Titelpagina. HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting, Subtitel. Titel. Projectplan Auteur. Tom School Studentnummer

Titelpagina Titel

HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting,

Subtitel

Projectplan

Auteur

Tom School

Studentnummer

415341

Onderwijsinstelling

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Opleiding

Facility Management Academie Diedenoort

Vak

FMAF

Docentbegeleider

Dhr. F. Cornelissen

Opdrachtgevende organisatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Afdeling

Service Unit Facilitaire Zaken

Opdrachtgever

Dhr. G. van Gessel

Projectbegeleider

Dhr. J. Weijenberg

Datum uitgifte

22-04-2008

Handtekening Datum

HAN Huisvesting, Duurzame Huisvesting

1

Inleiding Dit document is het projectplan voor het project: HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting Omdat de hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) duurzaamheid in de huisvesting wil realiseren, zal dit project plaatsvinden. We moeten hierbij denken aan duurzaamheid in het beheer, aanschaf en exploitatie van de huisvesting. Redenen en achtergronden hiervoor zullen tijdens dit projectplan nader worden toegelicht. Dit projectplan dient om duidelijk vast te stellen welke resultaten van het project verwacht worden en hoe deze gerealiseerd gaan worden. Tijdens het samenstellen van dit projectplan is veel aandacht besteed aan de GOTIK aspecten (geld, organisatie, tijd informatie en kwaliteit) om een goed verloop van het project te waarborgen. Aanleiding voor de student Voor het behalen van de opleiding Facility Management academie Diedenoort dient de student een afstudeerproject te voltooien. Binnen de organisatie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen bij de Service Unit Facilitaire Zaken, heeft de student een geschikte afstudeermogelijkheid gevonden. Hoewel de opleiding Facility Managent gevestigd is binnen de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, staat de opdracht los van de opleiding. De student dient het afstudeerproject te voltooien in een periode van twintig aaneengesloten weken. Tijdens deze periode bekleedt de student de rol van junioradviseur. Hij dient het project vrijwel geheel zelfstandig uit te voeren, maar zal hierbij ondersteuning en adviezen krijgen van verschillende personen, zowel vanuit de opleiding (Facility Management) als vanuit de organisatie (Service Unit Facilitaire Zaken). Ter voorkoming van onduidelijkheden zijn de volledige namen van gebruikte afkortingen terug te vinden in bijlage A.


2

Inhoudsopgave 1. Beschrijving van de opdrachtgevende organisatie............................................................. 4 2. Achtergrond van het project............................................................................................... 4 2.1 Wat duurzaamheid is ................................................................................................... 5 3. Toekomstbeeld voor het project ........................................................................................ 5 4. Projectopdracht en project doelstelling .............................................................................. 5 5. Project fasen ..................................................................................................................... 6 5.1 Fase 1 HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting: Projectplan .................................... 6 5.2 Fase 2 HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvestin: Onderzoeksrapport.......................... 6 5.3 Fase 3 HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting, De Toekomst! ................................ 7 5.4 Studiemijlpalen ............................................................................................................ 7 5.5 Onderzoeksmethoden ................................................................................................. 7 6. Activiteitenplanning ........................................................................................................... 8 7. Randvoorwaarden en faciliteiten ....................................................................................... 8 7.1 Randvoorwaarden ....................................................................................................... 8 7.2 Benodigde faciliteiten................................................................................................... 8 8. Begrenzing van het project ................................................................................................ 9 8.1 Hoe ver gaat het project .............................................................................................. 9 8.2 Hoe breed wordt het project......................................................................................... 9 9.Specificatie van de output .................................................................................................. 9 10. Projectorganisatie en belanghebbenden.......................................................................... 9 11. Informatie en Communicatie...........................................................................................10 11.1 Communicatie middelen en frequentie......................................................................10 11.2 Eisen verslaglegging.................................................................................................11 11.3 Informatiebronnen ....................................................................................................11 12. Begroting........................................................................................................................11 Ondertekening......................................................................................................................12 Bijlage A - Begrippenlijst.......................................................................................................13 Bijlage B - Beschrijving van de opdrachtgevende organisatie...............................................14 Achtergrond van de organisatie en het Service Bedrijf .....................................................14 Achtergrond van de Service Unit Facilitaire Zaken ...........................................................14 Achtergrond van Stafbureau HAN-Huisvesting .................................................................15 Bijlage C - Organogrammen.................................................................................................16 Bijlage D - Duurzaamheidverklaring van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen .............17 Bijlage E - Balkenplanning....................................................................................................18 Bijlage F - Uitgebreide uitwerking onderzoeksplan ...............................................................19 Bijlage G - Schematische weergave onderzoeksplan ...........................................................23


3

1. Beschrijving van de opdrachtgevende organisatie De opdrachtbiedende organisatie is de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Gezien de omvang en complexiteit van de organisatie waarbinnen het project plaatsvindt, is er in bijlage B een uitgebreide omschrijving van de opdrachtbiedende organisatie te lezen. Hierin zijn de verschillende afdelingen verklaard, zodat er een duidelijk beeld zal ontstaan hoe de organisatie is opgebouwd.

