The Swallow, Centre for Emancipating Education

The Swallow, Centre for Emancipating Education Praktijkbeschrijving van emancipatorisch onderwijs in Gambia door Els Salembier

Hallo! Mogen wij ons even voorstellen? Wij zijn de meisjes en jongens van The Swallow! Dat is een educatief centrum in Gambia, WestAfrika. Ons land is één van de armste landen van de wereld. In The Swallow hebben we geluk. Elke dag komen we met plezier naar school, want de lessen zijn actief, de hele school is een team en er wordt goed voor ons gezorgd: we krijgen zelfs elke dag een warme maaltijd! In de klas leren we lezen en rekenen. In ons team van tien kinderen leren we taken uitvoeren en voor onszelf & anderen zorgen. In de workshops op vrijdag is er keu-

In dit artikel:

ze uit gezondheid, voeding, sport, knutselen, drama en tuinieren. Dat is de leukste dag van de week! Onze leerkrachten zijn niet alleen met ons in de weer. Ze werken ook samen met andere scholen, zodat onze vriendjes daar

ook beter onderwijs krijgen. En soms komen die andere scholen bij ons een kijkje nemen. En jullie? Komen jullie ons ook eens bezoeken?

Hoe The Swallow begon

2

Het pedagogisch model

4

Gezondheid & duurzame ontwikkeling

6

Nood aan zekerheid & veiligheid geeft aanleiding tot een programma welbevinden

8

I  school: I am part of it!

9

Nood aan achting en waardering

11

Nood aan kennis … betrokkenheid!

12

Schoonheid

14

Productiviteit

15

Speciale noden

15

Over het muurtje kijken...

16

Met hartelijke groeten van alle meisjes en jongens van The Swallow!

Gambia bengelt ergens achteraan op de landenlijst van armoede, vooral steunend op landbouw & visserij

The Swallow, Centre for Emancipating Education

Pagina 2

Hoe het begon ‘Waarom begin je niet zo’n school als voorbeeld? Want ik weet in feite niet zo goed waar je het over hebt…’ Directeur van de kleuterschool in de buurt, Mariama Secka, is geïnteresseerd in vernieuwende ideeën: ‘Maar hoe zal dat er in realiteit uitzien? En wat zullen de ouders zeggen?’ Ik ben Els Salembier, leerkracht lager en pedagoge, uit Hamme. Mijn thesis was een historische studie omtrent racisme in schoolboeken. Ik begon te werken in 1994, in het inleefatelier Baobab Wereldklas. Daar werd ik meer vertrouwd met West-Afrika. In 1997 vertrok ik naar Gambia als landencoördinator voor Gambia, Senegal, Burkina Faso en Mali. Door deze achtergrond, door deel uit te maken van een Gambiaanse familie, het bezoeken van ontzettend veel scholen en NGO’s in al die landen… werd ik uitgedaagd tot veel nadenken. Over het algemeen zag ik heel armoedig onderwijs. Ik kon de conclusies beamen die Education for All later publiceerde: ‘Recent findings on the theme of pedagogical renewal and teacher development in sub-Saharan Africa conclude that undesirable teaching practice persist. They can be described as following: a rigid, chalk-and-talk, teachercentred / dominated, lecture –driven pedagogy or note learning. Such pedagogy places students in a passive role, limiting their activity to memorizing facts and reciting them to the teacher. It is also reflected in classrooms assessment practices. Such teaching practices are the norm in the vast majority of classrooms in sub-Saharan Africa and elsewhere, even in the most affluent countries.’ (EFA Global Monitoring Report 2005, P152.) Elke discussie met Afrikaanse leerkrachten en directies over kwalitatief onderwijs draait echter uit op dezelfde opinie: we kunnen ons onderwijs niet veranderen, omdat we een tekort aan materialen hebben! Dit wordt soms zelfs beweerd door scholen die tenminste een basis aan materialen hebben: krijtbord, schriften, potloden, speelplaats, verf… Ik ken scholen waar er een berging vol materiaal is, tot ze zelfs niet meer we-

ten wat erin zit. Ik ken scholen waar de verf uitdroogt zonder te worden gebruikt, ik ken verschillende scholen in Gambia die containers vol materialen krijgen van allerlei Europese sympathisanten. En toch blijven zelfs zij zeggen dat ze geen kwalitatiever onderwijs kunnen inrichten omwille van het gebrek aan materialen.

ste vijf jaren werking werden verzekerd! Ons belangrijkste doel is een enorme uitdaging: aantonen dat kwalitatief onderwijs in Gambia kan georganiseerd worden met weinig middelen, aantonen dat onderwijs in Gambia ook emancipatorisch kan zijn.

Natuurlijk heb je een minimum aan materialen nodig. Maar heel wat is lokaal verkrijgbaar, zelf te maken of te vinden in de buurt. De discussies brengen me trouwens nergens, tenzij dan tot het idee dat de meeste leerkrachten wel geïnteresseerd zijn in discussiëren, maar geen enkel idee hebben over mogelijkheden tot verandering. Studentleerkrachten komen vanaf 1998 vanuit België op stage. Zij werken aan mogelijke vernieuwingen, voornamelijk in het kleuteronderwijs. Meestal weten ze echter niet waar te beginnen. Ze zijn jong en onervaren, en hebben geen ontwikkeld concept over hoe het onderwijs in Gambia er zou kunnen uitzien. Teacher Mariama is niet de enige die ons stimuleerde. Van bij het begin zijn er geïnteresseerde ouders en sympathisanten. We vinden ook meteen een aantal leerkrachten die mee willen gaan op onze zoektocht. En van bij het begin is er een sterkte steun van een aantal leerkrachten en anderen in België: zij zijn bereid mee te zoeken naar fondsen en mee te komen helpen als vrijwilliger. Klaar Vergult is de eerste en blijft meteen het hele eerste jaar. Anderen denken er anders over: zij verwittigen me dat Gambiaanse kinderen anders zijn, we zullen er niet in slagen ze op te voeden zonder strikte discipline en lijfstraffen… Of ze beweren dat werken aan vernieuwing in het onderwijs geen zin heeft, omdat dat onmogelijk is. Ik startte samen met een lokale ploeg dit project in 2002. Er waren een tiental kinderen en een handjevol geïnteresseerden. Er waren geen centen, geen infrastructuur, maar een heleboel idealen en ideeën! We kregen ondersteuning van de NGO Bevrijde Wereld voor het aspect voedselzekerheid: onze eer-

Teacher Mariama in Nyodema Nursery School

Mariama heet ook een van onze eerste kinderen met extra zorg. Ze spreekt niet, de ogen functioneren niet goed en haar motorische vaardigheden zijn niet goed ontwikkeld. Ze schijnt thuis verwaarloosd te worden omwille van haar beperkingen. We zijn ervan overtuigd dat de verwaarlozing de oorzaak zou kunnen zijn van het niet-spreken. We zetten een basisprogramma op voor haar: voedsel, motivatie… Het kost ons maanden van geduld. De dag dat ze haar eerste woorden tegen mij zegt, sta ik letterlijk in tranen. De veranderingen van het kind, veranderen ook de moeder. We moedigen haar aan: het is nog niet te laat; Mariama leert bij, dus kan ze nog een lange weg gaan. Maar een paar weken later wordt Mariama ziek. Op een zaterdag gaat ze nog mee op schooluitstap, de woensdag daarop overlijdt ze. De moeder beschuldigt zichzelf omwille van de verwaarlozing van al die jaren, wij zijn in shock en de kinderen zijn in de war: wanneer komt Mariama nu terug? Maar het leven gaat door… We organiseren een ceremonie in The Swallow, met alle kinderen, en planten een boom met mooie bloemen als aandenken. Rust in vrede, kleine Mariama

