TenderCert. Vergelijking tussen nationale bedrijfscertificeringen

TenderCert Vergelijking tussen nationale bedrijfscertificeringen Ondersteuning bij de deelname aan internationale aanbestedingen, aan de hand van het voorbeeld Nederland-Duitsland

www.deutschland-nederland.eu

Inhoud Inleiding - Waarom dit project?

......................................................................................................................

4

Huidige situatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Juridisch kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

• Europa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

- Drempelwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 - Keurmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

- Nieuwe richtlijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Vergelijken van (milieu en veiligheids-) certifcaten en stappenplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

• Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14



• Waarom een certificaat en de werking van een certificaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

- Managementsysteemnorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

- Criteria georiënteerde normen (en mengvormen)



- Het vergelijken van twee normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

• Het vergelijken van normcriteria of certificering ten opzichte van geen of andere certificering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

De auteurs Jean-Marc Abbing (Royal HaskonigDHV) Sven Keuter (Korte, Reckels, Ruhwinkel, Lammers) Jan-Hendrik Schmitz (DNL business) Kees Snaterse (Snaterse Civiele Techniek & Management) Frederik Wanink (DNL business) Joost Wery (Dijks Leijssen Advocaten & Rechtsanwälte)

Bronnen & Literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Colofon

............................................................................................................................................................................

20

TENDERCERT - 3

Inleiding - Waarom dit project?

Huidige situatie

In bijna ieder land is de publieke sector de grootste opdrachtgever. Ministeries, andere overheidsinstanties, publieke organisaties al deze instellingen geven opdrachten voor het verlenen van diensten, werken of leveringen via een - min of meer - openbare bekendmaking aan geïnteresseerde bedrijven die een gestandaardiseerde procedure kunnen doorlopen.

Naar schatting schrijft de publieke sector in de Europese Unie jaarlijks openbare aanbestedingen ter hoogte van ca. 20% 1 van het bruto binnenlands product van de EU - ongeveer 2,5 biljoen euro - uit. Alleen al in Duitsland verstrekken Bond, deelstaten en gemeenten per jaar opdrachten ter waarde van ongeveer 300-400 miljard euro. 2,3

In de Europese Unie (en sommige geassocieerde landen zoals Noorwegen) is sprake van een bijzondere situatie: bedrijven uit alle lidstaten hebben het recht onbeperkt op aanbestedingen in het buurland te reageren en mogen geen nadeel ondervinden van het land van vestiging. Hierom heeft de EU via verschillende richtlijnen een Europees aanbestedingsrecht in het leven geroepen dat vooral wordt gebruikt als openbare aanbestedingen boven een bepaald volume (zie hoofdstuk 3) uitkomen. Deze Europese richtlijnen schrijven bepaalde handelingsrichtlijnen voor de uitschrijvende instantie voor. Toch heeft de EU ook op nationale aanbestedingen die onder een bepaalde drempelwaarde blijven een stempel gedrukt. Principieel – volgens het aanbestedingsrecht – moeten alle potentieel geschikte kandidaten gelijk beoordeeld worden en is het niet toegestaan om criteria aan aanbieders te stellen waar zij op grond van hun vestigingsland niet aan kunnen voldoen. Het gaat dan met name om het terrein van de certificering. Keurmerken, verklaringen en certificaten die een bedrijf onmogelijk in het eigen land (en deels zelfs in het land van de aanbesteding) kan verkrijgen, mogen niet als uitsluitend selectiecriterium gebruikt worden. De EU roept daarom alle uitschrijvende instanties op vergelijkbare bewijzen toe te laten. Uiteraard voor zover ze dan ook inderdaad dezelfde betekenis hebben. Tot zover de theorie. In de praktijk is er momenteel sprake van een heel ander beeld. Op alle niveaus zien wij al geruime tijd een toenemende vorm van certificaat-protectionisme. Bevoegde instanties en andere publieke instellingen kunnen via - deels onmogelijke - certificaateisen duidelijk

