Introductienota BKO-RAB
Een cultureel Plan voor Brussel 20-02-2008
Een cultureel plan voor Brussel, hoofdstad en laboratorium van Europa
1. Visie Brussel is in vele opzichten een bijzonder actieterrein op cultureel vlak. Door de grote diversiteit aan culturen en talen kent deze stad een buitengewoon cultureel aanbod gekoppeld aan een grote creativiteit. In tegenstelling tot veel andere Europese steden leven de verschillende bevolkingsgroepen met verschillende socio-culturele en socio-economische achtergronden er dicht bij elkaar. Brussel, hoofdstad van Europa, is een kleine wereldstad, met het comfort van die kleine schaal maar tegelijk ook een internationale uitstraling. Het is de stad waar de Latijnse en de Germaanse cultuur elkaar ontmoeten. Het is het gewest waar de twee grootste gemeenschappen van het land aanwezig zijn. De stad kent een groot netwerk van verenigingen die vooral op sociaal vlak actief zijn. Het politiek en administratief bestuur wordt geleid door een groot aantal overheden en instanties, elk met hun eigen politieke visie en doelstellingen. Brussel zit in een eigenaardige economische situatie: de stad kent enerzijds de grootste werkloosheidsgraad van het land en anderzijds biedt ze werk aan een groot aantal pendelaars, de Brusselse “dagbewoners”. Van alle activiteiten die door de overheden worden beheerd, is cultuur - een constante bron van creativiteit - wellicht net om die reden de moeilijkste om te plannen, te omkaderen. Zelfs al moet men dat dus op een voorzichtige manier doen, dan nog is het belangrijk om voor Brussel een cultuurplan te ontwikkelen dat rekening houdt met de verschillende aspecten van de stedelijke realiteit zoals hierboven omschreven. Zowel voor de culturele actoren als voor de subsidiërende overheden houdt elk van deze aspecten tegelijkertijd een zware verantwoordelijkheid als een boeiende uitdaging in. Zonder afbreuk te doen aan de objectieve uitwerking ervan vertrekt elk plan van de visie van de auteurs. Het is daarom belangrijk dat deze visie duidelijk wordt geformuleerd. Deze “culturele” visie op Brussel, hoofdstad van Europa, steunt samengevat op de volgende bouwstenen: -
De creatie is en blijft de kern van cultuur. Het is ieders verantwoordelijkheid om de creativiteit van kunstenaars aan te moedigen, te bevorderen en te ondersteunen. Bijgevolg is het noodzakelijk om open te staan voor diversiteit, voor wanorde, voor successen en mislukkingen, voor een soms moeilijke dialoog tussen de kunstenaar en het publiek.
-
Cultuur staat te midden van het maatschappelijke leven en moet toegankelijk zijn voor alle mensen, ongeacht hun verschillen op vlak van culturele, sociale taalkundige en economische verschillen. Cultuur moet op allerlei manieren aanwezig zijn in het stedelijke weefsel. In Brussel neemt een te groot deel van de bevolking niet deel aan het culturele leven. Het behoort tot de verantwoordelijkheid van de culturele actoren om deze kloof kleiner te maken.
-
De culturele diversiteit van Brussel, het feit dat de twee grote gemeenschappen er samenkomen en de aanwezigheid van heel veel allochtone inwoners leidt tot een interculturele omgeving. Deze is niet helemaal vergelijkbaar met de culturele realiteit van de andere gewesten in dit land. Brussel behoeft daardoor wellicht een specifieke aanpak en een aangepast cultuurbeleid, hoewel deze stad natuurlijk ook een sterke band met de andere Gewesten wil en moet behouden.
-
Het Brusselse culturele leven moet tegemoetkomen aan de realiteit van deze stad, als hoofdstad en laboratorium van Europa. Het culturele aanbod moet rekening houden met deze essentiële rol. Tegelijkertijd is Brussel ook meer dan Europa, en moet cultuur een belangrijke katalysator zijn voor de internationale dimensie van Brussel en voor haar uitstraling in het buitenland.
Pagina 1 van 6
Introductienota BKO-RAB
Een cultureel Plan voor Brussel 20-02-2008
-
Gezien de socio-economische situatie van Brussel, kan en moet cultuur, meer dan in het verleden, één van de hefbomen zijn voor de economische ontwikkeling van de hoofdstad.
-
Brussel wordt beheerd door een groot aantal overheden, die elk vanuit specifieke aandachtspunten naar de stad kijken. Die vele gezichtspunten moeten een verrijking zijn voor de stad en haar cultuurbeleid. Het specifieke en complexe karakter van Brussel en de uitdagingen die daaruit voortvloeien vereisen een dialoog en een goede samenwerking tussen de verschillende overheden en de culturele actoren. Enkel zo kan Brussel haar statuut van Europese cultuurstad waarmaken, iets wat deze regio verdient en nodig heeft.
