tische zet», Brussel is geen «fictieve hoofdstad» van de Vlamingen. D enen die zich

Maandblad - jaargang 1 2 nr. 5

•

•

•

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

.1

•

• •••

..

.

..:

•••

•

•

De Berlijnse muur is neergegooid. Maar bij ons zouden sommigen een muur willen bouwen rond Brussel. Om dit tweetalig hoofdstedelijk qewe t te scheiden van Vlaanderen. Dit IS een eng nationalistische en defaitistisc e ·sie. Aloïs Gerlo heeft ze verwoord in een recent «stand unt», Ger 10 is een ontmoedigd man, ie na een ve dienstelijke Vlaamse strijd 00 een Vlaamse aanwezigheid in Brussel, nu de armen laat zakken, Brussel als hoofdstad afschrijft en «terug eert naar zfin dorp». Zijn ontmoediging is begrijpe ijk, maar is deze houding van uit Vlaams opzicht ve tandig? Brussel is sinds 1984 ook de hoofdstad van Vlaanderen. Dat lijkt ons goed voor Vlaanderen. Die keuze was geen «unitaristische zet», Brussel is geen «fictieve hoofdstad» van de Vlamingen. D enen die zich destijds in de Vlaamse Raa uitgesproken hebben voor Brussel, en een grote nationale en Internationale ambitie voor Vlaanderen. Wij hebben steeds gewaarschu d tegen een na ·onalistisch Vlaanderen, dat zich achter zi ·n' ei en grenzen zou verschansen en al us e poort op Europa voor zichzelf zou sluiten. Geen e ele staat zo de elegenheid die zich aanmeld links laten i en. Vlaanderen loopt het risico de uropese trein te missen, die van 1993 af zo ho e wij allen langs Brussel passeert. Eenlom als Gerlo en de andere leden van het «Aktiecomité Vlaanderen '90» zijn wij gelu kig met de recente staatshervormi g en met de nieuwe structuren voor Brussel. Het hoofdstede ijk gebied is een volwaardig (derde) ewest geworden, dat aan de Vlami n s echts kruimels toebedeelt: een raa met 11 Vlaamse raadslede op 75, een e ec ·e e et vijf franstaI·gen en drie nederlandstaligen, een s atout aarin de Vlami gen te weinig aan 0 unne 0 en. aar de Vlaamse s ·jd ere igi gen hebben het destijds allemaal gedoogd omdat de VU ee de oplo ing ~had helpen uitwerken en omdat c iltz e an de ege ings afel zat. Twee jaa later 0 t aa eze Vlaamse be egi g i haar Iaap, Er steekt nu immers tegenwind op van uit de VU-basis zelf. En mete n eb .e Davidsfonds,

de Vlaam e Volksb wegin ,d VTB-VA en anderen ( et uitzon ring v Willemsfonds en het Ve meyl n 0 d ). mars» georganisee d (die zijzelf n b Ing noemden). Deze m rs va 6 · wam ten minste twee jaar te laat. u w zij vols ekt nutteloos en zelf eh d lij . DIe betogi geen verka t Vfl-initi · f (met een snufje Vlaams 10k) hee uitsluitend gediend om de communautai e assies even aan te wa eren. Allic open de VU (en het FDF) elec 0 aal voordeel te putten uit deze nieuwe communautaire opflakkerin . De doorsnee- VI ·ng kan er slechts e nadelen van ondervinden. Wij behoorden tot degenen die van meet af aan het nieuw Brussels statuut hebben afgeschoten. Maar het is niet omdat wij di e kwalijke Brusselse structuur afkeuren, dat wij meteen Brussel afschrijven als hoofdstad van Vlaanderen. De defaitiste van de Vlaamse beweging be effen nu dat z·j zich te partijdi g en dus te laks hebben hebben 0 gesteld op het moment wa op . een krac tige reactie gebode wa. u gedragen zij zich alsof een goede Bru el e oplossi een onmogelij e zaak wa . En dus en zij zich teru op de Aven ej . Zij hebben een neder aa~ gelede . zej willen hun medeplichtigheid niet erke nen. Zij bokken. Inmiddels hebben de franstaligen in deze nutteloze mars een nieuwe p ovocatie gevonden om de com unautaire calatie weer aan te zwengelen. Wij zien et aan de bekladding an de nederlands a ie verkeersborden langs de wegen en aan e hatelijke opschriften op V aa se open bal e gebouwen. Degenen die, zoals. Gerlo, Bru el 0 vlucliten effenen de weg voor d oprukende francofonie. et Vlaams defaiti e ve oorzaakt het ·omfalisme an e FDF en aa er ten: «Flama ds dehorskalken zij zowat ove a in Bussel. De Vlamingen, die n Brussel afsch ij en als hoofdstad doen preci es wat deze onverdraagzame francofone a jaren we en. Het is niet omdat men ee velds ag ve 10ren heeft, dat de oorlog erloren is. Wij geven ons in el geval niet gewo en. p. et Va Braban


De omgekeerde I!Y-ramideHet vergrijzingsproces in België

.IÎ

.

ROL

Op de jongste Raad van Bestuur van het L.V.V., mocht Camille Paulus Volksvertegenwoordiger Flamant, Eerste Ondervoorzitter van de Kamer verwelkomen. De gastspreker behandelde andermaal de pensioenproblematiek (zie ook Volksbelang januari 1990). Zoals trouwens de meerderheid van de Westerse landen, zit ook België sedert jaren met pensioenzorgen., Reeds in juli 1986 had de vorige regering de Nationale Arbeidsraad om advies gevraagd omtrent de mogelijke veralgemening van de pensioengereditigde leeftijd op 65 jaar, de berekening van het pensioen in 45sten en de gelijktijdige invoering van een stelsel van flexibele uittreding tussen 60 en 65 jaar op grond van de loopbaanonderbreking. Onder invloed van de veroudering van de bevolking en het rijpen van de pensioenstelsels zullen immers in de komende decennia de lasten fors stijgen. In een in 1988 gepubliceerde studie heeft de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) er immers op gewezen dat tegen het jaar 2020 de pensioenlasten zullen verdubbelen. Bij het uitstippelen van een pensioenbeleid zou de Regering er, dixit Emile Flamant, derhalve goed aan doen zich te laten inspireren door de conclusies van voornoemde studie, waar uitdrukkelijk gesteld wordt dat wie vandaag de ogen sluit voor het belangnjke fenomeen van de veroudering dat tot ver in de 21ste eeuw de samenlevin~ zal bepalen. bijdraagt tot het faillissement van de pensioenstelsels. Met de terugkeer naar de «retour du coeur» heeft ook inzake pensioenen de huidige regering geen oog voor de toekomst, zij is gewoon de gevangene van het heden. De begroting van Pensioenen die op de begroting van de Rijksschuld na de grootste uitgavenbegroting is, nl 210,7 mil2

jard in 1990, dekt slechts een deel van de uitgaven, aangezien een belangrijk deel gefinancierd wordt door de werkgevers en werknemersbijdragen, terwi1l ze evenmin alle pensioensteseis dekt, zoals provincies, NMBS, enz. Zo kan de totale uitgave aan pensioenen in 1990 geraamd worden op ongeveer 600 miljard. Er stellen zich dus vragen omtrent de mogelijkheid de pensioenlast nog lang door de aktieve bevolking te laten dragen en dit niet enkel vanuit een economische invalshoek, maar ook vanuit morele en psychologische hoek, nl. of de in aantal sterk verminderde groepen jongeren straks de bereidlieid zullen opbrengen de ouderen te blijven onderhouden.