de aanbestedingsprocedure beïnvloeden en deze ten gunste van een bepaalde aanbieder sturen of doelgericht aanbieders uit andere landen van de aanbestedingsprocedure uitsluiten. Als een bedrijf het er dan toch op waagt zich voor een aanbesteding in te schrijven, dan stoot men al snel op administratieve en bureaucratische hindernissen. Geregeld wordt een vergelijkbaar certificaat zonder nadere uitleg afgekeurd. Wie in deze gevallen geen juridische ondersteuning zoekt, valt zeker buiten de betreffende aanbestedingsprocedure. Door onze eigen ervaring hebben wij besloten in het kader van een INTERREG-IVA project een aantal certificaten te onderzoeken en deze als voorbeeld met vergelijkbare, Nederlandse certificaten te vergelijken. Het doel: voorbeelden voor een vergelijking te creëren die andere bedrijven eenvoudig kunnen overnemen en aanbestedende diensten een oriëntatie geven. Het nu volgende onderzoek is in verschillende paragrafen verdeeld. Allereerst belichten wij de huidige situatie van de Duits-Nederlandse aanbestedingsmarkt en geven voorbeelden van situaties waarbij de aanbestedingen niet volgens de Europese regels van gelijke rechten uitgevoerd zijn. Vervolgens gaan we in op juridische aspecten en geven in aansluiting daarop een stappenplan aan de hand waarvan geïnteresseerde bedrijven zelf eigen vergelijkingen kunnen maken. Ten slotte maken wij door het geven van enkele voorbeelden inzichtelijk hoe het stappenplan in de praktijk kan worden gebruikt.

Alle instellingen in de publieke sector (gemeenten, ministeries, andere publieke organisaties) moeten zich daarbij houden aan de algemene aanbestedingsregels die via de volgende EU-richtlijnen in alle lidstaten geharmoniseerd zijn: • Aanbestedingsrichtlijn 2004/18/EG (“Richtlijn voor de aanbesteding van openbare opdrachten) • Richtlijn 2004/17/EG “Sectorenrichtlijn“ 3 In 2014 zijn de genoemde richtlijnen gemoderniseerd door: • Richtlijn RL 2014/24/EU “Richtlijn betreffende het plaatsen van overheidsopdrachten” • Sectoren-richtlijn RL 2014/25/EU “Richtlijn betreffende het plaatsen van opdrachten in de sectoren water- en energievoorziening, vervoer en postdiensten” • Richtlijn RL 2014/23/EU “Richtlijn betreffende het plaatsen van concessieovereenkomsten“ 4 In Duitsland is de harmonisering via (o.a.) de zogenaamde Verdingungsordnungen ingevoerd (VOL, VOB en VOF), in Nederland via het zogenaamde BAO (Besluit aanbestedings­regels voor overheidsopdrachten). In het kader van dit project is vooral het volgende onderdeel van het (Europese) aanbestedingsrecht van grote betekenis: beschrijvingen van de te verwachten prestaties moeten productneutraal zijn. Dat betekent concreet dat bij de vereisten in de uitschrijving “Specificaties niet op een bepaald product of afkomst of een bijzonder proces of op markten, patenten, typen van een bepaalde oorsprong of een bepaald productie mogen wijzen als daardoor bepaalde bedrijven of bepaalde producten bevoordeeld of uitgesloten worden”. 5

Op papier is dit een welkome boodschap: bedrijven van alle EU en geassocieerde landen kunnen volledig deelnemen aan openbare aanbestedingen van alle partnerlanden, voor zover zij aan de eisen voldoen. Bedrijven klagen echter al geruime tijd dat dit in de praktijk zelden het geval is. Dit komt duidelijk tot uitdrukking in een oneerlijke certificeringspraktijk door de aanbestedende instanties. Zo worden in het kader van openbare aanbestedingen bijvoorbeeld veiligheidscertificaten geëist, die alleen in het land van de opdrachtgever bestaan. Op zich is dit nog geen probleem zolang vergelijkbare certificaten van andere landen worden erkend. Als dit niet wordt vermeld of uitgesloten, kan het inschakelen van de certificerende instantie in het betreffende land helpen. Het probleem ontstaat als blijkt dat die instantie alleen binnenlandse bedrijven certificeert. Wat betekent dit? In de praktijk betekent dit dat er nationale certificaten zijn die buitenlandse bedrijven eenvoudigweg niet kunnen krijgen, om welke reden dan ook. Daarmee worden alle buitenlandse bedrijven in één keer van de aanbestedingsprocedure uitgesloten: duidelijk een van de nieuwste vormen van nationaal protectionisme.

EUR-Lex 2014 EIC-Trier, 2014 3 ABZ Bayern, 2014 4 Forum-Vergabe, 2014 5  Schütte, Horstkotte, Schubert, Wiedmann; Vergabe öffentlicher Aufträge Eine Einführung anhand von Fällen aus der Praxis, 42 ff., Kohlhammer 2011 1 2

Wij wensen u veel leesplezier.

