Themanummer. Jaargang 26 nr. 2 juni In dit nummer o.m. pagina 3 Van de voorzitter 5 Verslag symposium CI 7 Behandeling eenzijdige doofheid

Themanummer

Jaargang 26 nr. 2 juni 2015

In dit nummer o.m.

Que dices? What do you say? Que dites vous? Was sagst du? door Nirosha Boer Op vakantie gaan, wie vindt dat nou niet leuk? Ik wel hoor! Ik ben er dol op, om naar het buitenland te gaan. En natuurlijk ook heerlijk in eigen land, Nederland heeft mooie plekken. Vroeger ging ik altijd met mijn ouders en m’n zussen op vakantie. Naar Frankrijk was onze vaste prik eigenlijk. We hadden destijds ook een logeetje uit Frankrijk in huis en met haar ouders raakten mijn ouders bevriend. Dus gingen we daar ook langs. Als kind vind je wel een manier om te communiceren en het leren van Frans ging ook spelenderwijs. Mijn moeder sprak goed Frans, haar kon ik goed verstaan. Maar als een Fransman of Française ging spreken, dan kon je er donder op zeggen dat ik de weg kwijt raakte, die Fransen spre-

pagina 3 Van de voorzitter 5 Verslag symposium CI 7 Behandeling eenzijdige doof heid UMC 8 BAHA 9 Restgehoor CI 10 Even voorstellen 11 Hoe gaan we verder 12 Tolkinzet tijdens vakantie 13 Interview Mascha Boeser 14 Column Jo Valentijn 15 Verslag themaweekend 15 Column Michèle Meirlevede 18 Vakantieverhalen 23 Column Cor Toonen 24 Nieuws van de steunpunten 27 Activiteitenkalender 2013

ken veel te snel! “Vous parlez trop vite!” (Je praat te snel!) Ik beheers meerdere talen. Ik ben dol op vreemde talen. Lezen is geen probleem. Spreken, mwah. Ik was vroeger ontzettend slecht in Engels. Ik begreep er gewoon niets van. Ik was zelfs beter in Frans, maar dat was ook niet zo gek, als je bedenkt, dat ik al sinds m’n zevende ’s zomers Frans om me heen hoorde. Engels kreeg ik niet automatisch mee, niet van t.v. en niet van de radio of muziek. Ik kreeg al Engels in groep zeven, maar het kostte me zo’n moeite. Op de middelbare school kreeg ik zelfs bijles in Engels. Woordjes leren en onthouden dat was niet zo moeilijk, maar de uitspraak. Wat heb ik daar een ruzie mee gehad zeg. Het moest gewoon

Stichting Plotsdoven Randhoeve 221, 3995 GA Houten tel/tt/fax: 030 - 69 58 719 www.stichtingplotsdoven.nl [email protected]

Colofon Plotsdoof is een uitgave van de Stichting Plotsdoven. Donateurs van de stichting ontvangen het blad gratis. Plotsdoof verschijnt vier keer per jaar: in maart, juni, september en december.

fonetisch gespeld worden. En omdat ik de uitspraak niet meekreeg, snapte ik ook weinig van de grammatica. Ik kon vaak met moeite net een voldoende voor Engels halen. En ik had ook zo’n moeite met de “stiff upperlip”, die mijn docente Engels had, want je kunt geen spraakafzien.

Redactieadres Rielerweg 23A, 7416 ZA Deventer [email protected] Redactie Nirosha Boer Jo Valentijn Anja Mateijsen Marja Bouma, corrector Opmaak Frans Verkade Aan dit nummer werkten mee: Wil van Essen, Erna Steingrover, Peter Raggers, Jeroen Peters, Robert ten Bloemendal, Thea van der Wilt, Michele Meirlevede, Cor Toonen, Sandra van den Hoff, Kris Petrie, Liesbeth Duits, Cor Toonen, Jopy Sol Wouter Bolier, Mascha Boeser Jan Span Hanny Plomp Jo Valentijn, Anja Mateijsen Nirosha Boer. Plaatsing van brieven betekent niet dat de redactie het met de strekking eens is. De redactie kan brieven weigeren, inkorten of redigeren. Overname van artikelen is toegestaan, mits met bronvermelding. Sluitingsdatum kopij volgend nummer: 15 augustus Drukwerk en verzending CPI - Koninklijke WÖHRMANN B.V. Estlandsestraat 1 7202 CP Zutphen

2

Uiteindelijk is het helemaal goed gekomen. Dankzij internet. Heel veel interessante artikelen waren in het Engels en aangezien m’n woordbeheersing wel goed was, leerde ik al lezende hoe het Engels in elkaar stak. En helemaal toen internet steeds meer gemeengoed werd en er ook allemaal leuke series te downloaden waren. Engelse ondertiteling erbij zoeken en kijken maar. Met geluid natuurlijk en zo pikte ik eindelijk op een begrijpelijke manier de Engelse taal op.

Wie gaat ermee?

M’n Frans is wat verroest inmiddels. M’n Duits is tegenwoordig ook niet erg gut mehr. Wat wil je, als je je talen te weinig gebruikt? En als ik op vakantie ga? Ik kan me redelijk redden. Als anderen meegaan die de taal vloeiend spreken, dan hoef ik me niet eens in te spannen, het wordt wel voor mij vertaald. Maar om mijn taal toch wat op peil te houden, probeer ik het wel. En ik kan het prima, want ik heb al een paar keer in m’n eentje gereisd en dan blijkt dat ik me ook met handen en voeten gewoon kan redden. En ja het spraakafzien is niet makkelijk, maar ik merk wel dat ik eruit kom. En anders toch gewoon een tolk mee? Dat heb ik tot nog toe nooit gedaan, tenminste niet met een tolk naar het buitenland. Wie weet of dat ik dat deze zomer ga doen? Met Wesemann Travel (zij organiseren onder voorbehoud in het najaar een reis voor slechthorenden naar Parijs), ben ik naar Parijs en Londen geweest. Er waren tolken mee. Vooral een verademing tijdens bijvoorbeeld rondleidingen. Ik hou wel van cultuur snuiven, maar vaak zijn musea met van die audiotours. Ik kan ze in het NL al niet goed tot matig volgen, laat staan in een vreemde taal. Dus de informatie die in veel musea worden gegeven, is niet toegankelijk. En dat is wel knap balen, als je het wel interessant vindt! Het was voor het eerst dat ik de informatie via een tolk mee kreeg! Super, nu snapte ik het ook. En dat is wel heel erg prettig! Enjoy your summer!

door Jopy Sol

Ik had een droom! Niet vannacht, maar een paar jaar geleden. Met SRC Reizen was ik 12 dagen naar Marokko geweest. Er was ontzettend veel te zien, we hadden een heel leuke groep en een geweldige reisleidster. Het was wel een vermoeiende reis, maar ik had hem voor geen goud willen missen. Het gezelschap bestond voornamelijk uit koppels, ik was alleen en de enige dove c.q. CI-horende. Vooraf was ik ontzettend nerveus, maar het ging dus goed. Goed? Het ging hartstikke goed! Toch kan ik me voorstellen dat voor veel plots- en laatdoven, met of zonder CI, de drempel hoog is om met een gewone groepsreis mee te gaan. Nu heb je bij SRC Reizen de mogelijkheid om met je eigen groep op stap te gaan. Je krijgt precies hetzelfde programma aangeboden als bij een gewone (rond)reis, maar je bepaalt zelf wie ermee gaat. Als er minimaal 15 deelnemers zijn betaal je dezelfde prijs als bij een rondreis waarvoor iedereen zich in kan schrijven. Voor onze groep is het natuurlijk wel

handig als er ook een gebarentolk en/of een schrijftolk meegaan. Destijds heb ik wel met het plan gespeeld om hier iets mee te doen, maar ver ben ik niet gekomen. Toen ik nadacht over een bijdrage aan dit themanummer over vakanties kwam het oude plan weer bovendrijven en het bleek nog steeds springlevend te zijn. Destijds dacht ik aan een reis naar Marokko of Turkije, daar denk ik nog steeds aan, maar het is misschien slim om dichter bij huis eerst wat ervaring op te doen. De Morvan is een Lees verder op blz. 4

Van de voorzitter

Over de Stichting

Peter Raggers

Deze keer is het het laatste woord van de voorzitter van mijn hand. 4,5 jaar geleden ben ik begonnen. Afspraak was dat ik het 4 a 5 jaar zou doen. Een boeiende periode ligt achter ons. Voor mij zelf en ik ga er vanuit ook voor de stichting Plotsdoven. Na 49 jaar onafgebroken in vele besturen te hebben gezeten als vrijwilliger en dit ook nog eens beroepsmatig te hebben gedaan is de gedrevenheid in het besturen op. Natuurlijk blijf ik actief vrijwilliger, zowel bij de stichting als en wellicht vooral als vrijwillig wind- en watermolenaar. In de bestuursvergadering van 9 juli wordt de hamer officieel doorgegeven en publiekelijk op 18 juli aan het eind van de jaarvergadering. Robert ten Bloemendal neemt het stokje over. De afgelopen maanden heeft hij al actief mee gedraaid. Op zijn verzoek blijf ik op de achtergrond als adviseur aanwezig daar waar nodig en / of gewenst is. Robert alle sterkte, wijsheid en vooral plezier toegewenst. Robert gaat zichzelf in het volgende nummer uitgebreid presenteren. Zelf blijf ik me dit jaar bezig houden met de workshops clownerie en de praatdag op 15 augustus, en hoop in 2016 te starten met huiskamer gespreksgroepen door het gehele land. Namens het bestuur hopen we vele donateurs te ontmoeten op de Praatdag die mee willen denken en praten over een aantal belangrijke zaken richting de toekomst. U leest er meer over op Facebook, de website en in dit nummer van Plotsdoof.

U hebt weer een nummer van ons blad in uw handen. Dat dit niet altijd vanzelfsprekend is, hebben we de afgelopen maanden kunnen ervaren. Het vorige nummer is er gekomen, nadat Liesbeth Duits helaas door ernstige gezondheidsredenen moest terug treden, door enorm goed werk van Nirosha en Robert. We hebben opnieuw een vacature geplaatst voor een hoofdredacteur waarbij eigenlijk de wens was om te komen tot een wat groter redactieteam. Dat is gelukt. Onder coördinatorschap van Nirosha zijn er nu twee redacteuren aangetreden: Jo Valentijn en Anja Mateijsen. Met daarnaast natuurlijk onze trouwe stamleden Frans Verkade voor de layout en Marja Bouma als corrector. U heeft hun gezamenlijk werk zoals reeds gezegd in handen. Heel veel succes en dat het succes langdurig mag zijn. Wellicht is, als u dit leest, de vacature voor het secretariaat ook opgelost. Op dit moment, begin mei, wordt er nog druk gezocht en gelobbyd. Op 18 juli gaan we alle aanwezigen uitgebreid informeren over de stand van zaken betreffende de samenwerking met de dovenorganisaties. Het gaat op en neer, is vaak inspirerend en soms ronduit vervelend. Maar dan gaat het de volgende keer vaak juist weer beter. Op dit moment worden de statuten geschreven en herschreven wat ook betekent dat er knopen moeten worden doorgehakt, beslissingen dienen te worden genomen enz. Een ieder kan zich voorstellen dat dit niet altijd gemakkelijk is. De statuten hopen we in de zomer klaar te hebben, zodat deze in het najaar aan alle ledenvergaderingen kunnen worden voorgelegd. Doel is om op 1 januari 2016 te kunnen starten met de federatieve stichting. Ik besluit met de wens dat de stichting Plotsen Laatdoven voortvarend verder gaat en dat het motto in de komende jaren overeind mag blijven staan dat de menselijk maat de maatvoering mag blijven.

Van de redactie Beste lezers, U heeft in het vorige blad al kunnen lezen dat Liesbeth Duits haar werkzaamheden voor Plotsdoof, wegens ziekte, moest neerleggen. Dit vinden wij erg jammer en wij wensen Liesbeth ook veel sterkte toe! Ze heeft het fantastisch gedaan. Een deel van dit nummer is nog tot stand gekomen met enkele bijdragen van Liesbeth, waarvoor ontzettend onze dank. Maar geen hoofdredacteur meer: dat betekende dat er gezocht moest worden naar nieuwe mensen. Om de taken te verdelen en in de toekomst ook de uitgaven van Plotsdoof te blijven waarborgen is er een redactieteam samengesteld. Het huidige redactieteam bestaat uit: Jo Valentijn, Anja Mateijsen en ondergetekende en natuurlijk Marja Bouma onze corrector en Frans Verkade, die de layout van het blad verzorgt. Jo en Anja stellen zich in dit nummer aan u voor. Ik zelf (Nirosha) heb mij in het vorige nummer al voorgesteld. Daar kan ik nu aan toevoegen dat ik tijdelijk redactiewerk doe. Wij wensen u veel leesplezier, Jo, Anja en Nirosha.

De Stichting Plotsdoven is de lande­ lijke organisatie voor belangenbehartiging van plots- en laatdoven. De stichting is opgericht in 1989 en heeft zich de belangenbehartiging van plots- en laatdoven in de ruimste zin ten doel gesteld. Daarbij staat stimulatie van zelf­red­zaam­ heid en reïntegratie van de plotsen laatdove in de horende maat­ schappij voorop. De Stichting Plotsdoven onderhoudt twee mailinglijsten: één voor plotsen laatdoven en één voor partners, familie, vrienden of andere naasten van plots- of laatdoven. De mailinglijsten zijn bedoeld om informatie en ervaringen uit te wisselen m.b.t. het doof worden en/of doof zijn, het omgaan daarmee door naasten, of om vragen te stellen. Kortom, lotgenotencontact op een makkelijke en toegankelijke manier. Voor meer info zie: www.stichtingplotsdoven.nl Bestuur Peter Raggers, voorzitter Gerard de Vijlder, secretaris Albert Bouma, penningmeester Wil van Essen, bestuurslid Nirosha Boer, bestuurslid Anja Korten, bestuurslid Robert ten Bloemendal, bestuurslid Raad van Advies Drs P.P.B.M. Boermans Dr. J. Mulder Donateurschap Vanaf € 25,- per kalenderjaar bent u al donateur; over te maken op NL54 INGB 0000 0820 80 t.n.v. Stichting Plotsdoven te Houten Geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Haaglanden te Den Haag nr. 41155666 ANBI-nummer 816107440 Lex Scheffelfonds Het Lex Scheffelfonds is ingesteld om iedere plots- en laatdove, voor wie dit een financieel bezwaar is, in staat te stellen deel te nemen aan activiteiten die georganiseerd worden door de Stichting Plotsdoven. Voor verdere gegevens zie blz. 23 3

groot natuurgebied in het oosten van Frankrijk. Daar is een boerderij waar Nederlanders wonen. De vrouw des huizes, Mieke, geeft workshops tekenen en schilderen voor iedereen, ook voor mensen die nog nooit een poppetje hebben getekend. De natuur is daar prachtig, dus er kan volop gewandeld worden. Er kunnen ook excursies gemaakt worden, want in de omgeving zijn genoeg leuke, interessante en/of culturele zaken te vinden. Op de boerderij zijn een paar logeerkamers voor maximaal 8 mensen. Als er meer deelnemers zijn kunnen we uitwijken naar Hotel Logis de la Poste in Vauclaix 58140. Vauclaix is een dorp op ongeveer 3 km afstand van de boerderij. Het hotel heeft een eigen zwembad. De afstand is goed te lopen, maar voor wie dat niet kan of wil is er autovervoer beschikbaar. Dit is geen reis uit het programma van SRC, maar een reis die we zelf organiseren en dus in kunnen richten zoals we dat zelf willen. De afstand Utrecht – Vauclaix is zo'n 700 km, inclusief pau-

