN BUITEN BEELD. MAAR SOMMIGE BESTUREN EN SCHOLEN ZIEN ER WEL WAT IN. EEN BESTUUR DER, DIRECTEUR, LERAAR EN OUDER AAN HET WOORD.
Kees Adriaansen, directeur van de Nieuwe
het meten van toegevoegde waarde is. Heel
over wat een school in al die jaren met een
Park Rozenburgschool in Rotterdam,
wat aspecten zijn moeilijk grijpbaar.
kind gedaan heeft. Met de systematiek van
wilde wel eens weten of het echt zo is dat
Zo kunnen laagopgeleide ouders zich
leerwinst breng je in beeld of de school het
scholen met leerlingen van relatief hoog
zodanig hebben ontwikkeld dat ze hun kind
doel dat ze met een kind beoogt, ook haalt.
opgeleide ouders minder toevoegen aan de
een rijke thuisomgeving kunnen bieden,
Dat is pure winst.”
leerresultaten. Zijn school in Kralingen is in
waardoor de school per saldo minder toe te
Willemsen is de eerste om te erkennen
de afgelopen jaren gemengder geworden
voegen heeft dan je zou verwachten.”
dat leerwinst alleen gaat over meetbare opbrengsten. “Onderwijs is veel meer dan
door een toestroom van hoger opgeleide ouders, vandaar.
Draak van een instrument
taal en rekenen, en we moeten ook niet
Daarom schreef hij de school in voor de
Toch ziet Adriaansen heil in de verdere
proberen om alles meetbaar te maken,
pilot ‘Leerwinst en toegevoegde waarde’,
ontwikkeling van deze instrumenten. Zo
maar door het meten van leerwinst kan een
waarvan de niet onverdeeld positieve resul-
ook zijn ‘baas’, collegevoorzitter Werner
school laten zien dat leerlingen tenminste op
taten eerder dit jaar gepubliceerd zijn. Veel
Willemsen van Kind en Onderwijs in
die twee belangrijke gebieden vooruitgang
wijzer is Adriaansen er niet van geworden.
Rotterdam. “Wat we nu hebben, is een
hebben geboekt.”
“Het is me nog steeds niet helder. Wat wel
draak van een instrument: de Cito-score.
duidelijk is geworden, is hoe gecompliceerd
Die meet alleen de eindsituatie en zegt niets
18
“Wat we nu hebben, is een draak van een instrument: de Cito-score.”
Op de koop toe
en helaas horen daar ranglijstjes bij.”
Leerwinst en toegevoegde waarde gaan vol-
Door vervolgens ‘uiteen te rafelen’ wat de
Ook de methodologische haken en ogen
gens haar alleen over toetsresultaten. “Maar
school bijdraagt aan de gemiddelde leer-
van het meten van leerwinst en toegevoegde
onderwijs is zoveel meer dat niet meetbaar
winst (toegevoegde waarde), is het volgens
waarde ziet hij. “Maar dat betekent voor mij
is.” En juist daar gaat het haar om. “Het
Willemsen afgelopen met het onterecht
niet dat we het hele instrument gelijk maar
gaat mij om het welzijn van mijn kinderen,
afrekenen van scholen op Cito-scores.
moeten afwijzen. Als het nog niet goed ge-
dat het gelukkige en zelfstandige mensen
Een kind uit een achterstandsgezin met
noeg is, moeten we zien hoe we het kunnen
worden die vrede hebben met zichzelf en de
een lage Cito-score kan door toedoen van
verbeteren.”
mensen om hen heen. Als ouder kijk je echt niet naar toegevoegde waarde. Ik let op
de school een enorme leerwinst hebben geboekt, maar dat laat die score niet zien.
Economische term
sfeer, veiligheid en de onderlinge omgang
“Elke poging om de bijdrage van de school
Daar zit Dédée Voogd helemaal niet op te
van leerkrachten en leerlingen. Als dat goed
inzichtelijker te maken, is alleen maar goed.”
wachten. “Het meten van toegevoegde
zit, nodigt dat kinderen uit tot leren en hun
Die gegevens zijn volgens hem bedoeld voor
waarde staat zo ver af van wat ik als ouder
best doen. Dat is veel belangrijker dan een
verbetering van de onderwijskwaliteit en
voor mijn kinderen zoek”, zegt de moeder
gemiddelde Cito-score.”
verantwoording aan de ouders en de over-
van twee kinderen op PCBS De Bron in
heid. Dat ze ook gebruikt kunnen worden
Zwijndrecht. “Het is een economische term,
Bouwen op drijfzand
voor het onderling vergelijken van scholen,
die in mijn optiek niet toepasbaar is op
Voogd gelooft ook niet dat leerwinst en
betreurt Willemsen, maar hij neemt dat op
het leren van kinderen. Alsof het over een
toegevoegde waarde betrouwbaar te meten
de koop toe. “We willen ons verantwoorden,
product gaat.”
zijn. “Het is bouwen op drijfzand, op basis
19
van dingen die je niet in de hand hebt.
eindniveau moet peilen, maar ik acht leer
Stel dat een kind te maken krijgt met de
krachten prima in staat om in te schatten
scheiding van zijn ouders. Hoe ga je daar
welk niveau van vervolgonderwijs een
rekening mee houden bij de bepaling van
leerling aan moet kunnen.”
zijn leerwinst?”
