Organisatie van toegankelijke evenementen voor iedereen
Colofon De publicaties werden samengesteld door Westkans vzw (West-Vlaams Adviesbureau voor Gelijke Kansen en Toegankelijkheid) en APF (Association des Paralysés de France, de Franse vereniging voor personen met een beperking) in het kader van het Interreg IV-programma ‘Westhoek zonder grenzen’. Met dit project willen de Vlaamse Westhoek en het Franse Pays de Flandre (Frans-Vlaanderen) zich samen als één toeristische regio presenteren.
Inhoudstafel Inleiding
4
Bereikbaarheid
5
1. 2. 3. 4.
Openbaar vervoer Parkeergelegenheid Toegangswegen Ingang
5 6 6 7
Onthaal van bezoekers
8
Bronnen • Eigen expertise (Westkans vzw en APF). • Intro vzw – Brochure ‘Toegankelijke evenementen en inclusieve projecten’ http://www.intro-events.be/Download-document/17-Brochure.html • Blindenzorg Licht en Liefde, Zicht op Cultuur – Brochure ‘OngeZIENe Rijkdom: blinde en slechtziende bezoekers openen de blik op kunst en erfgoed’ http://www.blindenzorglichtenliefde.be/ongeziene_rijkdom.html Redactie en coördinatie: Niki Vervaeke, Emmanuelle Sename, Michiel Vanhauwaert Foto’s: Westkans/APF (met dank aan Toerisme Veurne, Office de Tourisme Cassel, Musée de Flandre Cassel), Shutterstock Cartoons: met dank aan GRIP vzw Grafische vormgeving: Pièce Unique Design Druk: Jacobs Verantwoordelijke uitgever: Westkans vzw, Kerkhofstraat 1, 8200 Brugge APF, 231 Rue Nationale, 59000 Lille © 2012
Mobiliteit en bruikbaarheid van de locatie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Bewegwijzering en pictogrammen Doorgangen en vrije ruimte Sanitaire voorzieningen Symposium, lezing of conferentie Staand concert: verhoogd platform Tentoonstellingen en exposities Receptie
Contact
03
10 12 14 15 17 18 21 24
Inleiding In dit document vind je informatie over de organisatie van toegankelijke activiteiten en exposities (een vergadering, een symposium, een persconferentie, een tentoonstelling of expositie…) zodat iedereen hieraan evenwaardig kan deelnemen. Een locatie is toegankelijk wanneer iedereen er zelfstandig toegang heeft, zich zelfstandig kan verplaatsen en kan genieten van alles wat ter beschikking is, ongeacht zijn of haar beperking (motorisch, visueel, auditief of verstandelijk). Men dient dus oog te hebben voor alle gebrui-
Bereikbaarheid kers en hun specifieke noden, met als doel het comfort en de veiligheid van iedereen te garanderen. Deze brochure behandelt de toegankelijkheid van evenementen. In een tweede brochure wordt de toegankelijkheid van informatie en communicatie belicht. Deze twee boekjes met aanbevelingen vullen elkaar aan. Ze vormen geen reglement, maar zijn een eenvoudige handleiding om beter rekening te kunnen houden met de noden van mensen met een beperking.
Bij de keuze van de locatie moet er rekening worden gehouden met de ‘ketting van toegankelijkheid’: er dient een ononderbroken toegankelijkheid te zijn tussen de publieke ruimte en de locatie van het evenement. Van zodra er een schakel ontbreekt in deze ketting komt de integrale toegankelijkheid in het gedrang.
1. Openbaar vervoer •
De locatie dient bij voorkeur gemakkelijk te bereiken te zijn met het openbaar vervoer. Let erop dat het openbaar vervoer nog steeds beschikbaar is na afloop van het evenement en mensen dus terug naar huis kunnen.
•
Plaats duidelijke en uniforme bewegwijzering langs de belangrijkste toegangswegen en bij de haltes van het openbaar vervoer zodat de locatie eenvoudig te vinden is.