ELECTORAAL

SPEL

Al deze en nog vele andere aspekten legden de huidige pensioenministers VANDERBIEST en DETIEGE echter naast zich neer om uit te pakken met een voorstel om de pensioenleeftijd uniform op 60 jaar te brengen en een berekening in 40sten. Uiteraard gaat het om een electoraal uiterst gevoelig voorstel dat evenwel van alle realiteitszin ontbloot is, bij zover dat op het Congres van de PS op' 19/2/ 1988 zelfs de PS-voorzItter G. Spitaels voor enige omzichtigheid ter zake pleitte. Ook vanuit CVP-hoek rezen er vrijwel onmiddellijk bezwaren op, aangezien gesteld werd dat een dergelijke regeling omkeerbaar moest zijn, bvb. 61 jaar in 1996, 62 jaar in 2000, enz ... Inmiddels hield de touwtrekkerij aan binnen de Regering, wat voor ~evolg heeft dat de toekomstige gepensioeneerden in de grootste onzekerheid leven betreffende hun toekomstig inkomen. Ook het begrotingsconclaaf van augustus 1989 kon daaromtrent geen uitsluitsel bieden. Wel resulteerde het conclaaf voor wat betreft de pensioenen op het minder aantrekkelijk maken van het brugpensioen in 1990. Meteen is ook het probleem van de brugpensioenen gesteld omdat sedert de invoering ervan in 1973 de omstandigheden grondig gewijzigd zijn. Het brugpensioen in zijn diverse facetten bereikt thans ongeveer 150.000 personen. Oorspronkelijk was het brugpensioen bedoeld als een tijdelijke maatregel ter bestrijding van de jeugdwerkloosheid. Vandaag is deze laatste evenwel spectacu-

lair gedaald, in bepaalde secto- Denemarken: de pensioenleefren tekent zich eerder een ge- tijd voor de vrouwen werd opgetrokken op de hoogte van die brek aan gekwalificeerd personeel af, de bevolking ver- van de mannen, nI. 67 [aar. oudert en dit alles terwij1 nog Italië: geleidelijk zal de penslechts 1 man op 5 aktief is sioenleeftijd opgetrokken worboven de 60 jaar, terwijl dit er den van 55 naar 60 jaar. W. Duitsland: het vervroegd drie op' vijf waren voor 1973. Daaruit kan gerust, aldus Emile pensioen wordt geleidelijk afgeFlamant, besloten worden dat schaft en opgevoerd tot 65 jaar een beleid waarbij oudere werk- tussen 2001 en 2006 en tussen nemers systematisch afvloeien, 2001 en 2012 voor de vrouwen. op geen enkele wijze meer door Het kan dus niet ontkend worden dat de pensioenlast zeer de evolutie van de arbeidsmarkt zwaar weegt en de demografikan worden verrechtvaardigd . sche evolutie zal die last nog Niettemin kan het geenszins doen verzwaren. ontkend worden dat de mogelijkheid om op vervroegde leef- Tussen 1980 en 2000 zal het tijd met brugpensioen te gaan aantal gepensioneerden met 60 door zeer velen als een verwor- % toenemen en tussen 2000 en 2030 zal het aantal nog maar ven recht wordt ervaren. Er blijven dus ti van problemen eens liefst met één kwart stijgen, zodat in 2030 ruim één en het hele pensioendossier blijft in de knoop zitten, alle vierde van de bevolking ouder zal zijn dan 60 jaar, tegenover pogingen van de topministers slechts 18 % in 1980. ten spijt. Naast de demografische deterDE KOSTEN minant is er een tweede belangDe Heer Flamant gaf in zijn rijke determinant, nI. de interne betoog dan een nader overicht berekeningsfactor van de werkover de actualiteitsvragen. nemerspensioenen. 1. De demografische evolutie De pensioenen voor de arbeiTussen 1980 en 2040 zal de ders respectievelijk de bedienbevolking tussen 0 en 14 jaar den worden pas vanaf 1955 resteruglopen van 20,1 % naar pectievelijk 1958 berekend op 14,6 %; de reëel verdiende lonen. Geleide bevolking tussen 15 en 59 delijk aan worden dus de lage jaar teruglopen van 61,4 % naar forfaitaire lonen vervangen 52,1 %; doro de werkelijk maar geplade bevolking boven de 60 jaar fonneerde lonen wat niet zonstijgen van 18,5 % naar 33,3 %. der gevolgen is voor de ontwikEr zullen dus ontegensprekelijk keling van de pensioenlasten. minder aktieven zijn die beta- Door dit proces zullen de pensilen terwijl hét aantál non-aktie- oenuitçaven in 2000 met ongeven dat ontvangt zal stijgen. veer éen vijfde zijn opgelopen 2. Financiële repercussies vol- in vergelijking met 1980. In gens het Planbureau 2030 zal de er uit voortspruitena. Optimistische hypothese de ~ensioenlast zelfs met bijna stijging van de lonen met een 50 Yo zijn gestegen. gemiddelde van 2,22 %. De voor de zelfstandigen in 1984 ingevoerde proportionaliKost van de pensioenen teit zal ook voor die sector de 1987 305 miljard pensioenlasten verhogen. 2000 462 miljard 2010 633 miljard Nog andere factoren die een 2020 883 miljard verhoging van de pensioenlas2030 1.030 miljard ten inhouden zijn o.m. 2040 1.432 miljard - door de toename van het aantal werkende vrouwen zulb. Pessimistische hypothese stijging van de lonen met een len het aantal dubbele pensioenen toenemen; gemiddelde van 1,75 %. ~ het aantal cumuls tussen overlevingspensioen en rustKost van de pensioenen 1987 205 miljard pensioen za. .'oenemen (reversi2000 440 miljard biliteit ook voor de mannen); 2010 582 miljard - het stijgend aantal ambtena2020 781 miljard ren waarvan weliswaar het pen2030 1.011 miljard sioen gedeeltelijk wordt gefi2040 1.109 miljard nancierd door een bijdrage van 7 % op de brutolonen, maar PENSIOENBELEID IN DE hoofdzakelijk door de lopende uitgaven van de overheid, nI. EUROPESE LANDEN circa 76 %, wordt gedragen. In verschillende Europese landen met een gelijkaardie demografische evolutie als de onze, FINANCIERING werden reeds maatregelen ge- De last van de huidige wettelijtroffen. ke pensioenregeling zal dus

vanaf 2010 buitensporige afmetingen aannemen als gevolg van de thans aangewende financieringspolitiek.