En die leerkrachten, die toch al zo veel met
Tot haar tevredenheid maakt de basisschool
cijfers bezig moeten zijn, moet je volgens
van haar kinderen geen gebruik meer van
Voogd zeker niet lastigvallen met leerwinst
de Cito-eindtoets. “Daar hangt op veel
en toegevoegde waarde. “Ze moeten met
scholen zo veel van af. Daar heb ik helemaal
plezier en liefde voor de klas kunnen staan
niks mee. Ik snap wel dat de school een
en zich volledig kunnen richten op de behoeften van de kinderen.”
Cultuurverandering van jewelste
De haken en ogen van leerwinst en toegevoegde waarde
Lieuwe Medema is zo’n leraar. Hij werkte tot voor kort op de Amersfoortse Gabrie Mehenschool en was daarnaast beleids medewerker bij PCBO Amersfoort. Hij is
Leerwinst is de groei die leerlingen doormaken. Toegevoegde
bang dat leraren die de laatste jaren zo goed
waarde is de bijdrage die scholen leveren aan de gemid-
bezig zijn met opbrengstgericht werken, het
delde groei van hun leerlingen. Het zijn prima instrumenten
gevoel krijgen afgerekend te worden op een
voor onderwijsverbetering, maar niet voor het beoordelen
cijfer dat leerwinst en toegevoegde waarde
van scholen, schrijft de Onderwijsraad in zijn advies. Verus
moet uitdrukken.
is blij met het advies en herkent de haken en ogen die de
“Opbrengstgericht werken is een cultuur
Onderwijsraad opsomt:
verandering van jewelste. Dat is een mooie
• Niet elke leerling die de school binnenstroomt, maakt deze
ontwikkeling. Je moet dat proces van
ook af. Hoe doe je dan een begin- en eindmeting? • Leerwinst is afhankelijk van school, maar ook van familieomstandigheden en bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding. • Er is nog geen eensgezindheid over de achtergrondken-
leraren die planmatig naar hun opbrengsten kijken, niet doorkruisen door hen te gaan afrekenen op leerwinst en toegevoegde waarde.”
merken die gebruikt moeten worden voor de berekening
Bovendien suggereren deze instrumenten
van toegevoegde waarde.
volgens Medema een maakbaarheid die het
• Er zijn statistische problemen bij het meten van leerwinst en toegevoegde waarde • Leerwinst kan wel gemeten worden, maar niet eenduidig:
onderwijs per definitie vreemd is. Hij onderschrijft de bezwaren die de Onderwijsraad aanvoert: het beginniveau van kleuters is
zo zal de interpretatie door de schoolleiding en leraren
niet betrouwbaar te meten, in- en uitstroom
verschillen.
van leerlingen bemoeilijkt het meten van
• Toegevoegde waarde zegt alleen iets over leergebieden die
toegevoegde waarde, en scholen worden
valide getoetst kunnen worden; minstens zo belangrijke
verleid om zich volledig op meetbare op-
aspecten als sociale en persoonlijke ontwikkeling blijven
brengsten te richten.
buiten beeld.
Medema ziet meer in de manier waarop
• Het beoordelen van scholen op hun toegevoegde waarde
de inspectie steeds meer naar scholen
kan strategisch gedrag in de hand werken; het kan s cholen
kijkt. “De inspectie beoordeelt scholen
verleiden om leerlingen extra laag te laten scoren op de
steeds meer op het proces van kwaliteits-
begintoets en teaching to the test aanmoedigen, waardoor
zorg. Daarin kunnen scholen eigen keuzes
scholen leergebieden veronachtzamen die niet worden
maken, gebaseerd op hun visie op goed
gemeten.
onderwijs. Wat we nodig hebben, is het
Verus onderschrijft de conclusie van de Onderwijsraad, maar
vertrouwen dat als het kwaliteitszorgproces
merkt wel op dat de gesignaleerde meetproblemen blijven
goed is, het onderwijs goed is.”
gelden wanneer deze instrumenten alleen intern voor onderwijsverbetering wordt gebruikt.
20
•
Tekst: Wout Neutel, belangenbehartiger Verus | Fotografie: Corine de Reus
rubriek opinie
Vorming is ook niet alles DE VRAAG ‘IS ALLES VAN WAARDE MEETBAAR?’ IS – ALTHANS IN DE OGEN VAN VERUS EN VELE ANDEREN – EEN RETORISCHE. NATUURLIJK IS NIET ALLES VAN WAARDE MEETBAAR, STERKER NOG: WAT IN HET ONDERWIJS HET MEEST VAN WAARDE IS, IS WAARSCHIJNLIJK HET MINST MEETBAAR.
