Thijs Asselbergs: Westwijk is geen verpleeghuis, het is een positieve zorgomgeving

Opening kinderdagverblijf Zonnehuis Westwijk

Thijs Asselbergs: “Westwijk is geen verpleeghuis, het is een positieve zorgomgeving.” In maart 2011 is in Amstelveen een nieuwe locatie van Zonnehuis Amstelland opgeleverd, Zonnehuis Westwijk. Aan de rand van de nieuwbouw woonwijk Westwijk verrees in de voorzieningenstrip een verpleeghuis met in totaal 92 plaatsen. “Aan de buitenkant moet men de zorg van binnen niet kunnen zien, de mensen wónen daar!” Thijs Asselbergs, architect van het gebouw, vat hiermee de belangrijkste aspecten van het Zonnehuis samen. Niet ontwerpen als een verpleeghuis, maar als een woongebouw. Een niet heel opmerkelijke insteek, als men naar het portfolio van de architectuurcentrale Thijs Asselbergs kijkt. Het bureau heeft veel woongebouwen op haar naam staan, van klein tot groot. Toen de opdracht voor het Zonnehuis was verkregen, was het concept snel duidelijk. Patiënten, of cliënten, wonen in een verpleeghuis, tijdelijk of permanent, met verschillende mate van zorg, aangepast aan de behoefte. Naast de uitstraling van een appartementencomplex is ook de indeling van het gebouw gevormd naar een woon-zorg concept. Kleinschalig wonen is het kernwoord in Westwijk. In de woongroepen van zes of zeven cliënten wonen somatische (lichamelijke beperkingen) en psychogeriatrische (dementie) ouderen. Dit woon-zorg concept komt niet alleen vanuit de

woongebouw expertise van aTA. Zonnehuisgroep Amstelland had bij het opstellen van het programma van eisen kleinschalig wonen ook al genoemd. “Toen wij van de gemeente te horen kregen waar de nieuwe locatie van het Zonnehuis zou kunnen komen, zijn wij gaan onderzoeken welke groepen daar het beste passen.” Ton van der Horst van het Zonnehuis was erg blij met

de nieuwe locatie. “Een woonwijk is ideaal voor dementerenden. Mensen met dementie hechten veel waarde aan herkenbare alledaagse rituelen en functies.” Naast woningen voor psychogeriatrie zijn er een aantal kleinschalige woningen voor somatische zorg ingericht. TvdH: “Ouderen met een lichamelijke beperking hebben veel interesse in het kleinschalige wonen. Ze worden gestimuleerd

Impressie ontwerp - vogelvlucht

Hedy_d’Ancona_prijs_2012_inzending_Zonnehuis_Westwijk_Amstelveen_architectuurcentrale_Thijs_Asselbergs

Entree

om in de gemeenschappelijke ruimte te gaan zitten.” In de ontworpen woningen heeft elke cliënt een eigen kamer, maar is er ook een grote ruime gemeenschappelijke woon-eetkamer met keuken en buitenruimte. TvdH: “Naast de interne prikkels stimuleren we ook de communicatie met buiten. Familieleden kunnen gemakkelijk komen eten of meekoken. Dit zorgt voor reuring in het huis.” Op grotere schaal past de aansluiting van de woonomgeving bij de inpassing in de woonwijk. Door specifieke wijkfuncties als een kinderdagverblijf wordt het verpleeghuis meer dan een zorggebouw. De implementatie van de wijk in het ontwerp zorgt ook voor stimulans binnen het verpleeghuis. Deze prikkels hebben een positieve invloed op de cliënten. Hoe heeft de architectuur bijgedragen aan deze implementatie? “Het gebruik van baksteen is belangrijk geweest, dit grijpt terug naar de woonomgeving. Eigenlijk ziet dit gebouw er van buiten uit als een appartementencomplex.” Thijs Asselbergs geeft aan dat ondanks de uitstraling van een woongebouw, er wel heel duidelijk is ontworpen vanuit de cliënt. “De ramen lopen door tot op de grond, we wilden geen vensterbanken waar een bedlegerige cliënt tegenaan moet kijken. Ook heeft elke woongroep haar eigen buitenruimte. Zo kunnen cliënten beschermd genieten van de buitenlucht.”