Vakantieavonturen een halve eeuw geleden Waarschijnlijk zijn mijn prille vakantie ervaringen als plotsdove jongere helemaal niet van deze tijd. Hoe kan het anders want ik heb het over mijn eerste vakantie in 1961. Toch beschrijf ik mijn herinneringen omdat het wellicht herkenning geeft aan jonge mensen die nu plotsdoof zijn. Afgezien van een Lourdes reis op mijn 17de was ik nog nooit met vakantie geweest. In 1961 was ik 21 jaar en had intussen door dat een vakantie met horende vrienden niet zou lukken. Deze jeugd vriendschappen uit mijn dorp waren allemaal verwaterd tot oppervlakkige ontmoetingen. Contacten met andere doven-sh had ik niet om de eenvoudige reden dat ik bijna niet van hun bestaan wist. Ik besloot dat het tijd was om dan maar alleen de wereld te gaan verkennen. De eerste keer was een korte trip naar Valkenburg met logeren in Grand Hotel Monopole. Notabene het hotel waar ik afgelopen 10 jaar vele malen als begeleider met de bewonersvakantie van De Gelderhorst logeerde. Alles moest ik zelf oplossen, van op tijd wakker worden tot de communicatie in het hotel en bij bezoeken aan recreatie punten zoals de Fluwelengrot (toegang f 0,50), Wilhelminatoren (toegang kabelbaal f 1, - ) etc.

zes rijd je daar met een bus ongeveer 10 uur over. Maar je kunt de reis natuurlijk ook splitsen over twee dagen. Over de kosten valt nog niet veel definitiefs te zeggen. Hoeveel mensen gaan ermee? Hoe reizen we? Willen we er tolken bij hebben? Wat moet daarvoor betaald worden?... Reis, logies, maaltijden en workshops zullen alles bij elkaar minimaal wel € 700,- kosten. Wanneer? Voor dit jaar zullen de meeste mensen al wel plannen hebben gemaakt voor de vakantie. Anderen moeten misschien nog een beetje sparen. We plannen deze reis daarom voor volgend jaar en wel in mei/juni of in september, dan is het gemiddeld 20 – 25 graden. Wil je mee? Wil je meedenken over de definitieve invulling van de reis? Wil je niet naar Frankrijk maar wel naar Turkije of Marokko? Laat het weten. Stuur een mailtje naar: jopysol@ ziggo.nl Info over de workshops in de Morvan: www.miekeverhaar.nl

door Cor Toonen (61 jaar plotsdoof) medevakantie jongeren, vakantie verliefdheden met aansluiten korte of langere vriendschappen, en ja, ook best wel eenzame momenten. Het leerde mij het dat zeuren en klagen niets bijdraagt, eerder dat je eigen nieuwsgierige en open houding te midden van horende bepalend waren voor het welslagen van je vakantie. Dat is nu eigenlijk nog niet anders. Wat het mij ook gebracht heeft is: volle albums met warm koesterende herinneringen aan leuke horende mensen, die nu ook 70 plus zullen zijn, en de prachtige natuur van toen.

Na 7 jaar plotsdoof zijn, was mijn belevingswereld vooral visueel. Genieten was visueel genieten van de natuur, architectuur, en zeker ook mensen kijken. Genieten van ontmoetingen was er natuurlijk wel maar dat beperkte zich toch veelal tot korte ontmoetingen met ‘aardige’ mensen. Ondanks dat deze korte single vakantie eigenlijk een eenzaam avontuurtje was kreeg ik het toch te pakken. De jaren daarop volgende ging ik met alleenstaande jongere busreizen op vakantie. Let wel; steeds als enige plotsdove, met een groep van 30 – 40 horende jongeren. Hoe armzalig dat ook was als je het plaatst in deze tijd, met bijvoorbeeld een plotsdove met een tolkvoorziening, het zijn zeer waardevolle vakantie avontuurtjes geweest. Zo ging ik mee naar Zwitserland kamperend in tenten aan het vierwoudsteden meer, naar Vorarlberg in Oostenrijk, Alt. St. Johann in Zwitserland, Diekirg in Luxenburg, Winterberg in Duitsland etc. . Prachtige genietmomenten van de natuur, ontmoetingen met

4

Meer vakantieverhalen op bladzijde 18

Symposium CI in de Schijnwerpers

door Thea van der Wilt

Op 22 april werd het 10-jarig bestaan van het NC PLD ingeluid met een symposium waarin het Cochleair Implantaat centraal stond. Hieronder vindt u een beknopte samenvatting van het symposium.

Presentatie van dr.ir. Jeroen Briaire,

klinisch fysicus – audioloog en onderzoeker CI, regisseur van het zorgpad CI van het CI-team van het LUMC.

Welke ontwikkelingen zijn er op het terrein van CI. Aan de kant van de patiënt: . De leeftijd van de patiënt verschuift geleidelijk en wordt steeds hoger. Een voorwaarde blijft het ‘leervermogen’ om met een CI om te kunnen gaan. . De verwachtingen van de resultaten van een CI worden hoger. . Het criterium ten aanzien van wat iemand nog kan horen verschuift, van vroeger geheel niets tot nu 50%, mits ingeschat wordt dat er meer dan 90% kans is dat iemand er met spraakverstaan op vooruitgaat. . Een groeiende behoefte bij patiënten om gebruik te kunnen blijven maken van een hoorapparaat en andere apparatuur in combinatie met een CI.

wordt populair. Alle nieuwe spraakprocessors worden zo gemaakt dat ze functioneren met reeds geplaatste elektrodes en implantaten. . Ook op het vlak van randapparatuur zijn er ontwikkelingen. Ringleidingen worden vervangen door digitale toepassingen zoals streamers waardoor geluid beter ontvangen wordt. . Afstemming wordt gezocht tussen de techniek van een CI en dat van een hoorapparaat om deze tezamen te kunnen gebruiken. Bij tweezijdige CI zijn er al mogelijkheden om te telefoneren en dit tweezijdig te horen. Ook werken de CI’s goed samen en kan de patiënt daarin regelen, bijv. een zijde met storend geluid uitschakelen. Dat kan in de combi CI-hoortoestel nog niet. Dit vergt samenwerking tussen producenten. Ook het toepassen van en afstemming met een Cross-toestel wordt onderzocht omdat in Nederland tweezijdige CI niet vergoed wordt. Nieuwe mogelijkheden kunnen niet gelijk toegepast worden omdat deze getoetst moeten worden aan veiligheidsvoorschriften. Op de vraag ‘Kan ik beter wachten met een CI-operatie in verband met de technische ontwikkelingen?’ is het antwoord: nee. Spraakprocessors veranderen wel maar zijn relatief makkelijk te vervangen. De meerwaarde van betere technieken wegen niet op tegen de meerwaarde van het beter spraakverstaan bij plaatsing van een CI.

Presentatie van Marty Langendoen een Dineke Kramp van GGMD Marty Langendoen is stafmedewerker Ontwikkeling en Onderzoek, Dineke Kramp is sociaal psychiatrisch verpleegkundige en ervaringsdeskundige met tweezijdige CI. Beiden zijn betrokken bij de ontwikkeling van het zorgpad CI van GGMD.

Aan de kant van de techniek: . De elektrode in het slakkenhuis is in de afgelopen jaren bij de verschillende merken niet meer zo veel veranderd. Er is met name gewerkt aan de mogelijkheid om de elektrodes te kunnen plaatsen met minder schade aan de membranen in de cochlea. Dit wordt gedaan door de arrays dunner en flexibeler te maken. . Het implantaat, de elektronica onder de schedel, verandert ook nauwelijks meer. Grote ontwikkelingen in het spraakverstaan zijn er de afgelopen 10 jaar niet meer geweest. . Op het terrein van de spraakprocessor, het toestel achter het oor, zijn er vooral veranderingen in het uiterlijk. Ze zijn steeds kleiner en platter geworden. Er worden kleinere batterijen gebruikt en er wordt veel gedaan aan stroombesparing. Het aantal knopjes wordt minder of er wordt een afstandsbediening gebruikt. Verder wordt er gekeken naar de technologie die bij hoorapparaten al langer toegepast wordt om het geluid ‘schoner’ te maken en het verstaan te optimaliseren. Hierdoor worden er nu in alle achter het oor spraakprocessoren richtmicrofoons ingebouwd, waardoor je de persoon waar je je op richt beter verstaat. Ook ruisonderdrukking

Wie komen er met welke vragen over CI bij GGMD? . Ouders, slechthorend, horend of doof, met twijfels over implantatie bij hun baby. Vragen als: Mag je ingrijpen in een gezond lichaam? Groeit je kind dan op als dove, horende of slechthorende? Hoe gaat het op een dovenschool als je kind als een van de weinigen niet geïmplanteerd is? Maar vooral: hoe maken we een verantwoorde gezamenlijke keuze als ouders? Ouders krijgen ondersteuning bij het maken van de keus voor wel of niet implanteren. . Vroegdove jongeren die bij vervolgonderwijs hun weg moeten zoeken in een horende wereld met communicatieproblemen maar twijfelen over implantatie. De omgeving oefent wellicht druk uit om wel te implanteren. Angst over: Hoor ik dan nog wel bij mijn dove vrienden? Ben ik dan horend of

5

doof? Hoe ga ik daarmee om? . Laatdoven met twijfels over implantatie. Ze hebben vaak een lange weg achter de rug van aanpassing aan het gehoorverlies en er is gewenning. Met een CI verandert weer alles, kan ik dat aan? Wil ik dat wel? . Geïmplanteerden met tegenvallende resultaten. De omgeving houdt minder rekening met hen, ze zijn moe, kunnen niet aan de verwachtingen voldoen en lopen vast. Voorlichting aan de omgeving helpt, maar ook leren omgaan met de frustraties en aangeven wat je wel en wat je niet kunt. . Geïmplanteerden met goede resultaten die toch problemen ervaren omdat zijzelf en hun omgeving verwachten dat ze nu alles gewoon kunnen. Ook in deze situatie biedt GGMD ondersteuning bij het krijgen van inzicht in wat je wel en niet kunt en voorlichting aan de omgeving. Laatdoven kunnen ook gefrustreerd raken door alle tijd die voorbij is gegaan voor de operatie, alles wat men gemist heeft. Rouwverwerking kan alsnog aan de orde zijn naast het leren omgaan met de nieuwe mogelijkheden en het loslaten van het oude. . Geïmplanteerden die door een veranderde situatie ineens tegen problemen aanlopen zoals jongeren in het vervolgonderwijs waar de klassen groter zijn, er meer rumoer is, meer van je gevraagd wordt of waar ze ineens gepest worden als gevolg van het niet 100% horen en/of er geen begrip is vanuit de docenten. Zorgpad CI GGMD is bezig een zorgpad CI te ontwikkelen. Dit voor de doelgroepen vroeg-, laat- en plotsdoven, doofblinden en ouders van kinderen met een gehoorbeperking, zowel voor hulpvragen voor als na een CI. De hulpverlening en expertise moet verder ontwikkeld worden en een omschreven vorm krijgen. Zorgpaden geven aan wat er geboden wordt en voor wie, en hoeveel bijeenkomsten nodig (kunnen) zijn. Deze informatie is tevens nodig voor degene die de zorg financiert; in dezen de zorgverzekering. Het zorgpad CI kan starten met een kort programma gericht op psycho-educatie met de mogelijkheid om daarna verder te gaan met zorgbehandeling in een groep of individueel. De psycho-educatie zal bij het zorgpad CI betaan uit bewustwording van verwachtingen van jezelf en je omgeving, ervaringen uitwisselen en een gesprek met een ervaringsdeskundige. Groepsbehandeling bestaat uit een vast aantal bijeenkomsten

6

rond vastgestelde thema’s. Het zorgpad CI krijgt dit jaar zijn beslag. Met ervaringsdeskundigen wordt gekeken of de voorgestelde thema’s de juiste zijn, of groeps- of juist individuele behandeling gewenst is en welke thema’s geschikt zijn voor de verschillende doelgroepen. Binnen GGMD werken vele disciplines. Dit geeft mensen met een CI meer mogelijkheden bij hun hulpvraag, zoals: . Het geven van onafhankelijke informatie over hulpmiddelen en voorzieningen. . Het bieden van communicatietrainingen zoals de NmG trainingen en spraakafzien, wellicht moeten er ook hoortrainingen komen. . Voor ouders en kinderen is Jeugd-GGZ mogelijk en opvoedondersteuning. . Thuisbegeleiding. . Behandeling bij psychische problematiek. . Loopbaanbegeleiding. Samenwerkingsovereenkomst Na de presentaties en de vragen en discussies hieromtrent werd de samenwerkingsovereenkomst tussen de Stichting Plotsdoven en Laatdoven en GGMD ondertekend. Hierin is de intentie van GGMD vastgelegd om goede zorg en hulpverlening aan plots- en laatdoven te blijven bieden, en is de inbreng van de Stichting Plotsdoven en Laatdoven als belangenbehartiger gegarandeerd.

Tot slot GGMD haalt uit het symposium en vooral de forumdiscussie actiepunten en zal betrokken partijen, waaronder de Stichting Plotsdoven en Laatdoven, vragen om in september hierover om tafel te gaan zitten.

Unieke onderzoeksopzet naar behandelingen eenzijdige doofheid in het UMC Utrecht door Liesbeth Duits m.m.v. Prof. Dr. Grolman en Jeroen Peters komt. Het verschil met andere onderzoeken is, dat de drie behandelingen in verschillende groepen met elkaar worden vergeleken, en de mensen door middel van loting aan een groep worden toegewezen. Dat maakt het onderzoek uniek, omdat je daarmee de resultaten van verschillende behandelingen onder dezelfde onderzoeksomstandigheden kunt vergelijken. Als we de resultaten eenmaal hebben, kunnen we objectief zeggen welke behandeling beter is. Uiteindelijk zal dit mogelijk ook de vergoedingen van de zorgverzekeraars kunnen veranderen. Dit soort manier van onderzoeken noemt men evidencebased medicine (zie kader).