Deze steunt zich op het repartitie- of omslagstelsel, m.a.w. de bijdragen van de huidige werkende bevolking worden aangewend om de huidige pensioenen uit te betalen. Dit stelsel is dus guasi volledig afhankelijk van de demografische faktor en stelt dus enorme eisen aan de solidariteit van de beroepsbevolking. Bovendien geeft dit stelsel de gelegenheid om de reserves te manipuleren, wat uitlegt dat deze reeds grotendeels uitgedeeld zijn.

In de grond is dit stelsel de oorzaak: van de ontwrichting van de pensioenregeling en de traditionele oplossingen zoals een verdere verhoging van de fiscale en parafiscale lasten zijn uit den boze net zoals een forse vermindering van de pensioenuitkeringen uitgesloten is. Volgens de Heer Flamant ligt de oplossing van de Belgische pensioenproblematiek bijgevolg niet alleen in een afremming van de wettelijke pensioenregeling, maar ook in de invoering

vari aanvullende voorzieningen In het eerste geval gaat het om waarbij het kapitalisatieprinci- een kollektief voorzorgsplan pe en dus de opbouw van reser- aangegaan bij een levensverzeves meer centraal zou moeten keringsmaatschappij dan wel staan. het beheer van het aanvullend Nu reeds hebben talrijk bedrij- pensioenstelsel toe te vertrouven aanvullende pensioenrege- wen aan een zelfstandig pensilingen uitgebouwd ten voordele oenfonds. van hun personeelsleden. Men De actuele reserves mogen resraamt dat ongeveer één derde pectievelijk op 190 miljard en van de Bel~ische ondernemin- 100 voor de groepsverzekering gen onder eén of andere vorm en de zelfstandige pensioenreeds voorzien in een aanvul- fondsen worden geraamd. lend pensioen. Die bovenwettelijke pensioen- In die tweede pijler moeten het regelingen worden gefinancierd aanvullend pensioen zowel volgens het kapitalisatiestelsel voor werknemers, zelfstandiwaarbij dus gespaard wordt gen als ambtenaren ondergebracht worden door kollektieve voor eigen pensioen. fondsvorming. Er worden dus reserves aangelegd die samen met de beleg- Teil slotte moet worden voorgingsopbrengsten van die reser- zien in een derde pijler gedoor het individueel ves zullen dienen op de vormd pensioensparen. pensioenen uit te betalen. Dit stelsel staat onafhankelijk De uitbouw van een aldus gedriepijlerstelsel van de demografische ontwik- concipieerd keling maar heeft een zwakheid moet worden bevorderd door wat betreft het incalculeren van fiscale stimulansen. Een gezonde financiering verde inflatieverwachtingen. De werkgever beschikt momen- onderstelt evenwel een beJ?erteel over twee wezenlijk ver- king van de wettelijke pensroeschillende vormen van aanvul- nen om ruimte te heboen voor lende pensioenvoorzieningen, de uitbouw van de reserves nl. de groepsverzekering en het (looneffekt). zelfstandig pensioenfonds. Vanzelfsprekend zou de bevor-

dering van het kollektief en individueel pensioensparen een belangrijke weerslag hebben op de gelden kapitaalmarkt. In Nederland bijvoorbeeld spelen de pensioenreserves reeds een belangrijke rol in de financiering van de bedrijven en van de overheid. Het is in die richting dat een oplossing kan worden gevonden waarbij een kombinatie tussen het repartitiestelsel en het kapitalisatiestelsel tot stand komt, te spreiden over 15 à 20 jaar en geleidelijk in te voeren over de verschillende leeftijdscategorieën. Sommigen denken, aldus Emile Flamant, insgelijks reeds aan een vierde pijler die aansluit bij de voorstellen omtrent de flexibiliteit van de pensioengerechtigde leeftijd. Deze ideeën komen er op neer dat men zich gaat afvragen of sommige vervangingsinkomens niet gedeeltelijk zouden kunnen verwisseld worden met lonen uitbetaald in de non-profit dienstensektoren : sociale behoeften, crèches, bejardenverzorging enz ... Hedwig DE KOKER wordt vervolgd .

Het wederzijds huwelijksbedrog

Armemie Neyts: «Vlaamse betoging kwam te laat, maar Brussel-wet moet in soort «tweede fase» bijgewerkt worden

Dat is een _proces dat zich al jaren ontwikkelt». - Die communautaire vrede is in het eerste levensjaar van de Brusselse regering meermaals aangegrepen om te bewijzen dat het goed gaat. Gaat het dan echt zo goed in Brussel ? Net voor de eerste verjaardag van de geboorte van het Brussels Annemie Neyts : «Het gaat heleHoofdstedelijk Gewest kwam een deel van de Vlaamse Beweging maal niet goed. De drieledigin de hoofdstad op straat. Vele bekende Vlamingen, zoals heid is zowat het ergste wat Annemie Neyts behoorden tot de afwezigen. Zij vindt dat de Brussel kon overkomen. Of daar betoging ruim te laat kwam, dat protest tegen het «verfoeielijk iets aan kan gedaan worden zal Brussel derde gewest» vijgen na Pasen zijn. Toch moet er volgens afhangen van de manier waarop Annemie Neyts een «tweede fase ter hervorming van de Brusselse de Senaat in de derde fase instellingen» komen, «om de blunders van SchiItz en Dehaene wordt hervormd. Wordt dit een Senaat van de gemeenschapongedaan te maken». pen, zoals de PW wenst, dan is «Zij die in de betoging van het drog kan je dat noemen. Nu is er nog hoop. Wordt de Senaat Aktiekomitee Vlaanderen '90 een duidelijke scheuring bin- een assemblée van de gewesten, opstapten, zijn precies diegenen de Vlaamse Beweging aan dan zullen de Vlamingen nog nen die in 1988 door onderhan- het licht gekomen die Van Ger- enkel in de Kamer een meerderdelaars Dehaene en Schiltz voor ven met zijn verklaring over een heid behouden wat dramatisch Vlaanderen» is voor de Vlaamse Brusselse schut werden gezet. Systema- «onafhankelijk tisch werd de Vlaams-nationale nogmaals in het licht heeft verkozenen. Ik klaag zonder meer het democratisch deficiet gezet. top van de niet-partijpolitieke van de Vlaamse verkozenen in beweging door hen slecht ingede Brusselse instellingen aan. licht. Zelfs toen werd het Over- Pacificatie WeetJ'e dat wij in commissielegcentrum van Vlaamse Vere- - Tegen alle verwachtingen in verga eringen van de Vlaamse nigingen nooit geconsulteerd. werden de Brusselaars niet op Gemeenscliapscommissie soms Van Gerven en Van Buynder de korrel genomen ? met drie mensen vergaderen en bleven buiten de krijtlijnen». Annemie Neyts: «Van Gerven stemmen over ordonnanties ? - Zal de betogin~ ook invloed maakte het nog erger. Enerzijds Die toestand is nog erger dan in hebben op de politici ? fulmineren tegen Brussel als de vroegere Nee». Annemie Neyts: «Ik denk het deelstaat en anderzijds alle lof niet. Tenzij op het Vlaams Blok naar de Vlamingen in de Brus- Tweede Brusselse fase en de Volksunie die mee op- selse regering toezwaaien. Hun - Wat stelt u in de plaats ? stapten. Schiltz en Dehaene aanwezigheid is er geenszins de Annemie Neyts: "Ik blijf voorzullen er niet van wakker lig- oorzaak.van dat er communau- stander van een hoofdstedelijke gen. Wederzijds huwelijksbe- taire pacificatie is in Brussel. structuur, maar die zich niet

