Tijdschrift Psychologie Nijmegen December ~ Op de Sofa met Dennis Schutter ~ ~ De Iceman en pijn ~ ~ Getest: openingszinnen ~ DECEMBER 2014

HERSENSPINSELS Tijdschrift Psychologie Nijmegen December 2014

~ Op de Sofa met Dennis Schutter ~ ~ De Iceman en pijn ~ ~ Getest: openingszinnen ~ DECEMBER 2014

1

2



HERSENSPINSELS

DEZE KEER IN HERSENSPINSELS... AIP-A is weer achter de rug; hoog tijd om kennis te maken met de man die Wigboldus heeft vervangen. Wie is Dennis Schutter?

Lees het op pagina 8

Enige jaren geleden maakte de Nederlander Wim Hof furore als de ‘Iceman’ toen hij zichzelf urenlang liet onderdompelen in ijswater zonder onderkoeld te raken. Hoe kan dit?

Lees het op pagina 18

Is jouw grootste succes met het andere geslacht een blauwtje? Wanhoop niet langer; wij hebben voor jullie onderzoek gedaan naar de best werkende openingszinnen!

Lees het op pagina 28

INHOUDSOPGAVE



A PRIORI SPIN PAGINA DE SPiNCORRESPONDENT OP DE SOFA PERSOON JULES ELLIS DE-CAFÉ

p. 4 p. 5 p. 6 p. 8 p. 12 p. 15 p. 16

BREIN DE MIX GEDRAG REPORTAGE BRATWURST UND BIER STUDEREN IN... DEZE EDITIE...

DECEMBER 2014

p. 18 p. 22 p. 24 p. 28 p. 30 p. 32 p. 34

3

A PRIORI

FREEK OUDE MAATMAN

A PRIORI

Het jaar is alweer een tijd begonnen, dus dat betekent ook weer een nieuwe HersenSPiNsels! Wij, als gloednieuwe tijdschriftcommissie, hebben weer ons best gedaan om je een klein lichtbaken van (verantwoord?) leesvoer te geven tussen alle wetenschappelijke artikelen, droge readers en saaie hand-outs door. Ondertussen begint het al weer lekker koud te worden terwijl ik dit schrijf, in tegenstelling tot het begin van november toen de zoveelste warmterecords weer sneuvelden onder het juk van global warming. Een beetje onheilspellend, maar in mijn ogen vooral zonde. De winter is voor mij een grote vriend met zijn kou, sneeuw en overvloed aan voedsel; ik kan lekker mutsjes dragen zonder dat mensen mij raar aankijken en me legitiem volproppen met illegaal lekker snoepgoed

zoals marsepein, kruidnoten en chocoladetruffels. Niet iedereen is zo blij met de winter echter, zo blijkt uit deze editie; Tamara en Dimitrij doken voor ons in het fenomeen winterdepressie, terwijl Jules Ellis zich mengt in de zwartepietendiscussie die Nederland beheerst. Mocht je trouwens graag de referenties van bepaalde stukken willen inzien; die zijn bij ons opvraagbaar via de mail. Gelukkig hebben we ook wat ‘light’ reading; zoek je nog een goede openingszin? Zoek niet langer, want HersenSPiNsels heeft enkele pareltjes voor je getest. Ook hebben we deze editie een heuse Duitse rubriek, een kerstrecept, een kijkje naar Korea en een interview met Dennis Schutter; de grote nieuweling die held onzer harten Daniël Wigboldus kwam vervangen bij AIP-A. Hopelijk veel leesplezier!

COLOFON HERSENSPINSELS: Jaargang 7, nr. 1, 2014 Dit tijdschrift is onderdeel van Studievereniging Psychologie in Nijmegen (SPiN) en verschijnt vijf keer per jaar. Hoofdredactie: Freek Oude Maatman Redactie: Dimitrij Lintchuk, Mesian Tilmatine, Tamara van Seggelen, Daan Weevers, Rebecca van Eijden, Niree Bakker en Mare Derks Extern consulent: Felix Klaassen

4



HERSENSPINSELS

Voorpagina: Mare Derks Achterpagina: Daan Weevers Lay-out: Mare Derks, Niree Bakker Redactieadres: SPiN t.a.v. Hersenspinsels Montersorrilaan 3, A.00.05, 6525 HR, Nijmegen Telefoon: 024 - 3612588 E-mail: [email protected]

TESS BOMBEECK

Het lijkt nog maar zo kort geleden dat we massaal naar de uni fietsten in onze korte broeken en na onze colleges nog even lekker het terras op doken om te genieten van de warme nazomerzon. Inmiddels staat de kerstvakantie alweer bijna voor de deur en moeten we er toch echt aan gaan geloven: winter is definitely coming! De zwoele zomertemperaturen hebben plaatsgemaakt voor een winterse kou. Een kou die maakt dat je je het liefste de hele dag thuis opsluit om te genieten van een welverdiende Game of Thrones marathon (ook al heb je alle seizoenen al gezien, want ach, er bestaat nooit zoiets als te veel Jon Snow, toch?). Gelukkig biedt de aankomende vakantie de gelegenheid om al je SOG-neigingen eens lekker de vrije loop te laten. Even niet te denken aan de enorme stapel artikelen die je nog moet lezen en de verslagen die je nog moet schrijven, en je lekker onder te dompelen in een zee van lekker eten, cadeautjes en gezellige dagen met familie en vrienden. Des te harder is de klap als de vakantie weer ten einde loopt en je weer terug moet naar het echte leven… Maar geen zorgen! Om je ervan te verzekeren dat je na de vakantie het contact met de wereld (en de werkelijkheid) weer makkelijk oppakt, en om je daarnaast een handje te helpen bij het wegwerken van je overtollige kerstkilootjes, organiseert SPiN in januari weer een heleboel leuke en vooral sportieve activiteiten! Zo bieden we je op 8 januari volop de gelegenheid om je bounce-skills te demonstreren, en kun je op 13 januari de sterren van de hemel dansen op het Gala! Bovendien zal SPiN van 30 januari tot en met 8 februari opnieuw de pistes onveilig gaan maken tijdens de Skireis! Maar voordat het nieuwe jaar aanbreekt en je je zorgen moet gaan maken over je goede voornemens en strak zittende broeken, wil ik jullie namens SPiN natuurlijk een super gezellige kerst en een knallende jaarwisseling toewensen! Geniet van je favoriete serie, de oliebollen en het legendarische kerstdiner van oma, en tot ziens in het nieuwe jaar! Liefs, Tess

DECEMBER 2014

5

SPiNPAGINA

Lieve allemaal,

DE SPiNCORRESPONDENT

Eerstejaarsweekend: jeej of nee?

SPiN organiseert door het jaar heen zo veel activiteiten dat je ze nooit allemaal kunt bezoeken. Misschien heb je ook wel eens de complottheorie gehad dat sommige activiteiten net zo nep zijn als de maanlanding. Wij van de HersenSPiNsels voelden ons - als officieel propagandaorgaan van SPiN - dan ook geroepen om dit onafhankelijk voor jullie te checken met onze eigen Stig; de SPiN-correspondent.

Cantussen, themafeesten, verschrikkelijk leuke spelletjes, pasta en frietjes als avondeten, belachelijk lange busreizen door Limburg, bizarre verhaaltjes over nachtelijke interpersoonlijke activiteiten, liters en liters Schultenbräu - met de onvermijdelijke elementen van verenigingsweekenden is de gemiddelde Nijmeegse student net zo bekend als een derdejaars student Psychologie met het concept van de scientist-practitioner. Toch roepen beide termen ondanks hun bekendheid altijd nog veel vragen op. Terwijl mijn persoonlijke interesse voor het bestuderen van de diepere betekenis van scientist-practitioner nogal beperkt is, ben ik wél in geïnteresseerd waarom zoveel mensen weer en weer waanzinnig enthousiast worden voor de SPiN-weekenden. Het laatste van deze was het eerstejaarsweekend. Een geweldige plek om de SPiN-mythe dat alles altijd geweldig is te ‘busten‘; de eerstejaars zijn nog niet zo geSPiNtegreerd! Het programma wat de organiserende integratiecommissie dit jaar 6



HERSENSPINSELS

heeft samen gesteld is niet heel verrassend: de eerstejaars komen op vrijdag, eten, hebben een cantus, een feestje, slapen te weinig, eten, spelen spelletjes, spelen bingo, eten, hebben een themafeest, slapen te weinig, eten en gaan dan weer naar huis (of naar de kerk; het is immers zondagochtend). Ik vroeg me af op welke manier dit weekend anders was dan al de anderen; wat voor een bestaansrecht heeft het überhaupt nog naast het introweekend, de skireis, en het actieve ledenweekend. Francis Voorn, 18 jaar oud, donker haar, is eerstejaarsstudente. Met een charmant glimlachje weet ze - ondanks dat het nu de ochtend is na het kleurrijke themafeestje mijn argwanende vragen allemaal vrolijk te beantwoorden. Ze spreekt van een “heel erg knus sfeertje doordat er minder mensen aanwezig waren dan op andere weekenden en omdat je hier echt allemaal mensen uit jouw studie leert kennen“. Ze was positief verrast door de “gekheid van commissie en bestuur” terwijl er volgens haar

MESIAN TILMATINE positief. “Supertof” was het, met de spellen, de mensen, de ontspande commissie, de goede organisatie en het goede weer; zelfs het vrij geïmproviseerde kampvuur vond hij sfeervol. Pfff. Hij heeft gelukkig wel wat kritiek: “men zou toekomstig misschien opruimdiensten kunnen indelen zodat de commissie het niet helemaal alleen hoeft te doen. Natuurlijk zou het verder ook fijn zijn als er meer mensen meegaan. Dan kunnen we nog meer eerstejaars met elkaar in contact brengen en daar is dit weekend voor bedoeld.“ Blablabla. Veel gelul, maar nog steeds niets negatiefs eigenlijk.