TENDERCERT - 5

Het voorgaande deed zich in 2012 voor. Een Duits afvalverwerkingsbedrijf wilde inschrijven op een Nederlandse aanbesteding op het gebied van het verwijderen van oud papier. Bij deze aanbesteding was een zogenaamd OPK-certificaat vereist (afkorting van Oud Papier en Karton). Een geschikt Duits certificaat werd op grond van een (vemeend) gebrek aan vergelijkbaarheid van tevoren afgekeurd. Alle inspanningen van het Duitse bedrijf om dit certificaat te verkrijgen mislukten. De certificerende instantie liet weten dat men alleen Nederlandse en - sinds kort Belgische bedrijven certificeerde. Duitse bedrijven zouden niet in aanmerking komen voor dit certificeringsproces. Pas na meerdere klachten en gesprekken met de aanbestedende instantie kon de vergelijkbaarheid met overeenkomstige Duitse certificaten en normen worden aangetoond. Dat dit geen uitzondering is, toonde een onderzoek onder Duitse en Nederlandse gemeenten en aanbestedingsplichtige instellingen aan. In het kader van dit onderzoek zijn in totaal 60 Duitse en Nederlandse gemeenten en openbare instellingen langs de Duits-Nederlandse grens bevraagd over de mate waarin men ervaring met Europese aanbestedingen heeft en hoe men met buitenlandse certificaten omgaat.

Allereerst verraste het grote aantal gemeenten dat bijna nooit met Europese aanbestedingen in contact komt (gemiddeld maximaal 5 per jaar). Daarnaast wezen de meeste respondenten op de Europese wetgeving, waarbij de bieder verantwoordelijk zou zijn voor het verstrekken van een vergelijking. Veel respondenten gaven aan geen strategie voor het omgaan met buitenlandse certificaten te hebben. Men zou naar behoefte en naar goeddunken handelen. Sommige Nederlandse gemeenten hebben de krachten gebundeld en op deze manier een gemeenschappelijke inkoopstrategie geformuleerd, waarbij ook hier de vergelijkbaarheid alleen in individuele gevallen wordt gecontroleerd en dit alleen nadat de biedende partij een voorstel ter vergelijking heeft ingediend.

Juridisch kader Het verwijzen door een aanbestedende dienst naar een (privaatrechtelijk) keurmerk kan discriminerend zijn. Een keurmerk heeft vaak een nationaal karakter of een nationale oorsprong (bijvoorbeeld: Grüne Punkt of Max Havelaar). De diverse keurmerken stemmen vaak voor een groot deel overeen. Dat neemt echter niet weg, dat er veelal ook kleinere of grotere verschillen zijn. De kosten van het keurmerk in een ander land kunnen het betreden van deze markt belemmeren. Het eisen dat iemand een bepaald keurmerk heeft, kan daarom neerkomen op het maken van ongerechtvaardigd onderscheid.

Enkele ondervraagden gaven zelfs toe opdrachten in principe alleen aan bedrijven te gunnen die over het betreffende Duitse of Nederlandse certificaat beschikken. Men zou de indruk hebben dat de verschillende talen toch al een voldoende hindernis zouden zijn voor de meeste Europese concurrenten.

Onderstaand zal eerst worden ingegaan op het Europese kader. Vervolgens zal nog aandacht worden besteed aan de specifieke Duitse en Nederlandse situatie.

De resultaten van deze steekproef tonen eens te meer aan hoe onoverzichtelijk de Europese aanbestedingspraktijk is en hoe dringend kleine en middelgrote ondernemingen ondersteund moeten worden om zich goed te kunnen wapenen in het oerwoud van de certificaten.

In beginsel is een groot deel van het Europese aanbestedingsrecht alleen van toepassing als bepaalde drempelwaarden zijn overschreden. Zowel de Nederlandse als de Duitse wetgever hebben zich daarnaast bij hun nationale regelingen sterk laten inspireren door de Europese richtlijnen.

Europa

DREMPELWAARDEN In de Europese aanbestedingsrichtlijnen zijn drempelwaarden (drempelbedragen) vastgesteld. Een overheidsopdracht die evenveel of meer bedraagt dan het drempelbedrag moet verplicht Europees worden aanbesteed. Deze Europese drempelwaarden voor overheidsopdrachten zijn vastgelegd in artikel 7 van de richtlijn 2004/18/EG. Drempelwaarden voor speciale sectoren zijn vastgelegd in richtlijn 2004/17/ EG. De Europese Commissie stelt elke twee jaar nieuwe drempelwaarden vast. Hiernaast een overzicht van de drempelwaarden in euro’s (excl. btw) voor de periode 2014-2015 [Bron: VERORDENING (EU) Nr. 1336/2013)

Richtlijn 2004/18/EG Werken Leveringen en diensten, overheidsopdrachten op het gebied van onderzoeks- en ontwikkelingsopdrachten en telecommunicatiediensten, en diensten vallend onder bijlage 2B

5.186.000

207.000

Richtlijn 2004/17/EG Opdrachten voor leveringen en diensten in de sectoren water- en energievoorziening, vervoer en postdiensten

414.000

Opdrachten voor werken in de sectoren water- en energievoor­ ziening, vervoer en postdiensten

5.186.000

Richtlijn 2009/81/EG Opdrachten voor leveringen en diensten op defensie- en veiligheidsgebied Opdrachten voor werken op defensie- en veiligheidsgebied

414.000

5.186.000

TENDERCERT - 7

KEURMERKEN Keurmerken bevatten veelal technische specificaties, (sociale) voorwaarden en/of milieueisen waaronder de opdracht wordt uitgevoerd. Daarbij dient zoveel mogelijk verwezen te worden naar Europese, althans internationale normen en goedkeuringen. Als die er niet zijn mag verwezen worden naar nationale normen. Iedere referentie gaat vergezeld van de woorden “of gelijkwaardig”.