Toch hebben de lectoren Jacquelien
plaatsvindt onder invloed van prikkels van
Bulterman-Bos (CHE) en Bram de Muynck
buitenaf die zij op hun eigen manier in zich
(Driestar educatief) deze retorische vraag tot
opnemen. De vrijheid in het leerproces staat
titel van hun recente boek verheven. Ze dra-
voorop, en het resultaat is vaak verrassend.
gen ermee bij aan het actuele debat over de nadruk op toetsen, meetbare opbrengsten,
De kritiek op de instrumentele benadering
leerwinst en toegevoegde waarde in het
is genoegzaam bekend, maar daarom niet
huidige overheidsbeleid. Denk maar aan de
minder terecht: onderwijs wordt gereduceerd
kleutertoets en de centrale eindtoets in het
tot wat gemakkelijk meetbaar is, andere
po en de diagnostische tussentijdse toets
leerprocessen komen niet uit de verf en de
in het vo. Niet alleen Verus heeft daar kritiek
talenten van de leerling worden eenzijdig
op, maar bijvoorbeeld ook de Onderwijsraad
benut. Maar ook de vormingsbenadering
in zijn advies ‘Een smalle kijk op onderwijs-
is niet alles. Wie garandeert dat er daad
kwaliteit’.
werkelijk brede vorming plaatsvindt als er niets gemeten wordt? Wat is de waarde van
Tegelijkertijd laten de auteurs overtuigend
een examen als externe normen ontbreken?
zien dat het helemaal geen nieuw debat is. Het onderwijs pendelt al vele decennia heen
Het aardige van dit boek is dat de auteurs
en weer tussen de zogenaamde ‘instrumen-
proberen een brug te slaan tussen beide
tele benadering’ en de ‘vormingsbenadering’.
benaderingen. Anders blijft het o nderwijs
De instrumentele benadering probeert leren
heen en weer slingeren. De rol van de
en ontwikkeling te vatten in objectiveerbare
docent is daarin cruciaal. Hij of zij zal
en controleerbare doelstellingen.
strategieën van beide benaderingen moeten
Dat gebeurt in opbrengstgericht werken
kunnen toepassen. Op die manier doet een
en de bijbehorende taal- en rekentoetsen.
school volgens mij recht aan de kwalifice-
Omdat alles in cijfers uitgedrukt moet
rende, de socialiserende én de vormende
worden, is het goed mogelijk om leerlingen,
taak van het onderwijs. Dat betekent wel dat
klassen, scholen, ja zelfs landen met
die docent en de schoolgemeenschap
elkaar te vergelijken.
waartoe hij of zij behoort, de ruimte moeten
Hiertegenover staat de ‘vormings
krijgen om dat te realiseren. Een mooie
benadering’. Daarin gaat het om de eigen
opdracht om in het nieuwe schooljaar mee
identiteitsontwikkeling van leerlingen die
aan de slag te gaan!
•
21
Ga jij je maar eens melden… 22
ga jij je maar eens melden…
Tekst: Marijke Nijboer | Fotografie: Jan van der Meijde
Een leerling die dat te horen krijgt, kijkt meestal niet zo blij. In Verus Magazine juist wel. Zoals deze keer Sophie Grauss (10) uit groep 7 van de Rehobothschool in Nieuwerkerk aan den IJssel. Verus stuurt haar de klas uit. Zij voelt directeur Karin Sommer aan de tand.
“Toen ik een poos juf was, wilde ik wel eens iets anders” Bent u christelijk opgevoed? “Jazeker. Vroeger gingen mijn ouders elke zondag met mij en mijn zusjes naar de kerk. Soms wel twee keer op een dag.”
Wilde u vroeger ook al directeur worden? “Dat misschien niet direct, maar ik wilde wel altijd al juf worden. Toen het zover was, zei mijn familie: dat hadden we wel gedacht, jij bent echt een juf. Toen ik al een poos juf was, wilde ik wel eens iets anders. Toen ben ik directeur geworden, en dat vind ik ook leuk.”
Heeft u op veel verschillende scholen gewerkt? “Dat kun je wel zeggen. Ik ben begonnen op een school in Lekkerkerk en daarna heb ik op veel verschillende scholen gewerkt in Capelle aan den IJssel en Gouda. Ik vind het prettig om die ervaring te hebben. Elke school heeft weer een ander team en werkt een klein beetje anders. Ik heb ook met bijna alle groepen gewerkt.”
Wat vindt u het leukst aan uw werk? “Het leukst vind ik nadenken over wat er nog beter kan op onze school. Daar kan van alles uit komen: dat we de muren gaan verven, maar ook hoe we volgend jaar verder gaan met de plusklas en met onze nieuwe tablets.”
Wat kan er in de toekomst nog beter op school? “We bereiden ons voor op passend onderwijs. Dat vind ik de belangrijkste verandering. Passend onderwijs moet ervoor zorgen dat ook kinderen die minder gemakkelijk leren maar wel andere talenten hebben, beter tot hun recht komen.”
•
23
scholen met lef
Tekst: Bert van der Kruk
Breng in de school God ter sprake.
“GOD IS AANWEZIG IN DE SCHOOL, MAAR NIET VERPLICHT VOOR IEDERE LERAAR”
VERUS MAGAZINE LAAT SCHOOLLEIDERS AAN HET WOORD OVER DE TIEN NOTIES IN HET BOEK SCHOLEN MET LEF VAN DICK DEN BAKKER, DIRECTEUR ONDERWIJS & IDENTITEIT BIJ VERUS. DIT KEER GERARD VAN VLIET, BESTUURDER VAN PC EN RK SCHOLENGEMEENSCHAP UBBO EMMIUS IN STADSKANAAL EN OMGEVING.