In harmonische balans: de voorzitter der integratiecommissie Lobke (r. a.) en bestuursleden

Bijzonder fijn vindt hij bij de eerstejaarsweekenden dat “er nog geen groepjes zijn” en “iedereen met elkaar omgaat”. Wat gaat Job als eerste doen wanneer hij thuis is? “Slapen.” Fair enough. Dit weekend blijkt toch nog een bestaansrecht te hebben, ten minste als voel-goed-actie voor eerstejaars om elkaar ook een keer zonder introkater of studiestress te leren kennen.

DECEMBER 2014

7

DE SPiNCORRESPONDENT

wel sprake was van een „duidelijk betere organisatie dan bij het introweekend“. Verder was het lekkere weer een belangrijk punt (goed geregeld, SPiN), maar „de cantusstrafmeester had wat strenger kunnen zijn“. Lobke Kuijs, voorzitter van de verantwoordelijke integratiecommissie is nog erg bezig met allemaal belangrijke dingen te doen als ik haar benader. “Oh, afgezien van wat opstartmoeilijkheden vond ik het heel goed gaan”, vertelt ze tijdens het controleren van de slaapzalen op lege bierblikjes.“Maar wij zijn ook gewoon zonder paniek lekker rustig doorgegaan”. Het eerstejaarsweekend vindt ze nodig naast het introweekend, omdat het “echt voor de eerstejaars bedoeld is” en niet „vooral reclame is voor de organiserende studentenvereniging zoals bij de intro“. Vermeldenswaardig vond ze bij dit weekend het grote succes van het zaterdagmiddagse bingo-spel, wat voor de eerste keer met cantus-elementen vermengd werd - dit sloeg blijkbaar heel erg goed aan. Op hoop van ten minste één negatieve stem lag mijn laatste kans nu bij het bestuurslid Job Vervoordeldonk, 20 jaar, flink uit de kluiten gewassen, Commissaris Informeel der SPiN. Anders dan bij de andere geïnterviewden was dit immers al zijn tweede keer op een eerstejaarsweekend. Hij is echter even

OP DE SOFA

Op de Sofa met: Dennis Schutter

Als we op maandag ochtend naar het kamertje van Dennis Schutter lopen staat het zweet ons in de handjes, maar we hebben er ook veel zin in. Het is tijd om wat licht te werpen op deze nieuwe AIP docent! Zodra we binnen komen begroet hij ons enthousiast. Als we vragen of hij het goed vind als we ook naar privé dingen vragen zegt hij: ‘Ja hoor, als het te ver gaat zeg ik het wel. Maar ik hou wel mijn kleding aan hoor!’ Tot nu toe lijkt het best een coole man. Hij begint meteen al enthousiast een heel verhaal te vertellen. ‘Nee, helemaal niet zelfs. Ik geloof Naam: Dr. Dennis Schutter erin dat je moet uitgaan van je eigen Burgerlijke staat: Getrouwd kracht. Wat ik wel met Daniël deel Kinderen: Jongen van 1, is zijn enthousiasme voor het vak. meisje van 4 Kennis is belangrijk maar het beHuisdieren: Geen langrijkste is om mensen te enthouStopwoord/stopzin: Hij weet er zelf siasmeren voor de psychologie.’ geen, maar wij vonden het bekende Zo beginnen we het interview zinnetje ‘met andere woorden’ toch met een enthousiaste Dennis wel redelijk kenmerkend. Schutter en een paar wijze woorGemiddelde cijfer van studenten: 8,8 den. Omdat we alles over Dennis te weten willen komen, beginnen ‘Ik ben hier echt net nieuw. Zelf we bij het begin. kom ik uit Utrecht en toen ik hier ‘Hoe bent u zelf tot dit beroep gekwam vroegen ze mij meteen om komen?’ de eerstejaars cursus AIP te ge‘Zelf heb ik ook psychologie geven. Dat vond ik wel best heftig, studeerd. Ik ben begonnen met want ondanks mijn 12 jaar ervaFilosofische psychologie. Dit vond ring met lesgeven in Utrecht, was ik super interessant maar het kon dit de eerste keer dat ik een heel wel een beetje te abstract worden blok moest geven en niet een enkel en daarom ben ik overgestapt naar college. Ik vond het wel spannend biologische psychologie. Dit is ook want ik had van Daniël (Wigboldus, de richting waarin ik later ben afred.) al gehoord dat hij docent van gestudeerd. Toen ik klaar was ben het jaar was geworden met dit vak. ik naar Washington gegaan. Ik was Echter, als we vragen of hij veel erg geïnteresseerd geraakt in herdruk voelde om zo’n geliefde dosenstimulatie en ben bij een goeroe cent te vervangen zegt hij: in de leer geraakt, een belangrijk 8



HERSENSPINSELS

NIREE BAKKER & REBECCA VAN EIJDEN

‘Een man met twee liefdes; voor mijn vrouw en mijn vak’ Over vroeger gesproken, wij zijn wel erg benieuwd hoe u was als student. ‘Eigenlijk heel saai. Ik ging bijna nooit uit. Ik kon wel eens helemaal los gaan, maar alleen in het weekend. Over het algemeen was ik een heel serieuze student. Ik begon om 9 uur ’s ochtends en stopte om

6 uur ’s avonds. De vrije tijd maakte ik vol met studeren en andere vakken. Ik was de eerste uit mijn familie die ging studeren. Mijn ouders vonden het maar niks dat ik ging studeren, want ik kwam uit een arbeidersgezin. Misschien was ik daarom juist zo gefocust op de studie, omdat ik me afzette tegen mijn ouders. Ik las nooit de autoblaadjes zoals mijn vrienden wel altijd deden, maar las liever een goed psychologieboek. Deed u wel eens wilde dingen? Niet veel. Ik heb wel eens wat drugs gedaan en ook wel eens te veel gedronken. Maar ik ben wel altijd thuis gekomen, ook al heeft het wel eens even geduurd voordat ik wist waar het was. Ik was toen ook totaal niet bezig met vrouwen, alleen met mijn studie.’ Hoe heeft u uw vrouw ontmoet? ‘Ik heb mijn vrouw ontmoet toen ik AIO (assistent in opleiding, red.) was en zij een stagiaire. Ik vond haar wel leuk, maar ik was best een onzeker mannetje dus ik was er niet echt mee bezig. Toen we een keer met een groep collega’s uit gingen biechtte zij op dat ze me leuk vond, dat was heel onverwacht. Zij heeft wel een positieve invloed gehad op mij door me losser te maken van mijn werk. Ik heb door haar geleerd dat ik soms doorschiet in mijn focus op mijn werk. Nog steeds heb ik moeite met ontspannen. Ik wil nu ook echt een vader voor mijn kinderen zijn.’

DECEMBER 2014

9

OP DE SOFA

persoon in de TMS (Transcranial Magnetic Stimulation, red.), die ook onderzoek deed bij gezonde mensen. Terug in Nederland heb ik promotieonderzoek gedaan naar emotie en neuropsychologie. Daarna ben ik verder het onderzoek in gegaan. In ons stuk over winterdepressie op pagina 14 staan theorieën en tips die Dennis Schutter ons heeft gegeven over een winterdepressie. ‘Past u deze tips ook toe op uw eigen leven?’ ‘Ja zeker. Zelf zoek ik de leuke dingen in het onderzoek waar ik mee bezig ben. Het is een vorm van ontspanning geworden. Ik sta elke dag om half 6 op. In het weekend wel wat later, maar dat willen de kinderen ook nog wel eens tegenhouden. Ik lig ook elke avond standaard voor 11 uur in bed. Ik drink wel bier, maar nooit veel en alleen in het weekend. Ook doe ik aan hardlopen, ’s avonds nadat de kinderen op bed liggen.’

OP DE SOFA

We hebben een aantal studenten gevraagd iets te zeggen over Dennis als docent en we lezen hem daar een aantal van voor: Saida: ‘Een bevlogen professor die de vereiste stof op een enthousiaste manier weet over te brengen en daarbij oog heeft voor de student met vragen voor zowel nadere uitleg als meer verdieping.’ Jordi: ‘Dennis Schutter’s passie voor zijn vak heeft mijn nieuwsgierigheid getriggerd.’ Isabel: ‘Dennis Schutter kan je ook in een 3 uur lang hoorcollege volgen zonder dat het saai wordt.’ Mike: ‘Iemands wiens jeugdige stekeltjes goed zijn enthousiasme voor het vak weergeven.’ Dennis moet lachen en zegt: ‘Cool! Dat is leuk om te horen want ik probeer echt mijn enthousiasme over te brengen op de studenten en te laten zien wat een mooi vak het is. Het enthousiasme dat ik heb voor het vak is niet gespeeld, het is écht. Als student hebben jullie het ook snel door als het nep is. Ik ben altijd bezig met wat de beste manier is om jullie de stof bij te brengen. Ik kijk naar mijn eigen studententijd terug, wat zou ik fijn vinden, en dat probeer ik dan te doen. Ik vertel wel dingen op niveau, ik kan er geen circus van maken. Ik leg het dan met andere woorden uit om te verduidelijken.’

