Themadag 'Agrocomplex Scheldemond: samen een wereld te winnen?!' 27 november 2009, IJzendijke
Verslag Voor inleidingen zie handouts. Vragenronde na inleidingen Langs beide kanten van de grens zijn verschillende voorbeelden van innovatie te vinden. We kunnen van elkaar leren!! Complementariteit kan leiden tot grensoverschrijdende clustervorming, bijvoorbeeld: o Biobase Europe o VL: vlasverwerking; NL: vlasproductie. Dit schept potentieel. (Reeds interregprojectvoorstel rond innovatieve teelten. West-Vlaanderen & Rusthoeve) Verschillen in aanpak/cultuur vullen elkaar goed aan: Vlaanderen meer gedegen onderzoek, cijfers zijn beschikbaar, Nederland meer gericht op actie. Men weet niet van elkaars productie, verwerking en overslag. Goed om uit te wisselen en op basis daarvan kijken of er samenwerkingsmogelijkheden zijn bijvoorbeeld bij teelt en verwerking diepvriesgroenten of verwerking veehouderij. Huis van de Voeding in Roeselare was ook bij Vlaamse partners onbekend en grensoverschrijdende uitwisseling is mogelijk met een vergelijkbare initiatief namelijk het zakencentrum voor de voedselindustrie in Kruiningen. Er is behoefte aan informatie-uitwisseling tussen Vlaamse partners, dat is er nu alleen op ad hoc basis. Netwerk (triple helix) opstarten: 3 O's (overheid, ondernemingen, onderwijs). Wie zou daartoe het initiatief moeten nemen? Antwoord: Faciliterende rol overheden wel degelijk van belang in startfase. De (intermediaire) overheid faciliteert (zorgt voor het speelveld, voor de koffie), bedrijfsleven participeert en neemt uiteindelijk het initiatief over (speelt het spel en gaat op een gegeven moment zelf de koffie zetten). Biobase Europe zou niet tot stand gekomen zijn zonder steun van de overheden!! Europa heeft verschillende fondsprogramma's. o Nationaal, regionaal hierop inspelen en deze middelen inzetten. Maar initiatief ontbreekt vaak en fondsen worden niet steeds volledig benut. Meer bekendheid aan geven zowel binnen ambtelijk apparaat als naar externen. o Trekkracht moet ook uit bedrijfsleven komen, mag niet enkel door subsidies geleid worden (volgen P. Bleuminck). o Overheid en ontwikkelingsmaatschappijen moeten aan de kar trekken, liefst intermediaire overheid. o Aandachtspunt: veelal blijft initiatief beperkt tot studie en is het allemaal niet concreet genoeg. Er zijn een aantal "grensbelemmeringen" die grensoverschrijdende ketensamenwerking bemoeilijken. Hoe kunnen die weggewerkt worden? Kan Euregio Scheldemond hiertoe bijdragen? Bijvoorbeeld via EU-parlementsleden. Voor de 'ui' zijn in het verleden steunbetuigingen door gemeenten en provincies gestuurd naar de EU, ook dit kan bijdragen tot het creëren van een draagvlak voor een bepaalde problematiek. De volgende grensbelemmeringen zijn genoemd: o traceerbaarheid/voedselveiligheid o kwaliteitseisen (lastenboeken) o gewasbescherming (nu handelsproducten, dus erkenningsdossier per land. Een erkenning per klimaatzone zou veel beter zijn. De politiek moet hierover beslissen.)
Kan haven van Zeebrugge ook ontwikkelen tot foodport? Dit is moeilijke vraag. Havens blijven concurrenten van elkaar en worden vaak door dezelfde partners benaderd. Door win-win situaties te creëren gaat concurrentie over in samenwerking. consument denkt voornamelijk prijsgericht. Hoe ook aandacht creëren voor andere waarden (b.v. duurzaamheid) bij consument?