“Dit vind ik een lastige stelling. Het hangt
over de grenzen van hun eigen vak heen te
er een beetje van af hoe je hem leest. Als
kijken. Dat ze met leerlingen over levens-
er staat dat iedere docent God ter sprake
vragen willen praten. Dat ze geloven in de
moet brengen, dan is mijn antwoord direct
kwaliteiten van iedere leerling.
nee. Als er staat dat een docent de gele-
Ons proces van nadenken over die vragen
genheid moet hebben om God ter sprake te
heeft geresulteerd in een filmpje, waarin we
kunnen brengen, dan zeg ik volmondig ja.
onder meer stellen dat een school geen kerk
De ervaringen van medewerkers met God
is. We baseren ons niet op theologische
– en dus ook hun moeiten met God – zijn
begrippen, maar op antropologische. Het
waardevol voor leerlingen. Daarmee is God
hoort bij het mens-zijn om heel expliciet
aanwezig in de school, maar niet verplicht
aandacht te vragen voor levensvragen, voor
voor iedere leraar.
leren voor het leven. We doen kinderen
Wij hebben in het directieteam op een
tekort als we hen daarmee niet in aanraking
gegeven moment hardop tegen elkaar
brengen.
gezegd: ‘Wij delen op onze school met
Sommige leraren dachten dat ze daardoor
Dick den Bakker schreef het boek
elkaar niet het christelijk geloof.’ Dat was
tijdens een dagopening niet meer moch-
Scholen met lef uit liefde voor de huidige
een belangrijke zin, die we nog niet eerder
ten bidden of uit de Bijbel lezen. Dat was
én toekomstige kinderen en jongeren
hadden uitgesproken, misschien omdat we
een misvatting. Ik hoorde van een docent
die de scholen zullen bezoeken, in het
dachten dat het daarmee ook waar zou zijn.
die wilde gaan bidden. ‘Maar er gelooft
geloof en de hoop dat zij zullen bijdragen
Er zijn mensen in onze school die niet meer
helemaal niemand in deze klas’, reageerden
aan een menswaardige samenleving.
geloven, of daar problemen mee hebben.
de leerlingen. Waarop de docent zei: ‘Maar
U kunt het boek bestellen via verus.nl.
Dat is nu eenmaal een gegeven.
ik geloof wel, en ik heb het zelf gewoon
Wat we wél delen, is een bepaalde ambitie:
nodig.’ Hij deed dat heel respectvol. Tegelijk
wij willen kinderen iets meegeven voor het
zijn er leraren die op een heel andere manier
leven. Dat zit in onze genen. Het is mooi dat
een dagopening houden. Prima. Zolang er
ze goede prestaties halen, maar het gaat
maar geen gemiddelde ontstaat waaraan
om meer dan dat. Daar geven wij structureel
iedereen moet voldoen. Het moet wel veel-
aandacht aan, thematisch. Dat betekent dat
kleurig blijven.”
hristelijk jd. in dat ke traditie t betekent n christelijk samen
Scholen met lef Scholen met lef
at voor een dat mijn dersteunen. hebben om onderwijs te raken.
Tien noties bij christelijk geïnspireerd onderwijs in een seculiere tijd
dige én scholen p dat ge
Dick den Bakker Dick den Bakker
docenten bereid en in staat moeten zijn om
24
•
Tekst: Peter Louwerse | Fotografie: Beelden van Enith/Beroepencollege De Swaef
wachten voordat ze met hun handen mochten werken. Desastreus voor de motivatie van deze doeners.” Zo werd het idee voor het Beroepencollege geboren. Leerlingen krijgen per week één dag les in praktijkvakken: ze maken kennis met alle praktische vakgebieden die De Swaef te bieden heeft: metaal, voertuigtechniek, zorg en welzijn, et cetera. Vervolgens kiezen ze twee praktijkvakken die ze leuk vinden. Die volgen ze de eerste helft van het tweede jaar, waarna ze definitief kiezen voor een richting. “Ze kiezen dus niet op basis van beeldvorming maar op basis van ervaring”, vat Van Dam samen.
Voeten in de aarde De omvorming van vmbo naar Beroepencollege had heel wat voeten in de aarde. Om ruimte te maken voor praktijkvakken werden geschiedenis, aardrijkskunde en economie geclusterd tot één
Beroepencollege
De redding van het vmbo
vak. Deze vakgroepen moesten hiervoor lesmateriaal schrijven. “Ook de praktijkdocenten moesten aan de bak”, vertelt Van Dam. “Hoe veilig is het om kinderen van twaalf jaar met houtbewerkingsmachines te laten werken? Dat lesmateriaal was er nog niet.” Nieuwe lessentabellen maken en het herplaatsen van docenten was ook veel werk. Van Dam zegt dat het personeel enthousiast
HOE KRIJG JE EEN ZIELTOGENDE VMBO-SCHOOL WEER IN DE LIFT? HET WARTBURG COLLEGE HEEFT OP DE LOCATIE DE SWAEF IN ROTTERDAM DE OPLOS SING GEVONDEN MET HET BEROEPENCOLLEGE. HET UITGANGSPUNT: AL DOENDE LEERT MEN.
heeft meegedacht. Een godsdienstdocent die voorheen techniekleraar was, geeft weer een paar uur per week zijn oude vak. De sfeer is goed gebleven. “We hebben veel met natuurlijk verloop kunnen opvangen.” Het Beroepencollege is echt aangeslagen, zegt Van Dam nu de eerste lichting is
Het idee voor het Beroepencollege is op de
van vmbo omgedoopt in Beroepencollege.