10



HERSENSPINSELS

Om de jeugdige stekels moet hij ook lachen. ‘Ja, ik zie er niet oud uit. Ik ben 39, maar sommigen denken zelfs dat ik nog student ben. Ik moet mensen in een vergadering overtuigen dat ik wel wat weet en niet een snotaap ben. Daarom ben ik denk ik ook gevraagd voor de AIP cursus, om de kloof wat minder groot te maken.’ ‘Mijn doel is studenten te laten zien wat voor gaaf vak het is’ Aangezien Dennis ook een filosofische achtergrond heeft, zijn we benieuwd wat volgens hem de zin van het leven is. Alsof hij hierop gewacht heeft, komt gelijk de filosoof in hem naar boven. ‘Zoek het geluk in de kleine dingen! Ik ben een existentialist, dus ik denk eigenlijk niet dat er een zin is. Sommige filosofen zeggen dat het doel is om te overleven en niet dood te gaan en dat vond ik een interessante these. Iedereen bestaat en iedereen probeert er alles aan te doen om het sterven uit te stellen, maar je bent al aan het doodgaan vanaf je geboorte. Het gemeenschappelijk doel is dus om als soort te overleven. Het is ook een doel van de mens om alles te willen begrijpen en er controle over te hebben. Dat is misschien ook wel de ondergang van de mens, maar dat weten we pas over miljoenen jaren.

op de deur van zijn kantoor hangt. ‘Er is misschien wel meer dan wat wij weten. Dat houdt mij ook jeugdig, ik probeer overal wel objectief en wetenschappelijk naar te kijken maar ik sta wel open voor alles.’ Om mooi af te sluiten stellen we nog een vraag over de toekomst. Zijn er dingen die u ooit nog eens in het leven wilt doen? ‘Parachutespringen, bungeejumpen of zoiets lijkt me wel heel gaaf. Ik ben rigide, maar ik vind experimenteren wel leuk. Ik ben plichtsgetrouw en soms ben ik te weinig flexibel. Dat heeft me wel gebracht waar ik nu ben, maar het heeft ook wel negatieve kanten. Ik moet me er echt toe zetten om los te worden. Gelukkig heb ik mijn vrouw die me er af en toe aan herinnerd dat ik met haar ben getrouwd en niet met de wetenschap, haha.’

‘Ik ben geen geitenwollensokken psycholoog’

DECEMBER 2014

11

OP DE SOFA

Het heeft twee kanten: great power comes with great responsibility. Met die macht kunnen niet alle mensen goed omgaan. Ik vind dus eigenlijk dat je je eigen doelen moet stellen. Vaar je eigen koers!’ Vind u uzelf binnen het plaatje van een stereotype psycholoog passen? ‘Het stereotype is de geiten-wollen-sokken psycholoog die overal over wil praten. Zo ben ik niet. Ik ben van de nieuwe generatie en echt een empirisch en wetenschappelijk onderzoeker. Zelf draag ik niet dat type sokken, dus ik ben geen geiten-wollen-sokken-psycholoog.’ Wat is psychologie volgens u? ‘Onderzoek doen naar de wetten van de geest. Doordringen tot de kern van de menselijke geest en dit kan op verschillende niveaus. Ik ben heel open-minded.’ Hij wijst naar een poster van een UFO die

PERSOON

Down while Dark

Winter; de dagen worden korter, het wordt kouder en we blijven met zijn allen massaal binnen. Voor de een zorgt dit voor gezelligheid, lekker knus bij de open haard. Voor een ander is het minder fijn, zij hebben veel liever lekker weer en lange dagen. Hoe kan het nu dan dat de ene persoon winter gewoon niet zo prettig vindt en dat de andere ervan in een depressie raakt? De oorzaak mensen erg vermoeid raken. Deze Ja, natuurlijk heeft iedereen in de vermoeidheid kan een van de aanwinter wel eens een dipje en wil ieleidingen zijn tot een dipje of zelfs dereen weer lekker aan het strand depressie. Door de verstoorde biokunnen liggen. Voor sommigen is logische klok worden namelijk een een dipje echter een understateaantal processen in het lichaam ment. Zij zijn hele dagen moe en ontregeld. Voorbeelden van deze neerslachtig, kunnen zich niet aan processen zijn de aanmaak van mehun werk zetten en kunnen zelfs latonine en van serotonine. Deze suïcidale gedachten krijgen. Deze stoffen worden dan op verkeerde mensen hebben een zogeheten momenten aangemaakt en/of op Seasonal Affective Disorder (SAD), de juiste momenten juist niet. ook wel bekend als winterdepressie. Melatonine is een slaaphormoon dat er ’s avonds voor zorgt dat je Misschien denk je ‘oh, dat zijn in slaap valt en dat je daarna ook er toch niet veel?’. Dat valt toch tedoorslaapt. Deze stof wordt te veel gen. Het is bewezen dat bij 53.5% aangemaakt bij mensen met een van de mensen de stemming wordt winterdepressie. ’s Ochtends zou bepaald door het seizoen. Daarde productie van melatonine door naast wordt in Nederland alleen al daglicht moeten worden gestopt, geschat dat 2 tot 5% van de bevolmaar doordat het donker is in de king last heeft van SAD. winter wordt dit niet, of minder goed, gedaan. Hierdoor blijft meAlgemeen bekend is dat het latonine in het lichaam overdag, wordt veroorzaakt door een gebrek waardoor andere stoffen die je [1] aan licht. Hierdoor raakt iemands overdag juist nodig hebt, zoals de bioritme in de war, omdat de bioneurotransmitter serotonine (dit logische klok dan niet gelijk loopt zorgt onder andere voor een gevoel met de daadwerkelijke klok en van wakker zijn en werkt daarnaast 12



HERSENSPINSELS

TAMARA VAN SEGGELEN & DIMITRIJ LINTCHUK als overwegend inhibitor in het dopaminesysteem) niet worden aangemaakt. Je blijft dus vermoeid.

Aangezien het in de winter ’s avonds ook al vroeg donker is, kan er ook al erg vroeg melatonine aangemaakt worden. Hierdoor ben je al snel moe. Doordat je nog van alles moet doen, geef je hier echter niet aan toe, waardoor je weer een beetje uit die moeheid komt. Je biologische klok raakt ook hierdoor van slag. Daarna kan je jezelf in de ochtend weer wakker maken en de melatonineaanmaak remmen door voor de lamp te gaan zitten.

Het nadeel van antidepressiva is wel dat het vaak bijwerkingen heeft en dat het enkele weken kan duren voordat het daadwerkelijk werkt. Naast de lichttherapie en/of de antidepressiva kan iemand er ook voor kiezen om psychotherapie te volgen. De klachten van winterdepressie gaan immers in het voorjaar weer over, toch moet de persoon leven met de weet dat de depressie ieder jaar terugkomt.

Een ander middel dat kan worden ingezet bij winterdepressie is een antidepressivum, zoals Prozac of Seroxat. Door de constante aanmaak van melatonine worden bepaalde neurotransmitters, zoals serotonine, namelijk geremd. Antidepressiva vullen deze neurotrans-

DECEMBER 2014

13

PERSOON

Behandelingen De klachten van een persoon met winterdepressie kunnen echter zo ernstig zijn dat hij of zij hulp zoekt.. Zo zijn er bijvoorbeeld lichttherapieën. Hiermee rem je ’s ochtends de aanmaak van melatonine af door voor een groot licht te gaan zitten. Je hersenen krijgen zo een seintje dat het dag is geworden en dat het slaaphormoon niet meer nodig is.[2]

mitters juist weer aan. Prozac werkt bijvoorbeeld als selective serotonine reuptake inhibitor en zorgt ervoor dat de serotonine niet terug wordt opgenomen in de axon van de zenuwcel. Hiermee wordt dus niet de aanleiding (gevoelig zijn voor het weinige licht) verholpen, maar worden de resultaten beïnvloed.[3]

8 tips van Dennis Schutter en andere psychologen om een winterdepressie voor te zijn

1. Dankbaar zijn Mensen die dankbaar zijn voor de dingen in hun leven zijn 25% gelukkiger. Deze mensen sporten ook meer en slapen beter, aldus doctor Robert Emmons.[4]

PERSOON

3. Ga naar buiten Buiten kom je in de zon die met zijn UV-licht zorgt voor vitamine D aanmaak in je lichaam. Vitamine D zorgt dan weer voor een beter humeur.[6] Als je helaas niet naar buiten kunt, is aangetoond dat je termostaat op 13.9 graden zetten, zorgt voor het hoogste geluksgevoel.[7]

2. Geven Professor Martin Seligman heeft aangetoond dat mensen die vrijwilligerswerk doen of andere altruïstische daden doen gelukkiger zijn dan mensen die dat niet doen.[5]

5. Kijk een verdrietige film Door naar een zielige film te kijken ga je jezelf op je eigen leven reflecteren. Door het te vergelijken met de film, word je tevredener over het leven van jezelf.[9] 7. Let op je manier van lopen Mensen die grotere passen zetten en niet naar hun voeten kijken tijdens het lopen zijn gelukkiger dan mensen die sloffen en wel naar beneden kijken.[10] 14



4. Sporten Met sporten maakt je lichaam en dorfines aan. Endorfines zorgen er voor dat je je goed voelt. Het is aangetoond door Duke University dat sporten zelfs medicatie bij depressie zou kunnen vervangen.[8] 6. Raak anderen aan Het aanraken van anderen zorgt voor het vrijkomen van oxytocine. Dit hormoon zorgt ervoor dat je je gelukkiger voelt, maar ook versterkt het de band tussen jou en diegene die je aanraakt en ve mindert het stress.