beweegt op hetzelfde niveau als de twee andere gemeenschappen. De Brusselwet moet in de vorm van een tweede fase opnieuw bekeken worden. Er moet wat veranderen aan de zwakke vertegenwoordiging van de Vlamingen. Op termijn moet de huidige situatie leiden naar een inkrimping van de Vlaamse vertegenwoordiging binnen de Executieve. Waarom geen 2t3 vertegenwoordiging voor de franstaligen en 113 voor de Vlamingen. Per taalgroep kan men dan de gewestelijke materies samen en de gemeenschapsmateries apart behandelen. 75 leden voor een hoofdstedelijke raad is te veel. Ook het aantal ministers en staatssecretarissen moet verminderd worden. Onder de mom van bevoegdheidsconflicten worden teveel partijpolitieke belangen beslecht. Daar is de burger niet mee gediend». 3

Economie en ecologie

ziin.geen tegengestelden

Vlaamse liberalen zullen bij komende regeringsonderhandelingen

milieuministerie opeisen


Als het aan PVV-voorzitter Guy Verhofstadt ligt, dan moet Karel Poma - oud-voorzitter van het LVVen ooit de eerste staatssecretaris voor milieu - bij een eventuele toekomstige regeringsdeelname een liberale opvolger krijgen. In zijn slottoespraak op het milieucongres te Oostende (5 en 6 mei] pleitte Verhofstadt immers voor het oprichten van één milieuministerie. Even voordien had het congres éénparig het milieubeleidsplan voor de komende decennia goedgekeurd. Grote krachtlijn: een degelijk milieubeleid staat niet lijnrecht tegenover economische groei, Integendeel zelfs: de economische groei is broodnodig om het milieu indringend te saneren. Het PVV-milieubeleidsplan bestrijkt de periode tot 2010, jaarlijks prijskaartje 86 miljard fr. Dit bedrag mag niet door bijkomende heffingen mag worden bij elkaar gebracht, maar moet door de overheid worden opgehoest.

Heroriënteren Volgens de PVV moet de staat jaarlijks een kleien 33 miljard fr. in het milieu investeren. Dit vooral voor de bouw van rioleringen en collectoren, en voor het wegwerken van de histori•sche milieuschade. Het geld daarvoor zou moeten komen uit het heroriënteren van de gelden die nu nog naar economische expansie gaan. «De economie stelt het nu zeer goed. De bedrijven hebben die steun niet echt meer nodig, dus waarom ze nu nog geld toestoppen T», zo stelt Verhofstadt. De overige 53 miljard is bedoeld voor de fiscale stimuli die als «beloning» gaan naar burgers

en bedrijven die inspanningen doen om milieuvriendelijk te gaan leven en/ofwerken. «Voor die 53 miljard fr. moet de overheid een maatschappelijk contract afsluiten waarbij elk jaar een vast gedeelte van de economische groei wordt voorbehouden aan de verwezenlil'king van het ecologisch herste », aldus de PVV-voorzitter. «Volgens onze berekeningen komt dit jaarlijks neer op 1 % van de groei van het BNP. U ziet, de economische groei is onontbeerlijk voor het voeren van een degelijk milieubeleid». Heffing is uitzondering «Er moet gewerkt worden langs 4 grote lijnen. De taak van de overheid bestaat in de eerste plaats uit het bepalen van de objectieven voor een langere periode, en die ook te controleren door middel van, bij voorbeeld, onpartijdige milieurechtbanken. Er moet ook aan correcte informatie over de toe- Karel Poma, de eerste staatssecretaris voor milieu

De Pl'V-top in gesprek met voormalig milieuminister 4

Ed Nijpels

stand van ons milieu gewerkt worden», «Voorts moet de vervuiler zelf instaan of betalen voor het wegwerken of voorkomen van pollutie indien dit individueel meetbaar is. Indien niet - en dit is, bij voorbeeld, het geval voor luchtvervuiling - moeten fiscale stimuli ervoor zorgen dat het probleem aan de bron wordt aangepakt. Pas als het niet mo&elijk is een bepaalde vervuiling weg te werken, moeten er heffingen komen». In tegenstelling tot het milieubeleidsplan van gemeenschapsminister van Leefmilieu Theo Kelchtermans, formuleert de PVV, op basis van een studie gemaakt door het studiebureau SGS-Ecocare, doelstellingen op alle terreinen van de milieuvervuiling. Voor water-, bodem-, en luchtvervuiling, voor geluidshinder en natuurbehoud worden concrete objectieven en te nemen maatregelen voorgesteld. «Bij eventuele re~eringsonderhandelingen gOOIen we die allemaal op tafel», zo voorspelt Verhofstadt. Klaus Van Isacker

De essentie van het politiek liberalisme in België


Vorig I'aar verscheen de monumenta e geschiedenis van het liberalisme in België, uitge&even, in een nederlandstalige !ll! een franstalige versie. door een pleïade van vakhistorici onder leiding van de hoogleraren Adriaan Verhuist en Hervé Hasquin, in samenwerking met het Liberaal Archief (Gent) en de Paul Hymans-stichting (Brussel) Het liberalisme in Bel ië. Tweehonder jaar Geschieoenis. Brussel, 1989). Stevig onderbouwde en luxueus gepresenteerde eerste synthese over het onderwerp. zoals het hoort royaal uitgespreid over 426 bladzijden. Prof. Marcel Bots. voorzitter van het Liberaal Archief achtte het terecht aangewezen om daarnaast een beknopte versie, toegankelijker voor het brede publiek qua stijl en kostprijs. op getouw te zetten, en nam het berekend risico om het als een één-mans-onderneming, nog zelf uit te werken ook. Het is een schitterend boek(je) geworden, waarin in amper 63 bladzijden de essentie van het grote broertje geboden wordt. Een groot risico was er overigens niet aan verbonden met een ervaren publicist en erudiete onderzoeker als Marcel Bots, overigens één van de gewaardeerde medewerkers van de collectieve geschiedenis van het liberalisme. Hij is ook een leven lang actief geweest in de liberale familie. zodat er ruimschoots affiniteit voorhanden was om de ideologische mutaties subtiel aan te voelen en om taktiek en maneuvers precies in te schatten met een minimum subtiel aan te voelen en om taktiek en maneuvers precies in te schatten met een minimum van inside-ervaring. Dit laatste staat allerminst bijzonder kritische appreciaties en eenongebonden afstandelijkheid tegenover thema en protagonisten in de weg. Marcel Bots heeft een scherpe pen en een onafhandelijk temperament. Ironie en speldeprikken zijn nooit ver weg. De auteur onderscheidt duidelijk de essentie van het bijkomstige. en al degenen die het politiek liberalisme echt in een nieuwe richting stuwden op het ideologische of het organisatorische vlak krijgen volmondig de aandacht waarop ze recht hebben. Het is een heroïsche en delicate opgave in een wereldje waarin halve goden met echte «helden» cohabiteren. Bots' boek valt uiteen in zeven hoofdstukken. op chronologische basis. Het eerste schetst de aanloop. de partijstrijd onder Jozef 11. eind van de 18de eeuw.