2. Achtergrond van het project Bij de Service Unit FAZ van de HAN is er vanuit de opleiding Facility Management een verzoek voor een afstudeermogelijkheid ingediend. In het “Jaarverslag HAN 2006” heeft de HAN zich tot doel gesteld dat het duurzaam wil huisvesten. De invulling hiervan heeft de HAN verder vrijwel helemaal open gelaten. Alleen het architectenbureau alsmede technische adviseurs dienen de “Checklist milieuaspecten” en de “Checklist energiezuinige gebouwen” van NOVEM en aanverwante vakliteratuur toe te passen.1 Die doelstelling in combinatie met de eerder opgestelde “Duurzaamheidverklaring van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen”, waar de meerjarenafspraak 2 (MJA-2) een onderdeel van uitmaakt2, creëerden de noodzaak voor dit (afstudeer)project. In bijlage D vindt u een voorbeeld van deze duurzaamheidverklaring. Het hoofd van de Service Unit FAZ, de heer G. W. van Gessel wil deze aandacht voor duurzaamheid strategisch verankeren binnen de huisvestingsproblematiek. Op dit moment ontbreekt het aan een duidelijk beleid op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting. Huisvesting is een strategische ondersteuning aan de organisatie (HAN) in het bereiken van haar doelen. Dit geschiedt niet alleen door het aanbieden van goede huisvesting aan klanten middels huur, nieuwbouw en verbouwing. Het ontwikkelen van een visie op de huisvestingsbehoefte van de organisatie op langere termijn is essentieel. Het bureau HANhuisvesting speelt hierin een duidelijk initiërende en adviserende rol. Binnen de organisatie van de HAN zijn vele partijen verantwoordelijk voor de huisvesting. Het College van bestuur, de directie Service bedrijf en de faculteitsdirecties bepalen samen met het hoofd HAN-Huisvesting het beleid op huisvestingsgebied. Het bureau HANHuisvesting (stafbureau van de Service Unit FAZ) is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid: verbouwing en nieuwbouw van locaties (en onderdelen) van de HAN. Andere partijen zoals het hoofd van de Service Unit FAZ, de hoofden van de bureaus Services en Middelen en locatiebeheerders spelen daarbij een belangrijke rol. De Service Unit Facilitaire zaken (FAZ) wil de HAN in staat stellen haar doelstelling te realiseren met betrekking tot duurzaamheid in de huisvesting zoals deze beschreven staan in de duurzaamheidverklaring en MJA afspraken. Uitgangspunt hierbij is dat men ook rekening dient te houden met de belangen van gebruiker en locatiebeheerder. Hoe kan de Service Unit FAZ er voor zorgen dat bij de totstandkoming van de programma’s van eisen (PvE) van nieuwbouw- c.q. verbouwingsprojecten de belangen behartigd blijven en doelstellingen (in het bijzonder op duurzaamheid) gerealiseerd worden. Aandachtspunt betreffende het project: Het project richt zich op de duurzaamheid van nieuwbouw, verbouw en grootschalig onderhoud betreffende onroerende zaken van de HAN. Samengevat de onderdelen waar HAN-Huisvesting verantwoordelijk voor is. Het gaat hierbij om zowel de duurzaamheid in de aanschaf als de exploitatie.

1 2

Bron: Jaarverslag HAN 2006, blz. 73 Bron: Duurzaamheidverklaring van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen


4

2.1 Wat duurzaamheid is Duurzaamheid is een modewoord geworden. Je kunt dagelijks geen krant openen of er staan artikelen over duurzaamheid in. Echter, over het begrip duurzaamheid is men niet eenzijdig. Veel artikelen richten zich op “goed voor het milieu”, andererichten zich op “voor de volgende generatie” en weer andere alleen maar op “energiebesparing”. Er zijn ook artikelen die duurzaamheid zien als “financieel duurzame organisatie” dat wil zeggen dat de organisatie financieel gezond is. Hierdoor is grote onduidelijkheid over het begrip duurzaamheid. Dat wil zeggen; het begrip is niet afgebakend. Duidelijk is dat de HAN met duurzaamheid niet het laatst genoemde bedoeld, maar zonder een financieel gezonde situatie kan een organisatie niet “duurzaam handelen”. Tijdens fase 2; het onderzoeksrapport, zal dit begrip worden afgebakend, zodat na afronding van dit project duidelijk is wat de HAN hieronder verstaat. Uitgangspunt hierbij zal zijn de Triple P. Dit staat voor people, profit en planet. Bij elke keuze die de organisatie maakt dienen deze 3 p’s te worden afgewogen, omdat het één niet zonder het andere kan. Nadere uitleg hierover zal te lezen zijn in het onderzoeksrapport.

3. Toekomstbeeld voor het project Binnen de organisatie van de HAN ontbreekt het aan een lange termijn visie en strategisch beleid betreffende duurzaamheid in de huisvesting. De Service Unit FAZ wil in de toekomst een lange termijn visie en strategisch beleid betreffende de huisvestingsproblematiek. Hierbij dient een juiste afstemming plaats te vinden tussen de gebruiker (Faculteiten), de locatiebeheerders en het stafbureau HAN-Huisvesting. Het ontwikkelen van een lange termijn visie met hierin een strategisch beleid, is belangrijk voor de organisatie. Aspecten die hierbij aan de orde komen zijn: Hoe zien wij onszelf in de wereld van morgen, welke kant willen wij op als directie én medewerkers. Hierbij draait het niet alleen om de juiste woorden goed op papier te zetten, de visie moet ook gedeeld en ondersteund worden binnen het bedrijf. In het strategische beleid staat omschreven hoe de organisatie haar visie wil bereiken3.

4. Projectopdracht en project doelstelling Projectnaam:

HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting Hoofdvraag: Op welke manier kan de HAN duurzamere huisvesting realiseren?

Projectdoelstelling: De student dient een advies uit te brengen. Hierin staat omschreven op welke manier duurzaamheid in de huisvesting gerealiseerd kan worden binnen de HAN, zodat zij voldoen aan de gestelde eisen betreffende de Duurzaamheidverklaring en de MJA-2 afspraken. Eindresultaat: Een adviesrapport met daarin een implementatieadvies met betrekking tot bovengenoemde doelstelling. Hierin zal de hoofdvraag concreet beantwoord worden.

3

Bron: http://www.carrieretijger.nl/functioneren/professionele-vaardigheden/visie-ontwikkelen/organisatie (25-032008)


5

Opdrachtgever en directe begeleiders: Opdrachtgever: Dhr. G. van Gessel, Hoofd Service Unit FAZ Projectbegeleider: Dhr. J. Weijenberg, Projectleider HAN-Huisvesting Docentbegeleider: Dhr. F. Cornelissen, Docent

5. Project fasen Het project zal in verschillende fasen worden opgedeeld. Dit omdat het project een logische volgorde laat zien. Iedere fase heeft een concreet doel, dat vervolgens naar een einddoel lijdt. Deze manier van plannen sluit het beste aan bij de theorie van “Fasen en mijlpalen in een adviesproject volgens Kempen en Keizer4”. Fase 1 betreft de “oriëntatiefase”, fase 2 en fase 3 de “onderzoeks- en oplossingsfase”. De student zal zich niet bezighouden met de “invoeringsfase”, maar zal wel zorgen voor overdracht van het project. Zodat zaken op een later tijdstip ingevoerd kunnen worden.

