THEMASESSIES
WERELDDAG VAN DE STEDENBOUW | 27 NOVEMBER 2015, KORTRIJK
IT’S THE ECONOMY, DARLING 1. RUIMTELIJKE VERWEVING VAN PRODUCTIE EN ANDERE FUNCTIES Hoe verweven we economische en residentiële functies zodat de economische leefbaarheid én een verhoogde levenskwaliteit gegarandeerd worden? Hoe transformeren we 20ste-eeuwse industriële zones, die volgens de logica van een functionele zonering werden ontwikkeld, tot levendige wijken waar productie en andere stedelijke functies harmonieus samengaan?
09.00 u ONTVANGST 09.30 u START PLENAIRE SESSIE
Wout Maddens, schepen voor Ruimtelijke ordening van de stad
Kortrijk en Prof. Ann Verhetsel (Universiteit Antwerpen), dagvoorzitter.
10.15 u PAARSE SPROETEN
In het ondernemende Zuid-West-Vlaanderen zijn grote bedrijven,
KMO’s en kleine ondernemers voornamelijk gevestigd in de bebouwde (woon)omgeving en de open ruimte. Paarse sproeten op de kaart. Amper 14 % van de West-Vlaamse bedrijven is gevestigd in industriegebied of in een ambachtelijke zone. Definities, concepten en richtlijnen uit de stedenbouwkundige regelgeving lijken niet overeen te stemmen met de behoeften en vragen van bedrijven. Intercommunale Leiedal liet een juridisch-stedenbouwkundig onderzoek voeren naar de toekomst van de paarse bestemmingszones om tot een heldere ruimtelijk-economische hoofdstructuur voor Zuid-West-Vlaanderen te komen. EXCURSIE o.l.v. Bram Tack (Intercommunale Leiedal)
10.15 u KORTRIJK WEIDE: BROEDGEBIED VOOR CREATIEVE VOGELS Kortrijk investeert in creativiteit en innovatie. Zo zal de komende jaren volop ingezet worden op Campus Kortrijk Weide, gelegen ten westen van de historische stadskern. Op de plaats waar vroeger een goederenstation was gevestigd, wordt nu geïnvesteerd in een nieuw, levendig, multifunctioneel stadsdeel met recreatie, onderwijs, ruimte voor jongeren en economie. De stad wil van Kortrijk Weide een broedplaats maken voor digitale technologieën en hoopt hiermee starters, cross-overs van de traditionele maakindustrie, creatieve bedrijven en onderwijs een boost te geven. De campus moet een groot experimenteer- en testlab worden voor de regionale economische transitie. PRESENTATIE Frans Van Den Bossche (stad Kortrijk)
11.15 u ZEUS. DEUS EX MACHINA VOOR DE BRUSSELSE KANAALZONE?
Bedrijven in
en rond de Brusselse Kanaalzone die inspanningen doen om buurtbewoners aan te werven, kunnen in het kader van het zogenaamde ZEUS-project - Zone van Economische Uitbouw in de Stad- fiscale en andere voordelen krijgen. Het betreft specifieke ondersteuning voor bedrijven in bepaalde wijken rond de Kanaalzone waar de sociaal-economische situatie niet gunstig is. PRESENTATIE Sarah De Boeck (Cosmopolis, VUB)
Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning vzw
13.45 u LILLE IN TRANSFORMATIE: FIVES-CAIL BABCOCK & EURATEC LILLE Door het wegkwijnen van de ooit bijzonder bloeiende textielindustrie heerst(e) in de Noord-Franse stad Lille een sfeer van vergane glorie. Mede onder impuls van de komst van de hogesnelheidstrein heeft de stad een tweede adem gevonden. Een belangrijk onderdeel van de stadsontwikkeling is de herbestemming van vrijgekomen bedrijventerreinen. Joachim De Clerck toont twee interessante plekken van transformatie: Fives-Cail Babcock en Euratec. Hij zoomt in op de ruimtelijke verweving van productie en andere functies en bespreekt met welke aspecten ontwerpers rekening moeten houden op moeilijk te ontwikkelen sites. PRESENTATIE Joachim Declerck (Architecture Workroom Brussels)
