Tijd voor het licht
Kapelgroep Gemert
Kerstmis 2015
1
Muziek vooraf Verhaal uit het boek Jesaja 91 Het volk dat in duisternis ronddoolt ziet een schitterend licht. Zij die in het donker wonen worden door een helder licht beschenen. 2 U hebt het volk weer groot gemaakt, diepe vreugde gaf u het, blijdschap als de vreugde bij de oogst, zij jubelen als bij het verdelen van de buit. 3 Het juk dat op hen drukte, de stok op hun schouder, de zweep van de drijver, u hebt ze verbrijzeld, zoals Midjan destijds. 4 Iedere laars die dreunend stampte en elke mantel waar bloed aan kleeft, ze worden verbrand, een prooi van het vuur. 5 Een kind is ons geboren, een zoon is ons gegeven; de heerschappij rust op zijn schouders. Deze namen zal hij dragen: Wonderbare raadsman, Goddelijke held, Eeuwige vader, Vredevorst. 6 Groot is zijn heerschappij, aan de vrede zal geen einde komen. Davids troon en rijk zijn erop gebouwd, ze staan vast, in recht en gerechtigheid, van nu tot in eeuwigheid. Daarvoor zal hij zich beijveren, de HEER van de hemelse machten. Welkom Kerstmis: Tijd voor het licht! Welkom allemaal, op deze kerstavond. We vieren het leven als een geschenk, het licht dat ons gegeven is. Wat we er ook van vinden – het is ons gegeven. Van oudsher is deze dag een dag van het licht midden in de winter. Keerpunt voordat de dagen weer langer worden. Dat de donkerte gaat wijken, dat er weer meer licht komt in het bestaan.
2
Ik kan me van vannacht twee droompjes herinneren: 1. Ik was bij iemand op bezoek, die een schoonheidssalon bleek te hebben; zij was druk bezig en had per ongeluk dubbel geboekt. Nou, zei ik, dan help ik deze vrouw wel, is dat goed? En terwijl ik zo met haar bezig was, werd ze steeds verdrietiger. En uiteindelijk vertelde ze dat ze juist deze afspraak gemaakt had met de eigenaresse van de schoonheidssalon in de hoop vriendin met haar te worden. Zij was helemaal alleen in deze plaats en hoopte zo mensen te leren kennen. Met mij zou dat waarschijnlijk niet lukken? 2. Ik had de deur van mijn huis op een kier gezet, zodat mij kat bij zijn eten zou kunnen, want die had ik al een hele tijd niet gezien. Maar i.p.v. dat de kat binnen was gekomen, was er iemand anders binnen gekomen. Wat hebben deze dromen mij nu te zeggen? En omdat ik nog steeds bezig ben met deze kerstviering te maken, moest ik denken onze voorbereidingstijd op kerst. 4 zondagen op een rij hebben we advent gevierd, als het ware de deur opengezet voor het licht. En ik had allerlei ideeën voor de overweging. Nu is het zover en lijken alle ideeën van tafel geveegd. Alsof ik kerst kwijt ben geraakt, het licht ben kwijt geraakt. Of zou het licht in hele andere gedaanten verschijnen? Is dat misschien wat ‘Tijd voor het licht’ betekent? Is dat wat Jezus’ geboorte, Jezus voor ons kan betekenen? En zo als Messias, vredestichter, Verlosser, Bevrijder licht geven: dat wij open blijven staan voor iets nieuws; dat we ons bewust zijn van zaken die in eerste instantie vanzelfsprekend zijn, vaststaan, misschien wel ons vastzetten zijn en dat eigenlijk niet zijn. Vandaar zo’n kwetsbaar kind, geboren in een kribbe en niet in een paleis en die koning zal worden. Alle vanzelfsprekendheden op de schop. En hoe kwetsbaar dat licht is, weten we allemaal uit ervaring. Door ziekte, door verlies, door het verliezen van je werk, soms gewoon door een pijnlijk aanvaring met een ander. Durven we dan toch Kerst te vieren? Tijd voor het licht. Dat gaan we doen. Dat zo ons vertrouwen in het leven, in elkaar, in onszelf, in God mogen doen groeien… En zo wens ik ons allen een goede viering toe.