5.1 Fase 1 HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting: Projectplan Dit is de eerste mijlpaal van het project. Het betreft dit document. Het projectplan dient na goedkeuring als contract tussen student, docentbegeleider en opdrachtgever.

5.2 Fase 2 HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvestin: Onderzoeksrapport Om als laatste fase tijdens dit afstudeerproject, een adviesrapport te realiseren dient een uitgebreid onderzoek plaats te vinden. Deze zal uitgewerkt worden in een onderzoeksrapport. Hierbij komen een literatuurstudie en vier deelvragen aan orde: Literatuurstudie: Wat zijn de mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? Deelvragen: 1. Wat is de strategie van de HAN op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? 2. Hoe verlopen processen en procedures met betrekking tot nieuwbouw, verbouw en grootschalig onderhoud? 3. Welke rol speelt duurzaamheid op dit moment binnen de huisvesting van de HAN? 4. Wat is de positie van de HAN op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting in vergelijking met andere organisaties5? Deelvraag één tot en met drie zijn hoofdzakelijk intern georiënteerd, terwijl de literatuurstudie en deelvraag 4 voornamelijk extern zijn georiënteerd. Wanneer deze deelvragen beantwoord zijn, zullen ze verwerkt worden in een adviesrapport voor de organisatie. Het onderzoeksrapport zal dienen als naslagwerk en onderbouwing van de uitgebrachte adviezen. Wanneer: De student zal 8 weken besteden aan het uitwerken van alle deelvragen. Er zal maximaal een halve werkdag aaneengesloten aan een deelvraag gewerkt worden om variatie in het project te houden. Daarna zal de student aandacht besteden aan een andere deelvraag. In de balkenplanning in bijlage E is de tijdsplanning nader uitgewerkt. In bijlage F is het onderzoeksplan uitgebreid uitgewerkt. Het onderzoeksplan is in bijlage G op een schematische manier weergegeven. 4

5

Bron: Handleiding FMAF, blz. 23

Andere organisatie: organisaties die vergelijkbaar zijn op het gebied van utiliteitsbouw, of vooruit lopen op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting . HAN Huisvesting, Duurzame Huisvesting

6

5.3 Fase 3 HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting, De Toekomst! Uit de deelvragen van bovengenoemde fase zijn conclusies te trekken. Deze zullen verwerkt worden in een adviesrapport. De conclusies zullen zich in het bijzonder richten op het gebied van de mogelijkheden/scenario’s gekoppeld aan een toekomstvisie. Wat kan de HAN (nog) doen om duurzaamheid in de huisvesting te realiseren. Hierbij mogen aangedragen opties ook ambitieus zijn, zodat de HAN zich kan profileren als ontwikkelingsgerichte organisatie6. Overleg en afstemming over de onderzoeksresultaten met verschillende belanghebbenden is hierbij een must. De student zal na afronding van zijn project in de laatste periode van zijn afstuderen een presentatie geven over het eindrapport. Deze presentatie zal gegeven worden aan belanghebbenden. Deze belanghebbenden zullen te zijner tijd geselecteerd en benaderd worden. De belanghebbenden kunnen andere personen zijn dan de in hoofdstuk 10 benoemde belanghebbenden. Het doel van deze presentatie is draagvlak/ begrip te creëren voor de adviezen en eventuele onduidelijkheden te verklaren. Topics die bij deze fase aan de orde kunnen komen zijn: • (Concept) Visie met een strategisch huisvestingsbeleid. (Met andere woorden; wat wil de organisatie bereiken en hoe kan daar vorm aan worden gegeven?) • Opties o Wat zijn de opties voor korte termijn (0-2 jaar)? o Wat zijn de opties voor lange termijn (2-5 jaar)? o Wat zijn de opties voor de toekomst (>5 jaar)? • Hoe zijn de mogelijke opties in te passen in de organisatie? • Wat zijn de gevolgen voor de verschillende bedrijfsonderdelen? • Hoe kan de HAN zich naar buiten profileren? (Hoe staan ze ervoor)

5.4 Studiemijlpalen Langs deze 3 fasen dient de student een aantal zaken voor zijn opleiding te verrichten. Deze dienen te worden verricht voor het behalen van zijn afstudeeropdracht. Hieronder staan deze mijlpalen vernoemd. Verdere toelichting (inhoud) op deze mijlpalen is te vinden in de studiehandleiding FMAF. • • • • • •

Mijlpaal A Projectvoorstel (reeds voldaan) Mijlpaal B Projectplan (gelijk aan fase 1) Mijlpaal C Presentatie tijdens een WCO Mijlpaal D Procesverslag Mijlpaal E Eindrapport (hierbij is fase 3 een belangrijk onderdeel) Mijlpaal F Eindgesprek

5.5 Onderzoeksmethoden Tijdens alle mijlpalen, zowel voor het project als voor de studie, zullen verschillende onderzoeksmethoden worden toegepast. Hierbij valt te denken aan: literatuurstudie, persoonlijke gespreken, vergaderingen bijwonen en deskresearch. Wanneer welke methode gebruikt wordt, is te lezen in de schematische weergave van het onderzoeksplan in bijlage G.

6

Bron: http://www.han.nl/start/corporate/over-de-han/missie/ (26-03-2008)


7

6. Activiteitenplanning In bijlage E is een balkenplanning opgenomen. In de balkenplanning is een overzicht weergegeven wanneer alle fasen dienen te worden uitgevoerd en afgerond. Indien noodzakelijk kan van de tijdsinvulling worden afgeweken. De projectduur zal te allen tijde twintig weken beslaan. Dit in verband met de periode die hiervoor staat vanuit de opleiding en sluiting van de organisatie gedurende de vakantie.

7. Randvoorwaarden en faciliteiten Om dit project te kunnen realiseren, dienen de noodzakelijke voorwaarden en faciliteiten die nodig zijn voor het laten slagen van dit project helder te zijn.