Marcel Bots, omringd door Annemie Neyts en prof f. Hannes bij de oprichtingsplechtigbeid het Liberaal Archief

toen de Vonckisten, als voorlopers. pleitten voor een parlementair bestel dat de burgerij op eigen vleugels zou laten vliegen; in de Hollandse tijd dook bij ons de term liberaal voor het eerst op om een politieke stroming aan te duiden. In de tweede fase, het unionisme (183047). toonde de liberale strekking zich al gelukkig met het afdwingen van een essentieel liberale grondwet. waarin dan wel noodgedwongen aan de liberale katholieken en de katholieke godsdienst als structuur levenskansen dienden geboden.

Partij haar progressieve tactiek die electoraal niet zo lonend bleek. om opnieuw dichter aan te sluiten bij haar vroeger traditioneel burgerlijke kiespubliek. Dit leidde doorgaans moeiteloos tot coalities met de katholieke partij. waarin eveneens de conservatieve vleugel de toon aangaf. Deze situatie van quasi ononderbroken regeringsdeelname holde echter wel meer en meer het ideologisch gehalte van de partij uit, zodat ze haar identiteit grotendeels verloren heeft.

Dat is de droeve ideologische leegte waarmee de partij na 1944 (hfst. 7) moet starten. Tot De oprichting van een formale 1961 gebeurt er bitter weinig. Liberale Partij in 1846 verliep en wordt het interbellumrecept sneller dan bij de katholieke van de vele regeringsdeelnaconcurrent. Deze organisatori- men en de daaruit voortvloeiensche voorsprong leverde dan de zoutloze compromissen verook in de I'aren 1848-84 (hfst. 4) der toegepast. Naast een vaag een duide ijk liberaal overwicht «sociaal liberalisme» en ideoloop. Deze fase kontrast eert wel gisch afgezwakte Keynesiaanse fel met de lange episode van conjunctuur-ingrepen, beperkhomogeen katliolieke regerin- te de ideeënbus zich tot het gen van 1884 tot 1918. De hele steunen, althans tot 1958, van 19de eeuw concentreerde de li- een laïcistische houding in de berale partij zich op de school- «laatste schoolstrijd» der jaren strijd. Dit ideologisch punt, on- '50. Nadien starten de voortduderdeel van een nog breder rende mutaties en aanpassinanticlerikaal programma. was gen. waarbij in vlug tempo het cement dat in al die jaren de steeds nieuwe inhoudelijke acspanningen tussen doctrinairen centen gelegd worden en zelfs en radicalen binnen de partij nieuwe structuren uitgewerkt. grotendeels onder controle kon houden. Rond concrete punten. De eerste fundamentele inzoals de invoering van net alge- greep. en tevens breuk met een meen stemrecht, waren deze traditie van meer dan een eeuw fracties zo heftig verdeeld dat is de ontkoppeling geloof en het in 1887 toch tijdelijk tot een politiek. de operatie-Vanaudenfeitelijke splitsing kwam. waar- hove van 1961, die de partiJ" nu bij de radicalen een afzonderlij- PVV geheten, ook voor ge ovike Progressistische Partij cre- gen openstelde. Het vernieuëerden. Na het herstel van de wingsproces was overigens eenheid door Paul Hymans. in reeds vroeger ingezet door de 1900. werd een tactisch kartel Brusselse liberaal Roger Motz, gesloten met de socialisten. Deze openin~ ging samen met doch dit kon de katholieke een forst antI-travillistische inmeerderheid niet breken. jectie. Vooral in Wallonië boekte men hier succes mee. Voor Tussen beide wereldoorlogen een echte doorbraak in Vlaan(hfst. 6) veranderde de Liberale deren bleek een tweede aanpas-

van

sing nodig. nl. het geloofwaardig maken van de PVV als vlaamsgezinde partij en het wegwerken van haar franskiljonse tradities; dit lukte door het samenspel van Herman Vanderpoorten. Frans Grootjans en Willy De Clercq. die in 1971 een Vlaamse vleugel in de partij doorduwden en in 1972 formaal de Vlaamse PVV boven de doopvont hielden. Deze kreeg prompt een geheel eigen signatuur: een ethisch-progressief imago en de ambitie om een brede centrumpartij te worden. Het laatste aggiornamento, dat van de radicale liberalen onder impuls van Guy Verhofstadt op het Congres te Kontrijk in 1979. ging in oe richting van het terugdringen van de Staat, en het doorduwen van privatisering als antwoord op de crisis. Heel wat van dit gedachtengoed werd gerealiseerd in regeringen met liberale deelname tussen 1981 en 1987. Vermits het Liberaal Archief in 1989 nog maar pas. van de hand van Inge de Schuyter. een selectieve bibliografie uitgaf. had het geen zin deze synthese van een boekenlijst te voorzien. Wel heeft de auteur gelukkig gezorgd voor vele zinvolle illustraties. vaak pamfletten en karikaturen, die in gebalde vorm het exposé nog eens extra verduidelijken met een ironische invalshoek. Deze beknopte geschiedenis biedt de essentie van het complexe verloop en door zijn vlotte stijl tevens het intellectueel genot van een uitermate toegankelijke introductie. W. PREVENIER Marcel Bots. Beknopte geschiedenis van de Liberale Partij. Gent. Liberaal Archief. 1989.63 blz. Te bekomen door storting van 200 fr. + 25 fr. varzendingskosten op rekening 551-2843700-20 van Liberaal Archief. Kramersplein 23. 9000 Gent.