•
De gegeven informatie moet betrouwbaar zijn. Extra tips: voorzie bewegwijzering vanaf de haltes van het openbaar vervoer tot aan de locatie van het evenement. Combineer daarbij woord en beeld (het logo van het evenement of een kleurcode). Dat is voor iedereen handig, ook voor buitenlandse bezoekers.
04
05
2. Parkeergelegenheid •
In functie van de omvang van het evenement moeten een aantal aangepaste parkeerplaatsen worden gereserveerd (2 % in Frankrijk – 6 % in Vlaanderen) en moeten deze duidelijk aangeduid worden. De plaatsen moeten minimaal 3,5 m breed en 6 m lang zijn (minimaal 3,3 m op 5 m in Frankrijk) en moeten zich dicht bij de ingang van het gebouw bevinden.
Extra tips: Plaats vanaf de parking bewegwijzering (goed zichtbaar, combinatie van woord en beeld) die leidt tot aan de ingang van het evenement. Bij voorkeur wordt het logo hernomen op de uitnodiging en op alle bewegwijzering.
4. Ingang • • • •
Extra tips: Men kan speciale parkeerplaatsen maken voor de duur van het evenement. Organiseer een Kiss&Ride-zone vlakbij de ingang van de plaats (bij voorkeur zonder dat men een straat moet oversteken).
De toegangsdeur is gemakkelijk herkenbaar (gebruik contrasterende kleuren), is minimaal 90 cm breed en heeft geen treden of andere niveauverschillen van meer dan 2 cm. De toegangsdeur kan eenvoudig geopend worden. Deze deur is uitgerust met een duidelijk zichtbare handgreep die gemakkelijk vast te nemen is. Als er trappen zijn, zorg ervoor dat deze contrasteren en voorzien zijn van leuningen. Bij voorkeur maakt iedereen gebruik van dezelfde ingang. Indien niet, zorg er dan voor dat de toegankelijke ingang goed aangeduid is vanaf de hoofdingang en de ontvangstruimte eveneens makkelijk te bereiken is.
3. Toegangsweg • •
Zorg voor een toegankelijke route vanaf de parking en/of de halte van het openbaar vervoer tot aan de ingang. De toegangsweg is begaanbaar, zonder treden of opstapjes hoger dan 2 cm (lage, brede trappen of andere opeenvolgende opstapjes zijn verboden). Het pad is voldoende breed (minstens 150 cm in België en 140 cm in Frankrijk), duidelijk zichtbaar en goed herkenbaar (door contrasterende kleuren of het gebruik van structuren).
•
06
07
Bij voorkeur klassieke draaideuren of automatische schuifdeuren. Extra tips: Zorg ervoor dat glazen deuren voorzien zijn van contrasterende markeringen op ooghoogte (stickers, logo’s, posters…)..
Onthaal •
Een geslaagd evenement is onlosmakelijk verbonden met een goede ontvangst. Een persoonlijk en betrouwbaar onthaal laat iedereen toe volop te genieten. Om beter te kunnen voldoen aan de verwachtingen van de bezoekers met specifieke noden kunnen opleidingen of sensibiliseringsacties worden voorzien.
•
Plaats stoelen in de buurt van het onthaal.
•
Richt je tot de persoon met een beperking en niet tot de begeleider.
•
Stel een duidelijk en eenvoudig plan van de locatie ter beschikking. Iedereen kan zich zo beter oriënteren en de toegankelijke ruimtes lokaliseren.
•
Een medewerker die extra aandacht heeft voor bezoekers met een beperking kan hen ontvangen, wegwijs maken en bijstaan in verplaatsingen. Informatie over deze begeleiding moet terug te vinden zijn in alle communicatie over het evenement.
•
Een balie op aangepaste hoogte (80 cm) verbetert de ontvangst van mensen met een rolstoel, mensen met een kleiner gestalte en kinderen. De balie dient een vrije onderrijdbare ruimte onder het blad te hebben voor rolstoelgebruikers (90 cm vrije breedte, 70 cm vrije hoogte en 60 cm vrije diepte). Zo kan men op de balie documenten leggen, schrijven, betalen…
In België kan men beroep doen op assistentie als de organisatie samenwerkt met Intro. Een assistent biedt geen medische bijstand maar verleent de nodige hulp bij verplaatsingen en dagelijkse activiteiten. Hij/zij biedt hulp aan elke persoon met een beperking, ongeacht zijn of haar beperking (motorisch, visueel, auditief of verstandelijk). Personen met een beperking hoeven zo niet altijd beroep te doen op vrienden of familie. Voor deze doelgroep is het belangrijk te weten waar, wanneer en hoe deze assistenten kunnen worden gecontacteerd. Voor meer info omtrent assistentie en de toegankelijkheid van een cultureel evenement in openlucht, contacteer de organisatie INTRO vzw (Bart Parmentier).