14.45 u ‘SPAZIO’ VOOR BEDRIJVEN
De provincie Oost-Vlaanderen heeft een nijpend tekort aan
bedrijfsruimte en industriegrond. Meer bedrijventerreinen voorzien, is voor de meeste gemeenten geen optie. Enkele Oost-Vlaamse steden en gemeenten hebben hun medewerking toegezegd aan het project Spazio. Met dit project wil de Oost-Vlaamse Kamer van Koophandel (Voka) bijkomende huisvestingsruimte voor bedrijven zoeken, buiten bedrijventerreinen. Voka zoekt de oplossing in multifunctionele zones waar economische activiteit, wonen en/of handel samengaan. Voka zal de lokale besturen begeleiden bij het uitwerken van een coherent bedrijfshuisvestingsbeleid. PRESENTATIE Petra Hosteaux en Katrien Moens (Voka Oost-Vlaanderen)
14.45 u FUNCTIEVERWEVING OP OUDE TEXTIELSITE In de voormalige UCO-fabriek in de Gentse Bloemekenswijk werd vroeger textiel geproduceerd. Nu wordt de site omgevormd tot een bedrijventerrein voor sociale economie. Voorts worden er een recyclagepark, een opleidings- en tewerkstellingscentrum van het OCMW, maar ook een wijkpark en andere buurtfuncties ondergebracht. De herbestemming moet de dichtbevolkte Bloemenkenswijk wat meer zuurstof geven. De projecten op de voormalige textielsite maken deel uit van het vernieuwingsproject ‘Het Getouw’, een knipoog naar het textielverleden van de wijk, naar de projecten die ‘op touw’ gezet worden en naar de bedrijvigheid die er zal komen. Een moeilijke taak in deze herbestemming is het afstemmen van bedrijfsruimte op maat van de niet alledaagse partners. PRESENTATIE Iris Van den Abbeel (stad Gent)
Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning vzw
2. DUURZAME RUIMTE VOOR ONDERNEMEN Waar kiezen we voor duidelijk afgebakende economische/productieve activiteiten? Hoe kunnen oude bedrijfsgebouwen ruimte bieden aan nieuwe ondernemingen? Hoe stimuleren we ontwikkelaars om brownfields te converteren tot nieuwe economische ruimten waarvan de opbrengst mogelijk lager ligt dan bij residentiële complexen? Welke rol speelt de overheid in het ter beschikking stellen van ruimte voor industriële productie? Hoe kan de openbare sector nieuwe economieën in de stad faciliteren zonder op een NIMBY-reactie te stoten?
10.15 u RUIMTE VOOR BEDRIJVENTERREINEN IN LIMBURG
In uitvoering van het
‘Strategisch Actieplan Limburg in het Kwadraat’ (SALK) - een economisch herstelplan voor de provincie Limburg na de sluiting van Ford Genk - onderzoekt het provinciebestuur van Limburg hoe het meer dan 280 ha aan bijkomende bedrijventerreinen kan inplannen. De ruimte wordt eerst en vooral gezocht binnen de kleinstedelijke gebieden en de economische knooppunten. De Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) ontwikkelde een geavanceerd computermodel dat toelaat te onderzoeken welke percelen in aanmerking komen. PRESENTATIE Lien Poelmans (VITO)
11.15 u EEN KWESTIE VAN KWALITEIT
’Kwaliteit’ en ‘duurzaamheid’ zijn begrippen die moeilijk
te definiëren zijn. In het ‘Ideeënboek Kwalitatieve bedrijventerreinen’ (2009, RWO) wordt ingegaan op het definiëren van ruimtelijk relevante kwaliteitsdoelstellingen en het herkennen en vertalen naar concrete maatregelen voor de stedenbouwkundige inrichting. Worden deze ideeën daadwerkelijk opgepikt in de praktijk? Wat wel, wat niet? Is het Ideeënboek nog steeds relevant/actueel? Welke aspecten werden over het hoofd gezien? In welke mate kan een publicatie het verschil maken? Wat hebben we nodig om in Vlaanderen tot de realisatie te komen van meer kwalitatieve bedrijventerreinen? PANELGESPREK Jan Schreurs (KULeuven), Erik Grietens (ov), Steven Hoornaert (Intercommunale Leiedal), Jan Zaman (ov)