7.1 Randvoorwaarden •

• • • • • •

De heer G. van Gessel en de heer J. Weijenberg zijn beide begeleider van de student. Hierbij is rol van de Heer G. van Gessel voornamelijk gericht op vaktechnische zaken. De rol van de heer Weijenberg is gericht op zowel vaktechnische zaken evenals de begeleiding van de student in de rol van stagebegeleider. De student heeft toestemming medewerkers te interviewen en adviezen in te winnen betreffende het project. De student heeft toestemming alle benodigde documenten van de organisatie in te zien die in belang van het project zijn. Een “aanreikende houding” van medewerkers is hierbij noodzakelijk gezien de omvang van aanwezige documenten. De student heeft toestemming externe specialisten/ organisaties te interviewen betreffende het project. Indien hier kosten aan verbonden zijn dient het belang van deze gesprekken eerst besproken te worden met de heer J. Weijenberg. De student heeft toestemming beurzen te bezoeken in belang van het project. Indien hier kosten aan verbonden zijn dient het belang eerst besproken te worden met de heer J. Weijenberg. De student heeft toestemming materialen aan te schaffen in belang van het project. Aanschaf hiervan dient te geschieden in overleg met de heer J. Weijenberg. Alle partijen; projectbiedende organisatie (Service Unit FAZ), de student en de opleiding (Facility Management Academie Diedenoort) dienen zorgvuldig om te gaan met informatie die verstrekt wordt, in het bijzonder op het gebied van geheime/ vertrouwelijke informatie.

7.2 Benodigde faciliteiten • • • • •

Eigen werkplek voor de student met computer. Onbeperkte internetaansluiting. Voornamelijk voor uitvoering van literatuuronderzoek. Toegang tot het intranet van de organisatie. Mogelijkheden tot telefonie. E-mail adres van de organisatie.


8

8. Begrenzing van het project In dit hoofdstuk zal het project afgebakend worden. Niet alleen op het gebied wat wel gedaan dient te worden, maar ook wat niet gedaan dient te worden. Dit om wederzijdse verwachtingen duidelijk te krijgen.

8.1 Hoe ver gaat het project • • • •

Het project dient uiterlijk vrijdag 18 juli te zijn afgerond. Op die datum is de opgegeven periode van twintig weken afgerond. Het project betreft een uitgewerkt beleidsadviesrapport, geen beleidsrapport. Het verschil betreft concreet een advies. Of het geadviseerde ook daadwerkelijk beleid wordt, is een besluit dat in handen ligt van leidinggevenden. De organisatie is vrij in haar keuze met betrekking tot implementatie van het eindrapport. De student dient wel een implementatieadvies te schrijven.

8.2 Hoe breed wordt het project • •

Het project richt zich uitsluitend tot duurzaamheid in de huisvesting van de HAN. De breedte van duurzaamheid zal in fase 2 omschreven worden. Hierin wordt aangegeven wat wordt verstaan onder duurzaamheid in de huisvesting.

9.Specificatie van de output • • • • •

Output 1: Projectplan (Fase 1)(meerdere versies mogelijk) Output 2: Rapport, HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting, onderzoeksrapport (Fase 2) Output 3: Rapport, HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting, de toekomst! (Fase 3) Output 4: Procesverslag (Fase D) Output 5: Eindrapport (Fase E)

10. Projectorganisatie en belanghebbenden Binnen het project hebben afdelingen en medewerkers verschillende belangen. Sommige medewerkers zullen direct te maken krijgen met resultaten van het project. Andere medewerkers vervullen enkel en alleen een informatieve rol. Daarom is er een onderverdeling gemaakt om de verschillende belangen per medewerker of afdeling duidelijk te krijgen. Belanghebbenden hebben ook de rol van informatieverstrekker, omgekeerde volgorde komt bijna niet voor. Projectteam • Dhr. T. School, projectleider/ student • Dhr. G. van Gessel, Hoofd Service Unit FAZ • Dhr. J. Weijenberg, Projectleider HAN-Huisvesting Belanghebbenden • Mw. I. Blauwhof, Bureau Service en middelen Arnhem • Dhr. G. Heine, Hoofd HAN-Huisvesting • Dhr. B. Horsting, Bureau Service en middelen Nijmegen, projectgroep Energie en Duurzaamheid • Mw. E. Hueting Faculteitsdirectrice Techniek • Dhr. H. Palm, Beleidsmedewerker HAN-Huisvesting


9

• • • • •

Dhr. L. Pullens, Directeur Service Bedrijf Mw. J. Schaap, Faculteitsdirectrice FEM Dhr. W. Snelting, Bouwtechnisch Projectleider Dhr. F. Stöteler, Faculteitsdirecteur GGM Dhr. J. Vogels, Faculteitsdirecteur Educatie

Informatieverstrekkers • De Rooi Pannen, Tilburg • Dhr. A. Aalbers, bouw en kostenadviseur (LIAG architekten en bouwadviseurs) • Dhr. T. Arends, Operationeel technicus • Dhr. P. de Beer, Operationeel technicus • Dhr. L. van Berkom, Projectleider elektrotechniek (Burgers ergon installatietechniek) • Dhr. J. Immers MSC, Manager techniek (Nederlandse Spoorwegen) • Dhr. P. van den Munckhof, Projectgroep Energie en Duurzaamheid • Dhr. W. van Pelt, Projectleider Energie en Duurzaamheid • Dhr. Ing. N. Remers, Projectmanager (Kropman installatietechniek) • Hogeschool Limburg • SenterNovem De lijst met informatieverstrekkers kan tijdens de verschillende fasen langer worden. Het zijn de personen waarvan bekend is dat zij informatie kunnen leveren. De lijst met belanghebbenden zal waarschijnlijk niet meer worden uitgebreid. Het projectteam staat vast. Los staat de begeleiding van school. Vanuit de school zal de student door de volgende personen ondersteund worden. Docenten • Dhr. F. Cornelissen, docentbegeleider • Dhr. R. Gacsbaranyi, docent WCO

11. Informatie en Communicatie In het vorige hoofdstuk staan alle betrokkenen van het project benoemd. Het benaderen van deze personen en het verwerken van alle informatie dient met zorg te gebeuren. Per slot van rekening worden vele bronnen gebruikt om tot een goed eindresultaat te komen. Hierbij is bronvermelding in de verslaglegging belangrijk. Hieronder is beschreven hoe de verschillende groepen benaderd kunnen worden. Daarna zullen de eisen betreffende verslaglegging beschreven worden.