Pagina 3

Een pedagogische methode ontwikkelen vanuit theorie en praktijk The Swallow begint te groeien, niet alleen in aantal, maar ook in de methode. We nemen een beetje Freinet en voegen er wat methodieken aan toe uit buitengewoon onderwijs. We observeren jeugdorganisaties en zomerkampen om wat te leren over spelen en speelplaatsen. We lezen zeer oude boeken en graven de universiteitscursussen weer op. We volgen de nieuwe publicaties op, zijn steeds op zoek naar emanciperende mensen en bekwame opvoeders in Gambia. Tezelfdertijd is er elke dag school met de kleuters: we spelen, praten, schilderen, bewegen… Vanaf het prille begin focussen we ook op de basisbehoeften van de kinderen. Zieke of hongerige mensen kunnen niet veel leren. Elke educatieve activiteit komt nutteloos over als de kinderen niet min of meer gezond zijn. Gambia is een zeer arm land, met meer dan de helft van de bevolking onder de internationale armoedegrens. Omdat we onderwijs willen organiseren voor allen, en de armen in de eerste plaats, is bij een groot deel van de kinderen deze basis niet in orde. Mensen kunnen thuis niet volledig instaan voor de basisnoden van hun kinderen. We besluiten een bijdrage te leveren: een EHBO-post organiseren, een basisgezondheidszorg opzetten, dagelijkse maaltijd geven, … Maar we nemen het ook op in ons onderwijs zelf: als de kinderen kunnen leren zorgen voor hun eigen gezondheid, dan zullen ze sterkere volwassenen worden, die bijdragen aan de ontwikkeling van hun land. We worden ook

op dit vlak geconfronteerd met een variatie aan problemen: een aantal ondervoedde kinderen, kinderen met speciale zorg zoals autisme, zieke kinderen... De ontwikkeling van het land… We denken dat we actieve mensen nodig hebben, die voor zichzelf kunnen opkomen, die verantwoordelijkheid kunnen nemen en kunnen werken om te overleven. Heel wat jongeren die uit het secundair komen weten niet wat te doen met hun leven. Zij hebben niet echt een job geleerd, en hebben geen zin om vuil of bezweet te worden van werken: ze willen een job in een mooi kantoor, of ze gaan thuis gewoon zitten wachten op een kans om naar ‘Babylon’ te vertrekken. Want daar is het paradijs… De overheid en heel wat NGO’s sensibiliseren mensen omtrent gezondheid en voedselzekerheid of duurzame ontwikkeling. We sluiten ons hierbij volmondig aan. Heel wat geloop, veel kastjes en veel muren, maar uiteindelijk krijgen we toch alle nodige vergunningen. Ook in The Swallow zelf werken we aan het institutionele: vzw worden, oudercomité opzetten, enz. De stages groeien ondertussen in aantal. Waar er in 1998 één student was, tellen we er 40 in 2006-2007! Ze komen van meer dan 10 hogescholen & universiteiten. Ondertussen hebben al meer dan 200 mensen een stage in Gambia gedaan, in The Swallow zelf, of een van

De eerste klas in The Swallow de scholen waar we mee samen werken. Al deze jaren is een tijd van zeer hard werken. Er is geen vrije tijd voor mij: geen weekends, geen vakanties, geen vrije avonden. Alles staat in dienst van The Swallow: we organiseren school, bouwen een volledige infrastructuur, schrijven een visie uit, begeleiden studenten, leiden leerkrachten op in een nieuwe methode… alles tegelijkertijd. Met een overdosis aan koppigheid kenden we maar één richting: vooruit. Niet langzaamaan, zoals de meeste zaken in Gambia, maar in volle snelheid! De kinderen die met volle teugen van de school genieten, blijven ons energie geven!

Algemene doelstellingen van The Swallow Het doel van The Swallow is: het verbeteren van kwaliteit in het onderwijs in Gambia, door een emancipatorische aanpak. Emanciperende educatie wil kwaliteit bevorderen door: - Onderwijs dat gelijke kansen geeft aan iedereen. - Een curriculum en lesmethodes die kritische maatschappijanalyse bevorderen. - Actieve deelname van de leerlingen aan hun eigen leerprocessen & ervaringen. The Swallow wil een motor zijn voor het vernieuwen van het Gambiaanse onderwijs. Zij organiseert daarvoor een kleuter-

school, een lagere school, een gezondheidswerking, jeugdwerking omtrent voedselzekerheid & gezondheid en een onderzoeks- & experimenteercentrum. Nieuwe methodieken worden uitgeprobeerd en zoveel mogelijk uitgedragen naar andere scholen en educatieve organisaties in het land. Dit programma werkt in het kader van het Dakar Framework for Action, zoals overeengekomen in de Verenigde Naties in 2000. Meer specifiek past dit programma onder doelstelling 6: ‘het verbeteren van alle aspecten van kwaliteitsonderwijs en het verze-

keren van kwaliteit zodat erkende en meetbare leerresultaten bereikt worden door allen, meer specifiek in lezen, rekenen en ‘life skills’ (levens-vaardigheden). Steeds meer en meer raakt men er van overtuigd dat een bredere participatie aan onderwijs alleen niet genoeg is. Het opvullen met kinderen van ruimtes, genaamd ‘scholen’ kan zelfs geen kwantitatieve doelstellingen halen als er geen echt onderwijs plaatsvindt. In Gambia werd daarom ‘kwaliteitsonderwijs’ als de tweede prioriteit beschouwd (na ‘toegang’) in de nieuwe beleidslijnen tot 2015 voor onderwijs.


Pagina 4

Het framework voor emanciperende opvoeding ‘Welke methodes gebruiken jullie? Volgen jullie het Freinet-systeem?’ vragen bezoekers ons regelmatig. We wisten nooit goed wat het juiste antwoord is, omdat het antwoord een complexe mix is van verscheidene ideeën en mensen, waar we op studeren, ze aanpassen en ze samensmelten. Het werk in de praktijk in de klassen, in het jeugdwerk en in de programma’s rond voedselzekerheid en gezondheid, gaan hand in hand met studie, internationale uitwisseling en onderzoek. Op deze manier was er een organische

groei van de visies en methodes van The Swallow. Het framework is het resultaat van dit praktijkonderzoek. Ondertussen is het gehele pedagogisch model uitgeschreven en voor iedereen toegankelijk op de site: www.theswallow.org. Het is gebaseerd op de basisnoden van elke mens, groot of klein: fysische noden, nood naar veiligheid, welbevinden, enz. Vanuit deze noden werden niet alleen de einddoelstellingen maar ook de pedagogische handelingen bepaald.

Basisnoden van mensen als leiddraad Omdat we vinden dat onderwijs moet tegemoet komen aan de basisnoden van de mensen zelf (en dus niet noodzakelijk de noden van bv. de industrie), vertrekt het model van deze noden. We baseren ons op de basisbehoeften zoals geformuleerd door A. Maslow: fysiologische noden, nood aan veiligheid, aan affectie, aan waardering, aan kennis, aan schoonheid en aan zelfverwezenlijking. Oorspronkelijk zetten Maslow deze noden in een driehoek, volgens prioriteit. Vooral deze volgorde staat ter discussie. We zijn ervan overtuigd dat

zoiets als voedsel meer basis is dan pakweg nood aan schoonheid. Maar we kiezen er niet voor om aan de ene nood na de andere te werken. We zetten alle noden op hetzelfde niveau, als uitgangspunt voor de werking. Het vervullen van deze noden is belangrijk voor onze kinderen: een ondervoed kind zal niet in staat zijn zich te richten op cognitieve noden. We hebben gezonde, zich goed voelende mensen nodig in de klas, vooraleer er intensief kan geleerd worden. Van thuis uit kan men niet aan alle noden voldoen, omwille van de moeilijke

sociale en economische situatie van onze ouders. We vinden dat we hier als school een deel van deze taak moeten opnemen. Maar er is nog een link met de basisnoden. Volgens Maslow zijn deze behoeften de natuurlijke drijfveren van de mens. Als we erin slagen de school aan te passen en de natuurlijke drijfveren te gebruiken, dan zullen mensen beter leren omdat het hen intrinsiek motiveert. Vanuit deze linken pleiten we dus duidelijk voor een meer holistische aanpak in het onderwijs.

Noden, levensvaardigheden en kinderrechten Basisbehoeften zijn er voor iedereen, zowel kinderen als volwassenen. Vanuit ons standpunt, is het nodig een samenleving te ontwikkelen waar met focust op deze noden ten aanzien van alle mensen (en niet ten aanzien van bv. de louter economische groei van bedrijven…). Emanciperende opvoeding is voor ons gebaseerd op het algemene welbevinden van de jongeren, niet alleen nu, gedurende hun schoolloopbaan, maar ook later, als ze volwassen zijn. Het onderwijzen van kennis alleen is niet genoeg. We scharen ons achter Diran Adebayo, een Nigeriaanse schrijver en TV-producer, die beweert dat we kritisch denkende mensen nodig hebben, een nieuwe generatie die we niet geleerd hebben om gehoorzaam te zijn,

maar die opstaat voor zichzelf en hun rechten. (Lees Diran Adebayo, ‘We hebben meer bezieling nodig en minder gehoorzaamheid’, in: Eutopia, internationaal venster op politiek, cultuur en kunst, nr. 12, dec. 2005.) Het kun-

nen instaan voor de behoeften van zichzelf en anderen, durven opkomen voor het recht daarop, is daarom de doelstelling van het gehele educatieve programma. We vertalen dit naar levensvaardigheden of lifeskills: wie deze vaardigheden bezit, is in staat te zorgen voor zichzelf en anderen. Zij zullen geëmancipeerd en onafhankelijk nadenken, hun eigen beslissingen kunnen nemen en ze uitvoeren. Zij kunnen een bijdrage leveren aan de maatschappij om ook anderen bij te staan. Deze vaardigheden maken het mogelijk om te streven naar het

vervullen van basisbehoeften voor iedereen, of anders geformuleerd: om te streven naar het vervullen van mensenrechten voor iedereen. Als je naast deze lijst de kinderrechten legt, zie je veel overeenkomsten, omdat men ook daar uitgaat van het recht op basisbehoeften. We kozen in The Swallow voor een variatie op de lifeskills zoals geformuleerd door de WHO (World Health Organisation): probleemoplossend denken en beslissingsvermogen, kritisch en creatief denken, relatievaardigheid en communicatie, zelfbewustzijn, empathie en solidariteit, omgaan met stress en met gevoelens, en omgaan met verantwoordelijkheden voor behoud en verbetering van de gezondheid van zichzelf, anderen en de omgeving.