afgestudeerd. “We hebben nog nooit zulke
locatie ontwikkeld. Directeur Jaap van Dam:
De tweede oorzaak lag dieper: de inrichting
goede examenresultaten gehaald.” Dat
“Toen ik hier in 2009 directeur werd, moest
van het vmbo-onderwijs werkte demotive-
vertaalt zich in een groei naar 700 leerlin-
er iets gebeuren. Het leerlingenaantal was
rend op de leerlingen.
gen. Van Dam gelooft er heilig in dat het Beroepencollege de toekomst heeft, omdat
van 1000 teruggelopen naar 550. De onderwijsresultaten waren niet denderend.”
Desastreus voor doeners
het aansluit bij de leerstijl van doeners. “Het
Hij zag twee oorzaken. De eerste, het
“Als we hier een open dag hadden, konden
levert betere vaklieden op, en de leerlingen
slechte imago van het vmbo-onderwijs, was
we prachtige praktijklokalen laten zien”,
hebben hun trots terug.”
het gemakkelijkst te verhelpen. De Swaef,
vertelt Van Dam. “Maar als de kinderen op
Zijn boodschap voor onderwijsbestuurders:
onderdeel van het Wartburg College, werd
school zaten, moesten ze eerst twee jaar
“Denk niet te snel dat iets niet kan.”
•
25
NIEUWSPLEIN Uw onderwijsdag? Die organiseren wij dit jaar!
Nederig leiderschap Hoogleraar Paul van Geest, uitgeroepen tot ‘Theoloog van het jaar 2014’, is de hoofdgast op de algemene leden
Voor schoolteams in het primair onderwijs organiseren we eind
vergadering van Verus op donderdagmiddag 25 september.
2014 en begin 2015 vier onderwijsdagen met als thema ‘Jouw
De Augustinus-kenner Van Geest spreekt over leiderschap
inspiratie’. De organisatie is in handen van zes pabo’s, samen met
en christelijk onderwijs. In Volzin (maart 2014) presenteerde
Verus, CNV-Onderwijs en UnieNzv. Er is er dus altijd eentje bij u in
hij samen met Erik van de Loo paus Franciscus als toonbeeld
de buurt! U krijgt een uitnodiging van de deelnemende pabo bij u
van nederig leiderschap:
in de buurt toegestuurd. Houd uw brievenbus dus in de gaten!
“Hoewel het onderzoek naar nederigheid en leiderschap nog in de kinderschoenen staat, levert het toch al enkele waardevolle aandachtspunten op. Allereerst geldt nederigheid als een kernwaarde of oerdeugd in alle uiteenlopende
•
Meer informatie vindt u ook op www.verus.nl.
wereldreligies. Dat verbaast niet omdat nederigheid betekent dat men de eigen beperkingen ziet en zichzelf kan relati veren. Daarnaast blijkt dat leiders die zich dienend en nederig opstellen tenminste drie kenmerken delen: zelf-bewustzijn (het vermogen om de eigen sterkten en beperkingen te onderkennen), openheid (voor nieuwe ideeën en benaderingen, de wil van anderen te leren) en transcendentie (aanvaar-
Met ledenkorting naar Finance in het onderwijs
ding van iets dat de eigen persoon te boven gaat). Deze drie persoonskenmerken roepen het tegenbeeld op van narcis-
Op 4 november vindt het jaarcongres Finance in het Onderwijs
tische, ego-gedreven leiders. Zij beschouwen zich immers
plaats. Het centrale thema is: Stabiel financieel leiderschap in uit-
als alwetend, alleskunnend en allesvermogend. Overigens
dagende tijden. Keynote-sprekers zijn o.a. prof. dr. Marc Vermeulen
gaat nederigheid vaak samen met bescheidenheid. Maar zij
(TiasNimbas Business School), dr. Henno Theisens (Haagse
valt er niet mee samen. Bescheidenheid wordt gezien als
Hogeschool) en Richard Goldstein (PWC). Ontmoet onze adviseurs
een houding van zichzelf naar anderen, terwijl nederigheid in
Jan Langelaar en Genno Wolthers tijdens hun workshop over risico-
de eerste plaats weerspiegelt hoe iemand ten opzichte van
management.
zichzelf staat. Deze houding naar zichzelf is vervolgens een ankerpunt voor gedrag naar anderen.”
•
•
v.l.n.r. Genno Wolthers, Jan Langelaar
MELD U AAN VIA WWW.FINANCEINHETONDERWIJS.NL MET DE KORTINGSCODE FO14-VE50 EN ONTVANG ALS LID VAN VERUS € 50 KORTING. U BEZOEKT HET CONGRES DAN VOOR SLECHTS € 245 (EXCL. BTW) EN KUNT GRATIS EEN COLLEGA MEENEMEN.
