Toegankelijke en begrijpbare communicatie voor iedereen
Colofon De publicaties werden samengesteld door Westkans vzw (West-Vlaams Bureau voor Gelijke Kansen en Toegankelijkheid) en APF (Association des Paralysés de France, de Franse vereniging voor personen met een beperking) in het kader van het Interreg IV-programma ‘Westhoek zonder grenzen’. Met dit project willen de Vlaamse Westhoek en het Franse Pays de Flandre (Frans-Vlaanderen) zich samen als één toeristische regio presenteren.
Inhoudstafel Inleiding
4
Toegankelijke communicatie: vorm en structuur van de informatie
5
Redactie en coördinatie: Niki Vervaeke, Emmanuelle Sename, Michiel Vanhauwaert
1. 2. 3. 4. 5.
5 6 7 8 9
Foto’s: Westkans/APF (met dank aan Toerisme Veurne, Office de Tourisme Cassel, Musée de Flandre Cassel), Shutterstock
Voorbeelden van toegankelijke publicaties
Bronnen • Eigen expertise (Westkans vzw en APF). • Intro vzw – Brochure ‘Toegankelijke evenementen en inclusieve projecten’ http://www.intro-events.be/Download-document/17-Brochure.html • Blindenzorg Licht en Liefde, Zicht op Cultuur – Brochure ‘OngeZIENe Rijkdom: blinde en slechtziende bezoekers openen de blik op kunst en erfgoed’ http://www.blindenzorglichtenliefde.be/ongeziene_rijkdom.html
Grafische vormgeving: Pièce Unique Design Druk: Jacobs Verantwoordelijke uitgever: Westkans vzw, Kerkhofstraat 1, 8200 Brugge APF, 231 Rue Nationale, 59000 Lille © 2012
1. 2. 3.
Terminologie en stijl Lettertype en typografie Contrast en kleur Illustraties en pictogrammen Achtergrond
Uitnodiging Brochures en plannen Websites
Contactgegevens
03
10 12 13
16
Inleiding Communicatie met een ruim publiek kan complex lijken. Een eerste fase bestaat uit een duidelijke bepaling van de te verspreiden boodschap. Vervolgens moet er een document worden samengesteld waarin er gestreefd wordt naar een begrijpbare communicatie voor iedereen. In ieder geval verbetert de communicatie voor iedereen als er rekening wordt gehouden met de noden van mensen met een beperking.
Toegankelijke teksten: vorm en structuur van de informatie Deze brochure behandelt de toegankelijkheid van communicatie. In een tweede brochure wordt de toegankelijkheid van evenementen belicht. Deze twee boekjes met aanbevelingen vullen elkaar aan. Ze vormen geen reglement, maar zijn een eenvoudige handleiding om beter rekening te kunnen houden met de noden van mensen met een beperking.
Om een tekst of publicatie toegankelijk te maken, moet je altijd rekening houden met volgende basisprincipes: • zichtbaarheid • leesbaarheid • begrijpbaarheid Deze drie principes moeten gerespecteerd worden in om het even welke soort tekst.
1. Terminologie en stijl • Gebruik aangepaste taal om te spreken over een persoon met een beperking zonder te stigmatiseren. TE GEBRUIKEN TAAL
TE VERMIJDEN TAAL
Personen met een beperking
Gehandicapten, mindervaliden, invaliden
Rolstoelgebruikers
Rolstoelpatiënten, mensen/ patiënten met een rolstoel/ rolkar
Doven en slechthorenden
Doofstommen
Blinden en slechtzienden
• • • • •
Vermijd kinderachtig taalgebruik. Gebruik korte zinnen en combineer bij voorkeur woord en beeld. Gebruik korte, frequent gebruikte woorden. Vermijd afkortingen of wetenschappelijke en administratieve termen. Vermijd woorden uit vreemde talen of teksten in spreektaal of omgangstaal. • Vermijd letterwoorden of minder gekende afkortingen zonder de volledige woorden erbij te vermelden.
04
05
2. Lettertype en typografie •
Gebruik eenvoudige, duidelijke en lineaire lettertypes zonder versiering (schreefloos), die het leescomfort verhogen. Bepaalde karakters lijken sterk op elkaar (bv. d/b, q/p, n/h, 3/8…). Zorg ervoor dat ze goed van elkaar te onderscheiden zijn.
•
Een woord of een zin leest vlotter als de eerste letter met een hoofdletter geschreven wordt.
•
Gebruik altijd Arabische cijfers (1 2 3 4 5 6 7 8 9), die zijn duidelijker dan Romeinse cijfers (I II III IV), vooral bij grotere getallen.
Verdana, Helvetica en Arial zijn drie voorbeelden van duidelijke en eenvoudige lettertypes, waarvan Verdana het meest leesbare is.