Internationaal

Europees

Nationaal

Als een aanbestedende dienst gebruik maakt van de mogelijkheid in het bestek te verwijzen naar specificaties, kan zij niet een inschrijving afwijzen met als reden dat de aangeboden producten en diensten niet beantwoorden aan de specificaties, indien de inschrijver in zijn inschrijving met een passend middel aantoont, dat de door hem voorgestelde oplossingen gelijkwaardig zijn aan de eisen die in de technische specificaties zijn bepaald. Een passend middel kan bijvoorbeeld een technisch dossier van de fabrikant zijn of een testverslag van een erkende organisatie. Het verwijzen naar een vergelijkbaar certificaat uit het land van herkomst kan ook zo’n middel zijn. Wanneer de aanbestedende dienst gebruik maakt van de mogelijkheid prestatie-eisen of functionele eisen te stellen, mag zij geen aanbod van werken, producten of diensten

afwijzen die beantwoorden aan: • een nationale norm waarin een Europese norm is omgezet, • een Europese technische goedkeuring, • een gemeenschappelijke technische specificatie, • een internationale norm, of • een door een Europese normalisatie-instelling opgestelde technisch referentiesysteem, wanneer deze specificaties betrekking hebben op de prestaties of functionele eisen die zij heeft voorgeschreven. Een verwijzing naar een keurmerk is volgens het Hof van Justitie in beginsel niet toegestaan. Het vaststellen van met de richtlijn “onverenigbare gunningcriteria door te bepalen dat wanneer bepaalde te leveren producten van bepaalde keurmerken waren voorzien, daarvoor in het kader van de keuze van de economisch voordeligste aanbieding een bepaald aantal punten zou worden toegekend, zonder de uitgangspunten van die keurmerken te hebben opgesomd of te hebben bepaald dat het bewijs dat een product aan die criteria voldeed met elk passend middel kon worden geleverd” achtte het Hof in strijd met de richtlijn 2004/18/EG 6 De aanbestedende dienst kan wel het voldoen aan een aantal elementen van dat keurmerk voorschrijven, mits deze in een voldoende verband staan met het voorwerp van de opdracht en daarbij vermelden: “indien u beschikt over keurmerk ‘X’ dan voldoet u.” Als de marktpartij het betreffende keurmerk niet heeft, dan kan deze met alle hem ter beschikking staande passende bewijsmiddelen aantonen, dat hij aan de beschreven elementen van dat keurmerk voldoet. Het Hof wierp overigens nog de vraag op waarom men het zich vaak zo moeilijk maakt met het voorschrijven van keurmerken die milieucriteria behelzen, terwijl de EU-verordening 2092/91 dwingend voorschrijft wat ‘biologisch’ is. Het arrest van het Hof maakt duidelijk, dat de aanbeste­ dende dienst zelf aan dient te geven welke elementen van het nationale keurmerk wezenlijk worden geacht. Het eisen van het voldoen aan betrekkelijk arbitraire vereisten in een keurmerk zal als discriminerend moeten gelden. 6

HvJ EU van 10 mei 2012, zaak C-368/10, Max Havelaar, ro. 112.

NIEUWE RICHTLIJN Richtlijn 2004/18/EG is inmiddels ingetrokken en vervangen door richtlijn 2014/24/EG. De richtlijn trad 20 dagen na publicatie (28 maart 2014) in werking. Lidstaten hebben vervolgens twee jaar om de richtlijnen te implementeren in hun nationale wetgeving. Dit betekent dat Nederland en Duitsland tot 18 april 2016 de tijd hebben voor wetswijziging.

Inhoudelijk lijkt de nieuwe regelgeving op het punt van keurmerken geen grote veranderingen met zich mee te brengen. In het navolgende zal per land afzonderlijk worden ingegaan op de nationale regelgeving in Nederland en Duitsland.