Extra tips: Een toegankelijke tafel kan mogelijk een ontoegankelijke balie vervangen. Verkies steeds dezelfde ingang voor iedereen.
INTRO vzw Ardooisesteenweg 73 8800 Roeselare Tel: 051 24 22 06 Fax: 051 20 51 89
[email protected] www.intro-events.be 08
09
Mobiliteit en bruikbaarheid van de ruimte 1. Bewegwijzering en pictogrammen •
De bewegwijzering moet zichtbaar en leesbaar zijn voor alle gebruikers.
•
Zowel rechtstaand als vanuit een rolstoel moet de zichtbaarheid gegarandeerd zijn. Idealiter dient men tot op minder dan 1 meter van de informatie te naderen.
•
De bewegwijzering moet in het oog springen, een uniforme vormgeving hebben en consequent herhaald worden.
•
De bewegwijzering moet buiten de looproute worden geplaatst
•
Respecteer het ‘dubbele contrast’: de pictogrammen en/of tekst contrasteren met de achtergrond van de informatiedrager, die op zijn beurt contrasteert met de oppervlakte (muur, omgeving…).
Goed
•
Voorbeelden:
Standaardpictogram
Slecht
Deze variatie op een standaardpictogram is minder duidelijk.
Er is een ringleiding aanwezig in deze zaal
Meer informatie omtrent het gebruik van lettertypes, kleur en contrast is terug te vinden in de brochure ‘Toegankelijke en begrijpbare communicatie voor iedereen’
•
Raadpleeg ook het digitale handboek ‘Toegankelijke bewegwijzering’, terug te vinden op: http://www.westkans.be/handboeken/ bewegwijzering/start.html
Gebruik eenvoudige pictogrammen of standaardpictogrammen die gemakkelijk te herkennen zijn. Ze vereenvoudigen voor iedereen de toegang tot informatie. Indien een pictogram niet gemakkelijk te ontcijferen is, schrijf dan de inhoud erbij. De signalisatie moet overal uniform zijn.
10
11
2. Doorgangen en vrije ruimte •
•
Bij een vestiaire zonder personeel dient men kapstokken te voorzien op een hoogte tussen 120 cm en 140 cm in België (en maximaal 130 cm in Frankrijk). Deze dienen te kunnen worden gebruikt vanuit een zithouding. Vermijd elk niveauverschil (trede, uitsteeksel). Geef de voorkeur aan horizontale verplaatsingen. Zorg bij het gebruik van een opstapje dat het afgerond en contrasterend is. Als er een niveauverschil is van meer dan 2 cm dan dient men een hellend vlak te voorzien. De helling dient zo zwak mogelijk te zijn (maximaal 5%) en er moet een leuning aanwezig zijn. Aan de uiteinden van de helling moet er een rustplaats zijn. •
•
•
Zowel binnen als buiten is de ondergrond bij voorkeur effen, aaneengesloten en stroef.
• • • • • •
Buiten mag de vloerbekleding niet glad worden na regen of bij vorst. Gebruik geen stro, grind, gras, zand of kasseien. Deze ondergronden zorgen voor problemen voor de zelfstandige verplaatsing van personen in een rolstoel en voor mensen men een wankel evenwicht.
• •
•
Het aanbrengen van markeringen op de grond of blindegeleidelijnen op de belangrijkste routes (waarbij verschillen voelbaar en zichtbaar zijn) zorgt ervoor dat blinden en slechtzienden de hoofdwegen kunnen vinden. Een weg zonder obstakels laat een veilige verplaatsing toe. Ruimtes onder de trap schermt men af om stootgevaar te vermijden.