2. Inzet en doelstellingen Met dit plan willen de initiatiefnemers volgende doelstellingen bereiken: -
-
Op cultureel vlak de verantwoordelijkheid van Brussel als Europese hoofdstad en als wereldstad beter afbakenen; Binnen de Brusselse culturele sector een gemeenschappelijke culturele langetermijnvisie voor de stad ontwikkelen en de uitvoering ervan stimuleren op basis van een duurzame dialoog en hechte netwerking; Alle betrokken partijen (onderwijs, verenigingen, toerisme, socio-economische wereld, overheden,…) een toekomstgerichte visie kunnen voorleggen van cultuur in Brussel om zo deze actoren te betrekken bij de concretisering hiervan.
3. Inhoudstafel 1. Inleiding: waarom een cultureel plan voor Brussel? 2. Brussel a. b. c.
en haar specifieke uitdagingen Stand van zaken : de Brusselse culturele actoren in kaart gebracht De Brusselse context: een multiculturele en meertalige samenleving Cultuur, een motor van dialoog en wederzijdse toenadering in de ontwikkeling van een interculturele gemeenschap: i. Cultuur als motor van emancipatie en persoonlijke ontplooiing ii. Cultuur als instrument om de andere te leren kennen iii. Cultuur als bron van ontmoeting en uitwisseling d. Cultuur in Brussel: een specifieke gemeenschapsoverschrijdende aanpak e. Cultuur en stedelijk beleid f. Financiering van cultuur in Brussel g. Cultuur, hefboom voor de socio-economische ontwikkeling van Brussel
3. Cultuur en kunstenaars a. De relatie tussen de kunstenaar, de culturele instellingen en de subsidiërende overheden b. Kunstonderwijs in Brussel c. Brussel, internationaal uithangbord en springplank voor kunstenaars d. Brussel en haar buitenlandse kunstenaars 4. Cultuur a. b. c. d. e.
in het centrum van het maatschappelijke leven Het culturele weefsel De toegankelijkheid van cultuur: publiekswerving, publieksbemiddeling,… Cultuur en onderwijs Cultuur en lokale overheden Coördinatie van het culturele aanbod in Brussel
Pagina 2 van 6
Introductienota BKO-RAB
Een cultureel Plan voor Brussel 20-02-2008
5. Brussel in het centrum van België: haar band met de Gemeenschappen en Gewesten a. Samenwerking tussen de Brusselse culturele actoren en de actoren van de twee grootste Gemeenschappen b. Versterking van het imago van Brussel bij de Gemeenschappen en in de andere Gewesten c. Coördinatie en samenwerking tussen de federale overheid, het Brussels Gewest en de Gemeenschappen 6. Brussel, hoofdstad van Europa a. De specifieke rol van Brussel, Europese hoofdstad, op cultureel vlak b. Het culturele aanbod in Brussel en de Europese burgers c. Het culturele aanbod voor de Europese bezoekers d. De relatie met de andere Europese culturele actoren in Brussel e. De uitbouw van een Europese culturele ruimte 7. Brussel a. b. c. d.
wereldstad: Cultuur als hefboom voor de internationale uitstraling van Brussel De “grote evenementen” en de culturele “flagship projects” in Brussel Cultuur en toerisme De promotie van cultuur bij buitenlandse bezoekers De verantwoordelijkheden van de federale overheid, het Brussels Gewest en de Gemeenschappen in dit domein
8. Concrete voorstellen 9. Conclusies 4. Werkmethode 4.1.
De organisatie Op vlak van human resources is de organisatie van het project als volgt opgebouwd: -
Bureau belast met het leiden en uitvoeren van de dagelijkse activiteiten o
Het bestaat uit de volgende mensen Eén voorzitter (Bernard Boon Falleur): • Directie en leiden van vergaderingen • Supervisie van het werk, de planning en het budget • Coördinatie van vergaderingen met de werkgroep “cultureel plan”, de voorzitters van het BKO en het bureau van de RAB
De twee coördinatoren van de netwerken (Geert Cochez en Lissa Kinnaer): • Dagelijkse opvolging • Voorbereiden en beleggen van werkvergaderingen, ontmoetingen • Opmaken en opvolgen van planning voor de realisatie van het plan • Verslaggeving vergaderingen • Aanwerven van consultants en specialisten • Budgettaire en logistieke opvolging
Een projectcoördinator, 4/5e aangeworven voor minstens 12 maanden (Lamia Mechbal): • Research en redactiewerk, in samenwerking met consultants en specialisten. Pagina 3 van 6
Introductienota BKO-RAB
Een cultureel Plan voor Brussel 20-02-2008
• •
o
-
-
Het bureau komt wekelijks bijeen om het werk op te volgen, om de projectcoördinator te ondersteunen en om de link te leggen met de twee netwerken. Het bureau doet voorstellen over en organiseert de ontmoetingen met de consultants, specialisten, culturele actoren,…
Werkgroep “Cultureel plan” o
Bestaat
o
Komt minstens één keer per maand bijeen: Opvolging van werkzaamheden Nemen van beslissingen over inhoud, methodologie, medewerkers, consultants en specialisten Bespreking van het tekstmateriaal voor het plan, en goedkeuring van de eindversies van teksten Nemen van beslissingen over de vergaderingen die moeten belegd worden met de leden van het BKO en het RAB en over de ontmoetingen met de culturele actoren
o
Met het oog op een efficiënt verloop, mogen de leden van het Bureau ook bepaalde mensen van de Werkgroep contacteren om hen specifieke vragen voor te leggen.