5


«Ze poetsen hun laarzen en scherpen hun bijlen» Dit artikel gaat over illusies en harde waarheden. De meeste mensen laten zich niet graag het een ontnemen en sluiten liefst de oren voor het ander. De wereld maakt een periode door van geweldige en verheugende veranderingen. Maar utopia bestaat niet en de geschiedenis leert ons, dat gelooTin de vooruitgang van de mensheid er ons nooit mag toe verleiden onze waakzaanilieid af te leggen. Misschien komt het omdat aardrijkskunde en geschiedenis in het onderwijs aan belang hebben ingeboet, dat de jon~ere generaties steeds afstandelijker reageren op de lessen uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Al lijkt het inderdaad beter de scholieren helemaal geen geschiedenisles te «geven», dan ze vol te pompen met de chauvinistische nonsens die voorheen soms voorheen soms voor geschiedenisles doorgin~. Hitler herinnerde zich later bi]na met vertedering zijn leraar geschiedenis, die hem het nationalistische en Germaanse pathos inprentte. Het was beter geweest dat Dolfke die dagen was gaan vissen of knikkeren. Hoe dan ook, het is duidelijk dat iedere nieuwe generatie de realiteit over het veile den en de steeds dreigende gevaren moet worden bijgebracht. En de vrees van de vergrijzende en verdwijnende generaties, die het «allemaal hebben meegemaakt», is dat veel leed en wreedheid zal worden gebagatelliseerd en zelfs vergeten, met alle gevaren voor een herhaling. En wat dat betreft is niet alle nieuws uit de Sovjetunie en Oost-Europa even geruststellend.

WAARHEEN GORBATS]OV? Gorbatsjov is nu al meer dan vijf jaar aan de macht in de Sovjetunie en in die tijd heeft hij heel wat uitgelokt. We hoeven er hier niet op terug te komen. Maar nadat hij de uitwisseling van gedachten heeft mogelijk gemaakt en nadat hij Oost-Europa als ballast heeft overboord gezet, blijft zijn economische hervormingspolitiek in het dak steken. En oOKpolitiek blijkt hij zijn grenzen te hebben bereikt. De ontevredenheid neemt toe. De sovjetburgers zijn onzeker en bang. Zij willen wel een beter en minder hard bestaan, met eindelijk meer en degelijker consumptiegoederen, maar ze stellen vast dat ze nu nog minder aan hun trekken komen dan voorheen. Dat geeft allerlei conservatieve krachten in de Communische Partij een gedroomde 6

kans om in de tegenaanval te gaan. Anderzijds zijn er de radicale hervormers die eisen dat er werk wordt gemaakt van een vrije markt-economie. Onder de oppositIegroepen mengen zich echter allerlei tendensen, ook uiterst rechtse. Antesemitisme is nooit weg geweest uit de Sovjetunie en met name Stalin bezondigde zich er aan. Maar Pamyat, de Russische nationale orthodoxe beweging, beoefent een meer traditionele vorm van antisemitisme. In heel Oost-Europa laten (weliswaar kleine) groepjes oude en nieuwe fascisten van zich horen. Zij zoeken aansluiting bij hun Westeuropese soortgenoten. De communistische regimes van de Sovjetunie en haar voormalige Oosteuropese satellieten beweerden nochtans, dat zij « bourgeois» -verschijnselen zoals nationalisme en antisemitisme hadden uitgeroeid. Dat blijkt dus evenzeer gelogen als de beweringen, dat met «het vestigen van het socialisme» misdaad, drugverslaving en prostitutie automatisch waren verdwenen. Nu er in de sovjetpers kan over geschreven worden blijken ze even ondermijnend te woekeren als waar ook ter wereld. En ook 1 mei is niet meer zoals destijds. 1 mei op het Rode

Plein van Moskou was dit jaar zelfs sensationeel, iets wat sinds Lenins bolsjewistische staatsgreep niet meer was vertoond. De partijbonzen hadden eerst nog minzaam de betrekkelijk traditionele stoet van de officiële vakbonden geschouwd, maar werden vervolgens geconfronteerd met een bont amalgama van protestmarcheerders. Gorbatsjov hield het een tijd vol, maar verliet toen somber en zichtbaar geërgerd het dak van Lenins mausoleum. De slagzinnen van de soms stuntelige maar overduidelijke spandoeken moeten nog dagen op zijn netvliezen hebben gebrand en de woedende kreten moeten nog lang in zijn oren hebben nageklonken. Voor een man die is opgeklommen in de Marxistisch-Lenistische Eenheidspartij en die zich niettegenstaande zijn hervormingsl?lannen nog steeds een overtuigd communist noemt, moet het inderdaad een schokkende ervaring zijn geweest. Een schrijnender bewijs van de mislukkig van het sovjetregime en van de woede van het «gewone volk» kon hem niet worden gegeven. De fout van Gorbatsjov is dat hil'A heeft gezegd, maar niet B wi of kan zeggen. Hij wil de kool en de geit sparen. De gebeurtenissen in Georgië,

Azerbeidjan, Armenië en vooral in de Baltische staten zijn verontrustend, maar nog erger is de ontevredenheid over de economische toestand. En noch de slogans van de officiële vakbonden, noch die van de «alternatieve betogin~» waren gunstig voor Corbatsjov. Een van de officiële vakbondslogans luidde: «genoeg experimenten. Laten we aan het werk gaan», een ander: «markteconomie: ja, werkloosheid: neen», en ook: «wij willen leven, niet bestaan». De onofficiële slogans zegden de sovjetpresident nog meer ongezouten de ruige warheid: «Weg met het rood fascistisch imperium», «weg met de KGB», «eten is geen luxe», «tweeënzeventig jaar op weg naar nergens», «Socialisme, neen dank u», «Gorbatsjov ontslag» en ook «Gorbatsjov: handen af van Lithouwen».

LITHOUWEN Deze laatste slogan herinnerde Gorbatsjov aan een bijzonder pijnlijke doorn in zijn vlees. In naam heeft hij meer macht dan enig sovjetpresident, maar ook met Lithouwen zit hij muurvast. Officieel heeft de Sovjetunie toegegeven, dat het HitlerStalinpact van augustus 1939 waarbij o.a. de Baltische staten door de nazi-Führer aan de


communistische dictator werden cadeau gedaan, onwettig is. Lithouwen heeft dus zijn onafhankelijkheid niet uitgeroepen, het heeft alleen teruggenomen waar het recht op heeft, Maar het heeft dat wel gedaan op een zeer ongelegen moment, zowel voor Gorbatsjov als voor de westerse politici. President Bush en OOK de Westeuropese leiders willen Gorbatsjov «sparen» en dringen daarom niet te hard aan CJP die Lithouwse onafhankelijkheid. Maar vooral in de VS gaan er meer en meer stemmen op om te protesteren dat hierdoor een klein land, zoals destijds Tsjechoslowakije, wordt opgeofferd op het altaar van het appeasement. President Bush moet schoorvoetend toegeven aan de toenemende druk vanuit de Amerikaanse Senaat om Gorbatsjov de economische duimschroeven op te zetten. Maar wanneer de VS zich koeler gaan opstellen komt zeker niets meer terecht van Gorbatsjovs economische plannen. De toestand van de sovjeteconomie is catastrofaal. Velen zien Gorbatsjov daardoor ten val komen. Anderen vrezen, dat hij de «vlucht naar voor» zal kiezen en dus hard zal optreden t~en alle nationalismen om zo zijn positie te redden. Gorbatsjov heeft wel beloofd dat hij geen geweld zal aanwenden, maar intussen gebruikt hij economisch geweld tegen Lithouwen, laat hij er gebouwen bezetten en sovjettanks demonstreren. En daar zijn we dan weer bij het ultieme communistische argument aangeland: de tank. En het inzetten van tanks betekent: het inschakelen van het leger. Het leger krijgt daarmee weer grotere invToed en daarom ook meer gelegenheid om zich te verzetten tegen Gorbatsjovs ontwapeningsvoornemens. Stasy Lozoraitis, reizend ambassadeur van het nieuwe Lithouwse bewind, heeft de nadruk gelegd op het economisch aspect van de Lithouwse onafhankelijkheidsstreven. «De Sovjetunie is als een verdrinkende dinosaurus. Wij hebben alle banden doorgesneden omdat wij niet samen met de dinosaurus willen verdrinken».