Pagina 5

igheid vaard Relatie e unicati Comm

Levensvaardigheden

I  school leerlingen ng van alle -aanvaardi ctionele taal -fun spirit kende team -klasdoorbre

it Focu productis op vite

los sen dd en isc ke h& n& cre Be at Pr slis i ef od sin de uc gsv nk tiv erm ite en it og

Kr it

en

d en tij tuur struc n a v r ehee ns tief b voele effec et ge door an m a g Om

ess

str met

aan Omg

b - ver

Zelfverwerkelij king

id nh e oo Sch

sie res ex p t& ns op

Ku

m

Veiligheid

cht ing en der ing

lee

- s aan m ren in h g - om n structu n va etere

it!

Affectie A

wa ar

ob

l schoo n op eweld e d in g ns ev er even Welbchool zondet gevoeleet schooll

: I am part of

ntiv o o roo rde len

A

-s p t r k e e o g ram -op ritisch mpat rk zel kom den hisc fbe ma eld h k e n voo en ov vermo r zi er s gen chz tere e l f en otiepe and n ere n

Zelfb ewu stzijn Emp at h ie & So lidar iteit

Individuele noden

Kennis

id kenhe Betrok dicator in als vel eep le voor ‘d rning’ lea

Pr

Pedagogische & didactische aanpak

ode en

n

isch log ysio

g ol elin g cho ikk gevin es w d t on lom ken oor or me hoo ktij n v g vo g rza e sc spra in e elin u u m g en kk elin ikk & d urza edin ning ntwi w d t o u i e o v e i d on dh en me orz me me zon de za svo rza rza Ge ezon duur heid duu u du ap , g n nd g ies sch ge e e zo din act een eili zond te ge pvoe en eid v e ed dh 1. Ge ra e o eam lijk gem kh ezon g j i l 2. Accu tiev en t ppe de rde e g vin 3. ffec gen scha l en oo n d ge 4.E rlin een choo ntw g vade om a r e s n le Gem de ve ri n et bete en e 5. ssen n m ver er tu aa n and F

g d e f, Om hou chzel e i r b an z o vo v

Pedagogische en didactische aanpak Om van de basisnoden (binnenste cirkel) naar de vaardigheden als uiteindelijke doelstelling (buitenste cirkel) te raken, hebben we een hele weg af te leggen. In The Swallow hebben we vanuit deze optiek een aantal programma opgezet (cirkel tussenin). Deze programma’s lopen door elkaar, net zoals het bereiken van de vaardigheden niet in aparte lesjes kan worden gegoten. We deden voor deze programma’s veel

inspiratie op bij anderen, omdat er veel waardevol onderzoek en gedragen expertise is. Wij stelden hiermee ons kader vast. Elk voorstel tot verandering wordt op het model gelegd: past het in deze visie of niet? Programma’s kunnen worden aangepast, bijgestuurd of afgevoerd, maar de basis blijft dezelfde. Op deze manier zijn we er ook van overtuigd dat het pedagogisch model bruikbaar is voor andere scholen in Gambia

en ver daarbuiten. Omdat het kader gebaseerd is op universele basisbehoeften, en de pedagogische en didactische programma’s gebaseerd zijn op een brede diversiteit van emanciperende ideeën, hopen we een bijdrage te kunnen leveren naar een meer geëmancipeerd onderwijs, niet alleen in Gambia maar overal waar men interesse heeft opvoeding in deze richting te vernieuwen.


Pagina 6

Fysiologische noden Dit zijn de meest nodige behoeften zoals ademhalen, water drinken, eten, toiletbezoek… Wanneer aan deze noden niet wordt voldaan kunnen we ziek worden, voelen we irritatie, pijn, honger, oncomfortabele omstandigheden,

enz. Deze nare ervaringen motiveren ons om de noden zo spoedig mogelijk te temperen en zo in balans te blijven. Eenmaal de fysiologische noden zijn bevredigd, kunnen we beginnen denken aan andere dingen. Om precies deze

reden worden we wel verplicht veel aandacht te schenken aan deze noden. Een kind met honger bijvoorbeeld, kan niet leren, dat denkt alleen maar aan z’n lege maag…

5 componenten voor een programma gezondheid & duurzame ontwikkeling The Swallow creëerde een programma dat gebaseerd is op publicaties van de Wereld Gezondheid Organisatie, Unicef en de Child-to-Child Trust. Een programma ‘ter bevordering van gezondheid en duurzame ontwikkeling’ omvat alle maatregelen die een school neemt om gezonder en duurzamer te worden en dit te verspreiden onder mensen die op school zitten of er werken, en hun families en lokale gemeenschap.

Het programma omvat 5 componenten: 1. een veilige, gezonde en duurzame schoolomgeving 2. gezonde en duurzame voedingspraktijken 3. accurate gezondheidsvoorzieningen in en voor de school 4. effectieve opvoeding duurzame ontwikkeling voor leerlingen en team 5. gemeenschappelijke acties duurzame ontwikkeling tussen de school en de gemeenschap

Algemene doelstellingen van het programma Aan het einde van de basisschool zijn de kinderen in staat: 1.Verantwoordelijkheden aanvaarden, rekening houdend met leeftijd, vermogen, plaats in familie en gemeenschap, voor het behoud en de verbetering van eigen gezondheid, die van anderen & omgeving. 2.Zich realiseren wat ze zelf kunnen doen op school en thuis, en wanneer ze zich beter wenden tot een volwassene. 3.Begrip verwerven omtrent de betekenis ‘goede gezondheid’, niet alleen in relatie tot het lichaam, maar ook i.f.v. gezonde geest, emoties en relaties. 4.Zich realiseren dat de gezondheid van het individu nauw verbonden is met de

instandhouding van een schone, veilige en duurzame omgeving. 5.Beseffen dat iedereen, inclusief elk kind, het recht heeft op een minimum aan gezondheidskennis en vaardigheden en de plicht heeft deze door te geven aan anderen. 6.Beseffen dat de bekwaamheid om anderen te helpen afhangt van het vermogen tot luisteren en begrijpen van die anderen. Dit is op zijn beurt gebaseerd op de attitude van respect voor anderen en hun meningen. 7.Beseffen dat vele omstandigheden die de oorzaak kunnen zijn van een slechte gezondheid, kunnen worden voorkomen door goede gezondheidspraktijken,

en dat slechte gezondheid dikwijls geen zaak is van pech hebben of slechte wil van anderen. 8.Beseffen dat een goede gezondheid ook afhangt van het kunnen nemen van beslissingen in nieuwe situaties. De vaardigheid ontwikkelen deze beslissingen te kunnen nemen en druk van anderen te weerstaan. 9.Traditionele gewoontes en overtuigingen omtrent gezondheid kunnen beoordelen om een opinie te vormen omtrent voordeel/schade die ze kunnen berokkenen. Gebaseerd op het School Action Program ontwikkeld door de Kenyatta University in Kenia, en gepubliceerd in ’Health Promotion in our schools’, door Hugh Hawes, 1997.

Component 1: een veilige, gezonde & duurzame schoolomgeving Eén voorbeeld over de aanpak: de teams van The Swallow. Alle kinderen zijn verdeeld in klasdoorbrekende groepen van zo’n 12 leden. Eén van de oudsten is de leider. Teams hebben de naam van een groente of fruit. Foto’s en namen hangen uit, zodat ieder z’n team terugvindt. Elk team heeft een gezond-

heidstaak, die elke dag na de middag wordt uitgevoerd: een bepaalde klas vegen, vuilbakjes leegmaken, papiertjes op de speelplaats oprapen, planten water geven, reftertafels schoonvegen, inspectieronde op zoek naar kapotte items,… Alle volwassenen horen tot een taak en doen mee, zodat het motive-

rend is voor de kinderen. Aan het eind van elke week wordt de wisselbeker uitgereikt aan het team dat het beste kon samenwerken!