8. Zet foto’s neer Doctor Peter Naisch heeft aangetoond dat alcohol en TV kijken het geluksniveau met 1% doet stijgen. Naar (oude) foto’s kijken laat dit niveau echter met 11% stijgen.[11]

HERSENSPINSELS

JULES ELLIS

Zwarte Piet

en Zwarte Piet werden beiden vrolijk ingehuurd om ons te vermaken c.q. angst aan te jagen. Ook ik vind Zwarte Piet niet per se racistisch, en van mij hoeft hij niet te ontzwarten. Dat gezegd hebbende, heb ik er ook weinig tegen als hij een andere kleur krijgt. We moeten in het publiek twee groepen onderscheiden. Ten eerste de kinderen die nog geloven. Het mysterieuze en angstaanjagende aan een Piet is dat je in één oogopslag ziet dat er iets helemaal fout is met die man – zijn kleur klopt niet – en dat iedereen doet alsof het de normaalste zaak ter wereld is. Voor dit doel maakt het weinig uit of Piet nu zwart, blauw of groen is. Als hij maar onnatuurlijk geschminkt is. Ten tweede de oudere kinderen en volwassenen. Die weten sowieso dat het een spelletje is, dus wat maakt de kleur dan uit? Maar ik vind het wel fout om hem neer te zetten als een negroïde sukkel. Dat is pas na mijn jeugd ontstaan. En aangezien mijn jeugd natuurlijk het enige juiste criterium is, is het geen ‘traditie’. À propos, Blauwe Piet is geboren op de blauwe planeet Neptunus.

DECEMBER 2014

15

COLUMN

Mijn favoriete feest is Sinterklaas. Maar tot mijn spijt is dat feest gedurende mijn leven flink veranderd. Ten eerste de aard van de gedichten. Vroeger kon je er als ontvanger van een gedicht op rekenen dat jouw zwakke punten publiekelijk werden uitgelicht, en dat de meest gênante momenten van het afgelopen jaar minutieus werden opgelepeld. En om de vernedering helemaal compleet te maken, moest je dat zelf voorlezen. Prachtig. Maar tegenwoordig krijg je van die zoetsappige slijmgedichtjes. Dat je lief bent en zo. Bah. Het tweede wat veranderd is, is Zwarte Piet. Die sprak vroeger niet met een accent. Hij sprak überhaupt niet, want hij had immers al een roe om je te slaan. En dat was als ie je aardig vond; anders werd je ontvoerd in zijn zak. Soms, als ik in bed lag, zag ik hem door de deur van mijn slaapkamer naar binnen komen. Dan wilde ik gillen, maar ik was verlamd en kon geen geluid uitbrengen. Doodsangsten stond ik uit voor die man. Maar tegenwoordig is het een debiele sukkel die graag wil dat kinderen hem aardig vinden. Jammer hoor. Nu was mijn vader een donkere man; een neger zoals men vroeger zei. Maar no way dat hij Zwarte Piet als racistisch zag. Sinterklaas

DE-CAFÉ

DE-CAFÉ

In het DE café loopt van alles rond, van studenten onderwijskunde tot rechten en van brave burgers tot wilde feestgangers. HersenSPiNsels ging op zoek naar de student met het wildste verhaal. Sommigen moesten diep in hun geheugen graven, maar al snel zien we de mondhoeken omhoog krullen als we aan hen de grote vraag stellen: ‘Wat is het wildste dat je ooit hebt gedaan?’ VROUW, RECHTEN ‘Na mijn eindexamen 6VWO heb ik zes maanden in mijn eentje door heel Afrika gereisd. Mijn reis begon in Marokko, en vanuit daar ben ik richting het zuiden getrokken. Je weet gewoon niet waar je de volgende nacht zal slapen, en ik ben in dorpen geweest waar mensen nog als straf worden gestenigd. Daar werden we aangehouden omdat ze geld van ons wouden, dus dat was echt heel spannend. Het is iets wat ik zo weer zou doen, maar dan wel naar een ander land. Ik ben dan ook aan het sparen om komende zomer met mijn vriend door Bali te reizen.’

MAN, POLITICOLOGIE ‘De wildste tijd van mijn leven was toen ik nog in Amsterdam woonde. Ik had het ene feestje na het andere en op een gegeven moment dacht ik dat het dinsdag was, terwijl het in werkelijkheid al woensdagavond was. Dit is natuurlijk niet vol te houden zonder bepaalde middelen, dus ik heb meerdere grammen cocaïne gesnoven. Die woensdagavond stonk ik, mijn portemonnee was leeg en ik had werkelijk geen idee waar ik was.’

VROUW, PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN ‘Afgelopen winter ging ik uit in Nijmegen. Ik had het heel gezellig met een vriendin, en voor je het wist stonden we allebei met een jongen te zoenen. Omdat die jongens met de trein terug moesten en ze daarop moesten wachten, zijn we met hen meegegaan naar de Waalkade. Daar hebben we een frisse duik in de Waal genomen. Uiteindelijk was ik rond half 9 weer thuis, terwijl ik om kwart voor 11 Statistiek had.’

16



HERSENSPINSELS

MARE DERKS & REBECCA VAN EIJDEN MAN, POLITICOLOGIE ‘Tijdens een feestje ben ik ooit over het hek geklommen en naakt gaan zwemmen in het zwembad van iemand die ik verder totaal niet ken. Ik had me in de tuin uitgekleed, maar toen ik weer uit het zwembad kwam kon ik mijn onderbroek nergens meer vinden. De dag erop ben ik teruggegaan om mijn onderbroek te halen. Dat vond ik zelf nog wel het wildste, want er waren gewoon mensen thuis. Volgens mij hebben ze me in hun tuin zien rondlopen, maar mijn onderbroek heb ik uiteindelijk wél terug weten te bemachtigen.’

DE-CAFÉ

VROUW, PSYCHOLOGIE ‘Tijdens het backpacken door Italië, leerde ik in Rome een jongen kennen. Na wat contact via Facebook hadden we afgesproken elkaar weer een keer te ontmoeten in Florence. We gingen samen naar zijn hostel, waar we rode wijn hebben gedronken en een jointje hebben gerookt. Na die onmogelijke combinatie was ik niet meer in staat om terug te gaan naar mijn hostel. Ik heb de nacht bij hem doorgebracht. ‘s Nachts is er verder niks meer gebeurd, maar de ochtend erop in de badkamer des te meer...’

"Ik stonk, mijn portemonnee was leeg en ik had werkelijk geen idee waar ik was...”

VROUW, ONDERWIJSKUNDE ‘Ik was met een vriendin twee weken op vakantie in Kos. Toevallig had mijn vriend voordat we samen waren voor dezelfde tijd een vakantie naar Kos geboekt, dus toen kwam hij ook een paar dagen bij ons langs. We gingen samen stappen en toen wilden we rond 3 uur ’s nachts wel graag bij elkaar slapen. We zijn toen 7 hotels afgegaan, en rond half 5 kwamen we ergens terecht waar we een mini-kamertje hadden, met een douche buiten de deur in een schuurtje. Uiteindelijk was het het helemaal waard, want het was een geweldige nacht en we zijn nog altijd samen.’