•
•
Verdana
Helvetica
Arial
n/h
n/h
n/h
3/8
3/8
3/8
Hoe duidelijker de tekst, hoe gemakkelijker die kan worden gescand op een digitaal medium. Zo kan de gescande tekst via software gemakkelijker vergroot of mondeling in braille omgezet worden voor blinden en slechtzienden.
•
Gebruik geen schuin gedrukte tekst.
•
Vermijd onderstreepte woorden. Een onderlijnde tekst ondermijnt het leesgemak als de onderlijning te dicht bij het woord staat.
•
73 in Romeinse cijfers is LXXIII, wat minder duidelijk is voor personen met een mentale beperking. •
Gebruik een grote lettergrootte: vind een goed evenwicht tussen de grootte van het lettertype en de ruimte tussen de letters om het leescomfort te verhogen. Voorzie, indien nodig, een dubbele spatie tussen elk woord.
Slecht leesbaar
Voorbeeld:
3. Contrast en kleur •
Het gebruik van een goed contrast vergemakkelijkt de leesbaarheid.
•
De tekstkleur moet contrasteren met de achtergrond. Het ideale contrast is zwart op een witte achtergrond (of wit op een zwarte achtergrond) en lichte varianten.
•
Vermijd pastelkleuren.
•
Het spelen met kleuren vergemakkelijkt het ontcijferen van een pictogram en laat toe de gegeven informatie te ordenen. Respecteer de gekende kleurcodes:
Beter leesbaar
Vermijd het doorlopend gebruik van hoofdletters in teksten. Dit geldt ook voor titels.
Voorbeeld: DEZE ZIN IS MOEILIJKER TE LEZEN OMDAT ZE IN HOOFDLETTERS GESCHREVEN IS. Deze zin is gemakkelijker te lezen omdat ze in kleine letters geschreven is.
06
Splits een woord nooit over 2 regels.
07
Rood
Gevaar / verboden
Groen
Veiligheid
Geel/oranje
Gevaarlijke situatie / wijziging
Blauw
Gebod / voorschrift / hygiëne
Bruin
Toeristische informatie
4. Illustraties en pictogrammen
5. Achtergrond
•
Combineer woord en beeld.
•
Op de achtergrond staan geen afbeeldingen.
•
Een pictogram vergemakkelijkt het begrip en de leesbaarheid.
•
•
De visuele ondersteuning (illustraties, foto’s, beelden…) versterkt de inhoud. Het beeld mag het woord niet minder toegankelijk maken en moet weldoordacht in de tekst worden geplaatst.
Vermijd blinkende achtergrond (papier, borden…): matte achtergronden zijn duidelijker en vormen geen probleem voor slechtzienden.
•
Kies voldoende dik papier dat de tekst op de achterkant niet laat doorschijnen.
•
De ondertitel bij de foto’s verwijst op een duidelijke en concrete manier naar de inhoud. De tekst blijft beter leesbaar als ze niet over het beeldmateriaal staat. Indien dit wel het geval is, dan moet er voldoende contrast aanwezig zijn.
•
Voorzie naast een publicatie in kleur ook een versie in zwart-wit, zodat de leesbaarheid bij het nemen van fotokopies gegarandeerd is.
Slecht leesbaar
Goed leesbaar
Geert op de handbike
Geert op de handbike Geert op de handbike
Geert op de handbike
08
09
Voorbeelden van toegankelijke publicaties
•
Bij de inschrijving kan men ook informeren naar de aanwezigheid van rolstoelgebruikers. Tijdens het klaarzetten van de zaal kan je hier rekening mee houden. Voor meer informatie over inrichting en toegankelijke locaties verwijzen we door naar de brochure “Organisatie van toegankelijke evenementen voor iedereen”.
•
Voor slechtzienden kan men op vraag een uitnodiging per mail sturen. Een dergelijke uitnodiging kan eveneens verstuurd worden via een toegankelijke internetsite. De gegevens worden bij voorkeur als tekstdocument (.txt of .doc) en niet als pdf op de site geplaatst.
•
Voeg bij de uitnodiging een duidelijke en eenvoudige routebeschrijving toe.
•
Vermeld hoe de plaats bereikbaar is met het openbaar vervoer.
•
Vermeld het faxnummer (zeker voor doven of slechthorenden), het e-mailadres, het telefoonnummer waarop informatie met betrekking tot de toegankelijkheid van de locatie kan worden gevraagd. Dit kan onderaan de pagina vermeld worden: “Indien u bijkomende informatie wenst over de toegankelijkheid van de locatie, gelieve contact op te nemen met …”
•
Geef indien mogelijk de GPS-coördinaten van de locatie.
•
Herneem, indien mogelijk, het logo van het evenement op de uitnodiging en op de signalisatie.