Situatie

Gevelaanzicht

Hedy_d’Ancona_prijs_2012_inzending_Zonnehuis_Westwijk_Amstelveen_architectuurcentrale_Thijs_Asselbergs

Voorzijde met tuin

Beschermde buitenruimte Uitvoering van de binnentuin woonunits

Plattegrond begane grond

Legenda Kinderdagverblijf (geel) Dorpskern (roze) Kantoor / ondersteunende functie (oranje) Zit- / slaapkamer (paars) Woon(huis)-kamer (blauw) Buitenruimte (groen)

“Niemand weet wat de toekomst gaat brengen,” aldus Thijs Asselbergs “dus is het hele gebouw om te toveren tot woonappartementen. Wie weet is er in de toekomst minder vraag naar zorggebouwen, dan kan alles binnen de gevel makkelijk omgezet worden.” En blijft er wel genoeg vraag naar zorg, dan is het hele interieur te vernieuwen. “Eigenlijk is het casco het flexibele element van het gebouw. Haal het interieur eruit en je houdt een ruimte over waar je alles mee kan doen! Dit gebouw mag verouderen en kan meeveranderen met de tijd, daarvoor is het ontworpen.” Ton van der Horst voegt hieraan toe: “De woonunits zijn nu ingedeeld dat we een onderverdeling hebben tussen somatische en psychogeriatrische zorg, maar de onderverdeling kan veranderen. Binnen de woonunits kan er ook geschoven worden. Of kan een verdieping worden omgebouwd tot zorgappartementen.” Het hele proces, van tekening tot oplevering, heeft onder leiding gestaan van aTA. Maar niet alleen aTA had iets in de melk te brokkelen. TA: “Het was een heel natuurlijke samenwerking tussen de verschillende groepen. Het Zonnehuis had een manager ingehuurd, Maurice Houben, met verstand van zorgvastgoed en die een oogje op het financiële aspect hield. Ook de gemeente Amstelveen was aanwezig bij de bouwvergaderingen. Daarnaast waren andere partijen, zoals de installatieadviseur en aannemer vanaf het begin bij het proces betrokken.”

Plattegrond 2e en 3e verdieping

Hedy_d’Ancona_prijs_2012_inzending_Zonnehuis_Westwijk_Amstelveen_architectuurcentrale_Thijs_Asselbergs

WHUUDV

WHUUDV

2348

2348

* ZRRQKXLVNDPHU P

* ZRRQKXLVNDPHU P

WY

WY

]LWKRHN ]LWKRHN

HHWWDIHO

HOHFWULVFKH KDDUG

HOHFWULVFKH KDDUG

HHWWDIHO DF

+2//$1'6( 0((67(56

1267$/*,(

FRPSXWHU

 YRRUUXLPWH

* EHUJLQJ P



F

Q

NHXNHQ

* NHXNHQ P



Op elke verdieping is de zelfde opzet toegepast. Vier woongroepen aan een middencorridor. De cliëntkamers liggen aan de buitengevel, net zoals de gemeenschappelijke woonkamers. De rest van de voorzieningen liggen aan de binnenkant. Het interieurontwerp van Annekoos Littel interieurarchitecten versterkt het kleinschalig wonen door middel van vier thema’s die zijn vorm gegeven voor de afzonderlijke woningen. Met als uitgangspunt de menselijke maat en de helende omgeving (healing environment) zijn de thema’s Flora, Hollandse meesters, Buitenleven en Nostalgie bedacht. Deze zijn herkenbaar vormgegeven specifiek voor de psychogeriatrische bewoners en de medewerkers van Westwijk. De woningen kenmerken zich door middel van natuurlijke materialen en warm kleurgebruik. Een huiselijke- open keuken biedt de mogelijkheid de bewoner actief bij het dagelijks koken te betrekken. Een behaaglijk zitje rondom haard en schouw is gecreëerd op een karpet van vertrouwd, zacht materiaal. Veel aandacht is besteed aan dimbare en schakelbare sfeerverlichting die tegelijkertijd ook functioneel is. De gangen naar de slaapkamers worden doorbroken door een huiselijke lambrisering met daarboven een herkenbaar bloem vinylbehang, één en ander gedecoreerd met een wandarmatuur. Tevens functioneren deze afneembare en duurzame materialen als wandbescherming. Zoveel mogelijk is gestreefd naar een nietinstellingsachtige uitstraling maar naar een omgeving waar bewoner, medewerker en bezoeker zich fysiek, mentaal en sociaal thuis voelt.

Q

 F



* ZHUNNDVW P

FRPSXWHU



* ZHUNNDVW P

DF

F

* EHUJLQJ P

 YRRUUXLPWH Q

NHXNHQ

* NHXNHQ P

Q



'HILQLWLHI Ontwerp voor de gemeenschappelijke woon(huis)-kamers F

3URMHFWQDDP

=RQQHKXLVJURHS$PVWHOODQG 1LHXZERXZORFDWLH:HVWZLMN /DDQYDQGH+HOHQGH0HHVWHUV  $0 $PVWHOYHHQ



3

'DWXP

  

Ontwerp voor de zit/slaapkamers

Ontwerp voor de entreehal

Hedy_d’Ancona_prijs_2012_inzending_Zonnehuis_Westwijk_Amstelveen_architectuurcentrale_Thijs_Asselbergs

Het tuinontwerp van Bureau Fonkel sluit aan op de vormentaal van het interieur. De tuin is ontworpen in aansluiting met de mogelijkheden van de bewoners met dementie, die in deze besloten ruimte grotendeels zelfstandig kunnen genieten van buiten zijn. Het bevat een groot groepsterras, intieme zitgelegenheden met mooi uitzicht, een struinpad van een eenvoudige structuur dat langs diverse aandachtspunten leidt en een activiteitenwerkplek met moestuin waar samen in de tuin kan worden gewerkt. Het struinpad voert tevens langs de buitenruimte van de kinderdagopvang, waar contact met de kinderen wordt gemaakt. Een zitje vergemakkelijkt dit contact en in overleg staat af en toe de tussenpoort open.