Evidence-based practice (EBP) is het uitvoeren van een handeling door een beroepsbeoefenaar op zo'n wijze dat de uitvoering is gebaseerd op de best beschikbare wetenschappelijke informatie over doelmatigheid en doeltreffendheid. Binnen de geneeskundige en paramedische beroepen is EBP een belangrijke stroming die vaak wordt aangeduid als evidence-based medicine (EBM). Het UMC Utrecht is in de zomer van 2014 begonnen met een onderzoek naar de behandelingen van eenzijdige doofheid (CINGLE). Liesbeth heeft namens de redactie van Plotsdoof begin januari een gesprek gehad met onderzoeksleider professor dr. Wilko Grolman en arts-onderzoeker Jeroen Peters. Wat houdt deelname aan het onderzoek in? In de studie vergelijken we de huidige behandelingen van eenzijdige doofheid (bone anchored hearing aid, [BAHA] en contralateral routing of sound, [CROS]) met een nieuwe veelbelovende behandeling: cochleaire implantatie (CI). CI wordt vooralsnog alleen toegepast bij tweezijdig dove mensen. Om een onbevooroordeelde vergelijking tussen de behandelingsmogelijkheden mogelijk te maken, bepaalt loting wie in welke groep behandeld wordt. In het onderzoek meten we bij de deelnemers, vóór en ná de behandelingen, het spraakverstaan in ruis en lokaliseren van geluid in een kamer met geluidsboxen op verschillende posities. Ook vullen deelnemers enkele vragenlijsten in voor de evaluatie van tinnitus en kwaliteit van leven. In Duitsland en België is de toepassing van CI bij eenzijdige doofheid eerder onderzocht. Wat maakt dit onderzoek anders? Er zijn eerdere studies uit Duitsland en Antwerpen naar de toepassing van CI bij eenzijdige doofheid. Maar als je wetenschappelijk het verschil wilt maken, dan moet je het onderzoek goed doen: zorgen dat noch de dokter, noch de patiënt bepaalt wie welke behandeling krijgt (in de CINGLE-studie wordt dit door loting bepaald). Veel onderzoek dat wij doen, kent beïnvloedende factoren die wij niet kennen maar die het onderzoek wel kunnen beïnvloeden. Om dat te voorkomen moet je zorgen dat je als het ware met een dobbelsteen bepaalt in welke groep iemand

Het evidence-basedpracticemodel vindt als beoordelingsinstrument ingang bij overheden en verzekeraars die beroepsmatig handelen economisch willen toetsen. bron: Wikipedia “Een éénorige heeft veel last van de eenzijdige doofheid; dat is op dit moment een miskend probleem” - Professor Grolman Er zijn mensen die hebben gereageerd op de oproep en helaas toch niet mee kunnen doen met het onderzoek. Kunt u een enkel voorbeeld wat uitgebreider toelichten? “Ik kon niet meedoen i.v.m. erfelijke SH (SMPX) aan mijn ene oor.” . Dit is inderdaad een reden om niet mee te kunnen doen. Als de oorzaak van de doofheid erfelijk is, kan dat ook gehoorverlies in het andere oor opleveren. In de studie onderzoeken we de behandelingen van éénzijdige doofheid. “Ik maak momenteel gebruik van een BAHA en dan kan ik niet mee doen aan dit onderzoek.” . Inderdaad kunnen mensen die nu een BAHA op schroef hebben niet deelnemen. Dit heeft te maken met de ervaring die patiënten dan al hebben met hun BAHA. Als zij door loting in de BAHA-groep komen, weten zij al hoe het is om een BAHA te hebben, en kunnen dus niet meer ‘onafhankelijk’ hun oordeel geven. Wanneer worden de eerste officiële resultaten verwacht? Dit zal voornamelijk afhangen van de snelheid van de instroom van patiënten, dus daar kunnen we nog geen inschatting van maken. Maar wij houden jullie vanzelfsprekend op de hoogte! Er is nu actief contact binnen de doelgroep. Is dat ook om zo meer bekendheid te genereren om ook voor een eventueel vervolg of behandeling n.a.v. resultaten mensen snel te kunnen 7

bereiken? Zoals we hebben besproken treden we actief naar buiten met het onderzoek. Enerzijds voor de bekendheid van de studie, zodat mensen nog kunnen deelnemen; anderzijds willen we dat te zijner tijd ook met de resultaten doen, zodat iedereen weet wat de beste behandeling voor eenzijdige doofheid is. Update april 2015 De studie ging in de zomer van 2014 van start, en inmiddels is de 33e deelnemer aan de studie begonnen. Een deel van deze deelnemers heeft een CI gekregen. De eerste resultaten van deze groep zijn veelbelovend: spraakverstaan in ruis en geluidslokalisatie zijn verbeterd, en de tinnitus lijkt door het CI te worden onderdrukt. Echter, de onderzochte groep is

nog te klein om hier in het algemeen iets over te kunnen zeggen. Bovendien is de grote meerwaarde van de studie dat we een vergelijking kunnen maken van CI ten opzichte van de huidige behandelingen. Die analyse zullen we in de toekomst kunnen maken. Wilt u meer informatie over de studie, of bent u zelf eenzijdig doof en bent u geïnteresseerd in de studie? De onderzoekers zijn nog op zoek naar deelnemers. U kunt contact opnemen met het onderzoeksteam. Er zal dan worden beoordeeld of u een geschikte kandidaat bent en u zult uitgebreidere informatie over de studie ontvangen. Mail de onderzoekers op [email protected]

BAHA, een nieuwe ontwikkeling in beengeleiding Al meer dan 35 jaar is het Baha® systeem een belangrijke toepassing voor mensen met een conductief of gemengd gehoorverlies, of wanneer er sprake is van een enkelzijdige doofheid. Sinds vorig jaar is er in Nederland een nieuwe generatie van het Baha systeem geïntroduceerd, het zogenaamde Baha Attract systeem. Wat is een beengeleidingssysteem? Het traditionele Baha systeem bestaat uit drie componenten. Een in het bot verankerd implantaat, een koppelstuk, ook wel ‘abutment’ genoemd en een geluidsprocessor. De geluidsprocessor brengt de trilling via het abutment direct over op het implantaat. Hierdoor is er sprake van ‘directe’ beengeleiding. Deze toepassing is Fig.1: Baha Connect - van links vooral bedoeld voor mensen, die een naar rechts: Geluidsprocessor, audiologische en/of medisch probleem koppelstuk en implantaat. hebben in het buiten of middenoor. Wat is er nieuw aan het Baha Attract systeem? Het Baha Attract systeem bestaat uit een implantaat, wat onder de huid is geplaatst en waaraan een interne magneet is gekoppeld. Aan de buitenkant wordt de geluidsprocessor op een externe magneet geklikt, zodat de trilling via de magneten aan het implantaat wordt afgegeven. De huid Fig.2: Baha Attract - van links zit tussen de magneten. Door een naar rechts: Geluidsprocessor, slimme ‘software pad’ wordt de druk externe magneet, interne maggoed verdeeld, zodat de geluidsoverneet en implantaat dracht optimaal gebeurt en er geen drukplekken ontstaan. Voor wie is dit nieuwe systeem bedoeld? De indicaties voor de Baha Attract zijn dezelfde als voor het traditionele Baha systeem (Baha Connect). Op basis van de mate van het gehoorverlies zal de audioFig.3: Baha Attract en Baha loog bepalen welk type geluidsprocessor Connect met en zonder geluidshet beste past. processors 8

door Kris Petrie

Wat zijn de verschillen tussen de Baha Attract en de Baha Connect? Het belangrijkste verschil is dat er een koppelstuk door de huid heen komt bij het Baha Connect systeem. Bij de Baha Attract komt er niets door de huid heen en zul je niets zien wanneer je de processor en externe magneet loskoppelt. De huid zal wel wat demping geven op het geluid in het Baha Attract systeem. Het is van belang te realiseren dat het in het bot geintegreerde implantaat hetzelfde is, zodat het mogelijk is om van het Baha Attract systeem naar het Baha Connect systeem te gaan en andersom, afhankelijk van de audiologische en medische situatie. Het Baha abutment heeft een speciale coating, waardoor de plaatsing en de heling van het abutment snel en makkelijk verloopt. Fig.4: Baha Attract en Baha Connect – Eén implantaat. Twee systemen.

Wat zijn de ervaringen? Verschillende centra in Nederland zijn inmiddels gestart met het plaatsen van de Baha Attract. In het Radboud UMC in Nijmegen loopt een uitgebreide studie in samenwerking met een aantal internationale ziekenhuizen. De ervaringen zijn momenteel positief in Nederland en ver daarbuiten (Iseri et al, 2014).Ook loopt er een uitgebreide studie naar de resultaten van het Baha Connect systeem met het gecoate abutment onder leiding van het Maastricht UMC in samenwerking met het Deventer Ziekenhuis, Catharina Ziekenhuis Eindhoven en het Amphia Ziekenhuis in Breda. Voor meer informatie over dit nieuwe systeem kunt u terecht op www.cochlear.nl. Voor referenties, zie volgend artikel

Restgehoor met een cochleair implantaat?

door Kris Petrie

Met de keuze voor een cochleair implantaat, ben je je restgehoor per definitie niet volledig kwijt. Heel wat gebruikers van een cochleair implantaat hebben nog wat natuurlijk restgehoor in de lage frequenties. Specialisten hechten immers belang aan electrodes van cochleaire implantaten die bij insertie in het slakkenhuis gehoorbesparend zijn. Want net dat restje natuurlijk gehoor kan een toegevoegde waarde zijn in de volledige hoorbeleving. Het electro-akoestisch horen met een CI is goed mogelijk door de combinatie van een hoorapparaat en een cochleair implantaat in één geluidsprocessor. Een electro-akoestisch systeem is ontworpen om de rijkdom van het geluid zo goed als mogelijk te herstellen. Het is een integratie van de hoge frequenties ‘electrisch’ via het CI en de lage frequenties via ‘akoestische’ stimulatie middels het geintegreerde hoorapparaat. Met andere woorden, als er sprake is van restgehoor, dan bevindt dit restgehoor zich meestal overwegend in de lage frequenties. Fig.1: Electro-akoestisch horen met een cochleair implantaat.

Een akoestische component (hoorapparaat) kan worden toegevoegd aan de geluidsprocessor van het CI-systeem om zo de geluidskwaliteit, de muziekbeleving en het luisteren in drukke omgevingen te verbeteren. Deze krachtige luidspreker versterkt dan de geluiden in de lage frequenties om het geluid dat via het cochleaire implantaat wordt ontvangen aan te vullen. Samen met uw specialist kunt u testen in hoeverre de akoestische compo- Fig.2: CI Geluidsprocessor nent uw geluidswaarneming verbetert. met een akoestische component (hoorapparaat) Referenties: Henryk Skarzynski, Artur Lorens, Monika Matusiak, Marek Porowski, Piotr H. Skarzynski, Chris J.James (2012). Partial Deafness Treatment with the Nucleus Straight Research Array Cochlear Implant. Gantz, B.J. & Turner, C.W. (2004). Combining acoustic and electrical speech processing: Iowa/Nucleus Hybrid implant, Acta Otolaryngol., 124, 344-347. Gantz, B.J., Turner, C.W., Gfeller, K.E., & Lowder, M. (2005). Preservation of hearing in cochlear implant surgery: Advantages of combined electrical and acoustical speech processing, The Laryngoscope, 115, 796-802. Lenarz, T., Stöver, T., Büchner, A., Paasche, G., Briggs, R., Risi, F., Pesch, J., and Battmer, R. (2006). Temporal bone results and hearing preservation with a new straight electrode, Audiology & Neurotology, 11 (Suppl. 1), 34-4

Stichting Hoormij presenteert logo en huisstijl

Op een feestelijke bijeenkomst voor bestuurders, vrijwilligers en samenwerkingspartners heeft Stichting Hoormij op zaterdag 18 april jl. haar logo en huisstijl gepresenteerd. Voor een enthousiast publiek van zo’n 150 aanwezigen onthulde Stichting Hoormij-voorzitter Eduard Cohen het nieuwe beeld waarmee Stichting Hoormij zich zal gaan presenteren. Stichting Hoormij staat voor (gelijkwaardigheid in) communicatie: luister naar mij, maak contact met mij. Stichting Hoormij staat voor erkenning: neem me serieus. Stichting Hoormij staat voor maatschappij, en daarmee ook voor geza-

menlijkheid, het samen doen. Stichting Hoormij staat voor het verhaal dat jij te vertellen hebt. MIJ staat prominent in het logo, omdat het om de mensen gaat. Het gaat om het individu. De o’s zijn ook te zien en te gebruiken als haakjes/ citaathaakjes. We willen (nog meer dan we al doen) mensen aan het woord laten, de verhalen van de mensen zelf laten horen en laten zien. We willen iedereen de mogelijkheid bieden om mee te praten met ons en met anderen, om zelf hun ruimte tussen die haakjes in te vullen.

9

Even voorstellen Jo Valentijn

Omdat ik net begonnen ben in de redactie wil ik me even aan jullie voorstellen. Mijn naam is Jo Valentijn, ik word dit jaar 50, en ik ben plotsdoof. In 2001 ben ik in èèn klap het grootste gedeelte van mijn gehoor verloren, en in de jaren daarna is het gehoor steeds slechter geworden totdat ik in 2011 geheel doof was aan beide oren; ook heb ik in 2011 een CI gekregen, wat wel enigszins helpt. In 2009 is mijn woning geheel aangepast met een wek- en alarmsysteem, en ik maak (afhankelijk van de situatie) ook gebruik van solo apparatuur. Ik woon samen met mijn poes Sticker (10 jaar oud) die me veel vreugde geeft, en lekker ondeugend is. Ik werk parttime voor PostNL, en vind het werk leuk om te doen, ook al geeft het doof zijn natuurlijk wel problemen in het verkeer. Dankzij mijn CI kan ik in ieder geval wat geluiden opvangen van mijn medeweggebruikers, maar het is en blijft toch altijd weer een hele opgave en een spannend gebeuren. Die inzet is erg vermoeiend en kost een hoop energie die ik eigenlijk liever aan andere dingen besteed, zoals mijn hobby’s. Ik ben gek op survival tochten, kamperen, hiking, fietsen, lezen, schrijven en het ontwerpen van e-mail achtergronden en websites. Volop bezigheden dus, vooral ook nu ik ben begonnen met het schrijven van een boek over mijn reiservaringen van voor mijn doofheid. Ik leef en werk voornamelijk tussen horende mensen, wat ook zijn uitdagingen meebrengt, en ik ben blij nu ook contacten te kunnen leggen met andere doven en slechthorenden. Dat is wat er nog miste in mijn leven. De warme ontvangst was geweldig, en ik heb me sinds mijn doof zijn niet zo prettig gevoeld tussen (nog) onbekenden als binnen deze stichting. Daarnaast zit ik nu dus ook in de redactie voor “Plotsdoof ”, en ben er met frisse moed aan begonnen. Op dit moment bestaat de redactie uit drie personen, naast uiteraard Marja Bouma als corrector en Frans Verkade voor de opmaak. Voor dit nummer, en die van september, is Nirosha Boer de coördinator, daarna nemen Anja en ik het stokje van haar over. Voor elke editie komt er een thema, en ik hoop dan vele ervaringen (van verschillende mensen!) te kunnen delen met iedereen die dit blad ontvangt. Het thema van deze editie is “Doof en vakantie”, en hopelijk brengen de mogelijkheden jullie op ideeën voor een geslaagde vakantie! Ik wens jullie veel lees plezier!

10

Anja Mateijsen

Mijn leeftijd is 59 jaar en ik ben sinds kort lid van het redactieteam van Plotsdoof. Ik ben zwaar slechthorend, vanaf mijn 22ste jaar geleidelijk ontstaan. Mijn volwassen zoon en dochter zijn nu beiden uit huis en sindsdien woon ik alleen. Drie jaar geleden ben ik gestopt met werken; ik was verzekeringsarts bij UWV. De afgelopen tijd heb ik vooral gebruikt om af te kicken van werk- en zorgkriebels en bij te komen van overige toestanden. Wat hobby's betreft: oude hobby's zijn in het verleden al afgevallen en aan nieuwe ben ik de laatste jaren nog niet toegekomen. Nu ben ik vooral doende met het opknappen van huis en tuin. Dat wel gedoseerd, want het moet wel leuk blijven. Verder lees ik en ik leer gebaren. Mijn kennismaking met de Stichting Plots- en Laatdoven, enkele jaren geleden, was een verademing. Eindelijk weer mensen met wie je in rustig tempo kon communiceren en met wie er weer een 'klik' kwam in een gesprek. Het redactieteam wordt nog een leuke uitdaging. Leuk om te schrijven en dit blad samen te gaan stellen, maar ook een andere reden: ik heb mijn halve leven achter de computer doorgebracht, zodanig dat ik hem in mijn vrije tijd nogal eens ging mijden. Ook geen Facebook. Toen mijn kinderen klein waren heb ik thuis de pc- en internetproblemen vrijwel allemaal zelf opgelost. Sinds de kinderen oud genoeg zijn om het zelf te kunnen heb ik me dat lekker laten aanleunen en niets meer bijgehouden. Verbazend hoeveel je vergeet en ook hoeveel achterstand je dan opbouwt. Ik heb duidelijk nog wat in te halen t.o.v. Jo en Nirosha. Zal ik maar snel aan beginnen dus. Facebook: ik kom eraan. Ik hoop samen met Jo en Nirosha een zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan een leuk en leesbaar blad.