1. Uitnodiging •
Voorzie op de uitnodiging de mogelijkheid om de volgende elementen te vermelden: doventolk 1 , schrijftolk 2 ringleiding 3 informatie in grootdruk of digitaal begeleiding vanaf het openbaar vervoer
Voorbeeld Ik wil graag: doventolk ringleiding tekst in grootdruk tekst in braille tekst digitaal voorbehouden parkeerplaats (de locatie zelf is rolstoeltoegankelijk)
1 Doventolk: De tolk zet de gesproken taal om in gebarentaal en vice versa, met als doel de communicatie tussen horenden en doven te vergemakkelijken. 2 Schrijftolk: De tolk zet de gesproken taal om in geschreven taal via een computer. 3 Ringleiding: Een ringleiding is een lusvormige draad die over de hele lengte van de muren in een ruimte geïnstalleerd is. Het geluidssignaal wordt aangesloten op de ringleiding en versterkt. Slechthorenden kunnen hun hoortoestel op de T-stand zetten en het geluidssignaal opvangen.
10
11
2. Brochures en plannen
3. Websites
•
Een toegankelijke internetsite is een site die iedereen (ongeacht leeftijd of eventuele beperking) zonder problemen kan gebruiken en die kan worden geraadpleegd met verschillende apparatuur en browsers (internet wordt meer en meer geraadpleegd met laptops, smartphones, spelconsoles).
•
Neem informatie over de toegankelijkheid van de gebouwen op in de publicaties. Dit vereist professioneel opzoekingswerk waarbij de informatie verzameld en up-to-date gehouden wordt. Het is heel belangrijk dat de bezoeker kan vertrouwen op juiste informatie. Geef ook betrouwbare informatie over de openingsuren. Voeg gebruiksvriendelijke plannetjes toe, zodat de verschillende ruimtes op het plan makkelijk te herkennen zijn. Een aanduiding “U bent hier” vergemakkelijkt de plaatsbepaling.
U bent hier
Toegankelijkheid van het internet betekent niet dat de creativiteit van de designers aan banden wordt gelegd. Het is logisch dat de designers zich bewust zijn van problemen die bepaalde personen kunnen ondervinden bij sommige onderdelen van de site. In dat geval moeten ze een alternatief bieden. AnySurfer is een Belgisch kwaliteitslabel voor toegankelijke internetsites. Het is gebaseerd op technische modaliteiten die ontwikkeld werden door experts inzake toegankelijkheid van websites. → www.anysurfer.be
•
Zorg ervoor dat apart gedrukte plannen eenvoudig op te vouwen zijn. De plooilijnen moeten duidelijk zijn en beperkt blijven. Het papier is voldoende stevig bij grotere plannen. Dit is van belang voor personen met een beperktere handfunctie maar dit kan voor iedereen het gebruikscomfort verhogen.
In Frankrijk is AccessiWeb een label dat aan mensen met een visuele beperking de sites signaleert die een inspanning hebben geleverd om die toegankelijker te maken voor slechtzienden of blinden. De site werd gerealiseerd door de vereniging BrailleNet en bepaalt drie kwaliteitsniveaus (goud, zilver en brons). Deze laten toe te oordelen over de kwaliteit van de sites en de verbeteringen die werden aangebracht inzake toegankelijkheid.
→ www.accessiweb.org / www.braillenet.org
Op Europees niveau is Euracert een overkoepelend label dat uitgereikt wordt als aanvulling op het label van een instelling voor kwaliteitscertificatie voor toegankelijke websites. In Frankrijk zijn enkel de vereniging BrailleNet en het label AccessiWeb erkend door Euracert. → www.euracert.org
12
13
De gelabelde sites zijn handig voor iedereen – zowel voor slechtzienden, blinden, kleurenblinden, ouderen, slechthorenden of zij die een motorische beperking hebben. Daarenboven zijn die toegankelijke sites over het algemeen beter aangepast voor kleinere schermen, zoals bv. een laptop of een minicomputer, en ze zijn compatibel met alle internetbrowsers. Uiteindelijk bieden ze ook betere zoekresultaten voor de browsers. De toegankelijkheidsvoorwaarden van een site hangen af van verschillende elementen bij de toepassingen van het gebruikte informaticasysteem. Dit houdt in dat een benadering op maat nodig is voor elke bestaande website. Voor meer informatie kan je terecht op www.w3.org/TR/WCAG20, de internationale referentiesite. Enkele aangepaste ontwerpkeuzes: • • • • • • •
Structureren en vereenvoudigen van de informatie. Maximaal combineren van woord en beeld. Keuze van de kleuren. Software voor het vergroten van tekens. Video’s die de pagina’s beschrijven in gebarentaal. Helder taalgebruik. Gebruik van audio-hulpmiddelen om de pagina’s/de inhoud te beschrijven.
14
CONTACTGEGEVENS België Westkans vzw, West-Vlaams Bureau voor Gelijke Kansen en Toegankelijkheid Kerkhofstraat 1 8200 Brugge +32 (0)50 40 73 73
[email protected] www.westkans.be
Frankrijk APF, Association des Paralysés de France www.apf.asso.fr Délégation Départementale du Nord: 231 Rue Nationale 59000 Lille +33 (0)3 20 57 99 84
[email protected]