Pagina 7

Component 2: gezonde en duurzame voedingspraktijken Vanaf het prille begin van The Swallow beslissen we een (gratis) dagelijkse gezonde maaltijd te koken voor alle kinderen. Met specifieke aandacht voor: -Zo veel mogelijk lokale producten. Al is de realiteit dat deze duurder zijn dan de ingevoerde, en we dus, i.f.v. het budget, hier niet altijd kunnen aan voldoen. -Promotie van bonen en pindanoten, als een goede vervanger voor vlees & vis. Minstens eens per week staat er een vegetarisch gerecht op het menu.

-Promotie van variatie in granen. In Gambia eet men hoofdzakelijk witte rijst. We willen de kinderen ook andere granen leren eten. -Promotie van groenten: een moeilijke opgave, dit schijnt een internationaal probleem te zijn… :) -Beperken van suiker. Lokale gerechten worden op hun suikergehalte aangepast. -Zo veel mogelijk variatie. Een menu van 8 weken, waarin telkens verschillende

gerechten. -Gerechten mogen niet te duur zijn. We moeten de sponsoring rond krijgen. Maar we willen ook een voorbeeld kunnen zijn voor de families, en die hebben zeer kleine budgetten.

Component 3: accurate gezondheidsvoorzieningen in en voor de school Anders dan in België, bestaat er in Gambia geen CLB, geen medisch toezicht voor kinderen basisschool en kan ook dikwijls

van thuis uit weinig worden opgevolgd. In The Swallow volgen we de kinderen op: gewicht, grootte,… Er gaat veel energie naar EHBO, met specifieke aandacht voor het gebruik van water als medicijn voor een variatie aan problemen.

Component 4: effectieve opvoeding gezondheid & duurzame ontwikkeling Wanneer kinderen de gezondheidsvoorziening op school ervaren, wanneer ze ingeschakeld worden in het onderhouden van de schoolomgeving en een dagelijkse gezonde maaltijd krijgen, leren ze al heel wat over gezondheid vanuit ervaring. Maar dit is niet genoeg. Er zijn heel wat onderwerpen waarover ze moeten leren alvorens voor hun eigen gezondheid te kunnen instaan. Ook de

leerkrachten moeten steeds bijleren om een goed rolmodel te zijn: deze training wordt opgenomen in de wekelijkse personeelsvergadering. Voor de kinderen zijn er gezondheidslessen in de klas, elk trimester een schoolproject, elke vrijdag gaat minstens één van de ateliers over gezondheid. Het uitgebreide curriculum gezondheid dat wordt gevold is ontwikkeld in samenwerking met de WHO.

Kebba Omar viel van z’n fiets tijdens het keuze-uurtje. Hij verwondde z’n been, eigenlijk niets ernstigs. De wond werd elke dag schoongemaakt en afgedekt. Het genas niet en de ouders namen hen mee naar de dokter: Kebba Omar kreeg een tetanus injectie en antibiotica. Maar de wond genas nog steeds niet. We begonnen ons te verdiepen in het genezen van wonden en vonden de verklaring: Kebba Omar had een tekort aan vitamines, en dus was z’n lichaam niet sterk genoeg om te genezen. We gaven hem een extra vitaminekuur en binnen de twee weken was de wond genezen! Sinds deze ervaring worden er altijd direct extra vitamines gegeven aan kinderen met slecht genezende wonden...

Genoeg bewegen is een belangrijk deel van het gezondheidsprogramma!

Component 5: gemeenschappelijke acties The Swallow wil een open en brede school zijn, met een duidelijke link met de gemeenschap. Gezondheidsacties zijn een zeer directe en zinvolle manier om aan deze link te werken, omdat het één van de focuspunten is in de Gambiaanse maatschappij. De jeugdwerking Mboolo op zaterdag is open voor alle kinderen: ook zij die elders of nergens naar school gaan zijn welkom. Duurzame ontwikkeling, met specifieke

aandacht voor voedselzekerheid, vormt telkens de basis van de aanpak, en komt ook expliciet aan bod. Enkele voorbeelden van activiteiten: aan het eind van een project over EHBO trekken alle kinderen huiswaarts met een zelfgemaakte folder om thuis het geleerde uit te leggen; tijdens een project over het behoud van bomen, maken de jongeren posters en gaan ze overal in de wijk ophangen; zelfge-

maakte filmpjes over gender worden in het buurtcentrum geprojecteerd; we organiseren een gezondevoeding-parade met muziek door de wijk en delen ondertussen onze zelfgemaakte folders uit...

Vrijwilligers vanuit The Swallow aan het werk voor Nyodema, een van de partnerscholen.


Pagina 8

Nood aan zekerheid & veiligheid geeft aanleiding tot een programma welbevinden De nood aan veiligheid omvat fysische veiligheid, nood aan bescherming, zekerheid, orde… We vertaalden dit in The Swallow naar een programma rond welbevinden. De graad van welbevinden toont hoe de opvoedkundige omgeving er in slaagt een kind zich veilig te laten voelen: het gevoel ‘thuis’ te zijn, met zichzelf in contact zijn en zich emotioneel veilig te voelen. Al garandeert het nog geen ontwikkeling, welbevinden is een belangrijke basis voor die ontwikkeling. Na uitgebreide interviews en observaties op zeer diverse scholen in Gambia en daarbuiten, moesten we in The Swallow tot de conclusie komen dat de nood aan veiligheid niet was vervuld. Vele kinderen hebben angst om naar

school te komen omwille van diverse redenen. We zetten een programma op rond welbevinden, vanuit deze nood aan veiligheid. Algemene doelstelling is het creëren van een veilige plaats voor kinderen, waar het welbevinden van elk kind afzonderlijk een prioriteit is. Voor de kinderen zelf is het doel: te leren omgaan met emoties en te kunnen bijdragen aan een gestructureerde en veilige omgeving.

De 3 componenten van het programma leggen de nadruk op al deze aspecten van veiligheid: 1.een school zonder geweld creëren 2.omgaan met gevoelens 3.structuren in het schoolleven verbeteren.

Een interview met de leerlingen in The Swallow toonde de twee belangrijkste redenen waarom ze graag naar The Swallow komen: eerste reden is dat ze elke dag een maaltijd krijgen; tweede reden is dat ze niet worden geslagen door de leerkrachten (iets wat in andere scholen nogal eens gebeurt). Dit was voor ons een signaal dat de eerste basisnoden inderdaad belangrijk zijn voor kinderen, zelfs op school.

Geweld en emoties Maar kinderen moeten het voelen als ze niet willen luisteren, horen we steeds zeggen. Onze ouders reageren ook: onze Afrikaanse kinderen zijn anders, ze hebben af en toe een mep nodig. The Swallow heeft nu al enkele jaren ervaring, en we observeerden dat de meeste kinderen zich heel goed kunnen gedragen, zonder enige vorm van lichaamsstraf. Deze kinderen hebben, door de manier van werken op school, een interne motivatie ontwikkeld om zich goed te gedragen. Zelfs als de leer-

kracht er niet is, zullen ze zich houden aan een aantal afspraken. De leerkrachten zijn hierin belangrijke rolmodellen: zij slaan niet, en kunnen dat dus ook eisen van de kinderen ten opzichte van elkaar. Er lopen af en toe projecten rond geweld, rond pesten,… en er is extra ondersteuning voor kinderen die daar moeite mee hebben. Omgaan met gevoelens maakt dat je je kan beheersen waar nodig, maar ook dat je de kans krijgt je gevoelens te

uiten. Er wordt gewerkt met de ‘doos vol gevoelens’ van CEGO, met aangepaste en herkenbare verhalen. Daarnaast zijn er in de klas praatrondes en kleinere expressiegroepen. Er zijn bovendien ook een aantal volwassenen op school die fungeren als vertrouwenspersoon. Muurschilderingen zijn er als een blijvend aandachtspunt, die kinderen er elke dag aan herinneren, dat gevoelens op school bespreekbaar zijn. Kinderen met sociale beperkingen krijgen extra begeleiding en afspraken.