13.00 u HOOGWAARDIG BEDRIJVENPARK EVOLIS Evolis in Kortrijk is een referentieproject wat betreft de aanleg, de inrichting en het beheer van bedrijventerreinen. Ruimtelijke kwaliteit stond voorop toen het bedrijventerrein, dat nauwkeurig werd geïntegreerd in het stedelijk weefsel, werd aangeplant. Met een doorgedreven parkmanagement wil Intercommunale Leiedal de kwaliteit ook op lange termijn garanderen. Eind 2006 werd Evolis door de Vlaamse regering verkozen als Topproject. Met de toekenning van deze titel wilde toenmalig Vlaams minister van Economie Fientje Moerman bedrijventerreinen aanzetten om meer rekening te houden met ecologie, leefbaarheid en duurzame ontwikkeling. EXCURSIE o.l.v. Stijn Vannieuwenborg (Intercommunale Leiedal)
Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning vzw
13.45 u MOEILIJK MAAR NIET ONMOGELIJK
Hoe realiseer je intergemeentelijke
bedrijventerreinen? Een moeilijke, maar niet onmogelijke evenwichtsoefening die op dit moment wordt gemaakt door de West-Vlaamse Intercommunale (WVI) en enkele gemeenten in de Westhoek. Ze werken samen aan een kader voor de ontwikkeling en het beheer van intergemeentelijke bedrijventerreinen. Welke extra functies kunnen ontwikkeld worden als gemeenten samenwerken op gezamenlijk terrein? Welke financieel-organisatorische afspraken maak je? Kan gemeente X inspraak hebben op de ontwikkeling in gemeente Y? Wat zijn wettelijke of reglementaire obstakels? PRESENTATIE Johan Proot (WVI) & Dieter Hoet (RESOC Westhoek)
13.45 u JUNGLE BOOK: DE HERWAARDERING VAN BEDRIJFSVASTGOED Projectontwikkelaar Futurn is gespecialiseerd in het herwaarderen van onderbenutte sites tot nieuwe ruimtes voor bedrijven. Futurn zoekt verlaten bedrijfspanden en tracht die op een duurzame, kwalitatieve manier te herontwikkelen tot multifunctionele bedrijvenparken. Het businessmodel streeft daarbij naar win-wins voor alle stakeholders: verkopers, gebruikers, overheden en maatschappij. Futurn licht toe hoe zij - in de jungle van gezond verstand, stedenbouwkundige en administratieve regelgeving en economische logica – te werk gaan. Welke lessen kunnen wij hieruit trekken? Wat zijn de aanbevelingen voor de toekomst? PRESENTATIE Gunther Biddelo (Futurn)
14.45 u EEN METROPOLITANE BLIK OP ECONOMIE EN RUIMTE Hoe moeten de Lage Landen zich ruimtelijk organiseren als antwoord op internationale economische ontwikkelingen? Wat moeten Vlaanderen en Nederland doen om te kunnen blijven concurreren op het wereldtoneel? Wat kan het metropolitane betekenen voor (deelregio’s van) Vlaanderen of Nederland? Welke samenhang, welke samenwerking, welke complementariteit en welke concurrentie zijn nodig? Deze Vlaams-Nederlandse workshop kleurt letterlijk en figuurlijk buiten de lijnen. WORKSHOP met Jaap Modder (Brainville) en Joris Scheers (voorzitter European Council of Spatial Planners - ECTP)
Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning vzw
3. RETAIL EN RUIMTE Wat moeten kleinere gemeenten doen om een interessant (investerings)klimaat te creëren dat het dagelijks voorzieningenniveau op peil houdt? Kleine handelszaken in dorpskernen houden nauwelijks het hoofd boven water terwijl baanwinkels alleen maar toenemen - met ruimtelijke versnippering en mobiliteitsproblemen als gevolg. Hoe kunnen gemeenten afstappen van perifere economische ontwikkelingen en tegelijk de economische leefbaarheid van dorpswinkels opkrikken?