TENDERCERT - 9

DUITSLAND

NEDERLAND Het wettelijk kader De Europese richtlijnen zijn in Nederland uitgewerkt in de Aanbestedingswet 2012 en de Gids Proportionaliteit. Deze Gids Proportionaliteit heeft de status van wet. Het nationale wettelijke kader stemt vanzelfsprekend grotendeels overeen met de huidige Europese richtlijnen, daar het een omzetting van deze richtlijnen is. In Nederland verplichten de artikelen 2.76, 2.77, 2.96 en 2.97 van de Aanbestedingswet, en - waar het gaat om aanneming van werk - 2.8.2 en 2.9.2 van het Aanbestedingsreglement Werken (ARW 2012), de aanbestedende dienst ook andere bewijzen van gelijkwaardige maatregelen op het gebied van kwaliteitsbewaking en milieubeheer te aanvaarden. Gelijkwaardigheid moet dan door de belanghebbende aannemelijk worden gemaakt. Artikel 2.77 bepaalt, dat een aanbestedende dienst die prestatie-eisen of functionele eisen stelt een inschrijving voor werken, producten of diensten niet afwijst indien die inschrijving voldoet: • aan een nationale norm waarin een Europese norm is omgezet, • aan een Europese technische goedkeuring, • aan een gemeenschappelijke technische specificatie, • aan een internationale norm of • aan een door een Europese normalisatie-instelling opgesteld technisch referentiesysteem, indien deze specificaties betrekking hebben op de prestatie-eisen of functionele eisen die de aanbestedende dienst heeft voorgeschreven. De aanbestedende dienst moet elk ander passend bewijsmiddel, zoals een technisch dossier van de fabrikant of een testverslag van een erkende organisatie aanvaarden. Een aanbestedende dienst aanvaardt voorts certificaten van in andere lidstaten van de Europese Unie gevestigde erkende organisaties. In artikel 2.93 van de Aanbestedingswet is aangegeven, dat de ondernemer ten aanzien van te leveren producten zijn technische bekwaamheid of beroepsbekwaamheid

kan aantonen door middel van monsters, beschrijvingen of foto’s, waarvan op verzoek van de aanbestedende dienst de echtheid kan worden aangetoond of door middel van certificaten die door een erkende organisatie zijn afgegeven, waarin wordt verklaard dat duidelijk door referenties geïdentificeerde producten aan bepaalde specificaties of normen beantwoorden. Dat is natuurlijk iets anders dan het vereisen van bepaalde certificaten. In § 3.5.6 van de Gids Proportionaliteit is bij de behandeling van duurzaamheidscriteria en sociale voorwaarden vermeld, dat verwijzing naar bepaalde keurmerken aanbestedings­ rechtelijk niet mag. Het verdient volgens de Gids “aanbeveling te kijken naar de doelstellingen die ten gronde liggen aan keurmerken en deze op te nemen, zodat ook bedrijven die aan deze criteria voldoen zonder over het keurmerk te beschikken een eerlijke kans maken”. Voor leveringen en diensten zijn daarnaast nog de Richtsnoeren Leveringen en Diensten opgesteld. Vermelding verdient Richtsnoer 28, dat bepaalt dat de aanbestedende dienst bij het stellen van duurzaamheids­ criteria “rekening houdt met de veranderlijkheid van de betreffende begrippen en indien mogelijk te refereren algemeen geldende criteria toepast.” Voorts verdient Richtsnoer 29 vermelding: “De aanbestedende dienst dient bij het gebruik van functionele en/of technische specificaties de effectiviteit daarvan per geval te overwegen. Dit geldt ook voor het al dan niet toestaan van varianten.” Nederlandse jurisprudentie De voorzieningenrechter in de rechtbank Alkmaar heeft aangenomen, dat de aanbestedende dienst “op grond van het aanbestedingsrecht gehouden is gelijkwaardige maatregelen op het gebied van kwaliteitsbewaking en milieubeheer te aanvaarden” (Vzr. Rb. Alkmaar 21 april 2011, JAAN 2011/78, ro. 4.6). De Rechtbank Rotterdam spreekt in het vonnis van 7 januari 2013 (JAAN 2013/61) eveneens van “een gelijkwaardig certificaat” en ook de Rechtbank Overijssel legt in de uitspraak van 29 januari 2014 (ECLI:NL:RBOVE:2014:894, ro. 5.10) als maatstaf gelijkwaardigheid (equivalentie) en niet gelijkheid aan.