DECEMBER 2014

17

BREIN

Brein zonder pijn? Een ijskoude kerel

Als de meeste van ons al met mama’s gebreide trui en een hete chocomel voor de gezellig gloeiende verwarming hurken, zit hij lekker rustig buiten in het ijs - naakt. Als je Wim Hof - de Iceman - zo in de kou ziet zitten, lijkt hij van zijn bevroren kont bijna te genieten. Hoe kan dat? Misschien is hier een betere verklaring voor dan doodgevroren hersencellen. Er zijn verschillende opvattingen je kunt hier bijvoorbeeld denken over welke temperatuur het meest aan zweten, trillen en de reguleaangenaam is, zoals iedereen wel ring van hartslag en bloeddruk.[1] [3][4] weet die ooit in een internationaal Meestal speelt ook eten als studentencomplex gewoond heeft energietoevoer een grote rol (de en zijn centrale verwarming moest meeste hitte ontstaat in de diepe delen met zowel Finse als Italiaanorganen[4]) maar heel belangrijk se huisgenoten. Over het algemeen voor de interne thermoregulatie kun je echter wel zeggen dat het is natuurlijk ook de temperatuur menselijke lichaam de innerlijke die buiten heerst. Als die tussen temperatuur van tussen 36,1°C en ongeveer 20°C en 30°C ligt, heeft 37,8°C nodig heeft om ideaal te kuneen mens normaal gesproken geen nen functioneren; al bij zeer kleigrote problemen om deze perfecte ne afwijkingen hiervan komt men innerlijke waarde te behouden. [1][2] dan ook snel in levensgevaar. Bij lagere temperatuur doen we Hoe precies het lichaam deze instinktief alles wat nodig is om temperatuur bereikt verschilt dan onze innerlijke verwarming te onnog per persoon. Wel zijn altijd de dersteunen: trui aantrekken, hete in het limbische systeem gelegen drankjes consumeren, knuffelen, hypothalami betrokken.[3] Deze kampvuur aanzetten (Don’t try this structuren controleren naast vitale at home, jongens).[1] Als het buiten functies zoals het hongergevoel te warm is kan dat overigens ook of het verlangen naar seks onder snel een probleem worden, omdat andere ook het ANS (autonomous het lichaam dan water verbruikt nervous system, het blad heeft hier om zich koel te houden dat eigenniets mee te maken, red.). Dit actilijk voor andere dingen nodig is.[5] veert om af te koelen parasympaMaar als je dit nog nooit gemerkt thische (“rustgevende”) en om op hebt, heb je ten minste twee dinte warmen sympathische (“stimugen in je leven gemist: Finse saulerende”) lichamelijke processen; na’s en Italiaanse zomers. 18



HERSENSPINSELS

MESIAN TILMATINE

Tot nu toe dus nog niets ongelooflijk verrassends, toch? Wat echter als iemand zou beweren dat deze

pijngrens van temperatuur willekeurig is en het voor iedereen mogelijk is om ze te verschuiven door wilskracht, mind en meditatie? Wim Hof, een Limburgse extreemsporter, esotericus, soort van goeroeachtige auteur en breker van diverse wereldrecords die met kou en ijs te maken hebben, doet dit namelijk[6] en heeft daarvoor nogal goede bewijzen: zijn eigen prestatie in 2008 bijvoorbeeld; meer dan een heel uur in een bad vol ijs zitten.[7] Op zich spreekt de wetenschap dat ook niet tegen; ondanks dat nocioceptoren die het pijnsignaal doorsturen naar de hersenen gelijk vuren bij gelijke impact, is het bekend dat dit signaal wel heel verschillend kan worden waargenomen. Dit is afhankelijk van een aantal factoren zoals mentale afleiding of gewenning.[3] Het kan

DECEMBER 2014

19

BREIN

Nou zijn de laatstgenoemde wel meer of minder aangename belevingen terwijl extreme temperaturen regelrecht pijn kunnen veroorzaken. Iedereen kent het rotgevoel wanneer je je vingers verbrandt, en sommigen hebben misschien ook al een keer wintertenen (of wetenschappelijk correcter: perniosis) beleefd; de blauwrode, pijnlijke zwellingen die op je lichaam ontstaan als extreme kou en (vaak daaruit volgende) slechte doorbloeding samenspelen. Het is geen toeval dat deze verschijnselen pijnlijk zijn. Het voelen van pijn is een waarschuwing, een waarschuwing dat dat wat de pijn veroorzaakt het lichaam aan het beschadigen is.[1] Dat is dus ook precies wat extreme temperaturen doen.

BREIN

dus zijn dat pijn genegeerd wordt door middel van concentratie zoals de Jedi het doen in Star Wars. De schade aan het lichaam waarvoor de pijn waarschuwt zal echter toch ontstaan, of niet? Immers worden thermoperceptie en thermoregulatie in verschillende regio’s van het brein verwerkt. Wetenschappelijke case study’s over Wim Hof lieten zien dat hij daadwerkelijk een soort van in staat is om die sympathische en parasympathische activiteiten van zijn ANS bewust te controleren, evenzeer zijn immuunsysteem.[9] Daarmee kan hij dus op een bepaalde manier ook schade aan zijn lichaam beperkter houden dan normaliter het geval zou zijn, althans voor een tijdje. Een vervolgonderzoek hier aan de Radboud Universiteit liet verder zien dat ook andere mensen daartoe in staat zijn[10], als ze maar van zijn methode gebruik maakten. Methode? Ja, toen Wim Hof geen zin meer bleek te hebben in het bijna naakt bestijgen van de hoogste bergen der wereld begon hij boeken te schrijven en cursussen te geven over hoe men zijn “waargenomen grenzen” kan doorbreken. Klinkt wat esoterisch? Kan zijn, maar blijkbaar werkt het en bij nadere beschouwing valt wel alles heel logisch en wetenschappelijk te verklaren. 20



HERSENSPINSELS

Hof beveelt sport aan voor de activatie van het sympathische, en meditatie voor de activatie van het parasympathische systeem[6]; ja logisch. Zo werkt dat dus gewoon. Door te sporten word je warm. Alleen, hoe sport je dan als je zonder te bewegen in een ijsbad zit? Het makkelijke antwoord: je doet een beetje alsof, door diep in en uit te ademen. Volgens Hof oefent men dit het liefst iedere dag ‘s ochtends na het wakker worden; als ”je buik nog leeg is” en je ziel nog vers, zo te zeggen. Ademen oefenen doe je in stappen: “warm up” - haal diep adem en blijf daarbij rustig. Herhaal dit 15 keer. “Power breaths” - nu wordt het tijd voor een beetje awareness wat je lichaam betreft. Door 30 keer bijzonder diep adem te halen, gelijkmatig en met gesloten ogen, zal je beter inzicht in je innerlijk krijgen, of, hoe hij het noemt, zal je jezelf beter kunnen scannen. Ten slotte volgen nog “recovery breaths”, waar je nog een keer superdiep inademt en de lucht 15 seconden binnenhoudt om je borst te voelen ontspannen. Zo gek klinkt dat allemaal dus niet zover, iedereen die ooit ontspannings oefeningen geleerd heeft zal dit herkennen, ook al getuigt het feit dat je 15 seconden je adem moet inhouden toch dui-

Sowieso blijft alles wat de Iceman doet een beetje op meditatie terug te voeren. Dit is - zelfs zijn interesse voor boeddhisme[6] buiten beschouwing gelaten - niet erg verrassend. De hypothalami, die het ANS uiteindelijk controleren zijn namelijk subcorticale structuren en daarmee eigenlijk juist niet direct bewust beïnvloedbaar[3] (gelukkig maar; stel eens dat we onze driften helemaal onder controle zouden hebben - alle ooit geschreven romans en drama’s zouden ineens zinloos worden). Wel kunnen mensen zulke driften in een beperkte mate onderdrukken[1], zoals het ook dagelijks gebeurt met maatschappelijke normen die me bijvoorbeeld verbieden om fraaie meisjes op de straat gewoon te kussen als ik ze niet ken maar wel leuk vind.

functies verantwoordelijk is[3], ‘verbiedt’ de driften of lusten te volgen die de hypothalami uiten. Waarom precies ze niet gevolgd moeten worden en in welke mate is individueel verschillend. Meditatie en introspectie blijken in ieder geval iets te zijn wat werkt om de cortex te sturen, die wederom de hypothalami en daarmee indirect ook het ANS beheerst. Hoe ver dat kan gaan moet iedereen voor zichzelf uitvinden. Als je meer Italiaans voelt dan Fins of tenminste geen vriend van koude voeten bent zul je weten dat dat ook niet hoeft. In 2011 liep iceman Wim Hof een complete marathon in de Namibische woestijn.

Of men de laatstgenoemde drift onderdrukt of pijn door kou negeert valt uiteindelijk onder hetzelfde principe; namelijk dat je prefrontale cortex, die onder andere voor planning en vele executieve

DECEMBER 2014

21

BREIN

delijk van het feit dat dit een programma is geschreven door een extreemsporter. Wacht even, ontspannings- oefeningen? Die manier waarop Hof zijn sympathisch zenuwstelsel activeert lijkt verbazend veel op meditatie, die hij echter ook gebruikt om zijn parasympathisch zenuwstelsel te activeren.