Hoe gaan we verder? Een idee? Praat mee!

door Peter Raggers en Jopy Sol

De Stichting Plotsdoven bestaat ondertussen alweer 26 jaar. waarom het volgens u belangrijk is. Als u ons overtuigt, Er zijn nu ruim 300 donateurs, waarvan maar een beperkt nemen we dat onderwerp mee op de Praatdag. aantal regelmatig deelneemt aan activiteiten en bijeenkomsten. Op de Facebookpagina Op de Praatdag zullen er volzijn dubbel zoveel mensen Als we iets willen organiseren voor onze groep moeten we weten hoe de doende schrijf- en NmGactief. Op kleine en wat grotolken aanwezig zijn om alles doelgroep in elkaar zit, dat weten we momenteel niet echt. Daarom tere schaal wordt regelmatig te kunnen volgen. De deelnevragen we iedereen die zich betrokken voelt bij de Stichting Plots- en gepraat over hoe het verder mers kunnen zich aanmelden Laatdoven ons een mailtje te sturen met de volgende gegevens: moet met de Stichting. Dat voor maximaal twee praatlevert soms interessante disgroepen (en een reserve). Elk Bent u cussies op, waar we toch niet thema wordt door twee groe- Plotsdoof / laatdoof / slechthorend / goedhorend veel mee kunnen, omdat we pen besproken. De conclusies - Heeft u een CI of een ander hoorhulpmiddel? (welk?) niet weten of het de mening is worden 's middags door de - Hoe goed kunt u hiermee horen? van maar een paar mensen of gespreksleiders gepresenteerd - Heeft u een schrijftolk of gebarentolk nodig om bijeenkomsten te er worden zoveel alternatieen besproken. Er is een kunnen volgen? ven aangedragen dat het beperkt aantal plaatsen - Bent u een man / vrouw moeilijk is om een keuze te beschikbaar voor mensen die - Hoe oud bent u? maken. niet mee willen/kunnen doen - Bent u wel / geen donateur van de stichting? met het ochtendprogramma, - Wilt u vrijwilligerswerk doen voor de stichting? Wat wilt u dan doen? In de nabije toekomst moeten maar die er 's middags wel bij er diverse beslissingen genowillen zijn. Deze mailtjes worden niet bewaard. Na anonieme verwerking worden men worden op het terrein ze vernietigd/weggegooid. van de organisatie, de activiVan mensen die aangeven dat ze vrijwilligerswerk willen doen, bewaren Wij hopen dat u met ons mee teiten, het blad Plotsdoof en wil denken! we natuurlijk wel het mailadres, anders kunnen we geen contact met u het gebruik van de sociale opnemen. media. Aanvankelijk wilden we een enquête houden onder Stuur uw mail naar: [email protected] de leden, maar dat zou een zeer uitgebreide vragenlijst worden. Het zou ook een kostbaar onderzoek worden, terwijl Praatdag – 15 augustus de Stichting Plotsdoven ook op de kleintjes moet gaan letten. Het bestuur van de Stichting Plots- en Laatdoven wil graag En de vraag was of het veel bruikbare informatie op zou leveeen toekomstvisie ontwikkelen, maar wil dat niet doen zonren. der inbreng van de donateurs. We nodigen u daarom uit om mee te denken en te praten over: Om gefundeerde keuzes te maken met voldoende draagvlak willen we toch graag uw mening weten. Om mee te doen De organisatie heeft u geen speciale kennis of vaardigheden nodig, het gaat . Moet de naam aangepast worden? erom dat u ons laat weten wat u van de Stichting Plotsdoven . Wilt u meer inspraak? Op wat voor manier? (bv vereniging) denkt, wat u van de Stichting verwacht en hoe we volgens u . Moet de stichting samenwerken met andere dovenorganisa verder moeten gaan. ties? . Nieuwe plots/laatdoven krijgen bijna allemaal binnen zeer U kunt op twee manieren meewerken. Elders in het blad korte tijd een CI, hoort deze groep toch bij ons? vindt u het programma voor de Praatdag 2015. Voor die . … Praatdag zijn er maar een beperkt aantal plaatsen beschikbaar, 40 voor het ochtendprogramma en 50 voor het middagDe activiteiten programma. 's Morgens wordt er in groepen van maximaal 10 . Wat verwacht u van de Stichting Plotsdoven? mensen onder leiding van een gespreksleider over een thema . Voldoet de communicatie? Kan iedereen met iedereen gepraat. Per thema worden er maximaal 6 onderwerpen communiceren? besproken. (de thema's en de -voorlopige- onderwerpen vindt . Waar wordt te weinig of geen aandacht aan besteed? u hiernaast). 's Middags worden de conclusies besproken en . Heeft u contact met de steunpunten? Waarom wel/niet? waar mogelijk worden er beslissingen genomen. . Hoe ervaart u de 'toegankelijkheid' van de bijeenkomsten (op zaterdag, plaats, tijd, bereikbaarheid)? De Praatdag wordt op zaterdag 15 augustus 2015 in Breda . … gehouden. Niet iedereen zal zich geroepen voelen om aan deze dag mee te doen. Anderen willen misschien wel, maar Het blad Plotsdoof kunnen niet. Dan kunt u per mail uw mening geven over de . Moet het papieren blad blijven bestaan of moet het een punten die u na aan het hart liggen. U hoeft dus niet uw digitaal blad worden? mening te geven over alle onderwerpen. U kunt het ons ook . Moet de Inhoud bestaan uit laten weten als u een onderwerp mist, geef dan meteen aan - voorlichting (technisch / medisch) 11

- lotgenotencontact (ervaringsverhalen / info steunpunten) - langere artikelen/interviews of liever korte stukjes en veel foto's . … Sociale media . Hoe belangrijk zijn de website, Facebook en Twitter? . Moet alles voor iedereen toegankelijk zijn of alleen voor donateurs? . Waar haalt u nu de info vandaan? . Zijn er andere sociale media waar de stichting actief op zou moeten zijn? . Moeten er voorwaarden gesteld worden om deel te nemen? (bv alleen voor donateurs) . … U kunt uw mening geven via het mailadres: [email protected]. Via dit mailadres kunt u ook alternatieve onderwerpen voorstellen. De Praatdag wordt gehouden op zaterdag, 15 augustus 2015. Adres: Rolerisuit-boerderij, Bredestraat 4, 4823 ZA Breda Programma:

10.00 – 10.30 10.30 – 10.45 10.45 – 11.30 11.30 – 11.45 11.45 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.30 14.30 – 14.45 14.45 – 15.45 15.45 – 16.00 16.00 – 16.30

Inloop + koffie Welkom 1ste sessie pauze 2e sessie lunch presentatie conclusies. 2 gespreksgroepen + bespreking pauze presentatie conclusies 2 gespreksgroepen + bespreking afsluiting borrel

Aanmelden voor de praatdag: vóór 1 augustus 2015 via het mailadres: [email protected] Geef aan met welke groepen u mee wilt praten, maximaal twee plus een reserve voor het geval de andere twee al vol zijn.

Tolkinzet tijdens vakantie Als je op vakantie gaat, heb je de mogelijkheid om een tolk in te zetten. Maar hoe vraag je de uren aan? Wat zijn hiervoor de regels? En hoe zit het met de kosten? Op deze vragen vind je in het onderstaande artikel antwoord. Tolkinzet tijdens vakantie Iedereen met gehoorverlies heeft recht op standaard 30 tolkuren per jaar. Ruim 93% van alle tolkgebruikers heeft voldoende aan die 30 uur om een gebaren-(NGT of NMG)-tolk of schrijftolk in te zetten.Toch zijn er veel mensen die om uiteenlopende redenen meer uren nodig hebben. Daarvoor kan men bij de uitvoerder van de tolkvoorziening (Menzis Eerstelijns Zorg Holding BV) extra uren aanvragen. De laatste jaren zijn steeds meer mensen die voor hun vakantie ook een tolk willen inzetten.Bijvoorbeeld wanneer ze veel excursies willen volgen of als ze met familie of vrienden op vakantie gaan die geen gebarentaal machtig zijn.Het is een afweging die veel mensen zelf zullen moeten maken. Heb ik de tolk vaak (dagelijks?) nodig om te tolken. Als je 14 dagen gaat bruin bakken in een resort in Turkije is die noodzaak natuurlijk minder dan wanneer je in dezelfde regio allerlei excursies gaat doen met bijvoorbeeld een gids. In zo’n geval is het dan wel prettig om een tolk bij je te hebben. Bij die afweging moet je wel een aantal dingen in het achterhoofd houden: . De tolk moet een Nederlandse tolk zijn die geregistreerd staat in het RTG (register Tolken Gebarentaal én Schrijftolken) . De betreffende tolk krijgt een maximale vergoeding van 8 uur per dag voor enkel en alleen tolkwerkzaamheden (voor doofblinden/doofslechtzienden is dat 12 uur) . Reis- en verblijfskosten worden niet vergoed. Je kunt dus géén plaatselijke tolk inzetten. Met de bovengenoemde drie zaken in het achterhoofd zul je dus goede

12

afspraken moeten maken met een tolk die met je mee gaat. Hij of zij dient zelf de reis en het verblijf te bekostigen en daarnaast kan hij/zij dus maximaal 8 uur ingezet worden. Voor veel tolken een reden om af te zien van dergelijke opdrachten. Andere tolken zien dergelijke opdrachten als een investering in hun vak (en klantenkring) en zijn bereid om die inkomstenderving vanwege de reis- en verblijfskosten voor lief te nemen. Ze kunnen natuurlijk de tijd dat ze niet tolken ook gebruiken om zelf een beetje vakantie te houden. Mocht je een tolk hebben gevonden die genegen is om tegen die geldende voorwaarden met je mee te gaan dan kun je dus bij de MEZ Holding BV een aanvraag indienen voor extra uren. Je kunt dan een email sturen naar [email protected] waar je om het aanvraagformulier kunt vragen. Het formulier is ook rechtstreeks te downloaden op hun website (http://www.menziszorgkantoor.nl) Het is wel zaak dat je als je de benodigde extra uren ook daadwerkelijk toegewezen krijgt ervoor zorgt dat je urensaldo voldoende is op het moment dat de tolk na de vakantie de factuur indient. Anders loopt de tolk kans dat de facturen afgewezen worden omdat je niet genoeg uren (meer) hebt er bijvoorbeeld al extra uren op je saldo in mindering zijn gebracht voor andere opdrachten.

Interview:

Mascha Boeser

door Jo Valentijn

Naam: Mascha Boeser Leeftijd: 39 jaar Beroep: Tolk gebarentaal Hoe lang ben je al tolk gebarentaal? Ik ben nu 8 jaar tolk gebarentaal en ik vind het erg leuk om te doen. Wat is de reden dat je tolk gebarentaal bent geworden? Toen ik jong was heb ik een aantal keren mensen zien gebaren, en dat heeft me zo geraakt omdat het zo expressief was. Daarnaast had ik als kind vaak oorontstekingen en was daardoor wat slechthorend, maar gelukkig was dat na een jaar buisjes in mijn oor te hebben gehad weer overgegaan. In welke situaties tolk je het meest/liefst? Ik vind tolken leuk in religieuze en spirituele situaties, daarnaast tolk ik ook graag in het hoger onderwijs. Ik tolk het meest in het onderwijs. Daarnaast ben ik breed inzetbaar in andere situaties; ik vind het leuk om in verschillende situaties te tolken. Hoe ben je gevraagd voor het tolken tijdens de vakantie voor een dove/slechthorende klant? Deze klant kende ik al een tijdje en heb er vaker voor getolkt. Omdat het gezin mij al kende, en er een goede klik was, is de aanvraag vanuit de klant naar mij toe gekomen. Het was dus eigenlijk wel een logische vraag. Hoe lang was de vakantie? De vakantie was een georganiseerde reis naar het buitenland van 1 week. Wat waren de regelingen qua factureerbare uren? Via Menzis kan een tolk die mee gaat op vakantie 8 uren per dag factureren, ook als de werkelijke tolktijd meer dan 8 uur betreft. Op privéreizen kan ik dit met de klant afstemmen, zodat we het met elkaar eens zijn. De uren zijn van te voren bij Menzis aangevraagd en goedgekeurd. Met een zakelijke reis ben ik nog nooit mee geweest.

Doofvriendelijk vignet

Ben je de hele vakantie aanwezig geweest, ook de nachten? Ja, omdat de reis naar het buitenland was ben ik de hele vakantie met het gezin mee geweest. Hoe zit het met privacy? Privacy is op zo’n reis wel belangrijk, ik had een eigen kamer en kon me dus af en toe terugtrekken. Ik heb dat als zeer prettig ervaren. Je ben toch de hele tijd bezig met opletten of er iets moet worden vertaald en dat maakt dat je je niet echt kunt ontspannen. Ik zit dan toch de meeste tijd in mijn “tolkenrol”. Heb je voldoende rustmomenten gekregen? Ja, dankzij mijn eigen kamer kon ik me af en toe even verwijderen uit de situatie en rust nemen. Ook was er voldoende tijd om zelf dingen te ondernemen en de omgeving te verkennen. Wat vond je leuk aan de tolkervaring tijdens de vakantie? Het leuke aan tolken in een vakantie vind ik dat je een betere band krijgt met de klant waar je voor tolkt. En natuurlijk is een reis ook wel avontuurlijk. Wat vond je minder leuk aan het tolken tijdens een vakantie? Ik weet het niet zo goed, ik vond het leuk om te doen. Het kan wel vermoeiend zijn om de hele tijd te moeten opletten. Zou je een dergelijke aanvraag weer accepteren? Ja. Ook dit jaar ga ik met hetzelfde gezin weer mee op vakantie en daar heb ik enorm veel zin in!

door Sandra van den Hoff

Een paar maanden geleden bezocht ik de indrukwekkende en ontroerende voorstelling ANNE (over het Dagboek van Anne Frank). Om deze voorstelling voor doven toegankelijk te maken heeft Theater Amsterdam iPad’s beschikbaar gesteld op ooghoogte van het podium. Via zo’n tablet is te kiezen uit verschillende mogelijkheden om de gesproken tekst te volgen in grote, goed leesbare letters. Voor slechthorenden is er een ringleiding. ANNE is verlengd tot eind september van dit jaar. Hoe hulpmiddelen voor (plots)doven en slechthorenden aan te vragen is te lezen op www.doofamsterdam.nl Scroll voor meer informatie hierover op deze SWDA-site in de linkerkolom naar beneden: ‘Voorstelling ANNE in Theater Amsterdam doofvriendelijk’.

Prijs ‘Doofvriendelijk’ Opvallend vond ik, naast de iPad’s, ook het duidelijk pratende en behulpzame personeel. Daardoor kwam ik op het idee dat het theater hiervoor een prijs verdiende en SWDA, de Stichting Welzijn Doven Amsterdam, wilde hier graag aan meewerken. Theater Amsterdam was zeer blij met de prijs. Het unieke ‘Dovenkeurmerk’ in de vorm van een bordje is in een feestelijke setting aan het theater uitgereikt door mijzelf en Serhat Agacan van SWDA. Het Dovenkeurmerk is te bewonderen bij de entree. De bedoeling van deze prijs is dat het instellingen of horeca stimuleert óók doofvriendelijk te worden. Als zij dat doen krijgen zij eenzelfde prijs, al zal dit vooralsnog in Amsterdam 13

zijn. Over SWDA: in het gezellige Dovenontmoetingscentrum is iedereen welkom (ook plotsdoven!) en er worden leuke activiteiten georganiseerd, naast gebarencursussen. Zie daarvoor bovenstaande website. Wat is doofvriendelijk? Dat is als een horende persoon niet te snel of te langzaam tegen je praat, en zeker niet te hard. Want er zijn mensen die gaan schreeuwen omdat ze denken dat jij dan beter hoort, zonder te beseffen dat mensen met een CI of een hoorapparaat hierdoor pijn in de oren krijgen of extra last van hun tinnitus. Belangrijk is dat het licht op die persoon valt en hij of zij niet in het donker of in tegenlicht staat, want alleen dan kan je spraakafzien ofwel liplezen. Een groepsgesprek tussen horenden is voor ons niet te volgen: zeker als iedereen door elkaar praat. Helaas zijn dit allemaal dingen die horende mensen vaak niet beseffen, tenzij je hen dit duidelijk uitlegt. Maar als dat lukt en de horende begrijpt hoe met jou om te gaan, kunnen er fijne gesprekken ontstaan. En dat is waar het om gaat!