3
Aansteken Paaskaars Symbool van Christus Het Licht van de wereld Geen mens leeft zonder dat eeuwige verlangen naar licht dat blijft. Licht dat huilt met wie verdriet heeft. Licht dat zoekt naar wie verloren loopt. Licht dat onrecht aan het licht brengt. Licht dat vraagt om niet gedoofd te worden. Licht dat oplicht in een goddelijk kind Het licht van de liefde in de wereld. Gebed God van licht en vrede, U die vreugde schept in mensen Midden in de nacht kwam U naar ons toe in een pasgeboren kind in een kribbe. Hij is Uw licht in onze duisternis. Wij danken U hiervoor. Open ons hart voor Uw nabijheid, voor Uw vrede. Maak ons ontvankelijk voor Uw woord en Uw licht waarmee U ons leven richting en toekomst geeft Vandaag en alle dagen tot in eeuwigheid, Amen
Lied: Wij komen tesamen Wij komen tesamen, onder 't sterreblinken Een lied moet weerklinken voor Bethlehem Christus geboren zingen d'engelenkoren Refrein: Venite Adoremus, Venite Adoremus, Venite Adoremus Dominum Drie wijzen met wierook, kwamen er van verre Zij volgden zijn sterre naar Betlehem 4
Herders en wijzen komen Jezus prijzen – Refrein Ook wij uitverkoren, mogen U begroeten En kussen Uw voeten Emmanuel Wij willen geven, hart en geest en leven – Refrein Terugblik op de advent: door Lenie Uitleg van het symbool: door Henk Jans Adventslied: Kom in mij Kom in mij. win. ontwapen mij. zie mij. doe mij aan. weersta mij. wacht mij. delf in mij. ontdooi mijn naam. ontraadsel mijn bestaan. Kom in mij. maak geluid in mij. dood is diep in mij. versteend mijn stem. ontsta in mij. doe pijn. doorgloei mij. leef mij. licht in mij. Kom uit mij. scheur mij. kind van mij. mens in mij. ontwaak. ontvang mij. overschaduw mij. en ga met mij waar niemand met mij gaat. (t. Huub Oosterhuis, m. Lossius 1553)
Evangelieverhaal uit Lucas 21 In die tijd kondigde keizer Augustus een decreet af dat alle inwoners van het rijk zich moesten laten inschrijven. 2 Deze eerste volkstelling vond plaats tijdens het bewind van Quirinius over Syrië. 3 Iedereen ging op weg om zich te laten inschrijven, ieder naar de plaats waar hij vandaan kwam. 4 Jozef ging van de stad Nazaret in Galilea naar Judea, naar de stad van David die Betlehem heet, aangezien hij van David afstamde, 5 om zich te laten inschrijven samen met Maria, zijn aanstaande vrouw, die zwanger was. 6 Terwijl ze daar waren, brak de dag van haar bevalling aan, 7 en ze bracht een zoon ter wereld, haar eerstgeborene. Ze wikkelde hem in een doek en legde hem in een voederbak, omdat er voor hen geen plaats was in het nachtverblijf van de stad.
5
8
Niet ver daarvandaan brachten herders de nacht door in het veld, ze hielden de wacht bij hun kudde. 9 Opeens stond er een engel van de Heer bij hen en werden ze omgeven door het stralende licht van de Heer, zodat ze hevig schrokken. 10 De engel zei tegen hen: ‘Wees niet bang, want ik kom jullie goed nieuws brengen, dat het hele volk met grote vreugde zal vervullen: 11 vandaag is in de stad van David jullie redder geboren. Hij is de messias, de Heer. 12 Dit zal voor jullie het teken zijn: jullie zullen een pasgeboren kind vinden dat in een doek gewikkeld in een voederbak ligt.’ 13 En plotseling voegde zich bij de engel een groot hemels leger dat God prees met de woorden: 14
‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor alle mensen die hij liefheeft.’ 15
Toen de engelen waren teruggegaan naar de hemel, zeiden de herders tegen elkaar: ‘Laten we naar Betlehem gaan om met eigen ogen te zien wat er gebeurd is en wat de Heer ons bekend heeft gemaakt.’ 16 Ze gingen meteen op weg, en troffen Maria aan en Jozef en het kind dat in de voederbak lag. 17 Toen ze het kind zagen, vertelden ze wat hun over dat kind was gezegd. 18 Allen die het hoorden stonden verbaasd over wat de herders tegen hen zeiden, 19 maar Maria bewaarde al deze woorden in haar hart en bleef erover nadenken. 20 De herders gingen terug, terwijl ze God loofden en prezen om alles wat ze gehoord en gezien hadden, precies zoals het hun was gezegd. 21