26
nieuwsplein
Jongeren leren bijdragen aan een betere wereld – zo doe je dat! De maatschappelijke stage is niet meer
Daarmee is YourStory ook een instrument
verplicht, maar elke school zal nog steeds
voor identiteitsontwikkeling. Leerlingen doen
de maatschappelijke betrokkenheid van
spelend ervaringen op en leren zo hun eigen
leerlingen willen stimuleren. Maar hoe
verhaal en de grote zingevende verhalen
doe je dat op een manier die uitdagend
kennen. Met YourStory kan de school een
is voor jongeren van vandaag? Tijdens
nieuwe invulling geven aan de identiteit, het
een bijeenkomst op 2 oktober 2014 kunt
vak godsdienst/ levensbeschouwing en de
u kennismaken met YourStory, een social
verbinding met ouders en de maatschappe-
network en reality game waarmee leerlingen
lijke omgeving.
zich gamenderwijs ontwikkelen op diverse
•
gebieden van het leven.
Voor wie: schoolleiders en leraren in het voortgezet onderwijs en mbo Wanneer: 2 oktober 2014, 14.00-16.00 uur Waar: Griftland College, Noorderweg 79, 3761 EV Soest Aanmelden: www.verus.nl/yourstory Meer informatie: Guido de Bruin,
[email protected]
Fusieproces Verus en VKO hervat Verus en VKO, de vereniging voor katholiek
identiteit als hart. De gefuseerde organisatie
krachtenbundeling. In 2012 werd het fusie
onderwijs, hebben het voornemen te fuseren.
wordt een sterk kenniscentrum op het terrein
proces tijdelijk opgeschort, maar inmiddels
Ze vormen dan één krachtige organisatie
van de christelijke en katholieke identiteit
wordt de visie gedeeld dat het vormen van
voor het christelijk en katholiek onderwijs.
in het onderwijs en treedt op als belangen
één krachtige organisatie de best mogelijke
Op de ledenvergaderingen in september
behartiger voor het christelijk en katholiek
manier is om het christelijk en katholiek
wordt door de besturen een intentie
onderwijs. Daarnaast worden tal van diensten
onderwijs te dienen. Streefdatum voor de fusie
verklaring voorgelegd.
verleend aan de aangesloten scholen.
is 1 januari 2015, of zo kort mogelijk daarna.
Verus en VKO willen samen het christelijk
Eind 2011 stemden de leden van beide
De bureaus van beide verenigingen zijn al
en katholiek onderwijs ondersteunen, met
organisaties al in met het voornemen tot
samen in één pand in Woerden gevestigd.
Agenda 25-9-2014
ALV Verus
PO/VO/MBO/HO
Bunnik
10.00 – 13.00 uur
[email protected]
30-9-2014
Netwerk bestuurders Overijssel
PO
Nijverdal
13.30 – 16.00 uur
[email protected]
2-10-2014
Bijeenkomst YourStory
VO/MBO
Soest
14.00 – 16.00 uur
[email protected]
9-10-2014
Presentatie Krimpbrochure VO
VO
Bunnik
14.00 – 17.00 uur
[email protected]
15-10-2014
Onderwijsdag Jouw inspiratie
HO/PO
Utrecht, Marnix Academie
9.30 – 17.00 uur
[email protected]
5-11-2014
Onderwijsdag Jouw inspiratie
HO/PO
Rotterdam, Inholland
9.30-17.00 uur
[email protected]
27
juridische kwestie rubriek
Tekst: Emmanuel Naaijkens m.m.v. mr. Josephine Haneveer (L) en mr. Elise Visser-Buizert (R)
Indien B en W een
Op grond van artikel 108 WPO/76s WVO/106 WEC is toestemming van B en W vereist om onderwijsruimte te mogen verhuren. De Raad van State heeft echter al in 2009 bepaald dat B en W slechts een
Het is velen al jaren een doorn in het oog: een gemeentebestuur wil dat een schoolbestuur de huurinkomsten uit de verhuur van onderwijsruimte afstaat. Schoolbesturen zijn het daar meestal niet mee eens maar gaan vaak tegen hun zin akkoord, omdat zij anders geen toestemming voor de verhuur krijgen en de gemeente volhoudt dat zij in haar recht staat. Toch is er een juridische basis om met succes een besluit aan te vechten waarmee de gemeente huurinkomsten wil afromen.
financiële voor waarde aan het toestemmingsbesluit verbinden, is het altijd aan te raden te onderzoeken of bezwaar zinvol is en zo ja, bezwaar te maken. Overigens kan het ook zo zijn dat er sprake is van een bestaand
financiële voor waarde mogen stellen indien: a. de bijdrage aantoonbaar ten goede
besluit waartegen niet (tijdig) bezwaar is gemaakt. Zo’n besluit is
komt aan onderwijshuisvesting, én b. de hoogte van het gevraagde
helaas niet zomaar open te breken. Wel kan het schoolbestuur B en
bedrag rechtstreeks is gerelateerd aan de extra kosten of derving
W altijd verzoeken om op grond van de jurisprudentie de hoogte van
van inkomsten voor de gemeente die de toestemming voor het
de huurafdracht te herzien. Indien de gemeente inderdaad overgaat
verhuren van onderwijsruimte met zich brengt. De door veel
tot herziening, is bezwaar maken tegen dit ‘nieuwe bedrag’ zeker
gemeenten genoemde ‘stichtingskosten’ voldoen in ieder geval niet
zinvol. Daarnaast is er een nieuwe kans om bezwaar te maken
aan deze voorwaarden, aldus de Raad van State. Ondanks deze
indien er sprake is van een nieuwe huurovereenkomst. Er moet dan
uitspraak bleken er nadien nog steeds gemeentebesturen te zijn die
immers opnieuw toestemming worden gevraagd. Andere veel
huurpenningen vorderen. Zij voeren bijvoorbeeld aan dat die inning
gebruikte argumenten om de huurinkomsten toch te blijven
gebeurt op basis van gemeentelijk beleid. En, zo redeneren die
vorderen, zijn ‘oneerlijke concurrentie’ of ‘ongerechtvaardigde
gemeenten, met dat beleid hebben schoolbesturen ingestemd in
staatssteun’. Maar daarvan is volgens de Raad van State geen
het OOGO, al dan niet onder protest. De Raad van State heeft zich
sprake, omdat een gemeente wél de bevoegdheid heeft om kosten
onlangs opnieuw gebogen over deze gevoelige kwestie en nog-
in rekening te brengen, zij het alleen onder de hiervoor genoemde
maals bevestigd dat een gemeente gemotiveerd moet voldoen aan
voorwaarden. Al met al kunnen we stellen dat er met de uitspraken
beide voorwaarden. Een gemeente kan de huurafdracht dus niet
van de Raad van State geen twijfel meer is over de afdracht van
vorderen door enkel te verwijzen naar gemeentelijk beleid.