Workshop proces = "Landbouw en agro-complex Scheldemond" -
-
-
-
-
-
-
Greenport Venlo (GPV) is een netwerk, zonder geografische grenzen (bijvoorbeeld Wageningen Universiteit hoort daarbij en GPV opereert in Sjanghai). Vanuit China, India, Ruhrgebied denken ze niet op de schaal van bijvoorbeeld de haven Zeebrugge maar op de schaal van grotere complexen zoals Euregio Scheldemond. GPV overkwam ons (= aanwijzing tot GP door nationale overheid) en GPV pakte de uitdaging breed op. Hoe? Door eerst op een rij te zetten: waar zijn we goed in en dat vertalen naar en communiceren als een "eenduidig gezicht". COP = Community of Practice = 2 dagen in een klooster: wat willen we bereiken en en hoe gaan we aan de slag? Overheid geen trekker wel faciliteren. We willen van sturingskracht van de overheid naar de verbindingskracht van het netwerk. GPV is een regionaal proces. Ondernemers werden enthousiast via een bijeenkomst waar zo'n 100 ondernemers aanwezig waren. Een groot aantal ondernemers zette diezelfde avond nog hun handtekening onder "Ik doe mee!" aan ondernemingsimpuls GPV. Wat wil jij en wat doe jij? GPV is meer dan een economisch concept, meer dan tuinbouw. Het is verbinding tussen Agro, Food en Fresh, Nutrition & Logistics. Maak het internationaal. En maak het zo dat het ook prettig leven en wonen is in dat gebied. GPV stimuleert innovatie in de hele keten en legt nieuwe verbindingen tussen ketens bijvoorbeeld agro-technologie en agro-zorg. GPV stimuleert gezamenlijke ontwikkeling door alle partners en er zijn volop ontwikkelingskansen. Floriade (= wereldtentoonstelling tuinbouw in 2012 in Venlo) is een zegen, een motor, er moet van alles gebeuren. Netwerk = 4x O = ondernemers, onderzoek, onderwijs, overheid Het landelijk Platform Agro-logistiek leverde een belangrijke bijdrage aan GPV, zorgde voor de smeerolie/lobby op landelijk niveau tussen verschillende partijen. Tip: bedenk een event in 2020. Bijvoorbeeld een event Biobase EU. De Euregio Schedemond wordt onvoldoende benut. De 5 havens kunnen als vliegwiel dienen. Zet de 5 havens samen & stem beter af. Jammer dat ze nu de moed niet hebben. Is er grensoverschrijdend een buikgevoel dat "als we dingen samen doen, geeft dat meerwaarde"? Tijdens een Zeeuwse bijeenkomst op de Rusthoeve was dat buikgevoel er wel. Het gaat dan nog niet eens zozeer om het geld maar om het delen, betrokken zijn. EU trekt zich terug, we moeten het zelf meer gaan doen, ook grensoverschijdend.
Workshop techniek = 'Hernieuwbare grondstoffen'
Een grote uitdaging zit in biomaterialen op basis van hernieuwbare grondstoffen We moeten ontwennen van het idee dat alles op basis is van aardolie gemaakt. Industrie zal een cruciale rol spelen in het ontwikkelingsproces van nieuwe toepassingen. Grote bedrijven (b.v. Solvay, Shell, …) zetten in hun bedrijf groepen op om opportuniteiten te bekijken. Dit stimuleert vraag en dat kan het proces versnellen. Pioniersnadeel: niemand wil graag de eerste fabriek bouwen maar wel graag de tweede.
Als landbouw niet mikken op bio-energie in Euregio Scheldemond (benodigd areaal is te groot) maar zoeken naar nichemarkten met hoge toegevoegde waarde (b.v. vlas). Zo kan voedselzekerheid ook behouden blijven. CORR (Centrum voor Hernieuwbare Grondstoffen): Kennis werkt versterkend voor nieuwe initiatieven. Integrale benadering door het samenbrengen van kennis. Hoe gaan we dat doen? Netwerken aan elkaar koppelen en structureren, ook over de grens heen? Persoonlijke contacten zijn belangrijk bij het opbouwen van een netwerk Ondernemer (landbouwer) heeft behoefte aan stabiliteit. Overheid moet beloftes houden, bijvooorbeeld verplichte bijmenging van bio-ethanol. Wetgeving zal rol spelen om bepaalde initiatieven er door te duwen. Overheid als 'lead market' / voorbeeldfunctie Voorbeelden van teelten met opportuniteiten in Euregio Scheldemond: gras, vlas, schaaldierafval, … Investeren in onderzoek kan proces versnellen Ketenbenadering belangrijk. Landbouworganisaties kunnen strategische afspraken maken met industrie. Constante kwaliteit van landbouwgrondstoffen is niet altijd vanzelfsprekend. Informatie-uitwisseling is van groot belang. Themadag is alvast goede start.