De toets is blijkens de Nederlandse jurisprudentie tot dusver - ook in de praktijk - niet volledige gelijkheid, maar gelijkwaardigheid. In een zaak die draaide om vergelijkbaarheid van een Fins keurmerk aan het in Nederland gebruikelijke FSCkeurmerk voor houtproducten, gaf de rechtbank Utrecht in 2008 al aan waar de crux zit bij het aantonen van gelijkwaardigheid. De vraag was of de aanbestedende dienst“ op grond van de door de inschrijver aangereikte documentatie in redelijkheid mocht oordelen dat de gelijkwaardigheid van het Finse PEFC-keurmerk was aangetoond”. 7 Als de aanbestedende dienst in redelijkheid geen gelijkwaardigheid mag aannemen, is er voldoende reden voor een verbod van gunning. De gelijkwaardigheid zal per geval moeten worden beoordeeld. Veelal zal omtrent de gelijkwaardigheid door (een van de) partijen deskundigenbewijs worden aangedragen. Zowel in de genoemde Alkmaarse, als in de Utrechtse zaak speelt de beoordeling van de objectiviteit van dat deskundigenbewijs een belangrijke rol. 7

Het wettelijk kader In het Duitse aanbestedingsrecht zijn de Europese Richtlijnen in §§ 97 e.v. van de Gesetz gegen Wettbewerbsbeschränkungen (GWB) (Wet tegen inperking van concurrentie), in de Vergabeverordnung (VgV) (Regelgeving voor overheidsopdrachten) en in de Vergabe- und Vertragsordnungen (VOF, VOB/A und VOL/A) (Regelgeving voor overheidsopdrachten en contractuele regelingen) verwerkt. Welke procedure moet worden gebruikt is afhankelijk van de prestatie die wordt gevraagd: • Bij dienstverlening door een freelance ondernemer of die in concurrentie met freelance activiteiten wordt aangeboden, is de regelgeving voor diensten van freelancers (VOF, Vergabeordnung für freiberufliche Leistungen) van toepassing. • Bij dienstverlening van werken is de regelgeving voor bouwprestaties (Vergabe- und Vertragsordnung für Bauleistungen) deel A van toepassing (VOB / A). • Bij alle leveringen en diensten die niet onder de VOB/A of de VOF vallen gelden de aanbestedingsprocedures voor diensten (Vergabe- und Vertragsordnung für Leistungen) deel A (VOL/A).

Rb. Utrecht 18 juli 2008, JAAN 2008

Volgens § 97 lid 4 GWB worden opdrachten aan deskundige, efficiënte, wettelijke getrouwe en betrouwbare bedrijven gegund. Voor uitvoering van de opdracht kunnen aanvullende eisen aan de opdrachtnemer gesteld worden, die in het bijzonder gericht zijn op sociale, milieu of innovatieve aspecten, voor zover ze een zakelijk verband met het onderwerp van de opdracht hebben. De aanbestedende partijen kunnen van de bedrijven bewijzen verlangen. Een deskundig bedrijf moet in het bijzonder de technische kennis die nodig is voor het verrichten van de diensten kunnen aantonen 1. Freelance dienstverlening (VOF) Volgens § 5 lid 1, 1e zin van de VOF mag bij dienstverlening (freelance of in concurrentie met freelance activiteiten) als bewijs van de deskundigheid, de bevoegd- en bekwaamheid en betrouwbaarheid alleen om documenten

TENDERCERT - 11

worden gevraagd die betrekking hebben op het onderwerp van de opdracht. Deskundigheid kan worden aangetoond door: • diploma´s en bewijzen van beroepskwalificaties, • een overzicht van de afgelopen jaren geleverde diensten, • een opgave van de technische leiding, • een opgave van de resultaten in de jaarlijkse begroting van de afgelopen drie jaar, de werknemers en de omvang van haar staf gedurende de laatste drie jaar, • een opgave van de apparatuur, de gereedschappen, het materieel en de technische uitrusting die het bedrijf bij de uitvoering van de opdracht gebruikt, • een beschrijving van de maatregelen om de kwaliteit te waarborgen en van de studie- en onderzoeksmogelijk­ heden (bijvoobeeld door certificaten van Kamers van Koophandel of verenigingen), • door middel van controle door een officiële instantie, indien er sprake is van een complexe situatie of een speciaal doel, • opgave welke onderdelen van de opdracht aan een onderaannemer worden gegeven.

Als bewijs van de vervulling van kwaliteitsnormen kan het aanleveren van certificaten van onafhankelijke instanties worden verlangd. 8 Dit moet betrekking hebben op kwaliteitszorgsystemen die aan Europese normen voldoen en dienovereenkomstig zijn gecertificeerd. Gelijkwaardige verklaringen van in andere EU-lidstaten gevestigde instanties moeten worden erkend. Ook andere bewijzen die de kwaliteitsborging aantonen, moeten worden erkend.

Elke verwijzing moet van de toevoeging “of gelijkwaardig” vergezeld gaan.

3. Goederen en diensten die niet onder VOB/A of VOF vallen (VOL/A)

Wanneer de met de aanbesteding verbonden documenten gericht zijn op bepaalde normen (zoals hierboven beschreven), dan mag een aanbod niet worden geweigerd, wanneer het bedrijf bewijst dat de door hem voorgestelde oplossingen in dezelfde mate voldoen aan de eisen van de specificatie.