huurinkomsten.
•
Heeft u vragen over dit onderwerp? Of over andere juridische zaken?
Onze juristen staan u graag te woord. Neem contact op met de juridische helpdesk van Verus, T 0348 74 44 60,
[email protected]. 28
ledenvoordeel
LEDENVOORDEEL: PRINTEN VOOR SCHOLEN
“Scholen betalen vaak ongemerkt te veel voor hun printers” Tekst: Karin Lassche | Fotografie: Thinkstock
LESMATERIAAL PRINTEN, BRIEVEN KOPIËREN OF SCANS MAKEN: ONDANKS DE DIGITALISERING BLIJFT PAPIER BELANGRIJK. EN DE BEHOEFTEN VAN SCHOLEN LOPEN STEEDS STERKER UITEEN. OM DAARIN TE VOORZIEN, ZIJN ER APPARATEN DIE STEEDS MEER KUNNEN MAAR OOK MEER KOSTEN, MET MEERJARIGE COMPLEXE CONTRACTEN. EEN ABONNEMENT OP PRINTEN VOOR SCHOLEN IS DAAROM GEEN OVER BODIGE LUXE.
“We zien dat scholen niet altijd de mens-
uitschrijven van een aanbesteding, het
kracht hebben om de inkoop en het beheer
oplossen van veelvuldige storingen, controle
van hun printcapaciteit voldoende aandacht
van facturen en het zoeken van oplossingen
te geven”, zegt Verus-adviseur Pascal van
bij een gewijzigde printcapaciteit. Met alle
Onna. “Daardoor betalen ze vaak onge-
mogelijke printkwesties kunnen scholen
merkt te veel.”
terecht bij de servicedesk. Er kan zelfs
Hij noemt als voorbeeld een school die
speciale software worden geïnstalleerd
inkrimpt maar nog wel het oude contract
om alle printers en multifunctionals op een
moet uitdienen en dus moet betalen voor
school proactief te monitoren.
een apparaat dat weinig of niet wordt gebruikt. Andersom kan de aanschaf van
Snel terugverdiend
een extra printer of multifunctional leiden tot
Leden van Verus kunnen zich voor een vast
een verlengd contract voor alle machines.
bedrag van 5 euro per maand per machine abonneren op Printen voor Scholen. Dat
Printen is een vak
bedrag is vaak snel terugverdiend, weet
Sinds kort kunnen leden van Verus ge-
Van Onna. “Laatst hebben we voor een
bruikmaken van het collectief Printen voor
school de facturen bekeken. Het bleek dat
Scholen, en daarmee van de expertise van
ze duizenden euro’s te veel betaald hadden.
een professionele partij die van printers haar
Printen voor Scholen is een voordelig
vak heeft gemaakt. Printen voor Scholen
collectief voor elke school!”
kan bemiddelen in allerlei situaties: het
•
Meer weten over Printen voor Scholen?
Kijk op www.verus.nl/printenvoorscholen of neem contact op met Pascal van Onna,
[email protected], T 06 20 24 77 70. 29
DE RONDVRAAG
‘WEG MET DE Ronald Rongen vader van een dochter van 16 en twee zonen van 12 en 8
IN DE RONDVRAAG PONEERT VERUS EEN STELLING. BETROKKENEN UIT HET ONDERWIJS GEVEN HUN MENING.
“Ik heb de indruk dat deeltijdjuffen meer in balans zijn”
Maarten Rongen 12 jaar, leerling groep 8 van CBS De Regenboog in Nootdorp, onderdeel van Octant
tijders als deeltijders. En ja, ik merk
“Als je de ene juf minder leuk vindt, heb je gelukkig de andere nog”
verschil. Deeltijdjuffen stralen soms
“Ik heb nu twee juffen: één op maan-
“Mijn kinderen hebben zowel juffen als meesters gehad en zowel vol-
meer passie uit voor hun vak dan
dag, dinsdag en woensdag en één op
Tekst: Hester van de Kaa
leerkrachten die dag in dag uit voor
donderdag en vrijdag. De ene juf doet
Fotografie: Thinkstock
de klas staan. Het verschil zit ‘m erin
het op de ene manier en de ander op
dat ze naast hun werk ook bezig zijn
de andere manier. Ik vind dat je zo
met andere zaken die ze in de klas
meer leert. De ene kan goed knutselen
kunnen toepassen. Ik heb de indruk
en muziekles geven, de ander vindt
dat deeltijdjuffen meer in balans zijn.
geschiedenis en aardrijkskunde leuk.