Workshop logistiek = "Agro & Foodport Scheldemond" - Bundeling logistieke stromen. Samenwerking is cruciaal. - Hoe concurrentiegevoel overwinnen? Door win-win situaties te creëren bijvoorbeeld door via samenwerking volledig assortiment realiseren, of aanvullen van elkaars vrachten bij logistiek, import portefeuille van Vlissingen is anders dan Zeebrugge. Echter eerst vertrouwen opbouwen voordat uitwisseling plaatsvindt. Goede voorbeelden trekken aan!! - Vertrouwen opbouwen door eerst samen op te trekken bij "eenvoudige onderwerpen" zoals ruimtelijk ordening, logistiek, milieu. - Vwb logistiek is winst te behalen door afstemming tussen de havens. - Kracht Greenport Venlo was ook een gevolg van de bestuurlijke trekkracht die aanwezig was. - Meer in bepaalde mensen investeren (die doen en dingen van de grond trekken) dan in bepaalde concepten. - Op overheidsniveau zijn verschillende grensoverschrijdende trajecten, alleen het bedrijfsleven ontbreekt. Tip: bedrijfsleven bij elkaar zetten en daar de politiek bij zetten. - Weinig ondernemers aanwezig op deze dag. Aandachtspunt voor een volgende bijeenkomst. - Het inkomen uit de landbouw staat stevig onder druk. Gezamenlijk optrekken om te zorgen dat er weer voldoende inkomen komt door o.a. valoriseren reststromen en inhoudstoffen, benutten nichemarkten. - In Vlaanderen zijn telersverenigingen sterk, in Nederland ook bijvoorbeeld Greenery. Op welke schaal kun je bundelen? Overzichten met productie in Vlaanderen resp. Zeeland geven aan dat de productie in beide gebieden suboptimaal is voor retail en complementair = kans. - Voorstel om met 50 ondernemers uit Zeeland/Euregio Scheldemond naar Venlo te gaan om daar van elkaar te leren. - Voorstel om in Euregio Scheldemond een telersavond te organiseren met concrete voorbeelden van elders. - Transport as naar Parijs is misschien nog wel belangrijker dan de as naar Duitsland. - Vlaanderen: er zijn familiebedrijven in food die moeite hebben met opschaling. Een oplossing zou kunnen zijn om een relatie te leggen met afzet naar Nederland. - Afvalstromen in Zeeland zijn te klein. Is aanvulling uit Vlaanderen mogelijk? Nee, ook in Vlaanderen tekort aan biomassa.
Plenaire terugkoppeling van workshops via forum Workshop 1 proces "Landbouw en Agro-complex Scheldemond" Het gaat niet alleen om stenen en containers maar ook om het proces dat je gezamenlijk moet oppakken. Het gaat om aanjagen en combineren. "Aanjagers" aanstellen die actie/proces op gang brengen Breng de 4O's samen in een kerngroep, ontwikkel een visie en creëer succes op korte termijn. Voeg dat succes toe aan het succes van Scheldemond. Maak van Scheldemond een netwerk en "Be good and tell it" Profitclubs oprichten. Ondernemers zijn nu nog niet georganiseerd in een netwerk/platform. Het moet vanuit ondernemers komen, met steun van overheid Netwerk opbouwen Evolutie van kennis- naar ideeëneconomie Innovatie is geen toeval Gelooft u in open innovatie? Netwerken, samenspelen en kostenefficiëntie bereiken Bedenk een grensoverschrijdend event en benoem een trekker: Delta, havens, productiegebied, culturen Leefbaarheid landbouwbedrijven Win-win ILVO: pilootfabriek voor industrie, onderzoek; verschillende keten van productieproces in lijn brengen Veilig voedsel: probleem van toekomst Workshop 2 techniek "Hernieuwbare grondstoffen" Structuur, platform voor kennisuitwisseling oprichten Ondernemers moeten elkaar vinden Logistiek Specialistenclubjes: info uitwisselen over verschillende specialiteiten heen Bal rondspelen tussen de verschillende O's Start NU Workshop 3 logistiek "Agro- en Foodport Scheldemond" Benutten van complementariteit lopende initiatieven (Biobase Europe, Huis van de voeding Roeselare) en kennis delen Zeeland en Vlaanderen missen een stukje schaalgrootte & diversiteit, complementair aan elkaar, kans bundelen en combineren (Zeebrugge- UK, Gent Skandinavië) Korte keten speelt zowel in Zeeland als Vlaanderen Havens weten niet van elkaar wat sterke punten zijn. Samen sterker staan. Concurrentie blijft, toch proberen samen te werken. Bijvoorbeeld eerst op gebieden die elkaar niet kruisen. Elke haven heeft zijn eigen specialiteit/kracht, die combineren en als tegenwicht inzetten tegenover Antwerpen/Rotterdam. Aanspreekpunt / werkgroep in Vlaanderen oprichten. Zoals in Nederland. Nu te versnipperd in Vlaanderen. Werkgroep van 3 à 4 organisaties als vertegenwoordiging voor agrocomplex Vlaanderen. Samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland: afstand Vlaamse partijen en Nederlandse partijen is veel kleiner dan Venlo – Duitsland. Tot slot: De crisis zorgt dat ondernemers op scherp staan, op zoek gaan naar nieuwe kansen en elkaar zien als collega's in plaats van concurrenten. Belangrijk om de collega's ook over de grenzen heen te zoeken want:
1. Euregio Scheldemond is export gericht, als partners samen om afzet naar buitenland/markten onderzoeken 2. 4O's bij elkaar brengen en de bal naar elkaar gaan spelen 3. De 6 F-en (Food,, Feed, …) bieden veel kansen voor de landbouw. Het inkomen voor agrarische ondernemers kan beter worden door het aanboren van nieuwe markten resp. nieuwe producten. En dat moeten we samen doen. Alle begin is moeilijk maar vanmiddag is het gevoel gekanteld naar "het kan wel!". Als overheid dit gevoel kanaliseren en zorgen voor vervolg ontmoetingen tussen ondernemers.