10.15 u VAN COACH TOT RETAILCOMPASS De provincie Antwerpen spoort haar gemeenten aan om het centrale handelsgebied te versterken en zet beleidsondersteunende expertise en middelen in om de lokale kleinhandelsstructuur te verbeteren. Steden en gemeenten kunnen op die manier een beroep doen op een coach of een ‘RetailCompass’. Greet Castermans licht deze instrumenten toe en gaat dieper in op de onderdelen van een adequaat (inter)gemeentelijk detailhandelsbeleid. PRESENTATIE Greet Castermans (provincie Antwerpen)
11.15 u KWEKEN, ZAAIEN EN BELEVEN: LEEGSTAND ANDERS AANPAKKEN
Voor
ondernemersorganisatie UNIZO is de aanpak van winkelleegstand een absolute topprioriteit. Een nieuwe focus op de invulling van lokale centra in de vorm van ‘bedrijvige kernen’ kan soelaas bieden. Dit zijn kernen die behalve handel ook belang hechten aan diensten, woongelegenheid en ‘beleving’. Gemeenten zijn vak inventief in het zoeken van maatregelen op maat, denken we maar aan de leegstandsubsidie in Blankenberge of initiatieven als ‘Kortrijk zaait’ en ‘Veurne kweekt’. Lier besteedt echter ook aandacht aan ruimtelijke ordening met een vooruitstrevende stedenbouwkundige verordening detailhandel. WORKSHOP met Mia Vancompernolle (UNIZO) en Lucien Herijgers (stad Lier)
11.15 u RETAIL IN GEBIEDSONTWIKKELING: EEN VLOEK OF EEN ZEGEN? Nieuwe detailhandelsprojecten hebben in het verleden meer dan eens gediend als aanjager of financier van grotere ruimtelijke ontwikkelingen. Op dit moment is er een sterke transformatie van de detailhandelssector gaande. Hierdoor blijkt een aantal detailhandelsprojecten uit het verleden niet alleen een ‘giftig geschenk’ te zijn geweest, maar wordt ook duidelijk dat nieuwe ontwikkelingen niet noodzakelijk een toegevoegde waarde hebben. Wat zijn dan de kansen voor binnensteden? PRESENTATIE Willem de Laat (Value Partners)
13.00 u BAANWINKELS OF KERNVERSTERKING? De Vlaamse Regering voert een actief aanbodbeleid voor ruimtebehoevende grootschalige detailhandel. Maar hoe geven we een dergelijk actief aanbodbeleid handen en voeten? Hoe verhouden nieuwe acties zich ten opzichte van bestaande baanwinkels? En hoe rijmen we dit met hetzelfde Vlaamse beleid rond kernversterking? Jan Boots van CityD onderzoekt hoe deze evoluties zich beleidsmatig en planologisch vertalen en stelt zich de vraag of de ‘Winkelnota’ wel voldoende tools biedt voor lokale besturen om hun visie beleidsmatig te verankeren. PRESENTATIE Jan Boots (CityD)
13.45 u DUURZAME STADSLOGISTIEK
Gemeenten moeten zorgen voor een goede
bereikbaarheid van de voorzieningen en tegelijk waken over de omgevingskwaliteit. Er zijn het voorbije decennium heel wat maatregelen en proefprojecten ontwikkeld om logistieke activiteiten duurzamer te
Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning vzw
maken. Maar zijn er ook ruimtelijke maatregelen ontwikkeld inzake duurzame logistiek? Zijn stedelijke distributiecentra commercieel haalbaar en onder welke voorwaarden? Wat is de taak van de (lokale) overheid? Hoe kunnen private actoren samenwerken? DEBAT met Tijl Dendal (departement Mobiliteit en Openbare Werken), Marc Schepers (CityDepot) en DHL (ov). Moderator: Wouter Dewulf (Universiteit Antwerpen)
14.45 u LITTLE ARITHMETICS
De Universiteit Antwerpen ontwikkelde een tool die toelaat sterke
kernen snel en accuraat op te sporen. Deze tool zou een belangrijk beleidsinstrument kunnen zijn in de ruimtelijke organisatie van kernversterking - waarvan de Vlaamse overheid het belang benadrukt in de ‘Winkelnota’ en de ‘Winkelnota 2.0’. Tijdens deze interactieve sessie wordt de tool geïllustreerd op basis van concrete vragen van de deelnemers. WORKSHOP met Jeroen Cant (Universiteit Antwerpen)
4. INCUBATOREN, SPILLOVERS & THE NEXT ECONOMY Internationale tendensen voorspellen dat de maakindustrie terug naar de stad zal komen. Nieuwe types van productie moeten een brug slaan tussen kennis, digitale innovatie en productie in een circulaire economie die focust op korte ketens. Hoe zorgen steden ervoor dat deze industrie niet wegtrekt, maar in de stad blijft en een actief engagement aangaat met andere stedelijke dimensies? Hoe kunnen lokale besturen een versnelling hoger schakelen om zich aan te passen aan de volgende economie? 10.15 u RONDLEIDING BUDA::LAB BUDA::lab is een openbare werkplaats waar studenten, particulieren, bedrijven, scholen, ontwerpers … terecht kunnen om dingen te maken, workshops te volgen, te ontmoeten, geïnspireerd en uitgedaagd te worden. BUDA::lab stelt een aanbod van analoge en digitale machines ter beschikking voor een breed publiek en brengt mensen samen die expertise hebben in verschillende sectoren/disciplines om synergieën te laten ontstaan.