De meeste deeltijders werken samen
Ze hebben geen verschillende regels,
met een andere leerkracht, ze kunnen
daar zijn afspraken over gemaakt. En
het beste uit hun team halen en dat
als je de ene juf minder leuk vindt, heb
aan de kinderen doorgeven. Maar
je gelukkig de andere nog.”
voorwaarde is dat zij een goede combinatie vormen. Twee leer krachten voor één groep vind ik overigens wel de max.”
30
de rondvraag
E DEELTIJDJUF’ Ingrid Schumacher directeur CBS Ackerweide, Pijnacker
Helen van den Berg voorzitter CNV Onderwijs
“Parttimers vormen samen meerwaarde”
“Parttime werken is een recht in Nederland en een groot goed.”
“Ongeveer twee derde van onze leer-
Saskia Kockelkoren leerkracht groep 3, CBS Ackerweide in Pijnacker
“Je bént juf. Dat verandert niet als je moeder wordt”
krachten werkt parttime. Ze werken in
“Ik vind dit een onaardig geformu-
duo’s. Ik let er bij de formatie wel op
leerde stelling en CNVO is het er
“Ik werkte fulltime tot ik negen jaar
of twee leerkrachten elkaar kunnen
niet mee eens. Parttime werken is
geleden moeder werd. Nu werk ik 2,5
aanvullen en samenwerken. Maar dat
een recht in Nederland en een groot
dag. Op onze school werken de part-
gaat erg goed. We vinden het heel
goed. Iedereen kan zijn of haar eigen
timers in duo’s. Ik ervaar dat je samen
belangrijk dat de overdracht goed
keuze daarin maken. In de praktijk
sterk staat. Je hebt een dubbele kijk
is. Dat de leerkrachten allebei bij de
blijken parttimers net zo toegewijd
op kinderen en vormt één front als dat
rapportgesprekken zijn, samen een
als fulltime collega’s. Sterker: ze doen
nodig is. Het is wel belangrijk dat je
groepsplan maken. Ze spreken ook
eerder te veel dan te weinig. Juist zij
een goed op elkaar ingespeeld team
samen de leerlingen door, waardoor
zijn thuis nog aan het werk of meer
bent. In 2,5 dag heb ik mijn werk
je altijd twee invalshoeken hebt in de
uren op school aanwezig dan van
natuurlijk niet af, als parttimer werk
klas. Dat vind ik van grote meerwaar-
hen verwacht mag worden. Ook qua
je uiteindelijk relatief veel meer dan
de. Ze kunnen elkaar ook vervangen
prestaties doen parttimers niet onder
een fulltimer. Nee, ik ben niet anders
bij ziekte, dat leidt tot continuïteit. Ik
voor fulltimers. Natuurlijk moet het
gaan werken: als ik aan het werk ben,
denk dat parttimers bij ons gemiddeld
organisatorisch wel haalbaar zijn,
dan bén ik aan het werk. Dan zijn
meer werken dan hun deeltijdtaak.
maar dat is aan de school zelf om te
mijn kinderen hier op school gewoon
Ze zijn heel betrokken bij hun klas,
regelen.”
leerlingen. Je bént juf. Dat verandert
ook op de dagen dat ze niet werken.
niet als je moeder wordt. Je verandert
De formatieplanning maken is natuur-
niet in je professionaliteit.”
lijk wel eens lastig. En de studiedagen
•
plannen we strak: iedereen moet dan aanwezig zijn.”
31
“REKENEN, SCHRIJVEN?
WE BIEDEN ZOVEEL MÉÉR.
DAT MOET BREED
WORDEN GEDRAGEN.” Mariëtte, Schooldirecteur
Meer weten of lid worden?
Bel 0348 74 44 44 of mail naar
[email protected] www.verus.nl Verus is de landelijke vereniging voor christelijk onderwijs in Nederland. Voor 2200 scholen zijn wij de vernieuwende sparringpartner en de vertrouwde belangenbehartiger in de ontwikkeling van eigentijds christelijk onderwijs. Het christelijk geloof is onze inspiratiebron, unieke expertise en ervaring zijn onze kracht. Daarmee zijn we in staat scholen op inspirerende en professionele wijze te begeleiden bij het bezinnen op en vormgeven van identiteit in de veranderende maatschappij en onderwijswereld.
Belangenbehartiging We vertegenwoordigen de belangen van christelijk onderwijs op lokaal, landelijk en Europees niveau. We laten een krachtig geluid horen in politiek en maatschappij en nemen stelling over de vrijheid en de toekomst van onderwijs. We publiceren, voeren discussies, organiseren bijeenkomsten en zoeken de media op. Zo zetten we namens onze leden actuele thema’s op de onderwijsagenda.
IDENTITEIT | DIENSTVERLENING | BELANGENBEHARTIGING | LEDENVOORDEEL