De Mix

Merlijn Olthof studeert Psychologie, speelt gitaar in ‘In Orbit’ en zit in het bestuur van Cultuur op de Campus. Elke HersenSPiNsels tipt hij dé evenementen en culturele activiteiten die je niet mag missen

DE MIX

Stukafest 2015 Stukafest is het studentenkamerfestival waarbij studentenkamers omgetoverd worden tot podia voor artiesten uit alle kunstdisciplines. Een unieke kans om een keer een band tussen de vuile was te bewonderen, een dichter onder een hoogslaper te zien voordragen of een cabaretier te midden van IKEA meubilair te zien spelen. Stukafest is gewoon even wat anders. Voor de Nijmeegse editie van 3 februari zijn de acts nog even geheim maar het wordt gegarandeerd vet. Wil jij zeker zijn van een kaartje? Kom dan naar de kick-off op 13 januari in de studentenkerk! Naast het kopen van een kaartje kun je een lekkere warme chocomel of glühwein drinken en luisteren naar bluegrass van The Cannonball Johnsons. Dat wordt gemoedelijk. Stukafest Kick-Off @ Studentenkerk. 13 januari 2014 Stukafest Nijmegen. 3 februari 2014, €15,-. Kaartjes te koop bij de Kick-Off en na 13 januari bij Cultuur op de Campus

22



HERSENSPINSELS

MERLIJN OLTHOF

DE MIX

John Coffey John Coffey is zonder twijfel de beste harde Nederlandse live act van het moment. Ze speelden vorig jaar al op zo’n beetje elk festival in Nederland en mogen in januari Eurosonic Noorderslag van een flinke bak herrie voorzien. Wat John Coffey doet is het concept rock ’n roll op z’n 21e eeuws heruitvinden. Alles mag sneller, harder en drukker maar het blijft melodisch. Keiharde drums en gitaren en een zanger die over het podium stuitert. De rest van de band zingt lekker mee wat leidt tot een live ervaring waarbij het lijkt alsof er zowel links als rechts twee mannen met gitaren in je oor aan het schreeuwen zijn. Klinkt goed toch? En het mooie is dat ze in december als onderdeel van hun pub crawl tour voor €2,- in de Onderbroek spelen. Een unieke kans om eens een keer naar een hele harde band te gaan die ook nog eens heel erg goed is. John Coffey @ De Onderbroek. 18 december 2014, €2

Het chimpansee complex Bij het B3 vak Evolutionary Foundations of Human Behavior ben ik behoorlijk onder de indruk geraakt van de chimpansee. Ze zijn intelligent, creatief en hebben zo’n menselijk gezicht. In december draait LUX een nieuwe documentaire over deze bijzondere primaten: Het Chimpansee Complex. De hoofdpersonen van Het Chimpansee Complex zijn getraumatiseerde chimpansees. Na jarenlange eenzame opsluiting bij mensen thuis, in laboratoria of in circussen, leren zij in het opvangcentrum van Stichting AAP om met soortgenoten te leven. Een lastige klus voor de dierenverzorgers, want hoe leer je als mens aan een aap om gewoon weer aap te zijn? Het Chimpansee Complex @ LUX. 17 december 2014, 19:30u, €8,50

DECEMBER 2014

23

GEDRAG

Een Traditionele Winter Kou, verkoudheid, winterdipjes, het zijn allemaal standaard winterdingen die ons vertellen dat de winter een barre tijd is. De winter is echter niet alleen maar bar en boos, want het brengt ook een leuk standaard ding met zich mee: feestdagen. De feestdagen in de winter hebben een bepaalde sfeer die ze heel bijzonder maakt. De meeste mensen hebben warme herinneringen aan deze feesten. De nadruk op samenzijn is wat deze feesten zo speciaal maakt. Het is echter wel opvallend dat alle winterfeesten dit sociale aspect zo sterk in zich dragen, veel sterker dan de feesten in de rest van het jaar. Maar waarom is dit het geval? En waarom houden mensen niet van nieuwe of veranderde feestdagen? Ik vroeg het aan Cor van Halen, docent Sociale en Cultuurpsychologie. Feesten helpen ons de onzekerheid van het jaar te bezweren door drie basisbehoeften veilig te stellen: geborgenheid, veiligheid en voorspelbaarheid. Deze onzekerheid speelt vooral een rol in de winter. Tegenwoordig is de winter voornamelijk vervelend voor veel mensen, maar dat is wel eens anders geweest. Toen wij nog geen cv-ketels hadden, was de winter een barre, harde tijd. Ten eerste is de winter koud (no shit!). Ons lichaam is geen grote fan van kou. Het maakt onze temperatuur constant op peil houden, wat cruciaal is voor overleven, uitzonderlijk lastig. Dit kost een hoop energie bij grote temperatuurverschillen, waardoor we snel nieuwe brandstof nodig hebben. Dit brengt ons bij het tweede 24



HERSENSPINSELS

probleem: voedsel. Vroeger was er veel minder voedsel te vinden in de winter, voedsel dat hard nodig is om te kunnen overleven. Dit zijn problemen die voorkomen bij bijna alle diersoorten. Het is dus niet echt een verrassing dat in de winter veel dieren, en vroeger dus ook mensen, overlijden. De zwakkeren overleven deze zware tijd niet. Hierdoor is het groepsverband zo belangrijk. Cor van Halen: “Leven in een groep brengt een groot voordeel met zich mee: het beschermt je tegen de buitenwereld. Een groep blijft echter niet zomaar bestaan: je moet een groep onderhouden, er tijd in steken.” Het onderhouden van sociale groepsbanden wordt erg

DAAN WEEVERS

belangrijk, want groepen zorgen voor veiligheid, gedeelde grondstoffen en een betere kans de winter te overleven. De winter is lang een onvoorspelbare tijd van duisternis geweest. De zon zakte steeds verder onder de horizon en de wereld om de mens heen begon af te sterven. Dit veranderde echter toen de mens een cruciale vaardigheid ontwikkelde: tijdsbesef. Volgens Cor van Halen betekent tijdsbesef dat we herinneringen in een tijdskader kunnen plaatsen. Mede hierdoor kunnen we voorspellingen gaan doen over de toekomst. Dit neemt een groot deel van de onzekerheid weg. De mensen kregen door dat een donkere periode werd gevolgd door

DECEMBER 2014

25

GEDRAG

Cor van Halen, docent Sociale en Cultuurpsychologie

een lichte en dat dit zich steeds herhaalde. Deze cyclus vormde de bron voor de eerste rituelen. Cor van Halen: “De eerste rituelen werden rondom de jaarcyclus gevormd, om gratie van de goden te regelen zodat deze het licht zouden laten terugkeren. Ze waren op vaste momenten binnen de cyclus. Hierdoor konden de mensen vooruitplannen met jagen, zaaien, oogsten, etc.” Dit had tot gevolg dat er een soort kalender ontstond, met de rituelen als ijkpunten. Deze ijkpunten vormen het begin van onze feestdagen. Er is een reden dat de ijkpunten binnen de jaarcyclus rituelen waren. Volgens Cor van Halen bezielde de mens de realiteit: alles wat er gebeurde kwam door goden. Deze goden moest men tevreden stellen, anders zou het allemaal mis kunnen lopen (zo zouden de goden de zon misschien niet terugbrengen!). Deze bezieling zorgde voor voorspelbaarheid, grip en veiligheid, want vanaf dat moment begreep de mens waarom dingen gebeuren en dacht men er invloed op te kunnen hebben. Cor van Halen: “Dat dit verlangen naar voorspelbaarheid iets is dat bij de mens hoort kunnen we zien doordat alle volkeren, ongeacht waar ze op de aarde zijn, vergelijkbare rituelen/feestdagen hebben.”

GEDRAG

Rituelen hebben ook nog een functie met betrekking tot transitiemomenten (de transitie van het steeds korter worden van de dagen tot het steeds langer worden van de dagen). Cor van Halen: “Het doel van een ritueel is om enerzijds de transitie aan te geven, maar ook om de transitie op te nemen in de gemeenschap en er zo aandacht en betekenis aan te geven.” Deze rituelen werden op een gegeven moment deel van de tradities van de verschillende volkeren, waardoor ze feestdagen werden. Tegenwoordig hebben veel van de feestdagen een christelijke lading, maar dat is niet altijd zo geweest. Cor van Halen: “De feesten zijn al veel ouder dan de christelijke lading, de kerk heeft van ‘heidense’ feesten, christelijke feesten gemaakt. Dit hebben ze gedaan om de inheemse volkeren christelijk te kunnen maken.” Verandering van tradities Als er een verandering in een traditie plaatsvind, zal er altijd tegengas gegeven worden door sommige mensen. Een goed voorbeeld daarvan is de discussie rond Zwarte Piet en het Sinterklaasfeest. Tradities vormen de kern van cultuur, de nationale identiteit. Cor van Halen: “De Nederlandse identiteit is weinig bindend, doordat Nederland van oudsher een erg in26



HERSENSPINSELS

ternationaal en multicultureel land is. Het zijn echter de tradities in Nederland die een Nederlandse identiteit vormen. Het is de anticipatie van de feesten dat de Nederlanders bindt, we leven gezamenlijk naar de feesten toe.” Als mensen vragen om verandering van deze tradities voelt dit alsof buitenstaanders de tradities “aanvallen”. We nemen de discussie rond Sinterklaas als voorbeeld. Cor van Halen: “Mensen kunnen best leven zonder sinterklaas, dat is het probleem niet. Het probleem is dat mensen het gevoel hebben dat (een deel van) de Nederlandse identiteit ter discussie staat.

Nieuwe tradities Een andere kwestie met betrekking tot feestdagen is de introductie van nieuwe feestdagen in Nederland. Angelsaksische feestdagen als Halloween en Valentijnsdag hebben de afgelopen jaren ook in Nederland voet aan de grond gekregen. Sommige mensen vinden dit leuk of maakt het niet zoveel uit, maar een andere groep mensen gaat hier fel tegen in verzet. Een dergelijk verzet is niet geheel onverwacht. Cor van Halen: “Een nieuwe traditie voelt als een artificiële toevoeging aan een cultuur, het voelt “gekunsteld”. Er zijn

immers geen diepe wortels voor de Angelsaksische feesten in Nederland.” Een traditie wordt overgegeven van generatie op generatie, waardoor een continuïteit ontstaat. Deze continuïteit en de verbinding met vorige generaties zorgen ervoor dat de tradities deel zijn van een cultuur en een nationale identiteit. De verbinding met de vorige generaties is afwezig bij de Angelsaksische feesten, waardoor ze niet als echte tradities voelen. Cor van Halen: ““Nieuwe tradities” is sowieso een paradoxale term. “Traditie” impliceert dat het er al generaties lang is, “nieuw” impliceert precies het tegenovergestelde.” Tot slot Alles samengenomen kunnen we zien dat tradities belangrijk zijn. Ze zijn ontstaan uit de rituelen die de mens ontwikkelde om grip te krijgen op de harde en beangstigende wintertijd. We hebben immers gezien dat tradities de groep bij elkaar houden, en die groep was belangrijk voor het overleven van de winter. Daarnaast vormen ze een belangrijk deel van onze nationale identiteit. Hierdoor is het te begrijpen dat mensen in verzet komen tegen de intrede van nieuwe en de verandering van oude tradities. En wie weet, misschien wordt de discussie rond de feestdagen ook wel een traditie.