Zorg voor een goede maar niet te felle verlichting. Bij grote ramen moet men de middelen voorzien om het natuurlijke licht aan te passen: gordijnen, luiken, mat glas, lamellenrooster… Voorzie een ruimte waar belangrijke mondelinge mededelingen ook te lezen zijn (bijvoorbeeld op grote schermen of op panelen). Tijdelijke informatieborden en andere obstakels die zich boven de looproute bevinden, moeten voldoende hoog geplaatst worden. Een vrije doorgang van minstens 230 cm hoogte moet garandeerd worden. Voorzie doorgangen van minstens 150 cm breed. Plaatselijke versmallingen tot 90 cm bij een rechte doorgang zijn toegelaten. Bij het veranderen van richting of om een halve draai te kunnen maken hebben rolstoelgebruikers een draairuimte nodig: een vrije cirkel van minstens 150 cm diameter en zonder obstakels. Voorzie bij het plaatsen van stoelen voldoende vrije ruimte tussen de rijen voor de doorgang van een rolstoel (150 cm). Op verschillende plaatsen in de zaal moeten er aangepaste plaatsen worden voorzien (90 x 140 cm in België en 80 x 130 cm in Frankrijk) zodat personen met een beperking zelf kunnen kiezen waar ze plaatsnemen. Voorzie stoelen met een leuning. Mensen met evenwichtsstoornissen kunnen zo ook makkelijk zitten. Elektrische bekabeling en draden op de grond worden in een kabelgoot vastgemaakt. Niet alleen mensen in een rolstoel, maar iedereen, kan zich zo veilig verplaatsen. Let wel, ook hier mag het niveauverschil niet meer dan 2 cm bedragen, of er dient een helling te worden voorzien van max. 5%. Geleidehonden zijn overal toegelaten. Ze moeten als dusdanig herkenbaar zijn. Extra tips: Aanpassing van de trap: een trap met een leegte eronder vormt voor een blinde persoon een obstakel ter hoogte van het gezicht. Deze lege ruimte kan bijvoorbeeld worden opgevuld met planten.
12
13
3. Sanitaire voorzieningen
4. Symposium, lezing of conferentie
•
•
• • • • •
•
Aangepaste sanitaire voorzieningen dienen altijd aanwezig te zijn. Voor een openluchtevenement kan men toegankelijke mobiele toiletten plaatsen. Het aantal aangepaste toiletten hangt af van de omvang van het evenement en van het verwachte aantal personen met een beperking. Betreft het een groot evenement, denk dan aan een goede verdeling van het aangepast sanitair en aan een duidelijke signalisatie van en naar het sanitair. Combineer toegankelijk en ander sanitair zodat het makkelijker te vinden is. Het aangepaste sanitair moet via toegankelijke wegen bereikbaar zijn en mag zich niet te ver bevinden van alle locaties van het evenement. Voor de afmetingen van de toiletten dient men zich te houden aan de geldende wetgeving.
• •
•
In België moet een toiletruimte minstens 165 x 220 cm zijn en aan volgende eisen voldoen: 90 cm opstelruimte naast het toilet 120 cm vrije ruimte voor het toilet een diepte naast het toilet van 70 cm een draaicirkel van 150 cm in de ruimte aan beide zijden van het toilet een horizontale steunbeugel een onderrijdbare wastafel een deur die aan de 3 eisen voldoet: 150 cm voor en na de deur (buiten de draaicirkel van de deur), 50 cm opstelruimte aan de klinkzijde van de deur en 90 cm vrije doorgangsbreedte. Het sanitair is duidelijk herkenbaar in de omgeving (gebruik contrastkleuren) en de bewegwijzering naar de toiletten is uniform.
Bij afwezigheid van een doventolk kan de mondelinge informatie worden omgezet via een schrijftolk zodat slechthorenden en doven ook kunnen volgen. De uiteenzettingen van de sprekers kunnen vooraf op papier worden uitgedeeld. Voorzie op voorhand een document voor de tolk met daarin de grote lijnen van de lezing en de technische termen.