Column van Jo Valentijn :

De Vakantie staat weer voor de deur

De vakantie staat weer voor de deur; als dove of (zwaar) slechthorende is het niet eenvoudig een vakantie te boeken, of deel te nemen aan georganiseerde reizen. Toch gaan we met zijn allen elk jaar weer op vakantie en natuurlijk maken we er zelf iets leuks van. Of je nu met je gezin naar de camping gaat, of toch liever een excursie reis maakt, de mogelijkheden voor doven en (zwaar) slechthorenden zijn beperkt. Een leuke busreis wordt al snel minder leuk als je veel van de informatie niet mee krijgt; dat kan leiden tot isolatie, wat dan weer uitmondt in een niet zo leuke vakantie. Dat is erg jammer want ook doven en (zwaar) slechthorenden willen uiteraard een leuke zomer (of winter) vakantie! De Stichting Plotsdoven verzorgt gelukkig vele leuke activiteiten, zodat ook wij er eens uit kunnen, samen leuke dingen kunnen doen/ervaren, en ook nog eens volop kunnen genieten van het zo belangrijke contact met lotgenoten. Elk jaar weer worden deze activiteiten georganiseerd, en elk jaar wordt er ook weer gretig gebruik van gemaakt. Maar wat nou als je een reis wilt naar het zonnige zuiden, of de bergen in wil, of wil kamperen met je hele gezin? Het valt niet mee om dan iets te vinden waar je als dove of (zwaar) slechthorende volop van kunt genieten zonder je zorgen te hoeven maken over de communicatie. En bestaan er wel organisaties die reizen verzorgen voor onze doelgroep? Of hotels die rekening houden met onze beperkingen? Het antwoord is “ja”, die bestaan zeker!

14

Sjoukje Hoogma (midden), de hoofrolspeelster in ANNE, neemt namens Theater Amsterdam het bordje ‘Doofvriendelijk’ in ontvangst

Zo is er bijvoorbeeld de reisorganisatie ‘Sprekend De Wereld In’, die groepsreizen organiseert voor doven en slechthorenden, en met een vrijwilliger die voor de gebarentaal zorgt. Je kunt stedentrips maken, een rondreis maken, en de groepen zijn klein (6-16 personen). Er wordt meer tijd en aandacht besteed aan de deelnemers. Zij organiseren ook zomer en winter vakanties, en de accommodaties zijn voorzien van goede verlichting, ook in publieke omgeving. Je kunt dan bijvoorbeeld naar Turkije, Kroatië, Portugal en natuurlijk Spanje. Of neem nou de Belgische organisatie ‘De Dove Trekvogels’, die groepsreizen binnen en buiten Europa verzorgt voor doven en slechthorenden, met gebruik van tolk uiteraard. Ook Corendon Care heeft speciale reizen aangepast aan beperkingen, onder andere aan doven en slechthorenden. Deze verzorgen complete individuele- en groepsreizen. Elk jaar organiseert “Dovencamping.nl” een betaalbare camping met sportieve activiteiten voor gezinnen met dove ouders en/of kinderen. Er schijnt een hechte groep te ontstaan tussen de deelnemers en er is uiteraard lotgenoten contact. Het Innsbruck Hotel in Tirol heeft aanpassingen gemaakt voor doven en slechthorenden, bij aankomst krijgt de gast een koffer met handige attributen, zoals wek- en alarm systeem met lichtflitsen en een videotekst decoder. En dit is maar een kleine greep van mogelijkheden; zo zie je maar, vakantie en doof of (zwaar) slechthorend zijn gaan prima samen. Uiteraard kun je ook gewoon lekker zelf weg gaan, met je gezin of vrienden, of alleen als je dat liever doet. Wat je ook doet, geniet ervan en hopelijk werkt het weer ook mee voor een onvergetelijke zomervakantie! Bronnen: www.corendoncare.com www.dedovetrekvogels.be www.dovencamping.nl www.vakantiereizenvoordoven.nl www.communigate.nl

Column van Michèle Meirlevede:

Vakantie

Vakantie, wat houdt dit voor de meesten van ons in? Ik denk toch: lekker vrij zijn, genieten van het luie en mooie leven. Niks moet en alles kan, laat de vrije tijd maar komen. Met vakantie hoef je niet steeds ver weg te gaan. Eerlijk … lekker rustig aan doen in je eigen stek, je eigen omgeving, is soms veel meer rustgevend dan met vakantie gaan. Wanneer je thuis blijft, ken je geen stress vooraf om alles te regelen zoals: - Wie leegt de brievenbus? - Wie geeft de bloemen en planten binnen- en buitenshuis water? - Wie zorgt voor de kat of hond? - Etc. Je hoeft geen files te trotseren en urenlang in de auto te zitten … nee, je kunt lekker genieten van je eigen tuin en stekkie. Je hoeft geen vervoer- of logeerkosten te betalen, je bent lekker en gezellig thuis. Je eigen omgeving te voet, per fiets, misschien wat verder op met de auto dieper gaan verkennen en genieten, ja dát kan! Even dat lekkere restaurantje met terrasje weer uitproberen. Die gezellige winkelstraat weer eens op het gemakske inlopen. En ’s avonds weer lekker in je eigen bed. Dat is voor mij op zich al vakantie. En toch… Velen gaan met vakantie verderop, in het kikkerlandje zelf of over de grens heen. De stress vooraf neem je dan voor lief en de autorit en/of vliegreis, files, lange wachtrijen etc. horen er gewoon bij. Men wil vooral mooi weer, aangenaam zonnetje en genieten van alles en nog wat, als het maar eens wat anders is. Persoonlijk maak ik dit vaak in de zomer mee en steeds zeg ik tot mezelf: “Dit was de laatste keer”. En toch, je wil er eens écht uit, je wilt andere cultuur en gewoontes bele-

Themaweekend 2015

een verslag van Jan Span

ven. Eens lekker weg, genieten van het andere en vaak ook de zekerheid van meer zon. Toen ik nog als groentje kampeerde, zat ik ook nog steeds met de vraag: Hoe ga ik communiceren? Wanneer je niet in Holland zelf of België reist, dan spreekt men al vlug een heel andere taal. Ik als (plots)dove meid, die helemaal niks hoort, hoe ga ik mij duidelijk maken? Hoe ga ik de medemens verstaan, begrijpen? En eerlijk, dat valt ieder jaar best wel mee. Ik spreek een mondje Frans en wat Engels. Met gebaren en aanduidingen kom ik al een heel eind. Wanneer ik vergezeld wordt van één of meerdere gezinsleden, dan is het probleem ook weer van de baan. Velen zijn trouwens met vakantie. Men heeft meer tijd en begrip voor elkaar, zeker wanneer er mooi weer heerst. Men is blij, ontspannen en verdraagzamer… af en toe eens wat herhalen nemen vele mensen dan voor lief. Althans, dit is mijn ervaring. ’s Avonds bij de tent/caravan kan communicatie best wat moeilijkheden geven. Het wordt in de latere avond te donker om nog te liplezen. Wanneer je dan licht maakt, dan krijg je al snel visite van insecten die je het leven zuur kunnen maken. Als oplossing kan je ofwel naar de (camping)bistro gaan of op een terrasje zitten met voldoende licht (en eventueel ook nog verwarming) waar je goed kan communiceren. Of je kan in alle rust genieten van je tent, boek lezen en wanneer het echt te donker wordt, het bed of slaapzak in. Het is maar wat je verkiest. Dit jaar neem ik ook de afbeelding “limited hearing”’ mee en vestig dit vast op mijn (regen)jas, trui, T-shirt of wat dan ook. Zeker als ik alleen op stap ga. Hiermee maak ik de medemens bewust van mijn handicap en voel ik me ook meer ontspannen, vrij. Op deze manier kan ik beter genieten van mijn wandeling, fietstocht of …. Lekker mijn (onze) zin doen, dat is nou eenmaal vakantie. Alvast…fijne vakantie!

Tussen 15:00 en 17:30 uur werden de 50 deelnemers aan het themaweekend ontvangen in “Hotel aan Zee”. (Auto’s dienden een eind verderop geparkeerd te worden. Parkeer­ vergunningen waren verkrijgbaar bij het hotel). Waarna om 17:30 uur het diner werd opgediend. Jammer genoeg was ik zelf pas iets na 18:00 uur aangekomen, vanwege files en wat te laat vertrekken (ik moest ook nog werken). We werden vriendelijk door de eigenaar ontvangen en naar de eetzaal geleid. De soep was inmiddels al door eenieder genuttigd, maar voor ons werd speciaal nog wat soep opgediend. Na de rest van het diner (lekkerbekje en een lekker toetje) werden we welkom geheten door Gerard de Vijlder.

Het thema van dit weekend was “Kom! Zie de zon en de zee en krijg zin” en werd gehouden in het weekend van 20 t/m 22 maart 2015 in Noordwijk aan Zee. Op de 1e dag was de zon en de zee ver te zoeken: door de mist en de bewolking waren die niet te zien. Wind was er overigens volop.

De vrijdagavond werd gevuld met een 2-tal activiteiten: . Een creatieve (workshop met schelpen), waarbij mooie werkstukken zijn gemaakt. . Een workshop ontspanningsoefeningen. Enkelen maakten gebruik van de gelegenheid om de boulevard en het strand “by night” te bezoeken. Het was nat en 15

Beter door de dag met een gehoorbeperking Het NC PLD (Nederlands Centrum voor Plots- en LaatDoofheid) maakt deel uit van GGMD voor Doven en Slechthorenden.

Bij GGMD werken specialisten gehoorverlies. Vakmensen die de gevolgen van plots- en laatdoofheid kennen én met u kunnen communiceren. Het NC PLD helpt u met: • informatie en advies over hulpmiddelen en voorzieningen • training ‘Leven met plots- en laatdoofheid’ • communicatietrainingen zoals spraakafzien en NmG (Nederlands ondersteund met gebaren) • loopbaanbegeleiding • individuele hulpverlening

NC PLD Telefoon Teksttelefoon Sms E-mail Chat

0800 - 337 46 67 (gratis) 0800 - 337 48 57 (gratis) 06 - 10 908 606 [email protected] [email protected] (via (Windows Live) Messenger / MSN)

Heeft u hulp nodig? Aarzel niet en meld u aan. Na aanmelding bespreekt een specialist gehoorverlies uw hulpvraag met u. Vervolgens beslist u samen welke hulpverlening daar voor u het beste bij past. Indien gewenst is bij de gesprekken een gebaren- of schrijftolk aanwezig.

www.ggmd.nl

Geestelijke Gezondheidszorg en Maatschappelijke Dienstverlening voor doven en slechthorenden

16

winderig, wel een aparte belevenis. Na 21:30 uur was de avond verder vrij in te vullen. Wat eigenlijk op

een gezamenlijk en (heel) gezellig samenzijn uitliep. De drank vloeide rijkelijk. De gesprekken werden naar gelang de avond vorderde, steeds “oppervlakkiger”. Om middernacht echter stopte de bediening, dat weerhield het gros van de aanwezigen niet om nog een tijdje te blijven hangen. Na een regenachtige nacht was de mist weggetrokken en bleek dat we een kamer hadden met “zicht op zee”. Vanaf 8:00 uur konden we aanschuiven voor een rijkelijk ontbijt waar niets aan ontbrak. In de ochtend werd een workshop georganiseerd, met als titel: “De wet van Sinterklaas”. Ik had geen idee wat ik me daarbij moest voorstellen, zouden we pakjes gaan uitpakken, gedichtjes maken, surprises vervaardigen? Nee niets van dat alles. Rob van Best (auteur van het boek 'De wet van Sinterklaas') hield een betoog omtrent het feit, dat 'als je niet duidelijk vraagt wat je wilt, je niets of iets anders krijgt, dan je had gewild’. Een greep uit de onderwerpen welke ter sprake kwamen: . Dat “wie zoet is krijgt lekkers” niet waar is. . Waar je een Sinterklaas kunt vinden voor een vraag die je hebt. . Verborgen waarheden van het Sinterklaasverhaal. Het voert te ver om dieper in te gaan op “De wet van Sinterklaas”. Voor degenen die meer willen weten verwijs ik je naar de site van Rob van Best (www.robdebest.nl). Al met al was het een zeer leerzame en verrassende workshop. Na de lunch (waar de meesten wel aan toe waren) kon gekozen worden voor een binnen- en buitenactiviteit. Binnen: liedjes gebaren en buiten: bootcamp. Achteraf gezien was de binnenactiviteit de beste keuze (wat het weer betreft). Buiten gekomen, om naar de plek te gaan waar de bootcamp gehouden zou worden, scheen de zon volop. Het zag er goed uit… Echter, donkere wolken pakten zich samen en het zomerse gevoel sloeg plotsklaps om met herfstachtige regen en windvlagen. Een twaalftal deelnemers trotseerden de weergoden en tergden hun lichaam door allerlei oefeningen te doen waar een gemiddeld geoefende sterveling nog dagen spierpijn van heeft. Binnen had men geen enkele notie van het weer buiten. Daar stortte men zich op het lied “Mijn Opa, mijn Opa, mijn Opa”, uit de televisieserie “Ja Zuster, Nee Zuster” welke eind jaren 60 van de vorige eeuw op tv (in zwart-wit) werd uitge-

zonden. Na wat ervaringen te hebben uitgewisseld was er weer een binnen- en buitenactiviteit. Een rondleiding door NoordwijkBinnen vormde de buitenactiviteit. Daar bleek dat het weer nog meer herfstachtig was geworden. Dat was ook wel te merken toen de deelnemers aan de rondleiding verkleumd terugkeerden in het hotel om zich te warmen aan een kopje koffie of thee. Degenen die de workshop “Social Media” hadden gevolgd hadden geen last van de kou, in tegendeel, het was behoorlijk warm geworden in het zaaltje waar vooral Facebook en Twitter uit de doeken werd gedaan door Robert. Daar bleek ook dat er nog veel onwetendheid is over het gebruik van Social Media. Wellicht een goed idee om in de toekomst een uitgebreidere workshop hierover te organiseren. Na het diner werden we in het oranje of rood-wit-blauw gestoken en werden we verzocht om bij onze soort(kleur)genoten plaats te nemen. We bleken een spel te gaan doen: “Ik hou van Holland”. E.e.a. leidde soms tot hilarische momenten. O ja, het oranje team heeft gewonnen! Later op de avond stond er een disco op het program. Ik vroeg me af wat ik me daarbij voor moest stellen. Maar bij de eerste klanken van de muziek (ondersteund door lichtbeelden en gebarentolken) barstte het feest los. Iedereen stormde de dansvloer op. Iedereen genoot met volle teugen en velen gingen helemaal uit hun dak. Zelfs toen de muziek was verstomd en de dj’s hun spullen al lang hadden ingepakt, bleef het nog heel gezellig. De bar werd ook nog veelvuldig bezocht om een drankje te bestellen. Voor enkelen waren de trappen naar de kamer nog een hele hindernis. Op zondag was iedereen toch nog behoorlijk op tijd voor het ontbijt, al dan niet met een ietwat duf gevoel in het hoofd. Maar na een goed ontbijt en de daarop volgende fotospeurtocht of wat ontspanningsoefeningen verdween die dufheid. Na de puntentelling (waar niet iedereen het mee eens was) en de prijsuitreiking van de speurtocht werd nog van een (afscheids) lunch genoten en zat het weekend er alweer op en vertrok een ieder (na de rekening te hebben voldaan en afscheid te hebben genomen van elkaar) huiswaarts. En waarachtig, toen kwam de zon (die we eigenlijk het hele weekend gemist hadden) pas goed door.