Structuren in het schoolleven Om een veilige omgeving te creëren, kan structuur een belangrijke rol spelen. Wanneer mensen spullen weten te vinden, weten wat er in het verloop van de dag zal gebeuren, weten wat zij zullen doen… geeft dit een groter gevoel van veiligheid en welbevinden. Structuur in tijd is niet evident in Gambia. In The Swallow beginnen we op tijd, hebben we tijdslijnen in de klas en lesroosters per week. Er zijn heel wat activiteiten die elke week terug komen en bekend worden gemaakt door bv. samenkomst op dezelfde plaats of het

zingen van een bijhorend lied. Voor de activiteiten in de klas zijn de materialen overzichtelijk en vlot bereikbaar, hoeken duidelijk ingedeeld zodat de kinderen veel zelf kunnen uitvoeren. Voor het keuze uurtje van de kleuters staat al het materiaal in bakken klaar: een groepje kinderen wordt aangeduid, nemen hun bak naar buiten en kunnen meteen aan de slag. The Swallow heeft er voor gekozen om geen grote speelplaats in te richten, maar plande het grote gebouw in het midden. Speelmogelijkheden liggen er

rond, in diverse afgebakende terreintjes, rustige momenten kunnen ook op de binnenplaats. Alle klassen hebben een kleur waardoor zelfs de kleinsten gemakkelijk hun klas terugvinden in een groot gebouw.

Pagina 9

Nood aan geborgenheid en affectie Deze noden omvatten relaties gebaseerd op emoties in ‘t algemeen, zoals: vriendschap, intimiteit, het hebben van een ondersteunende en communicatieve familie of groep. Kinderen hebben nood aan aanvaarding en liefde, ze moeten zich geborgen voelen in de groep waar ze zich bevinden. Het is ook belangrijk om hun plaats te vinden in de ‘grote’ wereld, en te weten dat ze er aanvaard worden. Voor een groot deel van de jongeren is dit laatste een gevoelig onderwerp. Europa en Amerika worden beter geacht: ze moeten zelfs hun taal spreken en hun eigen talen worden denigrerend ‘lokale’ talen genoemd, of zelfs ‘dialecten’. Zwarte mensen zijn zeker niet volledig aanvaard in de wereld, en 90% van de Gambianen is moslim: hun gods-

dienst is het slachtoffer van heel wat kritiek. Een groot deel van de jongeren is er daarom van overtuigd dat ze niet veel waard zijn, geen echte plaats hebben in de wereld, en dat het beter is om iemand anders te zijn, op een andere plaats. Het is duidelijk belangrijk om dit tegen te gaan. In The Swallow leren we dat iedereen erbij hoort, wie of wat je ook bent. En dat iedere mens op de wereld moet aanvaard worden als gelijke. Om je ergens aanvaard en geborgen te weten is verder communicatie heel belangrijk. Taal en expressie worden vanuit deze hoek zeer functioneel bekeken: het zijn middelen om te communiceren, geen bladzijden abstracte leerstof die je gewoon moet studeren.

Component 1: aanvaarding van alle kinderen Er worden 30 kinderen toegelaten per klas, al is de richtlijn van het ministerie 45. Een school van zo’n 120 kinderen is ideaal voor het welbevinden van kinderen en team. We willen daarom pleiten voor kleine scholen, en hebben geen ambitie om een grote school te worden! Met een speciale methode trekt een school dikwijls een geselecteerd publiek aan. Dat willen we vermijden: we zijn een project voor arme mensen die in de buurt wonen. Er is bij inschrijving voorrang voor broers en zussen, en voor kinderen uit de directe buurt. Er worden meer plaatsen voorzien voor meisjes, om hen aan te moedigen naar school te gaan. Ook kinderen met beperkingen worden ingeschreven, eventueel met een aangepast programma: er zitten in The Swallow een aantal kinderen die op andere scholen werden geweigerd… Door dit inschrijvingsbeleid is het publiek in The Swallow zeer divers. Er zijn gezonde, gelukkige kinderen. Maar anderen ook: met moeilijke achtergrond, ondervoed, verlaten door de ouders of mishandeld… Er zijn kinderen met mentale of fysische beperkingen, met autisme, met het syndroom van Down… Iedereen die in The Swallow binnenkomt, wordt in de eerste plaats aanvaard hoe hij/

zij is. Vanuit de basisnoden van deze kinderen, zoeken we naar de beste aanpak. Er worden een tiental talen gesproken. Het aanvaarden en stimuleren van deze talen vinden we heel belangrijk. Voor de lessen zijn ongeveer alle kinderen ‘anderstalig’ aangezien het officiële onderwijs in het Engels is. Voor het gevoel van aanvaarding is het accepteren van de gesproken taal zeer belangrijk. Bovendien moeten kinderen de vrijheid krijgen zich in eigen taal te kunnen uitdrukken. Het is soms een echte toren van Babel in de klas, maar er zijn altijd wel vertalers en naar het leren omgaan met anderen is dit een zeer rijke belevenis! Er zijn 90% islamitische, zo’n 8% christelijke en sommige niet-gelovige kinderen. Gambianen zijn er trots op dat al deze overtuigingen goed met elkaar kunnen samenleven. Buren accepteren elkaars gebeden, ceremonies en vieringen. Met belangrijke feesten doen Islamieten zelfs mee met Christenen en omgekeerd. In The Swallow vinden we het belangrijk dat deze harmonie wordt bevestigd. In projecten komen alle overtuigingen aan bod: gebedsplaatsen bezoeken, luisteren naar verhalen en ieders waardigheid en keuze aanvaarden.


Pagina 10

Component 2: klasdoorbrekende acties omtrent team spirit Om aan de nood aan geborgenheid en affectie te kunnen voldoen is team spirit essentieel. Het gevoel ergens bij te horen komt niet vanzelf, daar moet elke dag opnieuw aan gewerkt worden. Groepen worden op diverse wijze gestimuleerd: klasgroepen zijn de meest evidente, we kiezen bewust voor graadsklassen, zodat de ouderen de jongeren kunnen helpen. Daarnaast ontwikkelden we een klasdoorbrekend systeem van teams, waar de kinderen in de eerste plaats voor elkaar zorgen, waar ze gemeenschapstaken uitvoeren en waar de teamleiders elke week vergaderen. Kinderen moeten ook het gevoel krijgen dat ze een deel zijn van de gehele

school. Er is een leerkrachtentheater op maandagmorgen: een humoristische en gezellige manier om de week samen te starten. En aan ‘t eind van de week is er ‘Micado’, een samenkomst waar er gezongen wordt, waar jarigen gevierd worden, waar het beste team de wisselbeker krijgt, waar we al eens dansen of een voorstelling krijgen van een van de klassen. In het jeugdwerk op zaterdag zorgt ‘Goorgoorlu,’ een theaterfiguur, voor de team spirit. De groep kinderen krijgt elke week een opdracht die ze samen moeten uitvoeren: het gehele team wint alleen als ze de uitdaging met z’n allen aankunnen, zo niet wint Goorgoorlu.

Micado, een fantastische afsluiter voor het eind van de week!

Component 3: functionele taal als essentieel deel van het curriculum We gaven al aan dat het aanvaarden van alle talen op school belangrijk is. Taal bestaat in de eerste plaats om te communiceren. Alfabetisatie in de moedertaal is het beste, dat werd langs alle kanalen bewezen. In Gambia gebeurt dat niet. The Swallow mengt zich in het debat, om onderwijs in Wolof of Mandinka aan te moedigen. In de meeste scholen is ‘taal’ alleen Engels, en staat ver van het dagelijks leven. Het staat vooral voor memoriseren en saaie les-

sen. In The Swallow willen we focussen op het functionele van de taal, en zijn steeds op zoek naar directe toepassingen: een folder die mee naar huis gaat, een artikel op de nieuwsmuur, praatronde met alle aanwezige talen en schrijven wordt fun met schrijfdans… Voor vreemde talen proberen we te werken met echte anderstaligen. Kinderen vinden het fijn om Engels te proberen spreken tegen een anderstalige leerkracht, omdat ze weten dat die

geen Wolof begrijpt. Organisatorisch niet evident, maar voor de jongere kinderen is het veel duidelijker als één taal kan gekoppeld worden aan één persoon. In Gambia leert men in principe eerst het alfabet, met de naam van de letters. Leren lezen is zo heel moeilijk. De leesmethode in The Swallow wil vooral de nadruk leggen op de binding van klanken en letters. Leesonderwijs is een grote uitdaging in een land waar geen leescultuur is...

Tijdens een personeelsvergadering beslissen we de samenstelling van de teams, stellen we ons vragen bij Bubacarr. Hij baart ons elke dag zorgen omwille van agressief gedrag. Welke teamleider kan hem aan? Iemand die sterk genoeg is? Uiteindelijk kiezen we voor een teamleider die echt niet van vechten houdt, en altijd de eerste is om iets te komen melden aan de leerkracht. Hij wordt ook uitdrukkelijk gevraagd dat te doen. Al zal hij ook het agressief gedrag van Bubacarr niet kunnen stoppen, het team zal er ook niet het slachtoffer van zijn.