90 cm
120
Als één van de sprekers een rolstoelgebruiker is, verlaag dan het podium of maak het toegankelijk via een hellend vlak met leuning. Bij het gebruik van een tafel dient deze toegankelijk te zijn (90 cm vrije breedte, 70 cm vrije hoogte en 60 cm vrije diepte) Stel de sprekers duidelijk voor. De sprekers nemen voor het publiek plaats en worden voldoende belicht. Op de eerste rij kunnen plaatsen worden gereserveerd voor slechtzienden, slechthorenden en doven. Deze bevinden zich op die manier dicht bij de sprekers, de tolken, het scherm met de PowerPointpresentatie… Zorg ervoor dat een doventolk zich steeds op gelijke hoogte bevindt met een spreker. Een doventolk kan worden aangevraagd bij het CAB (Vlaams Communicatie Assistentie Bureau voor Doven) via www.tolkaanvraag.be.
cm
14
15
5. Staand concert: verhoogd platform •
Als een ringleiding beschikbaar is, duid deze dan aan met het gepaste pictogram. De uitleendienst van de provincie West-Vlaanderen stelt een ringleiding ter beschikking (www.west-vlaanderen.be/genieten/Cultuur/uitleendienst). Een draagbare ringleiding kan zowel binnen als buiten worden gebruikt.
•
Het geluid van de videoprojector kan storend zijn voor mensen met een hoorapparaat. De videoprojector dient dus zo ver mogelijk geplaatst te worden om de luisterkwaliteit niet te verhinderen. Zet de videoprojector uit wanneer deze niet wordt gebruikt.
•
Gebruik eenvoudige taal. De boodschap moet voor iedereen duidelijk zijn.
•
Vermijd achtergrondgeluiden. Sluit ramen en deuren om storende geluiden te voorkomen.
•
De sprekers worden op voorhand ingelicht over de aanwezigheid van slechthorenden of doven in het publiek. Ze kunnen zo een gepaste houding aannemen (traag spreken zonder zich om te draaien, gezicht en lippen duidelijk zichtbaar…). Vermijd dat sprekers of het publiek onder elkaar gaan praten. Dit leidt tot verwarring en maakt het volgen van de conferentie moeilijk. Maak gebruik van een micro in de zaal.
•
Door een overzichtelijk schema van de verschillende lezingen te voorzien kan iedereen gemakkelijk volgen.
•
Blinde of slechtziende sprekers dienen te worden begeleid van hun zitplaats naar het podium.
16
Voor meer informatie over het organiseren van toegankelijke festivals, concerten en andere evenementen kan je terecht bij Intro vzw: www.intro-events.be. • Het gebruik van een verhoogd platform hangt af van de plaatsing en de opstelling van het podium, de verwachte opkomst en het soort evenement. •
Door een verhoogd platform te voorzien, kunnen personen in een rolstoel gemakkelijk volgen wat er zich op het podium afspeelt. Maak op voorhand duidelijke afspraken over de toegang tot het platform: niet alleen mensen in een rolstoel maar ook mensen voor wie rechtstaan pijnlijk is, hebben hier baat bij. Voorzie ook plaats voor de begeleider van een persoon met een beperking.
•
Plaats het platform niet te ver van het gebeuren. Dat zorgt ervoor dat mensen met een beperking zich opgenomen voelen in de menigte. De plaatsing van het platform is dus van essentieel belang. Let erop dat het platform rondom beveiligd is met een leuning.
•
De toegang tot het platform gebeurt via een hellend vlak met een leuning en een afrijdbeveiliging. Voorzie hulp bij het op- en afgaan van het platform.