17

Vakantieverhalen

bijdragen van

Wouter Bolier Enkele jaren geleden waren mijn vriendin Annemieke en ik op kampeervakantie in Zweden. In een klein dorpje met de sprookjesachtige naam Åsa genoten wij van een heel bijzonder ijsje. Mijn beschrijving van deze unieke ervaring. Na een etentje wilden wij nog even lekker een fris ijsje halen bij een ambachtelijke ijssalon naast het restaurant. Het liep al tegen negenen en de uitbater van de ijssalon zat bij de ingang een sigaretje te roken. Het leek sluitingstijd. De man, met een rossige baard, stevige bierbuik en een norse uitstraling vroeg mij iets, terwijl Annemieke naar binnen liep. Ik verstond de Viking niet, want had mijn Cochleair Implantaat (CI) niet op. Ik gebaarde al vragend kijkend ‘open of gesloten?’ De Viking leek mij te begrijpen, want hij deed ja schuddend het gebaar voor ‘open’ met lakse handen na.

een schot in de roos. Hij dacht even na en zei toen duidelijk articulerend in het Hollands: ‘Bedankt!’ Dat zal ongetwijfeld met een Zweedse tongval geweest zijn, maar we konden het allebei heel duidelijk aflezen van zijn lippen. Hierop bedankten wij in gebarentaal de tofste ijsverkoper van Zweden terug. In het ijscafeetje zaten we heerlijk te smullen van ons romantische ijsje, terwijl De IJsking wat aan het opruimen was. De man liep op een gegeven moment langs ons en stak vragend zijn duim omhoog, internationale lichaamstaal voor: ‘Smaakt het?’ Ik gebaarde lekker en een Italiaanse sublissimo door licht smakkend een O-hand vanaf mijn lippen te openen tot een 5-hand. Hij liep hierop grinnikend weg. Nadat we het heerlijke ijsje op hadden gegeten, zwaaiden we elkaar vrolijk gedag. Annemieke en ik keerden vervolgens met een goed gevoel tentwaarts. Daarom besluit ik graag met een tip voor de lezers van dit blad: bestel ook eens een ijsje in gebaren(taal)!

Eenmaal binnen bewoog hij vanachter de ijsvitrine zijn vuist tegen zijn kin, ons daarbij vriendelijk aankijkend. Ik dacht dat hij met het gebaar bedoelde dat hij een oude man was. Annemieke, die een tijdje in Zweden had gewoond en gewerkt, dacht daarentegen hij het Zweedse gebaar voor ‘jong’ maakte. Het kon echter net zo goed betekenen dat de ijscoman trachtte ons warm te maken voor een aankoop met zijn zelfbedachte gebaar voor ‘IJS!’ Maar omdat Scandinaviërs niet bepaald bekend staan als fervent gebruikers van gesticulaties en gebaren, had hij toevallig op dat moment ook gewoon jeuk aan zijn kin kunnen hebben. Annemieke had grote moeite om een keuze te maken. De man zag haar twijfelen, pakte een klein plastic lepeltje en gebaarde: ‘JIJ KIJKEN.’ Hierop stak hij het lepeltje vragend in de lucht terwijl hij zijn andere hand uitnodigend over de ijsbakken heen bewoog. Annemieke mocht proeven! De ijsjesverkoper schepte vervolgens overdreven elegant en on-noormans met de andere hand achter zijn rug wat lepeltjes proefijs voor Annemieke. Annemieke maakte na een paar proeflepeltjes dan eindelijk haar keuze en zoals gewoonlijk wilde zij slagroom op het ijs. Dit maakte zij duidelijk door een soort draaiende tol in de lucht te tekenen. De man begreep het, want hij toverde een zilveren slagroombeker uit een koelkast tevoorschijn. Hij hield hem vragend omhoog boven het bakje ijs. Annemieke stak haar duim op. Nadat hij de slagroom op het ijsje had gedraaid, keek hij ons verlekkerend aan. Daarna pakte hij een blauw en een rood lepeltje en stak die in het ijselijk geheel. Hij tikte de blauwe aan en wees naar mij. Hij tikte de rode aan en wees naar Annemieke. Toen we wilden betalen, gesticuleerde de man: ‘GELD IK VERZAMELEN EEN-HELE-BERG.’ Toen hij het bedrag voor het ijs met slagroom op een rekenmachine aan ons liet zien, gebaarde ik mijn wijsvinger tot bijna tegen mijn duim. Hij kon er wel om lachen. De man keek ons vervolgens vragend aan en gooide zijn handen in de lucht, alsof hij leek te zeggen: ‘het is hopeloos en ik kan er niets aan doen.’ Het had wel wat weg van het algemeen vraaggebaar, en ik bedacht me dat wel eens zou willen weten waar wij vandaan kwamen. Ik gebaarde het Volendamse meisje en zei hardop ‘Holland.’ Het bleek

18

Erna Steingröver-Raggers Dónde está la oficina de correos of Waar is het postkantoor? In het voorjaar 2013 gaan Peter en ik als “herboren” met onze camperbus op pad naar Frankrijk, Spanje en Portugal. Dat herboren slaat op de CI, die Peter sinds een paar maanden gebruikt. Al heel snel is dit te merken. Regelmatig praat hij zo zachtjes, dat ik het met mijn afnemend gehoor, niet hoor door het motorgeluid heen. Ik word best een beetje kriegel. We spreken af, dat als ik hem niet versta, even op zijn rechterarm “ de volumeknop” aantik. Dit werkt. Als we op de camping zijn valt het vogelgeluid hem op. Wat een herrie maken die beesten, zeg! Ik vind dat best meevallen. Ik weet nog dat hij vorig jaar nog tegen mij zei: wat is het toch lekker rustig hier en dat ik dus toen alle vogels wel hoorde. Het blijft schakelen. Maar na een paar dagen zijn we aan de CI in de camper en op de camping aangepast en slaat de schrik ons om het hart. Peter zegt: de CI doet het niet meer! Hij probeeert van alles. Wat nu? Misschien is het het draadje wel kapot? Heb je een extra bij je, vraag ik? Uhh..nee. Onze vriendin in Dordrecht wordt gebeld en gevraagd of zij het draadje bij ons thuis wil ophalen en op sturen naar Santander. Onze planning is dat we daar over een kleine week zullen zijn. We zijn met onze fietstocht naar Santiago del Compostela daar het vorige jaar ook geweest, dus we weten er een beetje de weg. Zogezegd, zo gedaan. De komende dagen is het dus weer schakelen: Peter hoort alleen een beetje met zijn hoorapparaat, we

gebaren weer meer en kijken elkaar goed aan bij het spreken. De camping is weer “vogelloos” voor Peter. Aangekomen op de camping in Santander halen we de fietsen van de bus en beginnen aan de tocht met een pittige helling naar het centrum. In onze herinnering denken we te weten waar het postkantoor is. Dat blijkt nog heel lastig. Net als in Nederland zijn de postkantoren uit het straatbeeld verdwenen. We stappen zeker vijf keer af en vragen aan voorbijgangers: Dónde está la oficina de correos? De meeste mensen weten ook niet waar het postkantoor is of wijzen ons de verkeerde kant op. Als we al bijna de moed opgegeven hebben vinden we het gebouw. We stappen het donkere pand binnen met loketten met bruine schuifraampjes. We wanen ons 50 jaar terug in de tijd. Er staat een man met een stofjas achter, die al gelijk zegt geen pakketje uit Nederland te hebben ontvangen. Het zal toch niet waar zijn!! Nogmaals probeer ik het en gebaar erbij dat het een heel kleine pakje kan zijn. Hij zoekt opnieuw en ja hoor. Hij vindt de envelop. Dolgelukkig strijken we in het centrum op een terrasje neer en Peter pakt zij CI en sluit hem aan. BENG!! OOOH wat een herrie is het hier!!! Voortaan gaan we dus op reis met reserve onderdelen voor de CI en heb ik sinds een jaar ook hoorapparaten. Peter Raggers Op vakantie fietsend, wandelend al of niet met de camperbus. Wat is mooier om te trekken door dat prachtige Europa. Alle soorten landschappen met daarin heel veel verschillende flora en fauna. Genieten van de insecten vooral de vlinders en libellen. In elke biotoop kom je weer andere tegen maar ook veel dezelfde. Je hoeft niet altijd met je vlindernetje achter ze aan te gaan. Je kunt ook je fototoestel als modern vlindernet gebruiken om de onbekende vlinder /libelle te determineren. Waarom speciaal vlinders en libellen? Erna Steingröver, mijn echtgenote, is meer van de bloemetjes en planten en zoekt dit allemaal op, waar we ook zijn. Ik verzamel ze vaak al lopend langs de weg kant of op de minder goed bereikbare plaatsen. Op den duur begint dat een beetje te vervelen maar ik zag wel die prachtige fladderaars. En zo komt van het een het ander. Omdat je biotopen leert herkennen ga je ook leren welke vlinders daar zouden kunnen zitten. Omgekeerd geldt dit ook. Op deze wijze heb ik heel Europa doorkruist en vele vele vlinders leren kennen. Libellen in mindere mate, die zijn zo bewegelijk dat dat een moeilijker proces is voor een onrustig type als ik. Langzaam begon ik me bij mezelf af te vragen, is het nu alleen omdat Erna met die plantjes en bloemen bezig is? Ik kan toch ook vogels spotten, iets wat ik overigens ook doe maar veel minder intensief. Tot ik begon te beseffen dat er wel degelijk een groot verschil is tussen vogels en vlinders. Vogels herken je al snel aan het geluid, elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Door het te horen kan je ook de richting min of meer bepalen en zo de vogel in je vizier krijgen. Maar ja als je later doof bent en ook nog tot voor twee jaar geleden nog geen CI had, moet je het alleen hebben van visuele contacten. Logischerwijze ontgaat je dan veel. Vlinders en in wat mindere mate libellen, maken geen voor mensen herkenbaar geluid. Daar is het visuele moment heel

belangrijk. Je leert op den duur in de natuur dit zintuig te versterken en vooral uit de ooghoeken te leren kijken. Prachtige aanvulling op het niet horen. Overigens nu met de CI hoor ik ook weer veel vogelgeluiden en kan er steeds meer onderscheiden. Lang niet zoveel als horenden maar toch... En als je dan wandelend door de natuur trekt b.v. richting Santiago de Compostella en je helemaal alleen bent, dan ben je nooit echt alleen, want overal zijn die kleine beestjes. Je let niet meer goed op waar je loopt ook als je wel op een weg loopt. Met fietsen is het net zo. Maar de grotere snelheid en vaak meer geluid doet de natuur van je wegschieten. Echter op mijn driewielerligfiets kan ik trappen en om me heen kijken. Bijna een gevaar op de weg! Wat is het dan nu heerlijk dat we het gele oor pictogram hebben, zowel lopend op de rugzak of fietsend op de fietstas. Mede weg gebruikers merken het op en houden er terdege rekening mee. Vele duimpjes gaan omhoog en als men toch uitvalt hebben ze meestal gelijk, want ik was weg gedroomd en de andere mede weg gebruikers bijna vergeten. Dat heeft natuurlijk niets met doofheid te maken maar alleen met je eigen onoplettendheid. In de meeste landen van Europa heb ik dat bordje gebruikt en of je nu in Scandinavië fietst of in Portugal, in de Balkan of Albanië, heel veel weg gebruikers begrijpen de intentie van het bordje en houden er rekening mee. Zo kunnen Erna en ik ontspannen trekken, grote tochten maken maar ook heel vaak kleinere als we met de camper op reis zijn en de fietsen achterop hebben. Thea van der Wilt Op familiebezoek in Griekenland met een slecht gehoor en een signaalhond Mijn broer en schoonzus zijn al vijf jaar met hun boot onderweg en overwinterden dit jaar in Griekenland op het schiereiland Evia in de haven van Karystos. Griekenland had ik nog nooit bezocht en stond op mijn wensenlijstje, maar ja, met mijn jonge signaalhond Lucy in een vliegtuig, dat leek me nogal ingewikkeld. Dit jaar moest het er eens van komen. We konden alles per mail regelen. We hoefden alleen te melden dat we een hulphond hadden zodat er op de heen en terugreis een wat grotere plaats gereserveerd kon worden. Op Schiphol zag ik het 'oortje' en zette mijn hoortoestel op ringleiding. Ik hoorde beter wat er gezegd werd dan Wim, mijn man. Lucy zat een beetje krap aan onze voeten en onze buurman vond honden gelukkig leuk. Ze bleef de hele vlucht wonderbaarlijk rustig en haar oren leken geen last te hebben van het stijgen en dalen. Tijdens het vliegen heb ik mijn toestellen uit, vanwege het lawaai. Uitleg over veiligheid gaat met zoveel gebaren dat je dat echt niet hoeft te kunnen verstaan. Van Athene gingen we met de bus naar de boot en werden met de auto opgehaald. Wij hadden een appartementje aan de haven van Karystos. Lucy en Wim keken graag naar het komen en gaan van de vissersbootjes. Het is een leuk plaatsje en niet erg toeristisch. Dat betekende dan ook dat er weinig Engels, Duits of Frans gesproken werd. Nu wil mijn spreken daarvan nog wel maar het verstaan wordt knap lastig. Engels spraakafzien wil een beetje, maar Frans? Onmogelijk! Doordat me dat niet meer lukt, is een Franse vriendschap zelfs doodgebloed. Die Grieken spraken het ech19

restaurants houd ik het niet lang vol, zeker niet als je vele verhalen wilt uitwisselen. Op de boot van mijn broer was dat juist heerlijk, je zit vrij dicht bij elkaar en ieder plekje wordt benut dus geen holle ruimte.

ter meestal toch niet. En dan merk ik dat we de afgelopen jaren wat geleerd hebben. We stappen zo over op gebaren, zowel mijn man als ik, geen keurig NmG waarvoor we wel cursussen hebben gehad, maar gewoon duiden wat je wilt. Dat had ik voor mijn gehoorverlies nooit zo makkelijk gedaan. Je wordt er vanzelf vaardiger in als je met een hoorprobleem kampt. Het werd prima opgepikt en zo konden we ons goed redden. Mijn zus en zwager zaten er ook een paar dagen. We gingen met een heel koppel uit eten. Buiten gaat dat wel, alhoewel veel terrassen direct aan de weg zitten waardoor je veel herrie hebt. Het weer was die avond minder en dan is het echt zoeken naar een plekje binnen met een beetje goede akoestiek. Heel bereidwillig werd de muziek uit gezet. In de meeste

Overal zie je wilde honden, mijn schoonzus had er eentje geadopteerd, wat wilde zeggen dat ze die eten gaf en de boot verdedigd werd tegen katten die wel eens aan boord willen komen. In het dorp werden alle wilde honden gesteriliseerd (castreren doe je niet in een machocultuur). Lucy vond het wel eens eng, zo'n groepje losse honden om haar heen. Ze werd als hulphond overal toegelaten. Griekenland is ons heel goed bevallen. De Grieken zijn aardige relaxte mensen. Terug op vliegveld Athene wist Lucy een beveiligingsbeambte zo te charmeren dat ik niet eens meer gefouilleerd werd. Wim vertelde dat ze een high-five kon geven. Die beambte hield de handen omlaag en Lucy deed niets. Wim zei 'hands up' en ja, daar stond de beveiliging met de handen omhoog en kreeg een dubbele high-five. Het was een heerlijke vakantie, fijn om de familie weer te zien, te genieten van het mooie weer en de fraaie omgeving.

www.hoortoestelbatterijen.nl Nu goedkope hoortoestelbatterijen via internet

vanaf

1.39 euro per blister van 6 stuks (ook voor CI)

BatterijTotaal vanaf 1,39 euro

-

Rayovac vanaf 2,49 euro

Power One vanaf 2,49 euro

Voordelen via internet: Uw bestelling wordt gratis verzonden binnen 48 uur bij u op de mat betalen na ontvangst (geen risico) niet goed: geld terug garantie

Probeert u het eens! U zult er geen spijt van hebben.