Toen er acht dagen verstreken waren en hij besneden zou worden, kreeg hij de naam Jezus, die de engel had genoemd nog voordat hij in de schoot van zijn moeder was ontvangen. Overweging I ‘Wees niet bang, want ik kom jullie goed nieuws brengen, dat het hele volk met grote vreugde zal vervullen: 11 vandaag is in de stad van David jullie redder geboren. Hij is de messias, de Heer. En kunnen wij dit 2015 jaar later ook geloven, waar laten worden in ons leven? Is dat wat we vieren met Kerst? En is we dan iedereen? Ook die mensen die niet naar de kerk gaan? Die het vooral belangrijk vinden om het samen gezellig te hebben? Ik geloof van wel? En niemand zal het zo hardop zeggen, maar als ik in Volzin lees en Leo Blokhuis, die samen met Matthijs van Nieuwkerk de Top 2000 presenteert, dat ook de Top 2000 een vorm is van Kerst vieren. Hij zegt: inmiddels hoort de Top 2000 voor veel mensen in Nederland misschien zelf wel meer bij de kerstperiode dan het kerstverhaal zelf. In deze postmoderne tijd blikken mensen graag terug. En daar is de tijd tussen Kerst en het Nieuwe jaar een prima tijd voor. Leo Blokhuis hoopt altijd dat het kerstfeest een moment van bezinning is. Top 2000 is daar een bedding voor geworden. Het langskomen van 6
oude dierbare nummers werpt je terug naar een tijd in je leven waarin alle keuzes nog openlagen. Toen je nog niet wist welke baan, man of vrouw en/of kinderen je zou gaan krijgen en je bestaan nog geen krassen had opgelopen. En hoe nostalgisch ook, de Top 2000 is beslist niet zo ‘in marmer gebeiteld als veel mensen beweren’, De lijst verandert en vernieuwt elk jaar, alhoewel de eerste 10 behoorlijk constant blijft. Zelfs de eerste plaats is dit jaar heel nieuw: Imagine van de Beatles. Leo Blokhuis zegt dat je Top 2000 in een bepaald opzicht kunt zien als een modern substituut voor de kerk. De hedendaagse mens zoekt warmte en verbondenheid vaak bij muziek. De mens is een sociaal wezen en hij denkt ook wel een religieus wezen. De zingevingsvragen blijven, het zoeken naar antwoorden. Dus ik geloof dat het kerstgevoel wel bij iedereen leeft, maar in andere vormen, en het verlangen naar licht, naar een Messias, zoals God in de geboorte van Jezus naar ons toekomt, wordt niet meer expliciet genoemd, maar het is er wel. En in dat artikel las ik ook, dat de zanger Stef Bos het lastig had gevonden om rond de figuur Jezus een liedje te schrijven. Alle andere bijbelfiguren leenden zich er goed voor, maar Jezus was net een stuk zeep, aldus Bos. Hij glibbert uit je handen. Voor Leo Blokhuis is Jezus nog steeds heel belangrijk, in hem krijgt God een gezicht. “omdat ik vergeving een sleutelbegrip vind voor het leiden van een zinvol leven”. “Vergeving, dat Jezus verhaal. Hij is geen leider, maar een teacher, een meester”. Toen ik dit las, toen dacht ik. Ja, daarom is Jezus de Messias, hij nodigt mensen uit om de te vergeven. Zo kennen we zijn verhalen, waarin hij mensen nieuwe kansen geeft. En dat is wat wij nu ook nodig hebben. Nu we zien hoe mensen bang worden, verdeeld raken, in onze reacties op terroristisch geweld, in ons omgaan met vluchtelingen. Hoe kunnen wij i.p.v. elkaar angst aan te jagen, het vertrouwen weer doen groeien? Door proberen te vergeven? Ruimte te maken voor vergeving, het leven als een geschenk te zien misschien? Elkaar als een geschenk te zien? Samenzang: Nu zijt wellekome Nu zijt wellekome Jezus, deelgenoot van mensen die nog dromen voorbij aan dood; leven met zovelen en daarmee gelukkig zijn, alles willen delen en toch niet minder zijn.