DECEMBER 2014

27

GEDRAG

Er ontstaat een “zij tegen ons”-mentaliteit, wat grote tegenstellingen tussen de groepen creëert.” Soms kan een dergelijke tweedeling en discussie de band tussen de groepen versterken. In dit geval gebeurt dat echter niet, doordat de groepen niet met elkaar in discussie gaan. Cor van Halen: “De twee partijen praten langs elkaar heen, ze weigeren het gesprek aan te gaan. Hierdoor ontstaat er een tweedeling in de samenleving.” Deze tweedeling kan wel een versterking van een groepsgevoel tot gevolg hebben. De binding binnen de twee groepen wordt versterkt doordat de leden van de groep een gezamenlijke vijand hebben: de andere groep.

Getest: openingszinnen

REPORTAGE

“Deed het pijn toen je uit de hemel kwam vallen?”

Een scenarioschets: het is Eerste Kerstdag en je familieleden zijn van heinde en verre gekomen om dit samen met jou te vieren. “En heb je nou al eindelijk eens een leuke jongen/knappe meid aan de haak geslagen?” roept je oudtante Wilma vanaf de overkant van de tafel. Overige gesprekken verstommen; alle ogen zijn op jou gericht. “Nee, nog steeds niet,” mompel je terug terwijl je het laatste stukje stokbrood in je soep dipt. Voor menig single student is dit een pijnlijk herkenbaar scenario. Je wil best wel iemand aan de haak slaan, maar hoe in godsnaam? Wij van HersenSPiNsels (h)erkennen dit probleem. Daarom zochten we voor jullie uit wat nou de beste openingszinnen zijn. Tijdens het SPiN-feest “Stout in het Oerwoud” hebben drie leden van de HersenSPiNsels hun stoute schoenen aangetrokken (lees: de nodige shotjes Jägermeister genomen) en ieder maar liefst vijf verschillende openingszinnen uitgeprobeerd. De bevindingen hebben we schematisch op een rijtje gezet. Kom je uit Griekenland? Niet? Daar komen alle goden/godinnen toch vandaan? “Deze openingszin viel best wel goed, alleen als mensen uit bijvoorbeeld Italië kwamen, moest je weer even nadenken en dat ging aan het einde van de avond niet meer zo goed.” Oordeel: 28



HERSENSPINSELS

MARE DERKS, REBECCA VAN EIJDEN & DAAN WEEVERS

Geloof je in liefde op het eerste gezicht of moet ik nog een keer langslopen? “Ik kreeg hier een nogal agressieve reactie op: ‘Geloof jij soms in een klap op het eerste gezicht?’” Oordeel:

REPORTAGE

Deed het pijn toen je uit de hemel kwam vallen? “De jongen op wie ik deze zin probeerde keek me aan alsof ik gek was en duwde me aan de kant. Een erg pijnlijke ervaring en mijn vrienden die me op de achtergrond uitlachten hielpen ook niet bepaald mee.” Oordeel: Hoe voelt het nou om de knapte man/mooiste vrouw in de zaal te zijn? “Echt een topzin. Ze moest erg lachen en gaf me een knipoog. Dit is de meeste actie die ik in lange tijd heb gehad.” Oordeel: Ik kom je arresteren, want je hebt mijn hart gestolen. “Deze zin werkt echt als een malle. Hij vroeg direct mijn nummer. Ik moet wel eerlijk bekennen dat ik hem een nepnummer heb gegeven. Jongen op wie ik deze openingszin gebruikte, als je dit leest: mijn welgemeende excuses.” “Deze zin werkt super goed. Ik kreeg als reactie: Ja hoor, jij mag mij wel meenemen.” Oordeel: De resultaten spreken eigenlijk voor zich. Met openingszin “Ik kom je arresteren, want je hebt mijn hart gestolen” hadden we het meeste succes. De ultieme clichézin “Deed het pijn toen je uit de hemel kwam vallen?” was, niet geheel onverwacht, het minst effectief. We waren allemaal verrast door de (over het algemeen) positieve manier waarop de openingszinnen werden ontvangen door onze slachtoffers. Dus als je tijdens het volgende SPiN-feest iemand ziet waar je wel een beschuitje mee zou willen eten, aarzel niet en begin het gesprek met een van de door ons uitgeteste openingszinnen!

DECEMBER 2014

29

BRATWURST & BIER

Bei Bratwurst und Bier

Jij kunt hen vaak zien voor het Spinozagebouw; met hun thermoskannen en Tupperware in de Fjällräven Kånken rugzakken staan ze bij hun racefietsen, praten over de Bundesliga, Duits Brood en Nederlands wiet en daarover wat de gunstigste meerijgelegenheid deze vrijdag is naar Bocholt, Bonn-Bad Godesberg en Bochum. De vele Duitsers in onze studie winnen steeds meer aan invloed - immers vond dit jaar door Johannes Fiebig als bestuurslid zelfs een Machtergreifung in de SPiN-kamer plaats. Zo zag zich ook onze hoofdredachteur Freek genoopt om plaats te maken in deze tijdschrift voor de belangen van al die Oosterlingen die het over de grens tot in het prachtige Nimma gekropen kwamen. Bij Dimitrij en Mesian merk je al door de typische Duitse namen dat ze geen oorspronkelijke Nederlanders zijn. Wie zouden dus beter geschikt zijn om ons een beetje vertrouwd te maken met het Duitse wezen? D: De rest van de tijdschriftcommisbijna horizontaal, gewoon direkt sie is alweer niet pünktlich. in deine Fresse. En mis je niet M: Zo’n Scheißdreck. Nederlansoms een beetje het Weiße-Weihders, hè? Nooit op tijd! nacht-Gefühl? D: Misschien is het te koud voor D: Ja dat sowieso! Zonder sneeuw hen. komt er minder kerststemming op. M: Je bedoelt omdat het nu ofMaar wat ik het meest mis zijn de ficieel weer winter wordt? Koud Weihnachtsmärkte! noem ik namelijk iets anders. M: Oh, jij bedoelt die overvolle D: Ja, die zijn hier iets zachtere kermissen in december met de temperaturen gewend dan in Berluide schlagermuziek waar ze overlijn bijvoorbeeld. al die afschuwelijke hete wijn en M: Weet je wat koud is? Sneeuw. bizar zoete snoepjes voor belacheEn heb je dat ooit gezien in dit lijk veel geld verkopen en iedereen land? Ik niet. altijd haast heeft? D: Ja, drie jaar geleden wel. Toen D: Ja precies, wij zijn Duitsers. Wij was het hier echt extreem met de houden van haast. En ja, ik mis dat sneeuw! en de kerstelijke sfeer. M: Toen misschien. Toen was ik M: Voor mij was het beste aan hier nog niet. Hoe lang woon jij kerstmis altijd dat de enerverende dan eigenlijk al hier, in het land Vorweihnachtszeit eindelijk voorvan één-keer-per-drie-jaar-winter? bij is – Dat kan echter ook aan mij D: Ben al meer dan 4 jaar hier, en liggen. In ieder geval hou ik meer ja, inderdaad vallen de winters vande latere winter, in februari, vaak redelijk mee. waar de straten lekker leeg zijn M: Nou, onaangenaam vind ik het omdat het zo koud is en al die irritoch, met al de wind valt de regen tante mensjes binnen blijven.

30



HERSENSPINSELS

DIMITRIJ LINTCHUK & MESIAN TILMATINE van de grote Duitse concernen als je op de uni aankomt. Daar mis je soms wel zoiets als een bruikbaar openbaar vervoer. Alhoewel, die bestaat in Duitsland ja ook niet.. D: Jaja zo gaat het met alle Duitsers hier, een tijdje in Nederland en ineens ga je overal met je fiets heen. M: Jij moet het weten, immers heb je al generaties van Frischfleischdeutschen zien komen en gaan, in al die tijd die jij hier bent. Weet je trouwens zeker dat we hier afgesproken hebben met de commissie? D: Jaja, hier heb ik het nauwkeurig genoteerd: ‘8/11 om 12:30’ M: Is vandaag niet 7 november? D: Denk je? Hoop van niet. Heb je een mobiel met de datum? M: Ja, maar die ben ik vergeten op te laden.. Ik zal even iemand vragen... D: ... en? M: ... het is de 6e vandaag. D: Oh man, wij hadden gisteren minder Bratwurst en Bier moeten doen! M: Dat noem je dan Duitse organisatie. Butterbrezeltje? D: Ja, heerlijk voor de kater. In de volgende paar edities gaan hier afwisselend Dimitrij en Mesian roddelen over Duitsers in Nederland, Nederlanders in Nederland, Nederlanders in Duitsers en proberen te begrijpen hoe deze mensen hier in Nijmegen zo vreedzaam samen kunnen leven.