Ook voor cochleair implantaat (o.a. Power One Ci-batterijen)

20

Wil van Essen Vanaf mijn 25e ben ik ernstig progressief slechthorend geweest. In die jaren durfde ik niet naar het buitenland op vakantie, tenzij de eigenaar van de campings Nederlands spraken, en ik me dan redden met spraakafzien. Dit had te maken met mijn angst als er wat met Piet, mijn man, of met mijn twee dochters zou gebeuren. Ik dacht dat ik dan niet zou kunnen handelen. In Nederland is dit een keer misgegaan; mijn dochter kwam met haar duim tussen de douche deur op de camping. Ze zal best gegild hebben, maar ik hoorde dat toen niet. Het gevolg was dat iedereen zich ermee ging bemoeien, en dat mijn dochter uit mijn handen gerukt werd. Maar we waren in Nederland en ik kon mijn mondje goed roeren, en ik was goed te verstaan. Daardoor had ik mijn kind snel weer terug zodat we naar de dokter konden gaan met haar. Vanaf 1991 was ik helemaal doof, tot ik in 2003 het CI kreeg. We zijn daarna gelijk grondig op reis geweest naar Sri Lanka, een prachtig land. Met ongeveer 25 personen maakten we een rondreis van 3 weken. De gids, die Engels sprak, kon ik redelijk volgen, ook in de bus als ik vooraan zat. De bevolking van Sri Lanka sprak ook vaak Engels. De reisleiding sprak Nederlands, wat ook erg handig was voor mij. De gesprekken aan tafel met mijn medereizigers waren een stuk moeilijker; al maakte ik wel gebruik van soloapparatuur, het was toch lastig. De reis was vermoeiend maar ook prachtig. Mijn angst voor het reizen in het buitenland was weg. Ik kon communiceren in het Engels; iets wat Piet verbaasd deed staan, omdat hij mij nog nooit Engels had horen spreken. Na deze prachtige reis volgden er nog vele mooie reizen. Jo Valentijn Fietsen, kamperen, en straks een tolk mee. Mijn ervaringen met vakanties sinds dat ik doof ben zijn soms goed en soms ook niet zo goed. Als ik met vrienden ga kamperen, wil het nog wel, ook al wordt wel eens vergeten dat ik ze niet kan horen als ik mijn CI niet draag, of dat ik toch echt licht nodig heb om spraak af te kunnen zien. De kampeertochtjes met mijn vrienden zijn belangrijk voor mij omdat we dezelfde passie delen; namelijk de natuur en de (wilde) dieren. In de avond lekker een barbecue, en daarna een kampvuurtje bij de tenten. Mijn favoriete bezigheden tijdens een vakantie zijn fietsen en kamperen, lange boswandelingen waarin ik de natuur goed kan bekijken van de omgeving waar ik me in bevind. Ik probeer elk jaar een route uit te zetten voor een meerdaagse fietstocht, waarbij ik dan vaak kampeer op kleine campings, zoals bij een boer of een natuurcamping. Voor mij hoeft luxe niet zo nodig als ik ga kamperen. Zo heb ik bijvoorbeeld een “wild” camping van Staatsbosbeheer gevonden waar je gratis 72 uren mag staan met je tent. En de voorzieningen? Wel, Er is een waterpomp, en dat is het dan ook. Er is plek voor drie tenten, en de site is begrensd; je moet 10 meter binnen de afgrenzing staan. Van die site ben ik van plan veel gebruik te maken dit jaar. Een ander plan deze zomer is om de fiets mee te nemen in de trein naar Den Helder, en vanuit daar de kustroute te fietsen die zich uitstrekt tot in Frankrijk. Zover ga ik denk ik niet; ik heb gewoon zin om lekker uit te waaien, en van de

zee te genieten. Mezelf kennende zal ik wel weer gaan genieten van het reizen zelf, of het nu wel of geen mooi weer is. Al jarenlang besteed ik mijn solo vakanties op deze manier, en ik geniet er nog altijd met volle teugen van. Natuurlijk hoop ik op flink wat zon, en een heerlijk briesje tijdens het fietsen. Ik heb me echter nooit door het weer laten tegenhouden, en zie mezelf dat ook nu niet doen. Wel heb ik, als concessie, een matje onder mijn slaapzak moeten aanschaffen, ik ben duidelijk geen 20 meer, en de leeftijd is nu toch enigszins van invloed op mijn primitieve manier van kamperen. In september ga ik met vrienden een week naar een bungalowpark; niet echt iets voor mij maar ik ben speciaal uitgenodigd, en de groep is ietsje groter als normaal met het kamperen. Ik weet dus wel dat er van de Hoge Veluwe zal worden genoten! Uiteraard neem ik mijn fiets mee, en dit keer voor het eerst, ook een tolk gebarentaal. De groep is dit keer net te groot om zonder tolk mee te kunnen gaan. Ondanks dat het niet echt mijn ding is heb ik er toch erg veel zin in, en hoop ik een leuke tijd met vrienden door te kunnen brengen. Uiteraard ben ik zo gek geweest om te kijken of het toegestaan was een tent naast het huisje te zetten, maar helaas, dat mag dus niet. Het viel te proberen! Ik blijf nu eenmaal een natuurmens in hart en nieren. In ieder geval komt er wel een kampvuurtje in de avond, dus zo erg is het nu ook weer niet. Tegelijkertijd vind ik het ook wel spannend; door mijn doof zijn is niets vanzelfsprekend, hoe goed ik me ook heb kunnen voorbereiden. Als ik op de fiets wegga neem ik alleen batterijen mee voor mijn CI, maar als ik in een dergelijk huisje zit gaat ook ‘de koffer’ mee, met oplader voor de accu’s en afstandsbediening, de vervanging voor sommige onderdelen, en natuurlijk de andere snoertjes die me helpen om in ieder geval iets te kunnen horen. Al met al heb ik voldoende plannen om deze zomer onvergetelijk te maken, en ik weet zeker dat met behulp van de tolk ook het verblijf in het bungalow park leuk zal worden. Wat het weer ons ook zal brengen, ik heb er zin in! Anja Mateijsen Het is hier fantastisch! Mijn laatste vakantiereis is alweer 3 jaar geleden. Een bijzonder geheel verzorgde groepsreis naar Londen, voor het eerst met een tolk. In een paar dagen heb ik zoveel beleefd en gezien dat het achteraf wel weken leken. Ik had het niet willen missen. Het was daar fantastisch, maar ook weer voor een paar jaar genoeg. Tijdens de voorbereidingen voor die reis nog even het hotel gegoogeld. Het zag er allemaal prachtig uit op hun site. Op een andere site met slechte ervaringen moest ik maar niet teveel letten, dacht ik zo. Er was rond die tijd ook een tvprogramma over zo'n vliegveld. Daar mocht een reiziger zijn koffer niet meenemen omdat er langs de wieltjes allemaal kleine kakkerlakken uit kropen. Bijzonder dat de man niet snapte waarom men zich zo druk maakte om zijn koffer. Tja, die wieltjes, nooit aan gedacht eigenlijk: Ook als je zo'n koffer zoveel mogelijk dichthoudt, kun je ze alsnog onbedoeld mee naar huis nemen. Toch maar gauw nog twee van die grote blauwe vuilniszakken in mijn eigen koffer gestopt, je weet maar nooit. Dat mijn dochter de slappe lach kreeg moest ze 21

22

zelf maar weten. Goed, in het hotel zag de kamer er netjes en schoon uit. Niets aan de hand dus. Even opgefrist en nagepraat in de bar en toen naar mijn kamer. Daar ging het licht aan... en ja hoor, beestje! Er kroop iets ruim formaat ‘keverachtigs’ opvallend snel richting donker kiertje. Kamer nog helemaal doorzocht, maar ja, als er licht is zijn die beesten meteen weg. Voor de zekerheid die plastic zak om mijn koffer gedaan, daar konden ze alvast niet meer bij! In bed kon ik natùùrlijk de slaap niet vatten. Ik mòest er nog een keer uit om te kijken en ja hoor, licht aan en daar waren er weer een paar! Die kon ik gelukkig allebei vangen. Toen tot ruim na vieren de hele kamer weer doorzocht en nog een gevangen. Uiteindelijk had ik er drie onder een ondersteboven glas met briefje erbij voor het kamermeisje en dat was dat, zo dacht ik. De volgende dag moesten we vroeg op, er was een druk programma en ik was natuurlijk hartstikke moe. De beestjes kwamen ter sprake, ook het briefje voor het kamermeisje. De anderen waren heel invoelend. “Joh, daar doet zo'n meisje helemaal niets mee. Je moet een andere kamer hebben!” "Hoezo, die blijven toch niet alleen op mijn kamer zitten?” “Nee hoor, op de verdieping hadden we ze niet!”

Column van Cor Toonen:

Die avond had de receptionist duidelijk geen zin in die omslachtige communicatie. Hij luisterde niet, zelfs niet toen we weer nieuwe beestjes voor zijn neus zetten. Hij ging steeds anderen helpen. Ik was toch blij dat de tolk de onderhandelingen van me overnam, dat werkte in dit geval toch beter! De volgende kamer was een verdieping hoger. Daar niets aan de hand, toch bleven die blauwe zakken lekker om mijn koffer! Daarna ben ik in de vakantie gewoon weer thuis gebleven. Als het dorp in vakantietijd half is uitgestorven gaat het levenstempo een stuk omlaag en is het hier heerlijk relaxed in de zon in mijn tuin. Ik heb dan vogels en vlinders om me heen. Het is hier fantastisch! Ook allemaal beestjes maar dan leuke. En..ik hoef er helemaal nièts voor te regelen.. Dan nog dit: Dat onderhandelen van die tolk was eigenlijk haar taak niet en het komt ook niet voor vergoeding in aanmerking. Toch vond ik het hier heel goed van pas komen. Als dit niet tot de taak van een tolk behoort, zou er een nieuw beroep bij moeten komen: Dat van tolkbelangenbehartiger of vakantietolkplus of zo. Bij kleine of grote calamiteiten kun je eigenlijk niet zonder. Hoe dat dan verder vergoed moet worden is een volgende vraag.

Baken-boom

In de regio land van Cuijk zijn in de jaren dertig van de vorige eeuw langs de maas door de Rijks­­waterstaat natuurlijke bakens voor binnenvaartschippers geplant. Deze ruim tachtig jarige monumentale bomen zijn door de komst van radar niet meer nodig. Toch kan zo’n machtige boom een ware baken voor je zijn, niet alleen voor schippers maar ook voor de inwoners van deze regio. Eind maart 2015 is er in Cuijk een nieuwe bakenboom geplant, ter nagedachtenis aan het bij vlucht MH17 in Oekraïne omgekomen Cuijks gezin, Paul van der Sande, Susan van der SandeHijmans, en hun kinderen Steven en Tessa. Bij de boom ligt een rivier kei met ingegraveerde tekst en namen als herinneringsmonument. Bakens zie ik ook als ijkpunten voor herinneringen aan mooie, en soms ook, minder mooie momenten in je leven. Zo heeft iedere mens wel een aantal bakens om in gedachte steeds weer naar terug te keren ofwel dit moment of periode te herbeleven. Daar kun je vaak veel vreugde en kracht in vinden. Voor de familie en vrienden van het hiervoor genoemde gezin is zo’n bakenboom monument natuurlijk erg dubbelop. Herinnering aan een gezin dat vrolijk op vakantie ging, omkwam door een misdadige ramp, maar ook herinnering aan dit gezin en wat zij waren.

goed als je verliefdheid, je eerste zoen, je eerste baan, en andere persoonlijke hoogtepunten. Voor plots- laatdoven komt daar nog het moment of de periode van je doof worden bij en mogelijk het opnieuw leren communiceren tot het waarnemen van je de eerste CI geluiden. Bakenbomen groeien uit tot machtige kanjers hetgeen symbolisch gezien voor ons ook kan gelden. Mijn vakanties zijn, op enkele uitzonderingen na, vreugdevolle bakens gebleven. Als ik er aan terug denk, soms met het fotoalbum erbij, zie ik weer de bijzondere natuur, de ontmoetingen met medemensen, de avontuurlijke uitstapjes etc.. Dit blijft mij veel doen, de trektocht met horende jongere, de dansavond in de ‘bergstube’ tot de wespensteek aan het vierwoudstedenmeer. Bakens zijn levendige inspiratiebronnen in voor en in tegenspoed!

Vakantieherinneringen zijn heel vaak bakens voor je, net zo 23

door Robert ten Bloemendal

Mijn artikel in de vorige Plotsdoof ging over het geweldige succes van onze Facebookgroep. Sindsdien is het aantal nieuwe aanmeldingen alweer van 600 richting de 650 gegaan. Ik sloot het artikel af met de woorden “volgende keer meer over Twitter”. Belofte maakt schuld, dus dit keer wat meer informatie over Twitter. Ik hoor nog regelmatig dat mensen denken dat Twitter een

tijd slurpende Social Media activiteit is. Dat mensen er alleen maar onzin op zetten, bv. dat ze de hond gaan uitlaten of dat ze aangeven wat er die avond op het menu staat. Uiteraard zijn er mensen die dat doen, maar het leuke is dat je zelf bepaalt wie je volgt, dus van wie je de berichten wilt lezen. Blijkt iemand toch voornamelijk heel veel onzin te tweeten dan kun je hem of haar net zo makkelijk weer “ontvolgen”. Maar als je Twitter een beetje gericht inzet naar je eigen interesses, dan kun je er hele leuke informatie vandaan halen. En het hoeft helemaal niet zoveel tijd te kosten. Dat heb je zelf in de hand.

Nieuws van de steunpunten in het land Activiteiten 3e kwartaal 2015 Stadswandeling Zondag 28 juni 2015, 12.45 uur. Op zondag 28 juni, heeft steunpunt Oost een bijzonder mooie rondleiding georganiseerd in een prachtige stad. Hij staat bekend om z'n heerlijke koek, kunnen jullie het al raden?! Juist ja, we gaan naar Deventer.

Een mooie stad aan de IJssel, waar heel veel te zien valt. Onder leiding van een gids, gaan wij een stadswandeling maken. De gids voert ons langs mooie historische straten en panden in Deventer, je zult je ogen uitkijken. Na afloop is er tijd om te genieten van een heerlijk kopje koffie met een Deventer koek, in het beroemde koekhuisje! Dat mag je niet overslaan bij een bezoek aan deze stad. We verzamelen om 12.45, bij de Waag, Brink 56. Hier start ook onze rondleiding. Om 13.00 beginnen we, dus kom alsjeblieft op tijd. Er is plek voor maximaal 20 personen. De rondleiding duurt 1½ tot 2 uur. Daarna kunnen we op eigen gelegenheid een kopje koffie drinken, voor wie zin heeft. Tolken, zowel NmG- als schrijftolk worden geregeld. Er zijn geen kosten aan verbonden. Aanmelden kan bij Nirosha Boer: [email protected]. NS wandeling Hemelse Berg Arnhem Zaterdag 4 juli; 11.00 uur Zaterdag 4 juli is er voor de wandelliefhebbers onder ons een nieuwe NS-wandeling van 15 kilometer. Hier volgt alvast een tipje van de sluier: Met de karakteristieke trolleybus kan je vanaf beginpunt Oosterbeek zo naar Arnhem, maar dan mis je een schitterend wandelgebied, waar veel te zien is, dus dat gaan we niet doen. De wandeling

24

begint met villa Hartenstein, het hoofdkwartier van de operatie Market Garden. Daarna gaan we naar de Hemelse Berg met een prachtige beek, de Engelse huizen in Heveadorp, landgoed Duno en de Westerbouwing met uitzicht over de rivier. Bij het kerkje van Oosterbeek ga je de uiterwaarden in. Tot slot het landgoed Mariëndaal, en voor wie nog meer wilt zien, het centrum van Arnhem. Deze wandeling is bijzonder vanwege de landgoederen, de uiterwaarden en de rivier, de hoogteverschillen en natuurlijk de plaats Arnhem zelf. De lengte van deze wandeling is 15 kilometer en gaat van het station Oosterbeek naar station Arnhem. Deze route kan worden ingekort door gebruik te maken van de bus. • Na 5 km bij de bushalte ‘Dunolaan’ in Heveadorp kun je met lijn 51 naar station Arnhem • Na 7 km kun je bij de bushalte Oude Kerk-Oosterbeek met lijn 51 naar station Arnhem • Over de Utrechtseweg dwars door Oosterbeek rijdt lijn 1 naar station Oosterbeek en de lijnen 1 en 52 naar Arnhem Wandelen met de hond, ook dat is mogelijk, mits die aangelijnd is. Afhankelijk van het weer, is het altijd bespreekbaar om te overleggen of we de route gaan inkorten, eerder of later gaan wandelen of een langere pauze nemen in verband met een mogelijke hittegolf, je weet maar nooit! We verzamelen om 11.00 uur op het treinstation Oosterbeek en van daaruit gaan we gezellig al wandelend genieten van deze mooie wandeltocht. We kunnen bij villa Hartenstein wat gaan drinken of eten, daarna is er geen eet-/of drinkgelegenheid meer, dan pas weer in Arnhem. Denk aan een lunchpakket, drinken, goede kleding afgestemd op het weer maar ook aan goede wandelschoenen en je OV-chip. Voor degene die geen OV-chip hebben, kunnen ook aan de automaat een tijdelijke kaartje kopen. Opgave is niet echt noodzakelijk, maar wil je dat ik op je wacht, dan is een berichtje wel prettig om te weten dat je komt of dat je verlaat bent. Een mailtje naar [email protected] is voldoende en je ontvangt een mailtje terug met het sms-nummer van mij.