11.1 Communicatie middelen en frequentie Projectteam De student zal gemiddeld één keer per twee weken een gesprek hebben met de heer G. van Gessel. Hier zal hoofdzakelijk de inhoud van het project besproken worden. Voor dringende vragen zal de student hoofdzakelijk gebruik maken van telefonisch en e-mail contact. Met de heer J. Weijenberg heeft de student één keer per week contact. Hierbij zal zowel de inhoud van het project als het proces van de student aan orde komen. Beide personen delen samen een kantoorruimte. Hierdoor kan de student dringende vragen vrijwel direct stellen.


10

Belanghebbenden Vrijwel alle belanghebbenden zullen per e-mail of telefonisch benaderd worden. Sommige voor het verzoeken van schriftelijke informatie, andere voor het maken van een afspraak. Elk gesprek dient voorbereid te worden door het opstellen van vragen. Dit kan zowel op schrift gebeuren als digitaal. De belanghebbenden zullen informatie leveren, maar dienen ook te worden betrokken en overtuigd. Draagvlak creëren is een must voor het slagen van dit project. Frequentie: incidenteel Communicatiemiddelen: e-mail, telefoon, gesprek Informatieverstrekkers De manier van communicatie is hetzelfde als bij de belanghebbenden. De manier van benaderen zal anders zijn. Informatieverstrekkers zullen hoofdzakelijk informatie leveren. Draagvlak creëren bij deze groep is veel minder belangrijk. Frequentie: incidenteel Communicatiemiddelen: e-mail, telefoon, gesprek Docenten Communicatie tussen docenten en student zal vooraf plaatsvinden per e-mail voor het maken van een afspraak. Met de docentbegeleider zal gemiddeld één keer per vier weken overleg plaatsvinden. Met de docent van de WCO’s zal drie keer een ontmoeting plaatsvinden, e-mail overleg indien nodig.

11.2 Eisen verslaglegging Gewone tekst: lettertype Arial, 11 punt, regelafstand 1, uitvullen Kop 1, lettertype Arial, 16 punt, vet Kop 2, lettertype Arial, 13 punt, vet, schuin Kop 3, lettertype Arial, 12 punt, vet

11.3 Informatiebronnen Tijdens het project zullen de volgende informatiebronnen worden gebruikt: • Beurzen • Boeken • Documentaires • Externe publicaties • Gesprekken • Interne publicaties • Internet • Interview • Kranten • Presentaties • Studiematerialen • Tijdschriften

12. Begroting De kosten die eventueel gemaakt moeten worden voor het implementeren van het project zijn nog niet bekend. Enige bekende kosten zijn de stagevergoeding van 250 euro per maand en gebruikelijke reprokosten. Daarom bevind er in dit projectplan geen overzicht. Mochten er bijzondere kosten gemaakt worden dan zal dit in overleg met de stagebegeleider gebeuren.


11

Ondertekening De inhoud van dit document is in overeenstemming met ondertekende personen. Naam

Handtekening

Datum

Dhr. T. School Dhr. G. van Gessel Dhr. J. Weijenberg Dhr. F. Cornelissen


12

Bijlage A - Begrippenlijst Verklaring van de gebruikte afkortingen in het projectplan. FEM GGM HAN Handleiding FMAF MJA-2 Opleiding Facility Management Service Unit FAZ WCO

Faculteit Economie en Management Gedrag Gezondheid en Maatschappij Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Handleiding Voorbereiding & Uitvoering Afstudeerproject -Nijmegen Meerjaren afspraak 2 Opleiding Facility Management academie Diedenoort. Service Unit Facilitaire Zaken Werk conferentie


13

Bijlage B - Beschrijving van de opdrachtgevende organisatie In deze bijlage kunt u een beschrijving lezen van de opdrachtgevende organisatie

Achtergrond van de organisatie en het Service Bedrijf De opdrachtbiedende organisatie is de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). De HAN is een samenvoeging van drie hogescholen die zijn gefuseerd als gevolg van de “Beleidsnota Schaalvergroting, Taakverdeling en Concentratie” (STC). Beter bekent als de STC-operatie. Deze STC-operatie moest leiden tot een structurele versterking van het HBO, zowel op onderwijskundig als op organisatorisch vlak. De stichting HAN is op 1 februari 1996 opgericht.7 Hiermee is vast te stellen dat de HAN in zijn huidige vorm nog een vrij jonge organisatie is. De HAN heeft 27.000 studenten en 2600 medewerkers. De organisatie HAN als zodanig beschikt over 4 Faculteiten en een Service Bedrijf.8 De 4 faculteiten zijn: • Faculteit Economie en Management • Faculteit Techniek • Faculteit Educatie • Faculteit Gezondheid Gedrag en Maatschappij Hoe deze faculteiten verder zijn ingevuld, is te lezen op de website van de HAN (www.han.nl). Hier zal nu niet verder op in worden gegaan, gezien de irrelevantie ten opzichte van het project. De faculteiten zijn opdrachtgevers/ afnemers van het Service Bedrijf. Voor het Service Bedrijf zal het project uitgevoerd worden. Het Service Bedrijf is opgericht in het kader van de verbetering van kwaliteit, efficiency en effectiviteit. Dit valt in lijn met de STC-operatie, gezien de drie aandachtspunten hiervan. In het jaar 2002 heeft de HAN alle ondersteunende diensten ondergebracht in het HAN Service Bedrijf. De ondersteunende diensten zijn gegroepeerd in zeven zogenoemde “Service Units”, namelijk: Facilitaire Zaken, Financieel Economische Zaken, Informatie en Communicatie Technologie, Marketing, Communicatie in Voorlichting, Personeel en Organisatie, Studentenzaken en Service Centrum onderwijs. Met het opzetten van het Service Bedrijf realiseerde de HAN een relatieve bezuiniging van 15%.9