17
6. Tentoonstellingen en exposities
•
•
•
• •
Voor een vrije beweging en goede bezichtiging van de werken dient er een breedte van minimaal 150 cm te zijn om zich te kunnen verplaatsen en draaien. Als de ruimte beperkt is door de opstelling van de tentoonstelling is een plaatselijke vernauwing van de rechte paden mogelijk (minimaal 90 cm breed). Zorg ervoor dat de tentoongestelde werken voor iedereen zichtbaar zijn. Deze mogen niet te hoog geplaatst worden voor mensen in een rolstoel of mensen met een kleinere gestalte. Tafelvitrines en infopanelen mogen geen belemmering vormen voor de rolstoelgebruiker. Ze moeten toelaten dat men de werken goed kan bekijken: plaats de tafels onder een hoek en zorg ervoor dat ze onderrijdbaar zijn (90 cm vrije breedte, 70 cm vrije hoogte en 60 cm vrije diepte). Stoelen of banken mogen geen obstakel vormen en worden op regelmatige afstanden geplaatst in de tentoonstellingsruimte. Mensen die niet lang kunnen staan kunnen zo even uitrusten. Er moet voldoende ruimte zijn voor en naast de zitgelegenheden, zodat ook een rolstoelgebruiker kan plaatsnemen bij het zitelement zonder de looproute te hinderen. Stoelen en banken kunnen mogelijk ook worden aangeduid op een plan. De tentoonstelling moet voldoende verlicht zijn, maar niet te fel. De verlichting van de werken mag nooit een belemmering vormen voor slechtzienden (let daarbij op de lichtweerkaatsing). Slechtzienden moeten een kunstwerk aanraken om er zich een voorstelling van te kunnen maken. Van bepaalde voorwerpen die niet mogen worden aangeraakt of die te groot zijn, kan er een toegankelijke kopie worden gemaakt.
18
• • •
•
19
Verwittig het personeel van de tentoonstelling dat slechtzienden mogelijk dicht bij de tentoongestelde werken komen. Presenteer de kunstvoorwerpen bij voorkeur op een contrasterende, effen en niet-reflecterende achtergrond voor een betere zichtbaarheid. Voorzie voor blinden en slechzienden een audiobeschrijving: gedetailleerde mondelinge informatie om een voorstelling te maken van het tentoongestelde werk, van de betekenis en/of van de werking. Dit is niet hetzelfde als een gewone audiogids. Obstakels in de tentoonstellingsruimte zoals banken, borden en uitstalkasten hebben een contrasterende kleur met de omgeving. Obstakels in de hoogte (minder dan 220 cm) worden best beveiligd tot op de grond. Lage obstakels komen bij voorkeur boven kniehoogte.
7. Receptie •
Laat doorgangen vrij van obstakels. Vermijd infoborden die in de grond vastzitten en zo een obstakel vormen. Het is noodzakelijk deze borden goed aan te duiden.
•
Tracht begeleide bezoeken open te stellen voor een zo groot mogelijk publiek. Een bezoek in gebarentaal voor doven kan ook een speels, interactief en zintuiglijk bezoek zijn voor personen met een verstandelijke beperking.
•
Ook individuele bezoeken kunnen worden opengesteld voor een zo groot mogelijk publiek: begeleidende informatie in grootdruk, vereenvoudigingen, gebruik van beeldmateriaal, informatie in braille, audiobeschrijving…
•
Tijdens een staande receptie dienen er klassieke, toegankelijke tafels beschikbaar te zijn voor mensen in een rolstoel. Voorzie onderrijdbare tafels (90 cm vrije breedte, 70 cm vrije hoogte en 60 cm vrije diepte).
Extra tips: Wees tijdens de receptie bijzonder attent voor de noden van mensen met een beperking. Licht hen in over uw aanwezigheid. Beschrijf de drankjes en hapjes voor blinden en slechtzienden. Let op voor bruuske of onverwachte bewegingen.
20
21
Besluit Door deze informatie krijgt u een beter zicht op de noden van verschillende doelgroepen. Zo kunt u een comfortabeler en toegankelijker evenement organiseren. Tot slot is het belangrijk te benadrukken dat geen enkele aanpassing een warm en gastvrij onthaal kan vervangen.
22
CONTACTGEGEVENS België Westkans vzw, West-Vlaams bureau voor Gelijke Kansen en Toegankelijkheid Kerkhofstraat 1 8200 Brugge +32 (0)50 40 73 73
[email protected] www.westkans.be
Frankrijk APF, Association des Paralysés de France www.apf.asso.fr Délégation Départementale du Nord: 231 Rue Nationale 59000 Lille +33 (0)3 20 57 99 84
[email protected]