ONGEWAPEND INDEJUNGLE Niet alleen in de Sovjetunie en Oost-Europa verliep de 1 meiviering in verspreide en onthutse geluiden. De «nieuwigheid» werd hier en daar blijkbaar gezocht in een variant op hef oude

«gebroken geweer». Uitgerekend in een onzekere tijd, dat alles labiel is en Oost-Europa behoefte heeft aan een sterke Westeuropese band, gaan er stemmen op, niet om zoveel mogelijk te ontwapenen, wat iedereen toejuicht, maar om West-Europa eenzijdig en drastisch te ontwapenen en het verenigd Europa voor «ordehandhaving» te voorzien van een «Costaricaans leger». Want «oorlog is zinloos geworden», zo heet het. Mgezien van het feit dat oorlog voor beschaafde mensen eigerilijk altijd zinloos is geweest, vragen degenen die de «ontdekking» deden zich blijkbaar niet af of de oorlog wel voor iedereen «zinloos» is geworden. Wie een krant openslaat vindt dagelijks wel benchten over de een of andsere oorlog. In een wereld die meer dan ooit op een jungle lijkt, waar potentaten van allerlei slag zich tot de tanden bewapenen en alles op haren en snaren zetten om in het bezit van kernwapens te komen, in een wereld waar religieuze en andere fundamentalisten met een Middeleeuws

fanatisme bloedbaden aanrichten, hele passagiersvliegtuigen laten neerstorten en het nemen van onschuldige westerse gijzelaars een geoorloofd en probaat middel vinden om hun economische en politieke doeleinden te bereiken, krijgt Europa de raad om zich te voorzien van een soort operetteleger , in een arcadisch «ruritania» van de Atlantische Oceaan tot de Oeral. Opvallend is wel dat in dit soort messiaanse verwachtingen weinig of geen plaats wordt toebedacht aan de voortzetting van de alliantie met de VS. De Amerikanen en bij uitbreiding de Angelsaksers, die hebber Dijgedragen tot het herstel en de handhaving van de democratie in West-Europa, zijn ongewenst en worden zelfs de boemannen van de nieuwlichters van een Europees «continentaal» nationalisme, dat zowel links als rechts aanhang krijgt en dat op lange termijn evenveel gevaren inhoudt als gelijk welk natiorialisme. Anderzijds lijkt niemand in die kringen overdreven bezorgd over de moslimvloedgolf, die

nog nergens een regime heeft voorgebracht, dat zelfs maar in de verste verte iets met democratie uitstaans heeft. En evenmin worden daar vragen gesteld over het ontbreken van een echte democratische traditie in de Sovjetunie. Volgens het geijkte systeem van de intellectuele terreur worden degenen die twijfelen aan de opportuniteit van een dergelijke abdicatie, uitgescholden voor militaristen en oorlogstokers, die «de tekens van de tijd» niet begrijpen. Maar als de geschiedenis ons enig teken heeft geçeven dan wel dat de democratie een teer plantje is en dat de democraten op hun hoede moeten zijn, zowel voor hun vijanderen van binnen als voor die van buiten. Het klinkt als een cliché maar de vrijheid moet wis en waarachtig elke dag opnieuw worden verworven. Verstandig reageren, zoals het verzaken door de NATO aan de modernisering van de kernraketten op korte afstand, is heel wat anders dan omwille van kortzichtige electorale berekeningen de veiligheid van het vrije Westen in gevaar te brengen. En allicht is een overdreven toegeeflijkheid nog de slechtste dienst die men Gorbatsjov kan bewijzen.

EEN ONTSNAPTE UIT AUSCHWITZ

Kamers voor reizigers Antwe1pen is een gastvrije stad en zo is het maar net, drie jaar voor 1993. Ten einde de reiziger in de metropool te verwennen worden hem/haar folders ter hand gesteld met de bescltikbare hotelaccommodatie. Eilacie, wat blijkt? In het jongste drukwerkje zijn 35 hotels en campings niet meer opgenomen. Gesloten? Mgebroken ? ~nszins ! . ZOals bekend is Antwe1pen een stad m herstructurermg en wordt er bespaard waar dat kan. Ook op folders. Vr!?B$.erwas de hotelfolder een stadsuitgave, de nieuwe oiiiclële hotellijst (verkrijgbaar in alle toeristische kantoren van de stad) werd vervaardigd door de v.z. w. Horeca AntwerP!3nen Omgeving. Prompt besloot cJ.ev.z. w. alleen leden van ue v.z. w. op te nemen. Na 11e eerste selectie, volgde er e.en tweede: enkel wie zijn bijdrage in de drukkosten (een kleine 10.000 fr.) betaalde, kreeg een plekje gereserveerd. Als je in info-folder gelooft, zijn er nu in Antwe1pen alleen nog maar kamers te vinden tussen 3.000 en 6.000 fr. per nacht. Er bestaan geen jeugdhotels (noch jeugdherbeI'(J) meer in de Scheldestad. naar liet ZeemanshulS kim je f1wten, de twee stedelijke k~peerterreinen zijn ribbedebie. Als dit een proeve van informatie is naar de culturele hoofdstad van Europa toe, staan wij er schoon voor. Een paar/·aar geleden hebben wij hier al eens een stadsplB!l gehad vo straten en pleinen die el sinds de Franse revolutie niet meer bestaan. Europeanen aller landen, nog twee en een half jaar ! «WiJ zijn bereid» zou wijlen Cyriel Verschaeve gezegd hebben.

Mei is ook een maand van herinneringen. Onlangs werd op de Nederlandse TV een van de weinige ontsnapten uit Auschwitz aan het woord gelaten. Hij sprak een aanmaning tot waakzaamheid uit, die bestemd leek voor diegenen in het Westen, die in de waan verkeren, dat we ons enige laksheid kunnen permiteren. Lex van Weren, trompettist van beroep, dankt zijn leven aan het feit, dat hi] in het vernietigingskamp deel uitmaakte van liet orkest, dat op bevel van de SS o.a. ook bij terechtstellingen moest spelen. De thans 70-jarige van Weren, die uit ervaring en met moreel gezag mag spreken, is nog steeds verbijsterd over het feit, dat de kwelduivels, die miljoenen mensen op technisch perfecte wijze ombrachten, er eigenlijk zo weinig duivels en integendeel zo erg «gewoon» uitzagen. De banaliteit van die monsters moet ons ook nu een waarschuwing zijn, aldus van Weren, «want ze lopen er ook nu weer rond, overal ter wereld en reeds poetsen ze hun laarzen en scherpen ze hun bijlen».