Voor goederen en diensten die niet onder de VOB / A of VOF vallen, zijn er soortgelijke regels voor het bewijs van deskundigheid 10 in de VOL / A.

§ 5 lid 8 van de VOF bepaalt dat ter bewijs dat aan milieunormen wordt voldaan er certificaten kunnen worden verlangd die door onafhankelijke instanties zijn opgesteld. Daarbij moet er rekening worden gehouden met de normen van het Gemeinschaftssystem für das Umweltmanagement und die Umtweltbetriebsprüfung (EMAS) of met de normen van het milieumanagement. Deze normen moeten gebaseerd zijn op Europese of internationale normen en moeten volgens Europese of internationale normen gecertificeerd zijn. Gelijkwaardige verklaringen van andere EG-lidstaten moeten worden erkend. Andere bewijzen inzake gelijkwaardige maatregelen wat betreft milieubeheer moeten worden erkend.

Als geschikt middel kan een technisch dossier van de fabrikant of een testverslag van een erkende organisatie gelden. Hetzelfde geldt voor de aanbestedingsdocumenten die onder EG § 7 lid 4 nr. 2 VOB / A in termen van prestaties en functionele eisen geformuleerd kunnen worden.

2. Leveren van werken (VOB/A) Voor het leveren van werken bestaan er vergelijkbare regels voor het milieumanagement. 9 In het bijzonder is ook hier van toepassing dat gelijkwaardige verklaringen van andere EG-lidstaten moeten worden erkend en ook andere soortgelijke bewijzen voor gelijkwaardige maatregelen erkend moeten worden. Volgens § 7 EG lid. 4 nr. 1 kunnen bij het leveren van werken technische specificaties in het bestek genoemd worden met verwijzing naar: • Nationale normen, waarmee de Europese normen geïmplementeerd zijn, • Europeestechnische goedkeuringen, • gemeenschappelijke technische specificaties, • internationale normen en andere technische referentiesystemen, vastgesteld door de Europese normerings-instellingen of • de nationale normen, de nationale technische goedkeuringen dan wel de nationale technische specificaties, indien dergelijke normen en specificaties ontbreken.

Volgens § 7 EG lid 7 VOB /A mogen publieke opdrachtgevers specificaties gebruiken die gedefinieerd zijn volgens Europese, multinationale of andere labels als

Ook hier wordt gezegd dat gelijkwaardige verklaringen van instanties uit andere lidstaten en ook andere gelijkwaardige bewijzen voor gelijkwaardige maatregelen moeten worden erkend. Soortgelijke regels voor de technische specificaties zijn te vinden in § 8 EG, lid 2, lid 3 en lid 4 VOL/A. § 8 EG lid VOL/A bevat een soortgelijk systeem voor het milieukeurmerk. Een soortgelijke regeling voor merken, octrooien en types staat tenslotte in § 8 EG lid 7 VOL / A. I. Rechtbeschermingsmaatregelen

• zij geschikt zijn om het onderwerp van de contracten te definiëren, • de eisen van het certificaat ontwikkeld zijn op grond van wetenschappelijke gegevens, • de milieucertificaten zijn aangenomen via een proces waaraan alle betrokkenen - zoals regeringsinstanties, consumenten, fabrikanten, kleinhandel en milieuorganisaties - kunnen deelnemen, en • het certificaat toegankelijk en beschikbaar is voor alle betrokken partijen. Als een bedrijf over het milieukeurmerk beschikt, mag worden aangenomen dat het aan de specificaties voldoet. De aanbestedende instantie zal echter elk ander passend bewijsmiddel, zoals een technisch dossier van de fabrikant of een testverslag van een erkende organisatie - ook uit andere EG-lidstaten - moeten accepteren. § 7 EG lid 8 VOB / A bepaalt tenslotte dat niet naar een bepaalde productie of herkomst of op een bepaald proces of naar bepaalde merken, octrooien of productie mag worden verwezen wanneer daardoor bepaalde bedrijven of bepaalde producten worden bevoordeeld of worden uitgesloten. Dergelijke verwijzingen zijn echter soms toegestaan als het onderwerp van de opdracht niet voldoende nauwkeurig en begrijpelijk kan worden omschreven. De verwijzingen moeten vergezeld gaan van de woorden “of gelijkwaardig”.