uit: Het Bureau Roger Christmann (Kunstenfestivaldesarts) Patrick De Laender (De Munt/ La Monnaie) Ann Goossens (Q-O2) Jan Goossens (KVS) Guy Gypens (Kaaitheater) Ann Olaerts (Vlaams Theater Instituut) Dirk Snauwaert (Wiels) Thierry Van Campenhout (Centre culturel Jacques Franck) Myriam Van Roosbroeck (Théatre national) Fabienne Verstraeten (Les Halles)
Academische adviseurs (Eric Corijn en Jean-Louis Genard)
-
Opstellen van tussentijdse rapporten Methodologische opvolging
Methodologische steun en opvolging van het onderzoekstraject Advies vanuit hun expertise en werkdomein Toegang tot databanken, documentatie, etc. Deelname aan reflectiegroepen Aanreiken van experts Contact met onderzoekers van de VUB, ULB, etc.
BKO en RAB De twee netwerken (voorzitters, bureau en plenaire vergadering) worden regelmatig gecontacteerd om zich te buigen over het geleverde werk en over de te maken keuzes en om het eindrapport goed te keuren.
-
De ondertekenaars van de samenwerkingsovereenkomst en de overige Brusselse culturele actoren
Pagina 4 van 6
Introductienota BKO-RAB
Een cultureel Plan voor Brussel 20-02-2008
Wanneer het eindrapport door de twee netwerken werd goedgekeurd, zal het voorgelegd worden aan de ondertekenaars van de samenwerkingsovereenkomst en de overige Brusselse culturele actoren, zodat zij het eindrapport ook kunnen onderschrijven. -
Een contactpersoon bij de Koning Boudewijnstichting Wanneer het eindrapport is goedgekeurd en ondertekend, zal het ingediend worden bij de Koning Boudewijnstichting.
4.2.
Het werk Voor de realisatie van dit project vertrekt de projectcoördinator van alle bestaande documenten over deze thema’s. Op basis daarvan wordt bepaald in welke domeinen er nog aanvullend materiaal moet worden aangemaakt of waar er nieuwe wegen moeten worden ingeslagen, eventueel met de hulp van specialisten. Bij de verdere uitdieping worden tal van experten met een diverse achtergrond betrokken om ons denkwerk te verrijken: Brusselse beleidsmakers, culturele actoren, leden van het BKO en het RAB, onderzoekers, vertegenwoordigers uit het onderwijs, uit het verenigingsleven, de toeristische sector, socio-economische actoren,… Er wordt eveneens een beroep gedaan op buitenlandse expertise van personen die een gelijkaardige ervaringen hebben opgedaan in een andere steden. Het Bureau waakt over een constante wisselwerking met de Werkgroep “cultureel plan”. Dit gebeurt zowel voor wat de inhoud van het plan betreft als voor de keuzes die moeten gemaakt worden, om de planning te respecteren. Daarbij kunnen eventueel aanpassingen worden doorgevoerd aangaande de inhoud, methodes en keuzes.
4.3.
De verspreiding van het plan Van het cultureel plan wordt een publicatie gemaakt, die zal worden overgemaakt aan de Koning Boudewijnstichting, die de eerste bestemmeling is. In overleg en met de steun van de Koning Boudewijnstichting wordt het plan bekendgemaakt aan alle betrokken partijen. Vervolgens worden debatten georganiseerd waar alle doelgroepen van het plan kunnen reageren en kunnen bepalen welke aspecten ervan nog verder onderzoek behoeven. Op die manier kan ook worden besproken op welke manier de voorstellen uit het plan verder kunnen worden uitgewerkt in het culturele werkveld, op beleidsniveau of via andere “stakeholders”.
5. Planning Zie volgende pagina
Pagina 5 van 6
Introductienota BKO-RAB
Een cultureel Plan voor Brussel 20-02-2008
6. Planning
sep/07 okt/07 nov/07 dec/07 jan/08
feb/08
mrt/08
apr/08 mei/08 jun/08 jul/08 aug/08 sep/08 okt/08 nov/08 dec/08 jan/09 feb/09 mrt/09 apr/09
FASE 0: VOORBEREIDING / PREPARATION FASE 1: SvZ / ETATS DES LIEUX
RAB BKO FASE 2: ANALYSE
RAB BKO FASE 3 : CONCERTATIE/ION FASE 4: REDACTIE/ION
Pagina 6 van 6
RAB BKO FASE 5: PRESENTATIE/ION