10.15 u SPIN-OFF & THE CITY
Spin-offbedrijven zorgen ervoor dat technologie en kennis vanuit
universitair onderzoek commercieel worden verzilverd. De toegevoegde waarde van spin-offs in de Leuvense regio loopt in de honderden miljoenen en het aantal extra arbeidsplaatsen gaat richting 4.000. Michael De Blauwe gaat in op de ruimtelijke en sociaaleconomische basisvoorwaarden voor succesvolle spin-offs. Hoe gaat het ‘Tech Transfer Office’ (TTO) van de KU Leuven op zoek naar de ideale omgevingsfactoren voor specifieke sectoren? Waar vinden stadsontwikkeling en hoog technologisch ondernemerschap elkaar? En hoe draagt de universiteit bij aan de technologische ontwikkeling van gebieden buiten Leuven? PRESENTATIE Michael De Blauwe (KU Leuven Research & Development)
Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning vzw
11.15 u VAN AGGLOMERATIEKRACHT NAAR NETWERKKRACHT
Grote steden presteren
economisch beter dan kleine. Maar hoe zit dat in Vlaanderen en Nederland waar geen echte grote steden zijn? Kiezen we er voor om één stad nog groter te laten worden? Of verbinden we middelgrote steden met elkaar zodat ze samen meer agglomeratiekracht bieden en als één grote stad presteren? Volgens Evert Meijers (TU Delft) is het geen kwestie van of, maar van én: én steden laten groeien én zorgen dat ze goed zijn ingebed in (internationale) netwerken én regionale integratie tussen buursteden bevorderen. PRESENTATIE Evert Meijers (TU Delft)
13.00 u RONDLEIDING BUDA::LAB
BUDA::lab is een openbare werkplaats waar studenten,
particulieren, bedrijven, scholen, ontwerpers … terecht kunnen om dingen te maken, workshops te volgen, te ontmoeten, geïnspireerd en uitgedaagd te worden. BUDA::lab stelt een aanbod van analoge en digitale machines ter beschikking voor een breed publiek en brengt mensen samen die expertise hebben in verschillende sectoren/disciplines om synergieën te laten ontstaan.
13.45 u START-UP. WAT KAN DE STAD BIEDEN AAN ONDERNEMERS?
De economie
verandert razendsnel door technologische innovaties, maar verandert de ruimtelijke context mee? Steden kunnen maar best vooruitziend zijn. Daarom verkent Gent nu al hoe de stad in de 21ste eeuw een knooppunt kan blijven voor handel, economie en innovatie. Welke plekken moeten er gecreëerd worden voor de economie van de toekomst? Els De Leeuw legt uit hoe de stad Gent startende ondernemers - nu en in de toekomst - ruimte geeft om zich te ontwikkelen. PRESENTATIE Els De Leeuw (stad Gent)
14.45 u BUDAFABRIEK INSPIREERT CREATIEVELINGEN IN DE WIJK OVERLEIE De Budafabriek op het Buda-eiland is de stadsfabriek van de toekomst, waar een vruchtbare samenwerking tussen mensen uit verschillende disciplines leidt tot spannende, innovatieve projecten. De grondstof is de ‘community’, creatievelingen met ondernemingszin: ondernemers, kunstenaars, wetenschappers, studenten, burgers … Net aan de overkant van de Leie ligt Overleie, een stadswijk in volle transformatie. Met gerichte acties rond de tijdelijke invulling van gebouwen - zoals ‘Kortrijk Zaait’ - wordt in deze wijk volop ingezet op creatief ondernemerschap met unieke kansen voor startende ondernemers. PRESENTATIE door Franky Devos (Kunstencentrum BUDA) en Kim Verschueren (stad Kortrijk)
15.30 u CONCLUSIES (PLENAIR)
Met o.a. Peter Cabus (secretaris-generaal departement Ruimte
Vlaanderen), Patrick Lootens (POLO architecten) en Dirk Cleiren (POM Antwerpen).
16.15 u SLOTWOORD Sylvie Van Damme (voorzitter VRP) en Koen Byttebier, (voorzitter Intercommunale Leiedal).
16.30 u RECEPTIE EN UITREIKING VRP-AFSTUDEERPRIJS
Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning vzw