7
Kyrieleis Nu zijt wellekome verre, vreemde mens. Dat wij aan angst ontkomen verstaan jouw wens: ooit te zullen leven in een wereld omgekeerd, waar de kunst van delen voorgoed is aangeleerd. Kyrieleis Nu zijt wellekome, toekomstmens in mij, die als een kind wil wonen herboren, vrij in het land van morgen dat de lieve vrede kent, waar wij zijn geborgen gezien, aanvaard, herkend. Kyrieleis. Overweging II Met het ‘allermooiste geschenk’ (powerpointpresentatie) en muziek van Arvo Pärt Het ontvangen van niets… Dat geeft te denken, dat geeft ruimte… Als we niet gelijk invullen wat het eerste bij je opkomt of denkt wat die ander wil…Ruimte geven aan pijn, aan vreugde… Kan er dan vergeving komen? Soms gebeuren er dingen in je leven waarvoor je niet weet wie je daarvoor ter verantwoording moet roepen, of wilt bedanken…En er zijn vragen waar geen antwoorden op zijn, maar ruimte geven aan die vragen. Dat kan uiteindelijk misschien vrede geven, ruimte in je hart brengen, het leven lichter maken… Dan word je misschien verlost, gered, bevrijd en is dat niet waartoe Jezus op aarde kwam, en we uitgenodigd worden in het leven, om hier op aarde gelukkig te worden… Afgelopen dinsdag heb ik al iets van kerst gevoeld toen we met een paar mensen kerstliederen aan het zingen waren: zo verschillend als iedereen was, iemand die dacht dat ze vals zong, een ander die de oude tekst door Stille nacht heen zong, keihard, iemand die altijd probeert de dingen naar zijn hand te zetten, iemand die de hele dag in zichzelf geleefd had en we zongen samen zo mooi…ieder met zijn of haar eigen kleur…en ik geloof dat iedereen het ook zo ervaarde: er was 8
ruimte terwijl ik wist van enkele van hen hoe moeilijk ze het hebben, juist in deze kersttijd, niet bij hun familie. En ik sprak afgelopen maandag met iemand, die zelf vertelde dat hij de ‘gevaarlijkste man’ van de Woenselse Poort was en ik vroeg aan hem of dat waar was? En hoe hij vertelde dat dit al veel minder was geworden en ik kon hardop tegen hem zeggen dat ik soms ook schrok van de taal die hij gebruikt: dat er zoveel haat en wraak in hem zit…Maar het feit dat ik het durfde te zeggen en dat hij het durfde te horen: daar is licht, daar zijn mogelijkheden tot verzoening. Dat geloof ik… En ik vind dat allemaal cadeautjes, en het gaat om niets… Soms moet je die verpakken met een hele grote strik erom heen. Zou dat het kunnen zijn dat we dit willen vieren en kunnen vieren, vooral ook als we bij elkaar zijn, in je familie, dat je ruimte geeft aan het onnoembare, aan dat het anders kan gaan dan we gewend zijn. Als we dat zouden kunnen meemaken, vanzelfsprekendheden niet als vanzelfsprekend te zien… Dan is het voor mij tijd voor het licht, echt kerst… Het licht een kans geven, het durven ontvangen, en het door te geven… Tijd voor het licht… Samenzang: Wek mijn zachtheid weer Wek mijn zachtheid weer Geef mij terug de ogen van een kind. Dat ik zie wat is. En mij toevertrouw. En het licht niet haat. (t. Huub Oosterhuis, m. Antoine Oomen)
Collecte met
‘vergevingskaartjes’
Voorbeden God, vanavond vieren wij het feest van het licht, dat op een bijzondere wijze naar ons toekomt. 9
En wij bidden: Dat er licht mag zijn. Licht in onze ogen: dat we elkaar zullen zien zo goed als nieuw. Licht in onze harten: Dat wij ruimte scheppen plaats maken voor velen. Licht in onze gedachten: dat wij komen tot nadenken en eerlijke besluiten. Licht in onze huizen: dat er vriendschap en Gastvrijheid zullen heersen. Licht in de omgang: Dat we te zien zijn, niet verborgen voor elkaar. Licht op onze wegen: Dat wij niet dwalen en elkaar tot doolhof zijn. Licht in alle uithoeken: Dat we nergens het kleine vergeten, verdonkeremanen. Licht op deze plaats, Om elkaar bij te lichten, elkaar toe te schijnen met geloof in Hem die eens geroepen heeft: Ik ben het licht der wereld. Samenzang: Gloria in excelsis Deo Eer zij God in deze dagen, eer zij God in deze tijd mensen van het welbehagen 10
roept op aarde vrede uit. Gloria in excelsis deo ( 2 x ) Engelkens door ’t luchtruim zwevend zongen blij, zo wonderzacht, van de Heer van dood en leven, die er vrede op aarde bracht. Gloria in excelsis Deo (2x) Zongen blij en wonderklare van ’t zoete kindje, rein en teer, en de herders, die er waren knielden bij de kribbe neer. Gloria in excelsis Deo (2x) Gebed aan tafel V.