De tuin is aangeplant in diverse sferen, zodat men al wandelend steeds iets nieuws tegenkomt. Zo is er een moestuin met kruidenborder, vlindertuin en een klein stukje grasland met voorjaarsbollen en krentenboompjes. De planten zijn zo gekozen dat de tuin de verschillende seizoenen goed laat zien en zintuigen kunnen worden geprikkeld indien gewenst. Waar mogelijk zijn oude rassen toegepast om de kans op herkenning te vergroten. De lijnen van het ontwerp sluiten aan bij de belijning van het interieur en vormen een contrast met de strakke lijnen van de architectuur. De materiaalkeuze van de diverse elementen (bestrating, verlichting) is gekozen in aansluiting met de materiaalkeuze van het gebouw.

werknaam Zonnehuis Westwijk adres Jasmijnlaan, Amstelveen opdracht 2002 status opgeleverd in maart 2011 opdrachtgever Zonnehuisgroep Amstelland, Amstelveen ontwerp architectuurcentrale Thijs Asselbergs, Amsterdam constructeur Pieters Bouwtechniek, Haarlem installatieadviseur Grontmij Nederland bv, Roosendaal interieurarchitect Annekoos Littel Interieurarchitecten bv, Woerden landschapsarchitect Bureau Fonkel, Amsterdam bouwprojectmanager Bureau Organisatie Bouwwezen bv, Zeist uitvoering Slingerland Bouw, Nijkerk (GLD) beelden en foto’s Jan Peter Boelema, Luuk Kramer, aTA, Bureau Fonkel, Annekoos Littel interieurarchitecten redactie Charlotte Meulenbelt

Binnentuin

‘Dorpskern’

pruimte

Multifunctionele ruimte

Bergruimte

Kast

Sani tair Fruit en moestuin, inclusief 2 kleine fruitbomen. Enkele bakken zijn verhoogd, 1 deel is ‘inrijdbaar’ met een rolstoel. De aanplant daar is groente die op hoogte komt (sperciebonen bijvoorbeeld). Moestuin ligt bij de activiteitenplek

Planttafels

Activiteitenplek overhang 1e verdieping Pergola

verhoogde tuin in bak, onderrijdbaar

Pergola

‘Doe’tuin

Kantoren

De lijn van de vloerbedekking binnen wordt doorgezet in de lijn van de pergola. Daarnaast komen de natuurlijke, gekromde lijnen van het interieur terug in de lijn van de tuin.

ag ha

ruimte

lijn van vloerbedekking binnen

Kruidenborder, verhoogd. met vertrouwde kruiden (bieslook, lavendelsalie, etc.)

Waterelement

Beplanting zorgt hier voor een groene buffer èn uitzicht vanuit de kantoren

In het hek naar de kinderopvang komt een poort, die visueel wegvalt in het hekwerk (valt alleen op indien open).

Stru inro ute

Prunus

hekwerk

Doorkijkje naar tuin van KDV. Maakt contact met kinderen eenvoudig.

Groot terras

Vlindertuin. Veel felgekleurde, geurende bloemen. Beplanting op diverse hoogten. Verhoogd plantvak

Kleine ‘weide’ met krentenbomen, grasveld en verwilderbollen. Ter herinnering aan grasland.

rs, met o

nderbe

Grote meerstammige papierberk

route Struin

Lijsterbes

Kapsalon Ka

Leiace

Krentenboom

plantin

g

Klein intiem terras

Sering

hekwerk Hogere beplanting tegen hek aan met her en der doorkijkjes

Binnentuin begane grond - Zonnehuis Westwijk Locatie: Zonnehuis Westwijk Jasmijnlaan 1 Zonnehuisgroep Amstelland

N

A. Wijnja - Bureau Fonkel Nieuwpoortkade 2a 1055 RX Amsterdam

W

Bureau Fonkel

Beukenhaag aan weerszijden van hek, steekt iets boven het hek uit (hek=1.50 m).

In het hekwerk wordt een grote poort opgenomen, voor onderhoud en evt. toegang/entree tot het gebouw.

T: 020-6060722

Z

M: 06-21546663 E: [email protected]

O

Datum: 16 februari 2011 Schaal: 1:100

Ontwerp voor de binnentuin

Hedy_d’Ancona_prijs_2012_inzending_Zonnehuis_Westwijk_Amstelveen_architectuurcentrale_Thijs_Asselbergs