Creatieve Middag met de bedoeling letterlijk “Goed Gemutst” de zomer door! Ook donateurs en belangstellenden zijn van harte welkom bij zowel de lunch als de middag, alleen zijn wij genoodzaakt voor de niet vrijwilligers €10,00 als bijdrage te vragen. Het organisatieteam staat klaar: “Kom op! Geef je op!” Aanmelden vóór 1 juli 2015

Mocht blijken dat er op voorhand geen animo is, dan is het ook mogelijk om deze wandeling opnieuw in te plannen in 2016. Zie ik je op 4 juli in Oosterbeek? Jaarvergadering Zaterdag 18 juli 2015, 10.30 uur Midden in de zomer op zaterdag18 juli nodigen we iedereen, vrijwilligers, donateurs en belangstellenden, die de Stichting Plotsdoven een warm hart toedragen, uit voor de Jaar­ vergadering en Creatieve Dag “Goed Gemutst” (Deksels dat wil je niet missen). Locatie: Het fraaie Antropia Cultuur – en Congrescentrum (bekend van vorig jaar), Hoofdstraat 8, 3972 LA Driebergen (1 minuut lopen vanaf station Driebergen-Zeist!) Een gevarieerd programma bieden we met: . Van 10.30 uur tot 12.30 uur - de jaarvergadering: Het is een tijd van verandering. Ook bij de Stichting Plotsdoven zullen we veranderingen gaan bemerken. De externe veranderingen zoals de gevolgen van een samenwerking van de stichting met andere organisaties zullen in de jaarvergadering worden toegelicht .Ook interne veranderingen omtrent bestuursleden, die uit hun functie (Gerard de Vijlder) of uit het bestuur vertrekken (Peter Raggers), komen aan de orde. En niet te vergeten wordt deze dag de nieuwe voorzitter geïnstalleerd. De agenda wordt op de dag zelf uitgereikt. Zo ook het sociaal en financieel jaarverslag. . Van 12.30 uur tot 13.45 - Lunch . Van 14.00 tot 16.00 Creatieve Middag Hebben jullie dat nu ook dat je tevens een soort van groei en bloei bemerkt hebt in het hele proces van verwerken van je plots- laatdoofheid of slechthorendheid. Dat juist door de Stichting Plotsdoven en Laatdoven deze groei ingezet is en je weer mocht opbloeien tussen vele lotgenoten. Dat de Stichting je weer op een voetstuk plaatst en je ervaart dat je mag stralen bij de vele activiteiten en warme ontmoetingen. Het is uiteraard voor iedereen een andere beleving, maar hoe dan ook komen we bij de activiteiten van de Stichting opnieuw met zijn allen op adem en lukt het ons door te gaan. De vele vrijwilligers (55) van de Stichting Plotsdoven zijn we hier dankbaar voor. Zij zorgen er steeds weer voor dat iedereen “Goed Gemutst” na iedere activiteit weer naar huis gaat. Petje af voor al die VRIJWILLIGERS van de Stichting! Hoedje op! Na een heerlijke lunch op het landgoed van Antropia laten we jullie nu eens STRALEN tijdens een

Kanoën in De Biesbosch Zaterdag 22 augustus, 11:30 uur Adres: Vissershang 2, 4273 PE Hank Dit jaar gaan we kennis maken met het Brabantse deel van de Biesbosch. Dat is voor ons ook weer een nieuwe ervaring! We verzamelen om 11:30 in het Café restaurant in Hank. We hebben dan alle tijd om lekker te kletsen en ons klaar te maken voor de kanotocht die om 13:00 start. Tijdens het kanoën volgen wij een uitgezette route door de Bieschbosch. Meer informatie is te vinden op www.vissershang.nl Wij zorgen dat er tolken aanwezig zijn op deze dag, zodat iedereen het kan volgen. De kosten zijn ongeveer €15,00per persoon. NB: In verband met de ligging, moeten diegene, die op OV zijn aangewezen zo veel mogelijk mee rijden met iemand. Uiteraard kunnen wij je ook ergens oppikken op een NS station. Gaarne opgeven voor 1 augustus bij Derek van Bockxmeer Het e-mailadres is [email protected]

Bezoek aan Zandskulpturen Zaterdag 29 augustus 2015, 12.30 uur Adres: Oude Barnevelderweg 5, 3886 PT Garderen. Een dag met je voeten in het zand en genieten van allerlei prachtige sculpturen. Dat doe je tijdens Zandsculpturen Garderen, ook wel 't Veluws Zandsculpturen Festijn genoemd. Dit evenement verwacht je niet op de Veluwe. Je wandelt op je gemak langs de prachtigste sculpturen. Het ene jaar is het thema het Koninklijk Huis en het andere jaar draait het volledig om de zee. Terwijl de ouders de prachtige beeltenissen bewonderen oefenen de kinderen in alle rust met het bouwen van eigen sculpturen. Zo worden er op vakantie niet meer zandkastelen gebouwd maar verschijnt ook ineens Koningin Beatrix in het zand. Mocht je alles wat beter van bovenaf willen bekijken dan kan dat. Er rijdt een monorail over het terrein, zo zijn alle sculpturen van bovenaf te bekijken. Op het festijn lopen allerlei professionele beeldhouwers rond. Zij vertellen graag over het ontstaan van hun sculpturen, hun inspiratie en over hoe je het beste kunt 'carven', want zo heet het werken met zand eigenlijk. Ook kan je de Beeldentuin en de rozentuin bekijken. 25

Technische voorzieningen Marianne Palos [email protected]

CI-lotgenotencontact Wil van Essen-Verhoef Ernst Casimirlaan 31, 6824 SG Arnhem [email protected]

Gebarencursussen GGMD voor Doven en Slecht­­horen­ den NmG coördinatoren te be­reiken via: [email protected]

Wil je het zien? Dat kan door je aan te melden via deze email: [email protected]. Het opgeven is verplicht! Het is echter pas geldig als je je aangemeld hebt via mail voor 19 augustus 2015 en €11,00 entree inclusief koffie/thee met appelgebak hebt overgemaakt. Dit bedrag maak je over op dit rekeningnummer: NL56INGB0689544464 tnv MJJ van de Sleet onder vermelding Zandskulpturen We ontmoeten elkaar in de lunchroom bij de ingang, waar wij beginnen met koffie of thee Mocht je vragen hebben, stuur gerust een mailtje naar [email protected] Kom gezellig samen de zandskulpturen bewonderen. Tot 29 augustus!

Ondertiteling TV Vacant

Website Lex Wassenberg Anton van der Horst [email protected]

Redactie Internet (inhoudelijke zaken website) Robert ten Bloemendal (Hoofd) Gerard de Vijlder Yvonne Chu [email protected]

NC PLD

Boottocht Naardermeer met een korte wandeling voor of er na. Zondag 6 september Dit belooft een heerlijke dag te worden in een mooi natuurgebied: het Naardermeer, het oudste natuurgebied van Natuurmonumenten. Het Naardermeer bestaat uit grote plassen met er om heen moerasbossen en drassige weilanden. De oude veenmoerassen zijn prachtige rustgebieden met heel veel bijzondere dieren en planten. We gaan een vaartocht maken met een fluisterboot van 2½ uur naar de Eendenkooi. De gids stopt diverse malen zodat je geen stalen billen krijgt. Neem een verrekijker mee, want er valt heel veel te zien! Aan boord is er koffie en thee en natuurlijk ook mee aan boord gaat een tolk NMG! In het Naardermeergebied is het heerlijk wandelen, dus wellicht gaan we met de liefhebbers ook nog een mooie wandeling maken. De boottocht vertrekt vanaf Gasterij Stadzigt, Meerkade 2a in Naarden. Aanmelding graag bij: Georgie Onsoe: [email protected]

Cornelis Houtmanstraat 19-2h 3572 LT Utrecht tel: 0900 - 337 36 63 tt: 030 - 271 61 72 fax: 030 - 271 98 09 www.ncpld.nl [email protected]

NB: Op het moment van sluiting van de copy inlevering konden we helaas nog niet aangeven hoe de indeling van de dag er uit zou zien. Kijk aub even op de website en/of Facebook voor nadere informatie hierover. Hopelijk tot ziens op 6 september!

26

Wandeling Maastricht­,Sint Pietersberg, Zaterdag 12 september, 11.00 uur We trekken de wandelschoenen weer aan en zakken dit keer af naar Maastricht op verzoek van onze donateur in het zuiden. We starten om 11.00 uur vanaf station Maastricht aan de voorzijde van het station. Denk aan goede schoenen, kleding aangepast op het weer en neem wat te eten en drinken mee voor onderweg. We zullen gezamenlijk koffie en of thee drinken dit is voor eigen kosten. Studenttolken zijn welkom maar maximaal 2 en na opgave. Voor lotgenoten en familie/ vrienden horend, doof, CI, slecht horend is opgave niet nodig maar wil je dat we op je wachten bij vertraging dan is een mailtje wel verstandig. Opgave kan naar [email protected]. Tevens krijg je dan een sms nummer waar je contact met ons kunt opnemen. Beschrijving van de route: Van het station loop je over de Sint Servaasbrug zo het oude centrum van Maastricht in. Hier vind je naast veel monumenten talloze bijzondere winkeltjes en gezellige horecagelegenheden. Wandel verder langs Onze Lieve Vrouw 'Sterre der Zee' Basiliek en de Bisschopsmolen, een oude watermolen. Vervolgens klim je omhoog naar Fort Sint Pieter en de Sint­ Pietersberg. Even genieten van dit bijzonder uitzicht over het heuvellandschap en dan loop je België in. In Kanne of bij het gelijkmatige kasteel Neercanne kun je even uitrusten voor de tweede helft van de route. Het riviertje De Jeker is de rode draad terug naar Maastricht. Eerst loop je nog wat hoger dan het riviertje, maar dichter bij de stad loop je er vlak langs, midden door het groene Jekerdal. Langs de stadsmuren van Maastricht kom je weer bij het oude centrum. Maar niet te snel, want het zicht vanaf de stadswallen en ook de Helpoort zijn zeer de moeite waard. Voordat je de Maas overgaat op weg naar het station, is het nog goed toeven in het centrum van Maastricht met de vele winkels en terrasjes. Deze route is bijzonder vanwege: • Fort Sint­Pieter en de Sint­Pietersberg • België • Kasteel Neercanne • Centrum Maastricht Honden zijn aangelijnd toegestaan. Deze wandeling heeft een lengte van 14 km en is in te korten tot 9 km. Kies je voor de verkorte versie dan ga je van de Sint­ Pietersberg via het Jekerdal terug naar het centrum van Maastricht. Je komt dan niet in België en bij kasteel Neercanne. Tot in Maastricht!

Onze activiteitenkalender voor 2015

Steunpunten Steunpunt Noord Imke Rozema Langewijk 72 9202 CR Drachten tt/fax: 0512 - 51 47 41 [email protected]

zo.

11 januari

West

Nieuwjaarsborrel in Amsterdam

zo za.

22 februari 28 februari

Zuid Oost

Creatieve workshop in textielmuseum Tilburg Oude Ambachten / speelgoedmuseum Terschuur

zo. za. vr/zo

1 maart 7 maart 20-22 maart

Noord Act. Comm. Bestuur

Bezoek synagoge Groningen Wandeling Amelisweerd Themaweekend

za

11 april 18 of 19 april

Rijnmond West

Politiek Den Haag, bezoekerscentrum Pro Demos Schilderworkshop

vr. za.

15 mei 30 mei

Act. Comm. Bestuur

Dag na Hemelvaart (komt nog) Landelijke dag

za. za. zo. za

6 juni 13 juni 21 juni 27 juni

Act. Comm. Noord Zuid Oost

Wandeling Geldrop Fietsen omgeving Drentse Aa Boottocht en wandeling Amersfoort Stadswandeling hanzestad Deventer

za.

18 juli

Bestuur

Jaarvergadering en vrijwilligersdag

Steunpunt Rijnmond Emma Bolle Saharapad 6 2622 CD Delft [email protected]

za. za. za.

15 augustus 22 augustus 29 augustus

Bestuur Rijnmond Zuid

Praatdag Kanoën in De Biesbosch Zandsculpturen Garderen

Steunpunt Oost Robert ten Bloemendal [email protected]

zo. za. za.

6 september West 12 september Act. Comm. 26 september

Boottocht Naardermeer? Wandeling deel Maastricht – St.Petersburg Wereld Doven Dag

vr/ma za. za. za.

2/5 oktober 10 oktober 24 oktober 31 oktober

Akt. Comm. Bestuur Zuid Rijnmond

Gezellig weekend Contactdag Mozaiekworkshop Glasfabriek Leerdam

West Act. Comm.

Museumbezoek Wandeling Lange Duinen Amersfoort-Soest

Contactpersonen Kees Twilt, [email protected] Wil van Essen, [email protected] Veronica Korpershoek, vkorpers­[email protected] Contactpersoon Jongeren Nirosha Boer, [email protected]

Zuid

Bowlen en Chinees eten.

zo. za.

1 november 7 november

zo.

13 december

Let ook op de informatie op www.stichtingplotsdoven.nl. Als u maandelijks per e-mail op de hoogte gehouden wilt worden van de activiteiten van de steunpunten, mail dan naar [email protected]

Steunpunt West Georgie Onsoe Burg. v.d. Stadtstraat 17 1501 SB Zaandam [email protected] Steunpunt Zuid MarieAnne Gustafson [email protected]

Coördinator Steunpunten Nirosha Boer [email protected]

Landelijke Activiteitencommissie Leontien Peters Derek van Bockxmeer

Lex Scheffelfonds

Maastricht

Ineke Scheffel sms:06 - 41 35 66 90 tel: 020 - 690 88 17 [email protected] Gironummer: 7500036 t.n.v. I. Scheffel-Maurer te Amsterdam

Lex Scheffelfonds. Mochten de kosten van een activiteit (een beetje) te veel voor u zijn, dan kunt u contact op nemen met het Lex Scheffelfonds: email: [email protected]

27

Freestyle

's Werelds eerste waterdichte, spraakprocessor. Draag ‘m op de manier die u wilt, bij iedere activiteit, om zorgeloos te horen! Meer informatie vindt u op: www.advancedbionics.com