Op de speelplaats wordt een witte muur omgetoverd tot ‘The Swallow News Wall’. Met een paar likjes verf wordt het een opvallend punt! Elke klas heeft hier een plaatsje om teksten en tekeningen te komen plakken. Tijdens de speeltijd kunnen alle kinderen gaan kijken. Schrijvers worden zo gemotiveerd, want hun teksten worden echt gelezen. In de klas wordt de vrijheid gegeven om een ‘vrije’ tekst te maken voor de nieuwsmuur. De speeltijd heeft er een rustige activiteit bij. Ook ouders kunnen meelezen. En het kost zo goed als niets!

Uit functioneringsgesprekken haalde ik de sterke punten van de school, gezien door de ogen van de leerkrachten. Juf Suwaibatou geeft de Rode Stoel bij de jongste kleuters aan. Dit is de stoel waar je moet op gaan zitten als je iets wil zeggen in de praatronde. Het is heel duidelijk op deze manier wie verondersteld wordt te praten en wie te luisteren. Het schijnt de kleinsten ook aan te moedigen om te spreken: de stoel is mooi, en ze voelen zich speciaal als ze erop zitten!

Pagina 11

Nood aan achting en waardering Er zijn twee aspecten verbonden aan deze noden. Ten eerste is er de nood aan achting voor zichzelf: zelfrespect. Het andere aspect is achting & waardering voor anderen en van anderen. Onevenwichtigheid op dit niveau kan leiden tot een te laag zelfvertrouwen, minderwaardigheidsgevoelens of een te hoog gevoel van eigenwaarde, grote geldingsdrang. De nood vertaalt zich in de praktijk tot het iets willen bereiken, onafhankelijkheid, prestige, erkenning, meesterschap, status is sociaal verband.

In The Swallow hebben we dit in een antivooroordelen programma gegoten. Hoofddoelen van dit programma zijn: 1.een goedgeïnformeerde, zelfbewuste identiteit opbouwen 2.Een comfortabele, empatische interactie hebben met mensen van diverse achtergronden 3.Kritisch nadenken over vooroordelen & stereotiepen 4.Opkomen voor zichzelf en voor anderen, in het geval van vooroordelen

Met respect luisteren naar iedereen in de praatronde

Respect voor alle mensen in The Swallow en ver daarbuiten

Een poppentheater over mannen, vrouwen en leren koken!

In The Swallow willen we dat iedereen gelijk is, of je nu leerling, leerkracht, stagiair, ondersteunend personeel, directeur of ouder bent. We willen op

geen manier tonen dat de ene beter of hoger zou zijn dan de andere. We eten samen, werken samen, en niemand staat boven de afspraken. Iedereen met positieve ideeën is welkom om een bijdrage te leveren aan ons centrum. De ondersteunende mensen werken gewoonlijk wat naast de gewone schoolactiviteiten. We ontdekken graag de talenten van deze mensen en schakelen hen mee in. Zo geeft Mariama, de kokkin, de workshop koken op vrijdag; klusjesman Momodou leert de kinderen taekwondo, want heeft zelf een zwarte gordel; en Jojo, de secretaresse blijkt het op zaterdag prima te doen als jeugdwerker met de jongeren! Zeer specifieke aandacht gaat naar gender gelijkwaardigheid. In Gambia is er een zeer traditionele patriarchale cul-

tuur. In ons inschrijvingsbeleid worden aparte plaatsen voor meisjes voorbehouden. Tijdens de activiteiten draaien we graag de rollen eens om, om discussies open te trekken. Gemeenschapstaken doen we met z’n allen. En af en toe organiseren we expliciete projecten op school of in de jeugdwerking omtrent gender thema’s in een creatief kleedje: poppentheater, film,… Nieuwsgierige kinderen hebben we graag in The Swallow. De wereld op school: we organiseren ontmoetingen met anderen, andere culturen, andere gewoontes… Er is een wereldhoek in elke klas, en de wereld is nooit veraf in de projecten. Uitwisselingspakketten geven ook concrete invulling aan respect voor anderen die veraf wonen.

Positieve motivatie helpt het zelfvertrouwen Positieve boodschappen helpen het zelfvertrouwen. Leerkrachten moeten daar ten allen tijde op letten. Maar er zijn ook enkele structurele activiteiten om het positieve gedrag te benadrukken: -Aan het einde van de week is er schoolbijeenkomst. Het team dat het beste zijn taken heeft uitgevoerd, krijgt de

wisselbeker en een groot applaus. Hun naam hangt de hele volgende week zichtbaar voor iedereen naast de beker! -Niet alleen de teams, maar ook de individuele kinderen komen aan bod. Uit elke klas wordt iemand gekozen als ’beste student van de week’. De redenen zijn uiteenlopend (van de grappigste mop tot niet-gevochten of flink

meegewerkt…) maar iedereen komt wel eens aan bod. Dat wordt op de personeelsvergadering nauwkeurig bijgehouden. De genomineerden voor deze week staan vooraan terwijl de leerkracht uitlegt waarom ze winnen, ze mogen een kleine prijs kiezen uit de doos en krijgen ook een daverend applaus.


Pagina 12

Nood aan kennis Mensen hebben de nood om hun intelligentie te verhogen en kennis te vergaren. Cognitieve noden is de behoefte te leren, te exploreren, te ontdekken, te ordenen om op die manieren een betere begrip te ontwikkelen van de wereld rondom. Dit is een belangrijk deel van de basisbehoeften in functie van onderwijs. Als we deze natuurlijke behoefte aan kennis kunnen gebruiken in de school, dan zullen kinderen veel meer gemotiveerd zijn om te leren. We vertaalden dit in The Swallow naar aandacht voor betrokkenheid: als kinderen zich betrokken voelen is dat vooral vanuit hun persoonlijke motivatie en interesse, hun nood iets te begrijpen dus. The Swallow

baseert zich voor dit programma op de en geboeid is; een grote mate van eneronderzoeken en parameters van het gie vrijmaakt, een sterke voldoening CEGO (Leuven), waar ‘betrokkenheid’ ervaart en zich ten volle in de situatie een zeer ver uitgewerkt thema is. Bij engageert; omdat: de activiteit aansluit CEGO hangt ‘welbevinden’ hier nauw bij zijn exploratiedrang en zijn individumee samen, zo ook voor The Swallow. eel behoeftepatroon; en zich aan de Het welbevinden is opgenomen onder grens van zijn individuele mogelijkhehet programma in functie van de nood den situeert, waardoor ontwikkeling aan veiligheid. Volgens CEGO staat be- ontstaat. (www.CEGO.be/sites/images/ trokkenheid voor: een bijzondere kwali- betrokkenheid). teit van menselijke activiteit die zich Vanuit hun ervaringen en voorstellen volgen we 5 acties tot betrokkenheid. laat herkennen aan geconcentreerde, aangehouden en ...leren is een actief proces, leren is cumulatief, leren is een tijdvergeten activiteit waarconstructief proces, leren is contextgebonden, leren is bij de persoon zich openstelt, betekenisvol leren, een cognitief conflict is de stimulus op een intense wijze waarvoor leren, leren is een kwestie van extensieve oefening, kennis ontstaat en ontwikkelt in een sociale context, leren neemt en betekenissen eris zelfregulerend en doelgericht. vaart; zich gemotiveerd voelt

Acties tot betrokkenheid: diverse werkhoeken in de klas Waar ongeveer alle scholen in Gambia de tafels netjes op rij zetten en kinderen frontaal naar leraar en bord kijken, heeft The Swallow gekozen voor een andere aanpak. In de graadsklassen van het lager krijgt één leerjaar een instructie, terwijl het andere leerjaar diverse werkhoeken heeft. Het benodigde materiaal is in de nabijheid van de werktafel te vinden. Er is een hoek voor schrijven, lezen, rekenen, project, ‘art&craft’, fijne motoriek, boeken, techniek, spel.