Jij die onze gedachten raadt Wanneer zoals nu het leven verstilt, geen blad ritselt, geen vogel vrijuit zingt – alle leven in zich zelf keert stil ingetogen rust – dan verlangen wij ernaar het oor te luisteren te leggen, bij de stilte, die spreekt van Jou
A.
Wanneer zoals nu de nachten lengen, de dagen korten – zon en warmte verliezen, koud, kil en duisternis winnen – dan groeit in ons de hoop geborgen te zijn, gedragen te worden door een hand die ons vasthoudt
V.
Jij die onze gedachten raadt, ons bidden woordeloos verstaat als Jij ons niet hoort, wie dan wel. Wanneer zoals nu de aarde geen vrucht draagt, de grond verhardt van de kou wanneer bomen en struiken hun blad niet voeden dan ontwaakt bij ons een diep besef dat onze adem jouw adem is, ons leven gegéven is door Jou.
11
A.
Wanneer zoals nu wij onderdak zoeken en mensen ontmoeten, wanneer wij ons warmen aan elkaar, ons thuis voelen en zingen en vertellen van licht en vrede, dan komt in ons tot leven het kind van Bethlehem, hoop en belofte. Jij die onze gedachten raadt, ons bidden woordeloos verstaat als Jij ons niet hoort, wie dan wel.
V.
Hoop en belofte, verenigd in Jezus van Nazareth die gedreven en begeesterd lammen overeind hielp; die brandde als vuur en was als licht zelfs voor blinden te zien – die in al wat Hij zag jouw hand bespeurde, overal jouw adem voelde en het leven liefhad –
A.
Die brood heeft gebroken, dankend en delend met de woorden: ‘Neem en eet van dit brood, dit is mijn leven, ik geef het aan jullie.’ Die een beker nam, zijn dank uitsprak en tot zijn vrienden zei: ‘Drink hieruit en proef van mijn liefde, zodat mijn vreugde in jou zal zijn en haar volheid bereikt. Heb elkaar lief, zoals ik jou heb lief gehad.’
V.
Die daags daarna ons voorging in liefde, zijn lijf en ziel voor eeuwig gegeven heeft, zodat onze woorden en daden bezield zouden worden van zijn geest, dromend van zijn visioen van liefde: veiligheid en geborgenheid, vrijheid en vertrouwen, vreugde en vrede voor iedereen. Die ons leerde bidden tot God met de woorden:
Onze Vader Delen van brood en wijn Samenzang: Midden in de winternacht… Midden in de winternacht, ging de hemel open. 12
Die ons heil der wereld bracht, antwoord op ons hopen Elke vogel zingt zijn lied, herders waarom zingt gij niet Laat de citers slaan, blaast de fluiten aan Laat de bel, laat de trom, laat de beltrom horen: Christus is geboren! Vrede was er overal, wilde dieren kwamen Bij de schapen in de stal, en zij speelden samen. Elke vogel zingt zijn lied, herders waarom zingt gij niet Laat de citers slaan, blaast de fluiten aan Laat de bel, laat de trom, laat de beltrom horen: Christus is geboren! Slotgedachte God van licht en vrede wek uw kracht in ons om het licht van kerstmis door te kunnen geven Laat uw licht steeds over ons schijnen Laat hoop en vertrouwen zich nestelen in ons hart opdat wij onze vleugels uitslaan naar een wereld vol licht en vrede Samenzang: Stille nacht, fluister zacht. Niets verstoort deze nacht. Mensen leggen hun wapens nu neer. Ook wie niet gelooft, heeft geen verweer tegen de lach van een kind, dat ons in vrede verbindt. Stille nacht, fluister zacht. Niets verstoort deze nacht. Mensen zwerven op zoek naar wat vuur. Geef ze warmte dit nachtelijk uur. Zo zijn wij licht voor elkaar. God, wat een machtig gebaar. 13
Stille nacht, fluister zacht. Niets verstoort deze nacht. Blaas de vrede weer nieuw leven in. Ieder jaar is een stap, een begin. Door alle lijden en pijn kan leven goddelijk zijn.
Mededelingen Kerstwens Dat wij een zegen voor elkaar mogen zijn bij alles wat te doen staat, bij alles wat ons overkomt. Dat wij een zegen voor elkaar mogen zijn in dit leven dat wij delen, zo kwetsbaar als wij zijn. Laten wij elkaar het licht doorgeven Wees daartoe gezegend in Gods naam. Amen
14