7

«The War of the Sexes» : rozen-oorlog met veel doornen (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Garbo' s Grote Finale In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië werd «The War of the Rosés» uitgebracht onder de slogan «Once in a lifetime comes a motion picture .that makes you feel like falling in love all over a~ain. This is NOT that picture !» En dat klopt voor eenmaal als een bus. De lotgevallen van de Roses zijn inderdaad niet van aard om een verliefd stel aan te sporen tot het hals over kop aangaan van een echtverbintenis en getrouwde koppels wordt in deze tragi-komische «tranche de vie» vaak een spiegel voorgehouden. Een gevoel van «vlinders in de buik», zoals de vrouwelijke Clouseau-fans naar hun zeggen hebben bij het aanschouwen van verleidelijke Koen, is er zeker nooit bii1) l•

Het modelhuwelijk van de echtgenoten Rose (Michael Douglas en Kathleen Turner) wordt beëindigd in een luchtgevecht, waarin ze elkaar naar het leven staan als een soort onverschrokken trapezisten, bengelend aan de kostbare kroonluchter, die de enorme hal van hun chique landhuis siert. Deze krankzinnige slot-scène geeft meteen de cynischkomische toon aan, waarmee Danny de Vito zijn «war of the sexes» tot een van de grootste kassa-hits van de jongste tijd heeft gemaakt. Zoals te verwachten was, heeft het venijnige mannetje uit de populaire

TV-reeks «Taxi» met deze «Rozenoorlog» onverschrokken gebroken met een jarenlang geldend Hollywood-taboe. Voor hem bestaan er immers geen echtelieden, die «als goeie vrienden uit elkaar gaan». Dat is gewoon larie, vindt Danny, als je toch zulke goeie vrienden zijt, waarom blijf je dan niet gewoon samen? Toch véél eenvoudiger en vooral minder duur dan een echtscheiding! » Als advocaat en huis-: vriend van Barbara en Oliver Rose doet hij tegenover een nieuwe echtscheidingskandidaat het weinig stichtelijk verhaal van een «romance», die niet bestand bleek tegen steeds toenemende welstand en die in feite al van bij de aanvang tot mislukken gedoemd was. Likkebaardend over het failliet van een relatie die met de liefde (?) als vertrekpunt, over 18 jaar van knokken om zich een plaats in de maatschappij te verwerven, fataal uitmondt in vervreemding en uiteindelijk voor niets terugdeinzende haatgevoelens, brengt de Vito tegelijkertijd het relaas van de broosheid van de zo gekoesterde «American Dream» en maakt hij het proces van de dwaasheid van het yuppie-dom. De Roses ontmoeten elkaar op een veiling tijdens dewelke ze tegen elkaar opbieden voor een afschuwelijk ivoren beeldje. Zij haalt het met brio en met-

Greta Garbo: met Robert Taylor in «Ceille» (1936) 8

ARCHIEF

een worden de verhoudingen vastgelegd van het «huwelijk», waartoe na een stormachtige bedscène wordt besloten. De dochter is van háár, de zoon van hém. De kat luis- u, tert naar háár, de hond ~ naar hém. Zij richt hun ~ weelderige woning in, hij Danny de Vito: betaalt de zware rekeninduivels mannetje gen. In de sleur van het dagelijks gevecht om het film, «Two-faced Woophouden van hun status man», trok zij zonder spijt is er geen plaats meer voor de poorten van de MGMenige intimiteit. Het hustudios achter zich toe om welijk is al lang een stille haar verder leven teruggedood çestorven, de parttrokken te slijten in een ners ZIjn letterlijk op elappartement aan de East kaar uitgekeken. Maar de Side van Manhattan. geplande boedelscheiding Niemand slaagde erin gaat gepaard met een echhaar uit haar «splendid te oorlogsverklaring. Het isolation» te halen. Garbo, wraakzuchtig geweld dat wereldberoemd om haar de Roses aan de dag leggen kille noordse schoonheid, bij de ontbinding van bun haar verlokkende ogen, huwelijks-deal, doet de diep als bergmeren, en vernietisende fratsen van liclit-spottende lippen, is Tom en [erry verbleken tot zonder twijfel de grootste een Quaker-gebedsstonde. ster, die Hollywood ooit Niets of niemand wordt voortbracht, dankzij de ontzien. De brutaliteit Zweedse cineast Maurice kent geen enkele limiet. In Stiller, die van hun relatie een scène die voorkomt een moderne Pygmalionals de aanzet tot een sexuversie maakte. ele verzoening bijt Barbara In de jaren twintig en Oliver's penis bijna af en dertig draaide «De Coddevraagt hem daarbij poeslijke», zoals ze door haar lief of het voor hem even talloze bewonderaars gefijn was als voor haar! noemd werd, 24 films, De grenzen van de Holwaaronder «Flesh and the lywood-comedie, zoals we Devil», «Mata Hari», die vroeger voorgescho«Queen Christina», teld kre~en, zil·n dus dui«Anna Karenina» (tweedelijk ver ver egd. Daarmaal, de eerste keer onder voor tekent Danny de Vito de titel «Love»] en «Niduidelijk met onverholen notchka». Maar persoonpret verantwoordelijk lijk zullen we haar unieke want dat dit soort zwarte verschijning altijd blijven humor hem ligt, zal zeker herinneren als de minnaniemand verbazen, die res van Napoleon (Charles daarvan reeds een voorBoyer) in «Marie Walewssmaakje kreeg in «Throw ka» en als Marguérite GauMomma from the Train». tier, naast Robert Taylor, Zijn oogjes tintelen duiin «Carnille» ; de onweervels, wanneer hij in zijn staanbare courtisane met rol van echtscheidings-adeen koninklijke allure, vocaat van 450 dollar per waarop slechts weinige uur, de boeken sluit. zoals echte vorstinnen prat kuneen van de vele boosaardinen gaan. Met haar zwoege dwergen uit de sprookle. hese stem, gekleurd jes van de gebroeders door een licht-Zweeds acGrimm. cent sprak Garbo in Van dit nieuwe Holly«Grand Hotel» de zin uit. wood, deze nieuwe aandie symbolisch zou worpak van filmen heeft Holden voor haar verder verlywoods levende legende blijf in dit tranendal: «I Greta Garbo op 84-jarige vont (want) to be left aloleeftijd afscheid genomen. ne». Laat me met rust! Die Een afscheid. dat haar rust heeft ze nu voor eeunooit zwaar is gevallen wig gevonden. want reeds in 1941, na het F. PAPON floppen van haar laatste

tische zet», Brussel is geen «fictieve hoofdstad» van de Vlamingen. D enen die zich

Recommend Documents