Bij het overlopen van het lijstje kunnen we vaststellen dat zelfsturing en zelfregulatie centrale begrippen zijn bij leren. Willen we zicht krijgen op wat kinderen en jongeren daadwerkelijk van het leerproces hebben opgestoken, dan moeten we in de evaluatie ook een uitspraak kunnen doen over hun zelfsturing, over hun engagement en over hun kennisconstructie. (uit: Competentieontwikkelend evalueren, Ludo

Dit is geen evidente keuze: Heylen, in: EE-m@agazine, echo’s uit het ervaringsgericht onderleerkrachten zijn continu in wijs, jaargang 2009-10) een leerproces om dit organisatorisch in goede banen te leiden, in stand houden van het materi- tenzij een kring voor praatrondes , veraal is een zorg, en er moet steeds ge- halen… We ontdekten een extra voorzocht worden naar een evenwicht tus- deel voor arme scholen: door de hoesen zo basis mogelijk werken, maar toch ken kunnen we ook werken met minder de materialen hebben die echt nodig materiaal. Heb je maar 2 scharen? Richt zijn. Voor kleuters zijn er meer hoeken, dan een kniphoek in voor 2 kinderen, wat voor Gambia totaal onbekend is. terwijl de rest iets anders doet. Hier is geen klassikale instructieplaats,

Werken met projecten en thema’s vanuit de interesse van de kinderen Vakken als aardrijkskunde, sociale studies… worden geïntegreerd gegeven, en verwerkt in projecten. In de projecten zit meestal veel taal, expressie… Minstens één project per trimester gaat expliciet over gezondheid. De hele school heeft een gelijklopend breed thema, maar per klas wordt dat anders ingevuld. Leerkrachten helpen elkaar bij het uitwerken van een project. Onderwerpen van de kinderen laten komen, bleek zeer moeilijk: prikkelingen van buiten uit zijn zo beperkt, dat we die

eerst zelf moeten aangeven om interesse op te wekken. Waar mogelijk wordt gewerkt naar een resultaat van het project, dat eventueel kan voorgesteld worden aan de rest van de school, ouders, de gemeenschap… Zo maakte een klas opnames zoals voor een echte radio, leerden we weven, speelden we toneel over geld, hielden een tentoonstelling met onze 3D kunstwerken, enz.

Pagina 13

Actieve workshops op vrijdag Vrijdag is in Gambia een halve dag voor school, met nogal wat afwezigheden in de scholen. Niet in The Swallow: elke vrijdag komen de kinderen blij naar school: joepie, het is workshopday! We beginnen met een lied, alle kinderen worden verdeeld en dan handen uit de mouwen: werkwinkels moeten per definitie actief zijn. De workshops zijn klasdoorbrekend, waarbij de ouderen de jongeren kunnen helpen. Iedereen die kan doet mee, ook ondersteunend personeel: secretariaat, keuken, … iedereen wordt ingeschakeld. Af en toe komt een ouder meedoen, wat zeer positief onthaald wordt. Dat zorgt er dan ook voor dat we in wat kleinere groepen kunnen werken. En elke begeleider kiest iets uit z’n eigen capaciteiten en talenten.

Voorbeelden van workshops in The Swallow Chef kok: -puree van aardappelen maken -vis koken, vissla bereiden, opeten met brood -bissap drankje leren maken & opdrinken Sportvrouw/man: -atletiek -basket -taekwondo Gezondheidswerker: -tanden poetsen -posters over hygiëne tekenen en ophangen -interview met een expert over malaria Tuinier: -compost leren maken -zaaien, wieden… -de muur aan de tuin beschilderen met groenten Artiest & muzikant: -schilderen, kleien, tekenen... -muziek maken, dansen, zingen... Ingenieur: -kapotte stoelen repareren -wetenschappelijke proefjes over elektriciteit -een groot huis bouwen met alle blokken van de school

Jeugdwerking ‘Mboolo Club’ op zaterdag Manjai, de buurt waar The Swallow huist, is een wijk met een van de hoogste concentraties aan kinderen die niet naar school gaan. Tijdens het weekend is er geen vrijetijdsbesteding voor de kinderen en jongeren. We besloten daarom een jeugdwerking op te zetten. Mboolo staat voor samenwerken en de werking doet meer dan vrije tijd vullen: we willen ook hier dat de deelnemers evolueren in levensvaardigheden. In de eerste jaren situeerden alle thema’s

zich rond voedselzekerheid en duurzame ontwikkeling. Nu zijn ze wat uitgebreider, maar steeds gekoppeld aan het dagelijkse leven en de interesses van de kinderen. Het is een uitdaging om soms complexe materies toch op een actieve manier aan te pakken. De indeling van de dag zelf brengt ook afwisseling. We starten met een theater door de leerkrachten, met dikwijls heel wat hilarische toestanden, om het thema voor te stellen. Dan gaan de kinderen zelf aan

de slag: toneel spelen, koken, vertellen… In de pauze komen sport en actief spel aan de beurt. Alle groepen stellen dan hun werk voor en er wordt samen een gezonde maaltijd gegeten. Na de opruim is er nog Goorgoorlu: een uitdaging voor de hele groep, waarbij allen winnen of Goorgoorlu wint. Tijdens de kerstvakantie en paasvakantie is er telkens een hele week Mboolo rond één thema, waarin we werken naar een groter resultaat.

Dagelijks keuze-uur voor de kleuters Na het middageten is het voor de kleuters te warm in de klas om nog actief te kunnen zijn. Dan is er voor alle kleuters keuze-uur buiten. Het aanbod is niet weloverwogen, eerder opportunistisch: we werken met wat er is… We kopen geen duur materiaal aan, spelen met wat we krijgen, maken zelf eenvoudige dingen en gebruiken ‘echt’ materiaal als oude kleren om te verkleden. In de klas wordt verdeeld wie er waarmee zal spelen. De aangeduide kinderen nemen hun bak materiaal en trekken er mee naar buiten, ze kunnen direct aan de

slag. Kleintjes die moe zijn, kunnen op de mat onder de boom een beetje rusten. Voor anderen is dit het favoriete moment van de dag. De leerkracht laat vrij spelen, en gaat zelf hier en daar meespelen, het ideale moment voor observatie van de kinderen. Voor kinderen met een mentale beperking uit de lagere klassen is dit een manier om onopvallend toch nog wat te kunnen spelen. Na de middag kunnen zij ook ergens buiten met materiaal bezig zijn, onder toezicht van de kleuterleerkrachten.

Muziekinstrumenten zijn een favoriete keuze !


Pagina 14

Nood aan schoonheid Mensen hebben nood aan een mooie omgeving of iets esthetisch aantrekkelijk: de aanwezigheid van natuur, symmetrie,… De mogelijkheden van mensen om zichzelf op die manier uit te drukken is ook belangrijk. Deze legt ook linken naar de andere noden: kunst maken kan een expressie zijn van gevoelens, het is een manier om te communiceren, je hebt er technische of cognitieve kennis voor nodig, enz. Er zijn veel mogelijkheden op school om tot expressie te komen: tekenen, schilderen, kleien, knutselen, drama, dans, muziek… Er schuilt wel een gevaar in te eng benaderen van deze activiteiten. Al te vaak zag ik de

leerkracht de expressie uitvoeren en de kinderen toekijken, of kinderen die geen inspraak hadden in ontwerp of techniek, en het modelletje van de leerkracht moesten na-apen. Dikwijls krijgen kinderen niet de kans hun eigen expressie te zoeken, en worden beperkt tot het herhalen van wat al zo dikwijls is gemaakt. The Swallow wil de kinderen aanzetten tot het ontwikkelen van vaardigheden om van schoonheid te genieten, en de vaardigheden zichzelf expressief uit te drukken via woorden of symbolen in een brede variaties van kunstvormen en materialen. Speeltuigen kunnen eenvoudig en toch mooi zijn!

Een aantrekkelijke infrastructuur

Niet alleen de kinderen vinden schoonheid belangrijk, ook de volwassenen die op school zijn. We zorgen er met z’n allen voor en besteden er expliciete aandacht aan. Schoonheid betekent in de eerste plaats dat het ‘schoon’ is: het heeft geen zin allerlei kunstvoorwerpen te zetten als er overal vuil rondslingert. Onze manier om de school proper te houden is beschreven in het programma omtrent gezondheid. In The Swallow

vinden we het fijn bomen en bloemen te planten voor de schoonheid van de natuur. Tegelijkertijd zijn we blij met de schaduw, en het fruit van de bomen! We houden van kleuren, en dus schilderen we deuren, klassen, tafels en stoelen en zelfs toiletten in vrolijke tinten! Artistieke creaties kom je overal op school tegen: geschilderd op de muren, op de eettafels, creatief speelgoed, tentoonstellingen van de kinderen...

Nood aan zelfverwerkelijking Deze nood geeft de mens het gevoel dat hij/zij het beste uit zichzelf wil halen: persoonlijk potentieel verwezenlijken, zelfontplooiing, het zoeken naar persoonlijke groei en piekervaringen. Volgens Abraham Maslow voldoet het gedrag van de zelfgeactualiseerde of de psychisch gezonde mens aan een aantal criteria: zij tolereren onzekerheid en nemen de realiteit efficiënt waar; Accepteren zich zelf en anderen voor wat ze zijn; Spontaan in gedrag en gedachten; Probleem-centrisch i.p.v. egocentrisch; Heeft gevoel voor humor; Is zeer creatief; Bestand tegen het aannemen van waarden en gedrag omdat het

wordt verlangd door de cultuur, hoewel niet expres onconventioneel; Bezorgd om het welzijn van de mensheid; Kan de eenvoudige ervaringen van het leven diep waarderen; Diepe, bevredigende inter-persoonlijke relaties aangaan met een paar mensen, in tegenstelling tot veel contacten; Kijkt objectief naar het leven.