Achtergrond van de Service Unit Facilitaire Zaken De student zal zijn afstudeeropdracht uitvoeren voor de eerstgenoemde Service Unit: Service Unit Facilitaire Zaken (FAZ). In deze Service Unit zijn alle werkzaamheden gebundeld die de onderwijsorganisatie fysiek in staat stelt onderwijs te geven.10 Het beleid van de Service Unit FAZ is erop gericht, een professionele facilitaire organisatie te ontwikkelen door de facilitaire processen af te stemmen op de kernprocessen, waarbij kwaliteit, efficiëntie en effectiviteiten een grote rol spelen. In het verlengde hiervan heeft de Service Unit FAZ als missie, een facilitaire unit te zijn die klantgericht en marktconform wil werken en daarbij een toegevoegde waarde wil leveren aan de doelen van de HAN. Één van die doelen van de HAN is duurzaam bouwen.11 Dit is één 7

Bron: http://www.han.nl/start/corporate/over-de-han/geschiedenis/ 19-03-2008 Bron: http://www.han.nl/start/corporate/over-de-han/faculteiten-en-instituten/ 19-03-2008 9 Bron: Jaarverslag HAN 2006, blz. 58 10 Bron: Organisatie FAZ, blz. 1 11 Bron: Beschrijving van FaZ HAN 8


14

van de redenen waarom de Service Unit FAZ dit project wil realiseren. Hoe dit project eruit ziet zal verderop in dit plan worden toegelicht. De Service Unit FAZ bestaat uit de volgende afdelingen. • Leiding Service Unit FAZ • Stafbureau Facilitaire Ondersteuning • Bureau Services en Middelen Nijmegen • Bureau Services en Middelen Arnhem • Document en services • Inkoopbureau (in oprichting) • Stafbureau HAN-Huisvesting Tijdens het project dienen verschillende afdelingen betrokken te worden. Het Stafbureau HAN-Huisvesting zal een leidende rol spelen bij de uitvoering van het project. Met die wetenschap is de student binnen deze afdeling geplaatst.

Achtergrond van Stafbureau HAN-Huisvesting Bureau HAN-Huisvesting verzorgt het beheer van alle HAN-gebouwen en –terreinen. Om die reden is al het onroerend goed van de HAN bij dit bureau ondergebracht. Dit bureau is verantwoordelijk voor nieuwbouwprojecten en voor alle renovaties/verbouwingen waaraan een architect danwel een vergunning te pas komt. De simpele ingrepen in gebouwen worden door de locatiebeheerder verzorgd. De beleidsvoorbereiding m.b.t. toekomstige huisvesting van de HAN behoort tot de taken van dit bureau, maar ook budgetaanvragen bij het College van Bestuur en het aanvragen en beheren van benodigde vergunningen. Verder is het bureau verantwoordelijk voor het beheer en exploitatie van de huisvesting, het Meerjaren Onderhouds Plan, de inkoop van energie en water, infrastructuur, terreinonderhoud, de groenvoorziening en de vergunningen (milieu-, gebruikers- en bouw vergunning. Tot slot is het bureau verantwoordelijk voor de verzekeringen van de gebouwen, noodzakelijke afdracht met betrekking tot belastingen en heffingen en alle locatieoverstijgende zaken.12 De verschillende faculteiten “huren” de panden van het stafbureau HAN-Huisvesting voor een bedrag van 10% van de nieuwwaarde.13 In bijlage C zijn drie organogrammen toegevoegd die een duidelijke weergave geven van de stichting HAN, de Service Unit FAZ en het Stafbureau HAN-Huisvesting.

12 13

Bron: Beschrijving van FaZ HAN Bron: Dhr. G. van Gessel


15

Bijlage C - Organogrammen


16

Bijlage D - Duurzaamheidverklaring van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen


17

27-3-2007 22-4-2007 Jaar

Maand Kalenderweek Projectweek

FS omschrijving Oriëntatie op de organisatie Definitief projectvoorstel 1 Concept projectplan 1 Definitief projectplan 2 Plannen voor fase 2 Algemene literatuurstudie 2 Literatuurstudie gericht 2 Afronding literatuurstudie 2 Uitvoeren deelvraag 1 2 Afronding deelvraag 1 2 Uitvoeren deelvraag 2 2 Afronding deelvraag 2 2 Uitvoeren deelvraag 3 2 Afronding deelvraag 3 2 Uitvoeren deelvraag 4 2 Afronding deelvraag 4 2 Afronding onderzoeksrapport 3 Concept adviesrapport 3 Definitief adviesrapport 3 Presentatie belanghebbenden 3 Adviesrapport gereed C Presentatie tijdens de WCO D Concept procesverslag D Definitief procesverslag E Concept eindrapport E Definitief eindrapport Project klaar FS Fase Creëren van het product Gereed product Presentatie

10 1

maart 11 12 2 3

13 4

14 5

april 15 16 6 7

17 8

18 9

2008 mei 19 20 21 10 11 12

22 13

23 14

24 15

juni 25 16

26 17

27 18

juli 28 29 19 20


Bijlage E - Balkenplanning

opgesteld: gewijzigd:

18

HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting

Project:

Bijlage F - Uitgebreide uitwerking onderzoeksplan

Om als laatste fase, een adviesrapport te realiseren dient een uitgebreid onderzoek plaats te vinden. Deze zal uitgewerkt worden in een onderzoeksrapport. Hierbij komen een literatuurstudie en vier deelvragen aan orde: Literatuurstudie: Wat zijn de mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? Deelvragen: 5. Wat is de strategie van de HAN op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? 6. Hoe verlopen processen en procedures met betrekking tot nieuwbouw, verbouw en grootschalig onderhoud? 7. Welke rol speelt duurzaamheid op dit moment binnen de huisvesting van de HAN? 8. Wat is de positie van de HAN op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting in vergelijking met andere organisaties14? Deelvraag één tot en met drie zijn hoofdzakelijk intern georiënteerd terwijl de literatuurstudie en deelvraag 4 voornamelijk extern zijn georiënteerd. Wanneer deze deelvragen beantwoord zijn zullen ze verwerkt worden in een adviesrapport voor de organisatie. Het onderzoeksrapport zal dienen als naslagwerk en onderbouwing van de uitgebrachte adviezen. Literatuurstudie: Wat zijn de mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? Waarom: Om de organisatie een goed advies te kunnen geven is het belangrijk dat duidelijk is wat de mogelijkheden zijn op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting. Verder is het belangrijk dat duidelijk wordt wat duurzaamheid in de huisvesting daadwerkelijk betekend. In het adviesrapport moet te achterhalen zijn wat wordt verstaan onder duurzaamheid. De HAN wil duurzaamheid naar de buitenwereld uitstralen, daarom is het belangrijk dat het begrip duurzaamheid bij de HAN goed overeenkomt met die van de buitenwereld. Onderzoeksmethodieken • Beurzen en congressen o Voor het verkrijgen van informatie. • Deskresearch o Op intranet zoeken naar bestaande literatuur betreffende de deelvraag. • E-mail o Dhr. E. Sorbi benaderen om informatiebronnen te verkrijgen met betrekking tot duurzame huisvesting. Indien gewenst kan hier nog een gesprek/ interview aan gekoppeld worden. • Interview (met experts) o Interview met LIAG15 om inzichtelijk te krijgen welke mogelijkheden er zijn op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting. Ook dient bekeken te worden welke rol een architect kan spelen binnen duurzaamheid in de huisvesting. o Interview met SenterNovem om inzichtelijk te krijgen welke mogelijkheden er zijn op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting. • Literatuurstudie 14

Andere organisatie: organisaties die vergelijkbaar zijn op het gebied van utiliteitsbouw, of vooruit lopen op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting . 15 LIAG: Architect en bouwadviesbureau dat nieuwbouw binnen de HAN realiseert HAN Huisvesting, Duurzame Huisvesting

19

Topics

•

• • •

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van duurzame huisvesting? o Trends en ontwikkelingen o Kansen en bedreigingen Hoe kan duurzame huisvesting gewaarborgd worden? o Checklist? Wat is duurzaamheid in de huisvesting? o Hoe is dit onder te verdelen (themavelden)? Triple P

Deelvraag 1: Wat is de strategie van de HAN op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? Waarom: Het doel van deze deelvraag is in kaart brengen wat de HAN uiteindelijk wil bereiken op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting. Het uiteindelijke adviesrapport dient hierop afgestemd te worden. Onderzoeksmethoden • Deskresearch o Op intranet zoeken naar bestaande literatuur betreffende de deelvraag. • Informerend gesprek o Gesprek met dhr. J. Weijenberg. Dit om informatie te krijgen over lopende afspraken/ projecten op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting binnen de HAN. • Interview o Interview met dhr. P. van den Munckhof. Deze persoon kan namens de HAN vaststellen, wat de HAN onder duurzaamheid verstaat. Indien zaken meer toelichting vragen kan via een tweede gesprek met dhr. P. van den Munckhof of dhr. W. van Pelt om toelichting gevraagd worden. o Interview met opdrachtgevers (faculteitsdirecties) om vast te stellen welk beleid ze voeren om duurzaamheid in de huisvesting te realiseren. • Literatuurstudie Topics. • •

• • •

Wat verstaat de HAN onder duurzaamheid? Wat is het huidige beleid op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? (HAN breed) o Missie/visie/doelstelling o Strategie Wat zijn de gemaakte afspraken? o MJA-afspraken o Duurzaamheidverklaring Wat is het beleid van de opdrachtgevers (faculteitsdirecties) om duurzaamheid in de huisvesting te realiseren? Sterke en zwakke punten van het huidige beleid


20

Deelvraag 2: Hoe verlopen processen en procedures met betrekking tot nieuwbouw, verbouw en grootschalig onderhoud? Waarom: Tijdens het onderzoeken van deze deelvraag zal duidelijk worden hoe de HAN haar huisvestingsbeleid daadwerkelijk georganiseerd heeft. De resultaten in het adviesrapport zijn afhankelijk van de huidige gang van zaken. Mogelijk moeten resultaten hierop afgestemd te worden, maar het kan ook zijn dat de zaken anders geregeld moet worden om aan de gewenste strategie te kunnen voldoen. Onderzoeksmethoden • Deskresearch o Op intranet zoeken naar bestaande literatuur betreffende de deelvraag. • Informerend gesprek o Gesprek met dhr. J. Weijenberg. Tijdens dit gesprek zal gesproken worden hoe HAN haar huisvesting geregeld heeft. • Interview o Interviews met medewerkers van de stafafdeling van HAN-Huisvesting over werkzaamheden, processen en de rollen die zij vervullen. Topics

• • •

Personele invulling Procedures Proces o Nieuwbouw o Verbouw o Onderhoud Technisch Schoonmaak

Deelvraag 3: Welke rol speelt duurzaamheid op dit moment binnen de huisvesting van de HAN? Waarom: Het doel bij deze deelvraag is inzichtelijk krijgen in hoeverre de huisvesting op dit moment daadwerkelijk duurzaam gerealiseerd wordt. Dit in relatie met zienswijze van opdrachtgevers en medewerkers. Onderzoeksmethoden • Deskresearch o Op intranet zoeken naar bestaande literatuur betreffende de deelvraag. • Informerend gesprek o Gesprek met dhr. J. Weijenberg. • Interview o Interview met dhr. P. van den Munckhof om vast te stellen in hoeverre HAN duurzaamheid in de huisvesting realiseert. Tijdens dit gesprek zullen ook kansen en bedreigingen van de huidige gang van zaken naar voren komen. o Interviews met medewerkers van de stafafdeling HAN-Huisvesting. Doel van deze gesprekken is in kaart brengen hoe de medewerkers tegenover de duurzaamheid strategie van de HAN staan. o Interviews met opdrachtgevers van het stafbureau HAN-Huisvesting. Doel van deze gesprekken is inzichtelijk krijgen in hoeverre opdrachtgevers bereid zijn mee te werken aan duurzaamheid in de huisvesting? Planning is alle vier de


21

faculteitsdirecteuren te benaderen zodat een duidelijk beeld ontstaat van de bereidheid van opdrachtgevers. Topics