DECEMBER 2014

31

BRATWURST & BIER

D: Dan moet je een keer naar mijn geboorteland, Oekraïne komen. Daar maak je echt koude winters mee. Min 20 is daar een normale winter. M: Nou, men zegt dat een Duitse man het nooit koud heeft maar hoogstens trilt van woede dat het niet nog kouder is. Maar -20°C is dan toch wat te fris voor mij, Danke. In Algerije, waar mijn vader vandaan komt, heb je in de woestijn ook nogal ruimte, bij wat aangenamere temperaturen. Althans, dat vind ik. Vind jij het trouwens niet belachelijk dat Freek uitgerekend een Oekraïner een en Algerijn als Quotendeutsche wil presenteren? D: Ja is wel een beetje ironisch dat wij uiteindelijk de Duitsersrubriek gaan doen. Maar à propos; Freek en de anderen. Ze zijn nu al meer dan 15 minuten te laat. Wel merkwürdig of niet? M: Ja, zelfs voor Nederlanders. Misschien heeft de wind ze van hun fietsen geblazen. Dat is overigens ook zo’n dingetje. In Duitsland gebruik je jouw fiets toch alleen ‘s zondags als de zon schijnt en dan ook alleen als je boven de 60 bent of onder 14 jaar. Ik bedoel, ik vind fietsen wel fijn maar nu in de winter bij die wind en regen hangt de Rotz uit de neus en je vingers zijn kouder en gevoellozer dan het hart van het gemiddelde bestuurslid van een

. . . n i ren

e

Stud

INTERNATIONALISERING

SEOUL

Ilse Pit, 4e jaar psychologie studente, is voor een half jaar afgereisd naar Seoul om daar te studeren. Dat reizen een van haar grootste hobby’s is merk ik al snel, want ik kan haar nog net spreken voordat ze alweer op reis gaat, dit keer naar Slovenië. ‘Met de kerst wil ik naar Engeland en volgend jaar weer een keer naar Korea’. Ik praat met haar over haar reis naar Zuid-Korea, om er zo achter te komen hoe het is om in zo’n ver land te studeren. Waarom heb je voor Zuid-Korea gekozen? ‘Het leek me leuk om in Azië te studeren. Ik heb bij Psychologie geleerd dat het westen meer van het individualisme is en dat er in Azië meer collectivisme is en daar was ik wel benieuwd naar. Verder is Korea lekker ver weg, ik wil graag zo veel mogelijk van de wereld zien.’ Hoe heb je je reis geregeld? ‘Ik ben naar de Sungkyunkwan University gegaan, waar de RU een contract mee heeft. Volgens mij kunnen er per semester twee 32



HERSENSPINSELS

mensen naar die Universiteit op kosten van de RU. Dit gaat via de International Office Social Sciences. Ik heb ook een internationaliseringbeurs aangevraagd bij het SNUF (Stichting Nijmeegs Universiteitsfonds).’ Hoe heb je daar een kamer gevonden? ‘De universiteit had een kamer geregeld in een complex. Die kamers zijn heel anders dan bijvoorbeeld SSHN kamers. Het zijn gedeelde kamers, het gemeenschappelijke

REBECCA VAN EIJDEN woongedeelte is helemaal ingericht om te studeren en er zijn veel regels. Er was een alcoholverbod op de kamers en een avondklok. We hadden een code om de kamers in te komen, die na 12 uur niet meer werkte. Wij hadden al wel snel de nachtcode achterhaald, maar dat was wel enigszins een cultuurshock.’

Heb je verder nog cultuurverschillen gemerkt? ‘Er is in Korea een sterkere hiërarchie. Als je daar iemand ontmoet vraag je gelijk naar zijn leeftijd. Als iemand ouder is, dan noem je die

Welke les heb je tijdens deze reis geleerd? ‘Ik heb geleerd dat ondanks dat je in het begin moet wennen aan de nieuwe cultuur, mensen toch best hetzelfde zijn en dezelfde gevoelens hebben. Ook heb ik geleerd dat vergeleken met de Koreaanse cultuur, de Nederlandse cultuur best wat meer open en aanvaardend zou kunnen zijn. In Nederland wordt toch erg de nadruk gelegd op gewoon normaal doen, terwijl in Korea niks echt gek werd gevonden.’ Wat was het hoogtepunt van je reis? ‘Ik vond het leukste dat ik ontzettend veel leuke nieuwe mensen heb leren kennen. Als je ergens komt denk je in het begin altijd: ‘Wat doe ik hier, ik ken helemaal niemand, ik mis iedereen thuis.’ Maar na een tijdje leer je super veel mensen kennen, wat ook veel makkelijker gaat dan je denkt. Als je terug komt, zijn je vrienden er nog, heb je een hele mooie ervaring erbij en weer heel veel over jezelf geleerd.’

DECEMBER 2014

33

INTERNATIONALISERING

Was het studeren in Korea erg anders dan in Nederland? ‘Ik heb wel gemerkt dat Koreanen heel hard studeren. Ook merkte ik dat waar er in Nederland ruimte is voor discussie als een docent iets uitlegt, het in Korea niet wordt begrepen als studenten tegenspraak hebben. Verder is aanwezigheid en actieve deelname erg belangrijk en als je je daar aan houdt, is het ook bijna onmogelijk om te zakken.’

je oudere broer of zus. Die oudere broers en zussen hebben dan ook een soort verantwoordelijkheid over jou. Daardoor heb je altijd mensen die voor je zorgen, maar waar jij ook naar te luisteren hebt.’

DEZE EDITIE....

AAN TAFEL!

Kerst, daar hoort natuurlijk een kerstdiner bij! Bij iedereen doen ze dit anders. Zo herinner ik me nog goed dat onze familie dan altijd ging steengrillen (niet te verwarren met gourmetten). Wel heb ik altijd al een groot kerstdiner willen houden. Zo met verschillende gangen van winterse gerechten. Helaas ligt dat buiten het budget van de gemiddelde student, maar geen nood; wij hebben een studentenkerstdiner voor jullie samengesteld! Vooraf kan je een heerlijk tomatensoepje doen, gewoon simpel uit blik. Of je snijdt gewoon en stokbrood in stukken, besmeert deze met kruidenboter en stopt de stukken in de oven. Piece of cake zou ik zeggen. Met het hoofdgerecht kan je grootser uitpakken, en wel met een supermakkelijke champignonragout. En dan nu de grote vraag: hoe maak je het? Heel makkelijk, je begint met het pellen en snipperen van de ui en het snijden van de peterselie (al kan je deze ook uit een potje halen). Daarna snijd je de champignons in stukjes, waarbij je ook uitkijkt dat je vingers heel blijven, en bak je deze een minuutje of twee op hoog vuur. Dan de ui voor een minuut meebakken, het vuur laag zetten en de peterselie toevoegen.

34



HERSENSPINSELS

Wanneer je dit allemaal gedaan hebt, verkruimel je het bouillonblok erboven en voeg je de wijn toe. Als laatste doe je de crème fraîche en peper erbij en laat het nog een paar minuten koken. Hierbij serveer je dan wat lekkere krieltjes of pasteitjes, als je deze maanden meer geld overhad, en je hebt een lekker, snel en redelijk goedkoop kerst-hoofdgerecht. Benodigdheden voor 4 personen Ui 3 pakjes paddenstoelenmelange (en/of champignons) 25 gram boter of margarine (Nee, olie is niet hetzelfde) Klein bekertje crème fraîche 10 cl witte wijn (mag voor de echte studenten ook wel wat meer zijn, al is het ook lekker voor erbij natuurlijk) Bouillontabletje Peterselie en peper Kosten: €9,-

TAMARA VAN SEGGELEN Voor het serveren kan je er nog wat extra slagroom op doen en/ of het versieren met wat heerlijke mandarijnpartjes die je nog overhebt van Sinterklaas. Al zijn diepvriesvruchten, zoals bessen en aardbeien, ook goed natuurlijk.

Om te beginnen week je de gelatine in koud water. Dan zet je de room in een pannetje op het vuur. Hierbij giet je alle suiker en laat je het ongeveer 10 minuutjes zachtjes koken.

Zo zie je wel dat je op een studentenbudget toch een uitgebreid kerstdiner in elkaar kan zetten. Zeker als je het gewoon samen met wat vrienden bereidt!

Daarna voeg je de citroenschil en de gelatine toe aan de warme room. Als laatste schenk je het in glaasjes en laat het een uur of vier opstijven in de koelkast.

Benodigheden voor 4 personen Halve liter slagroom 2 velletjes gelatine 100 gram suiker, waarvan een deel vanillesuiker De schil van een citroen. Kosten: €4,96

DECEMBER 2014

35

DEZE EDITIE....

Na zo’n heerlijk gerecht hoort natuurlijk nog een dessert. Je kan natuurlijk een bak ijs met een bus slagroom op tafel zetten, maar je kan het ook ietsje chiquer aanpakken. Dit kan met een panna cotta.

DAAN WEEVERS

36



HERSENSPINSELS