Zelfverwerkelijking: wijsheid, spontaniteit, uit jezelf kunnen halen wat er inzit. Laten zien wat je kunt. De we-

reld aankunnen. Een leerling die na een goede instructie enthousiast in de tuin aan het werk gaat, zit te wroeten en na een half uur puffend en tegelijk stralend roept: ‘Ik ben klaar!’ Zo’n leerling heeft zichzelf verwerkelijkt.

Pagina 15

Productiviteit Zelfverwerkelijking kan zich onder andere manifesteren via productie. Piekervaringen kunnen ook op andere manieren, maar in The Swallow leggen we de nadruk op productiviteit. In de maatschappij is er nood aan vele mensen die in staat zijn arbeid op zich te nemen. Specifiek in Gambia wordt moeite gedaan de mensen te sensibiliseren terug in de landbouw te werken. We observeren heel wat jongeren die geen enkele productiviteit op zich nemen, geen betaalde job, geen landbouw, geen huishoudelijke taken. Heel wat jongeren hopen op een betere toekomst in het buitenland, en vinden het daarom niet nuttig

enige taak op zich te nemen terwijl ze ‘wachten’. Dit geeft een slecht effect op de maatschappij, maar ook op de jongeren zelf: zij ervaringen geen zelfontplooiing en blijven met die ‘honger’ zitten. Om de productiviteit aan te moedigen werkt The Swallow omtrent het reduceren van wachttijden in het normale schoolgebeuren, zodat kinderen leren actief te zijn en daarvoor ook zelf initiatief te nemen. Technische vaardigheden in het basisonderwijs zijn eveneens deel van dit programma. Allerlei technieken kunnen aan bod komen in projecten, workshops, hoeken, enz: houtbewerking,

Voedselzekerheid & duurzame ontwikkeling Het samenwerken aan de gemeenschappelijke taken maakt deel uit van het programma productiviteit. Het is belangrijk dat kinderen leren dat iedereen moet bijdragen aan de maatschappij. Niemand zou mogen zitten wachten op de anderen. We hebben mensen nodig die actief zijn! Deze activiteit en productiviteit is in Gambia, net zoals vele landen in het Zuiden, vooral nodig in de landbouw en

in duurzame ontwikkeling. Landbouw en visserij zijn belangrijke inkomstenbronnen voor het land. Er is daar tegenover te veel import van voedsel, wat de economie uit balans trekt. Het is belangrijk dat mensen, samen met hun overheid, werken aan voedselzekerheid en duurzame ontwikkeling: voor de voedselvoorziening voor deze en volgende generaties, voor het in stand houden van de lokale economie en voor het behoud van het milieu. In The Swal-

weven, elektriciteit, koken, bouwen,… We proberen dit op school te demonstreren of gaan op bezoek bij professionelen. Uiteraard kunnen de kinderen ook zelf proberen. Babou is een van de jonge mannen die elke dag rond de toeristen hangen. Hij is een djembé-speler, met af en toe een optreden. Maar meestal zit hij ergens op het strand, voor de afgelopen 8 jaar! Vandaag is niet tevreden. Zijn laatst overgebleven vriend vertrok net naar Engeland… Nu is hij dus de enige die nog over is, al z’n vrienden zitten al in het buitenland. Maar de rastaman is tegelijkertijd ook optimistisch: misschien zal hij de volgende zijn die kan vertrekken?

low is er een groetentuin en staan heel wat fruitbomen waar de kinderen voor werken, we eten zo veel mogelijk lokale producten, we springen zuinig om met water, we leren nadenken over duurzame ontwikkeling via zo veel projecten en sluiten ons aan bij nationale campagnes.

Als er nog speciale noden zijn... Zelfs het uitvoeren van al deze programma’s, gebaseerd op basisbehoeften, is voor sommige kinderen niet voldoende. Zij hebben ‘speciale noden’ omwille van een beperking, thuissituatie, ziekte, andere culturele achtergrond, lichaamsbouw, leeftijd, ontwikkelingsniveau, enz. Heel wat van deze kinderen worden in Gambia niet aanvaard in de scholen. In The Swallow willen we hen graag ondersteunen via een vorm van inclusief onderwijs. Er

bestaat slechts een zeer beperkt aanbod van buitengewoon onderwijs, waar we kunnen naar verwijzen. Er is geen externe begeleiding, clb of wat dan ook, en dus proberen we er zelf het beste van te maken. Er waren op die manier al speciale groepjes bij de kleuters voor expressie en gevoelens, in elke klas wel ergens een groepje voor extra lezen, schrijven of rekenen. Er zijn kinderen die aangepaste individuele lesroosters krijgen en bijvoorbeeld elke middag een

uurtje in de keuken mogen helpen of meespelen met de kleuters tijdens het keuzeuur. We besloten dat dit programma, naast het gezondheidsprogramma, zeer belangrijk is, en hebben er een specifieke leerkracht voor aangeworven, die de kinderen en hun evolutie opvolgt.

The Swallow Centre for Emancipating Education

vzw De Zwaluw Contactpersoon: Els Salembier Vlierkouter 14 9220 Hamme Telefoon: (052) 47 01 35 Fax: idem E-mail:[email protected] Rekening nummer: 001-3661747-73 De Zwaluw is erkend als vzw, uitsluitend werkzaam rond kwalitatief onderwijs.

Gambia The Swallow Centre for Emancipating Education P.O.BOX 3414 Manjai, Serrekunda (+220) 446 21 58 The Swallow is erkend als non-profit organisatie, als kleuterschool & als lagere school.

Wij hebben jouw hulp nodig! Er is geen financiële ondersteuning van de Gambiaanse overheid voor dit soort projecten. Al heeft de overheid onderwijs als één van de hoogste prioriteiten: het nationaal budget is zelfs te klein om de overheidsscholen naar behoren te laten functioneren. Ook ouders en partnerscholen zijn te arm om echte bijdragen te kunnen leveren. We draaien sinds 2008 volledig op eigen krachten, aangezien onze opstart- financiering van DGOS (via NGO Bevrijde Wereld) is afgelopen. Art for Africa is sinds een paar jaar onze grootste sponsor. Maar er zijn nog zoveel plannen! We rekenen daarom op jouw steun om The Swallow draaiende te kunnen houden. Dat zijn niet alleen de klassen en onze ‘eigen’ kinderen, maar ook het programma naar andere scholen toe: met deze activiteiten kan een veel groter aantal leerkrachten en kinderen bereikt worden. Jouw permanente opdracht zorgt voor zekerheid van een langdurige werking. Om de basiswerking van The Swallow te verzekeren hebben we maandelijks €3.500 Euro nodig. We zoeken dus 233 mensen die maandelijks €15 willen bijdragen! Ben jij één van hen? We houden je op de hoogte van de werking via een nieuwsbrief als je inschrijft www.theswallow.org op de website... Sprint meteen naar je bank!

Over het muurtje kijken... The Swallow groeide snel en kan nu rekenen op volle klassen, een actief team van medewerkers, enthousiaste ouders en een ondersteunende vzw in België. Ondertussen is The Swallow aan en nieuwe levensfase begonnen… Els & Lamin vertrokken terug naar België. Sinds 2008 neemt het lokale team het werk en de verantwoordelijkheden in handen. Zij worden vanuit België ondersteund en opgevolgd door Els en anderen, via vzw De Zwaluw. Art for Africa en vele anderen geven financiële steun. De activiteiten en plannen groeien door, zijn nog steeds een waardevolle bijdrage aan het onderwijs in Gambia en verdienen nog steeds ondersteuning! De steun die de organisatie daar nodig heeft is financieel,

moreel en pedagogisch inhoudelijk: alle aspecten zijn belangrijk! Naast het verder uitbouwen van deze ondersteuning, wil de vzw De Zwaluw een stapje verder de wereld in met ‘Kalikèn’ als internationaal kenniscentrum. We zijn steeds op zoek naar andere scholen & centra in het Zuiden die, net zoals The Swallow, zoeken naar een kwalitatief & emanciperend onderwijs. De uitwisseling met centra die we al kennen is zeer boeiend. We willen hier graag meer uitwisseling rond organiseren en willen op zoek naar wat meer wetenschappelijke grond onder onze voeten: wat is kwalitatief onderwijs, en hoe kunnen we dat in ontwikkelingslanden realiseren? Zin om op een of andere manier mee te werken? Geef ons een seintje!

The Swallow, Centre for Emancipating Education

Recommend Documents