• • •

•

•

Wat doet de HAN op dit moment actief aan duurzaamheid in de huisvesting? o Projecten o Zaken die duurzaamheid tegenwerken Voldoet de HAN aan de gestelde doelen? Wat is de houding van opdrachtgevers/ klanten tegenover de duurzaamheiddoelstellingen van de HAN? o Zijn ze bereidt hierin mee te betalen? o In hoeverre willen zij hierin een actieve rol spelen? o Etc. Wat is de houding van medewerkers ten opzichte van de duurzaamheiddoelstellingen van de HAN? o Wat weten de medewerkers? o Wat vinden de medewerkers? o Wat doen de medewerkers? Sterke en zwakke punten

Deelvraag 4: Wat is de positie van de HAN op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting in vergelijking met andere organisaties? Waarom: Door bij andere organisaties te kijken naar het huisvestingsbeleid op het gebied van duurzaamheid krijgt men een beeld van de eigen positie, kansen en bedreigingen. Verder is dient de HAN als vooruitstrevende organisatie voorop te lopen ten opzichte van andere organisaties in de ontwikkelingen. Onderzoeksmethoden: • Interview o Interview met 3 organisaties om de deelvraag te kunnen beantwoorden. Met naam te noemen De Rooi Pannen, Tilburg (definitief) Hogeschool Limburg, Heerlen (optie)

• Topics

•

• •

De derde organisatie is nog niet bekend. Wellicht dat Dhr. E. Sorbi of SenterNovem een geschikte organisatie aandragen om te bezoeken. De derde organisatie dient actief bezig te zijn met duurzaamheid in de huisvesting. Literatuurstudie Hoe hebben andere organisaties de huisvesting geregeld? o Organisatiemethode o BVO o Kostenplaatsmethode o Afdeling schets Wat doen andere organisaties aan duurzaamheid? o Wat verstaan zij hieronder Wat doen andere organisaties aan duurzaamheid in de huisvesting? o Waarom? o Hoe is dit dan georganiseerd? o Hoe wordt dit gewaarborgd?


22

Bijlage G - Schematische weergave onderzoeksplan Schematisch overzicht onderzoeksplan Literatuurstudie: Wat zijn de mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? Waarom Methode Om de organisatie een goed advies te kunnen geven is het belangrijk dat duidelijk is Beurzen wat de mogelijkheden zijn op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting. Deskresearch Verder is het belangrijk dat duidelijk wordt wat duurzaamheid in de huisvesting E-mail daadwerkelijk betekend. In het adviesrapport moet te achterhalen zijn wat wordt Interview verstaan onder duurzaamheid. De HAN wil duurzaamheid naar de buitenwereld uitstralen, daarom is het belangrijk d Literatuurstudie at het begrip duurzaamheid bij de HAN goed overeenkomt met die van de buitenwereld. Tijdslimiet Deelvraag 1: Wat is de strategie van de HAN op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting? Waarom Methode Het doel van deze deelvraag is in kaart brengen wat de HAN uiteindelijk wil bereiken op Deskresearch het gebied van duurzaamheid in de huisvesting. Het uiteindelijke adviesrapport dient hierop afgestemd te worden. Info. Gesprek Interview

Wie Tom Tom Dhr. Sorbi LIAG SenterNovem Tom

Wat Informatiebronnen Informatiebronnen Mogelijkheden Rol architect (Optioneel qua tijd)

8 weken

Wie Tom

Literatuurstudie

Wat Strategie Gemaakte afspraken J. Weijenberg Algemeen P. v.d. Munckhof Duurzaamheid en HAN Opdrachtgevers Beleid HAN-Huisvesting Tom

Tijdslimiet

8 weken

Deelvraag 2: Hoe verlopen processen en procedures met betrekking tot nieuwbouw, verbouw en grootschalig onderhoud? Waarom Methode Wie Tijdens het onderzoeken van deze deelvraag zal duidelijk worden hoe de HAN haar Deskresearch Tom huisvestingsbeleid daadwerkelijk georganiseerd heeft. De resultaten in het adviesInfo. Gesprek J. Weijenberg rapport zijn afhankelijk van de huidige gang van zaken. Interview Medewerkers Mogelijk moeten resultaten hierop afgestemd te worden, maar het kan ook zijn dat de HAN-Huisvesting zaken anders geregeld moet worden om aan de gewenste strategie te kunnen voldoen. Tijdslimiet 8 weken Deelvraag 3: Welke rol speelt duurzaamheid op dit moment binnen de huisvesting van de HAN? Waarom Methode Het doel bij deze deelvraag is inzichtelijk krijgen in hoeverre de huisvesting op dit Deskresearch moment daadwerkelijk duurzaam gerealiseerd wordt. Dit in relatie met zienswijze van opdrachtgevers en medewerkers. Info. Gesprek Interview

Tijdslimiet

Wie Tom

Wat HAN-Huisvesting Uitvoering Werkzaamheden processen/ rollen

Wat

J. Weijenberg

Lopende zaken Kansen/bedreigingen P. v.d. Munckhof Lopende zaken Kansen/bedreigingen Medewerkers Meningen HAN-Huisvesting Opdrachtgevers bereidheid HAN-Huisvesting 8 weken

Deelvraag 4: Wat is de positie van de HAN op het gebied van duurzaamheid in de huisvesting in vergelijking met andere organisaties? Waarom Methode Wie Wat Door bij andere organisaties te kijken naar het huisvestingsbeleid op het gebied van Interview De Rooi Pannen Eigen organisatie duurzaamheid krijgt men een beeld van de eigen positie, kansen en bedreigingen. duurzaamheid in de organisatie Verder is dient de HAN als vooruitstrevende organisatie voorop te lopen ten opzichte Hogeschool Eigen organisatie van andere organisaties in de ontwikkelingen. Limburg duurzaamheid in de organisatie Optioneel Eigen organisatie duurzaamheid in de organisatie Literatuurstudie Tom Tijdslimiet


8 weken

23

Titelpagina. HAN-Huisvesting, Duurzame Huisvesting, Subtitel. Titel. Projectplan Auteur. Tom School Studentnummer

Recommend Documents