Wordt de aanbieding door de aanbestedende dienst afgewezen, dan moet deze een schriftelijke verklaring afgeven met de redenen van afwijzing. Voordat een definitief contract met de winnaar van de aanbesteding wordt getekend, hebben de andere bieders de mogelijkheid om binnen 15 dagen een klacht over deze aanbesteding in te dienen. Een controle wordt dan uitgevoerd door een bevoegde aanbestedingskamer (Vergabekammer) die de aanbestedingsprocedures controleert en, indien nodig, stappen initieert. Volgens § 115 lid 1 van de GWB mag tijdens dit onderzoeksproces (Nachprüfungsverfahren) geen contract met de andere onderneming worden gesloten. De aanbestedingskamer beslist tijdens de onderzoeksprocedure of het bedrijf, waarvan het aanbod niet is of wordt aanvaard, in zijn rechten is aangetast. De aanbestedingskamer neemt passende maatregelen om deze schending van het recht op te heffen en om schade van belanghebbenden te voorkomen.

8

§ 5 Abs. 7 VOF

9 in § 6 EG lid. 9 nr. 1 VOB/A en voor de kwaliteitsnormen in § 6 EG lid 9 nr. 2 VOB/A. 10 Vgl. § 5 Abs. 5 VOF.

TENDERCERT - 13

Vergelijken van (milieu en veiligheids-) certificaten en stappenplan Kern van de uitdaging waar deze handreiking voor is opgesteld is dat (onder meer milieu- en veiligheids-) certificaten verschillen en voor de buitenwacht niet vergelijkbaar zijn of lijken. Maar is dat zo? Verschillen de eisen om een certificaat, te verkrijgen, bijvoorbeeld voor arbeidsveiligheid, werkelijk zoveel? En op welke manier kun je eisen vergelijken? Inleiding In dit hoofdstuk schetst deze handreiking een beeld van de verschillende certificaten en geeft deze hulpmiddelen om die te vergelijken. Als eerste leidraad dient onderstaande figuur die u kunt gebruiken om te beslissen of een certificaats­vergelijking noodzakelijk is. Hoe de vergelijking van de twee nationale certificaten of normen plaats vindt, ervaart u exemplarisch in de rest van dit hoofdstuk.

Waarom een certificaat en de werking van een certificaat

Ja

Internationaal

Eisen van aanbesteding analyseren Beschikt u over het certificaat?

Ja

Nee en ook geen vergelijkbaar certificaat

Beschikt u over het certificaat?

Nee, maar wel een vergelijkbaar

Nee

Ja

(wetgeving...)

De drijfveer voor een bedrijf voor het verkrijgen van een certificaat is vaak de markt. De markt eist een bepaald niveau van zekerheid (m.b.t. arbeidsomstandigheden, kwaliteit of milieu, werkwijze) die vaak verder gaat dan de eisen in de wet. De wijze waarop een bedrijf kan reageren is door haar bedrijfsprocessen in te richten conform een standaard, richtlijn of norm en toetsing aan die norm door een onafhankelijke instelling te laten uitvoeren. Deze onafhankelijke instelling is vaak een Certificerende Instelling (CI) die bevoegd is om conformiteit aan deze norm te toetsen en een uitspraak te doen, vaak in de vorm van een certificaat. Dit certificaat is een bewijs van onafhankelijk toetsing, dat het bedrijf voldoet aan de norm.

Mogelijkheid certificaat te verkrijgen?

Analyse vergelijkbare certificaten (nationaal/internationaal); vergelijkbare wetgeving; branche regelingen etc.

Ja

Certificaat aanvragen

Uitkomst van de risicobeoordeling is actie om een proces te beheren, risico’s te beheersen en eventueel prestaties te verbeteren.

MANAGEMENTSYSTEEMNORM De managementsysteemnormen in milieu en veiligheid baseren zich op de PDCA-cyclus die Deming ontwikkelde voor kwaliteitsmanagement. PDCA staat voor:

Welk soort certificaat?

Kan aan eisen worden voldaan?

De eisen in een standaard, richtlijn of norm kennen, in uiterste vorm, twee varianten: eisen gebaseerd op (absolute) criteria of (management) systeemnormen (soms ook wel procesnormen genoemd).

Hieronder zijn de belangrijkste elementen van de twee vormen van normen beschreven: Nee

Nationaal

een risicobeoordeling toe, die vaak op dezelfde principes rust voor de verschillende toepassingsgebieden (milieu, veiiligheid en arbeidsomstandigheden). Meest toegepast is de Fine & Kinney (& Wurth) risicobeoordelingsmethodiek.

Tussen deze uitersten zijn diverse mengvormen: ladders met niveaus, systeemnormen met minimumcriteria , criteria die via een specifiek management systeem ingevoerd moeten worden.

Vraagt de aanbestedende dienst naar certificaten?

Aanbesteding analyseren

De criteria zijn beschreven in een standaard, richtlijn of norm. Kern van de vergelijking van certificaten is dus vergelijking van de eisen of criteria in deze standaard, richtlijn of norm.

Nee

vergl. int. certificaat opvragen; vergl. regelingen zoeken (wetgeving/branche)

• PLAN: beoordeel (risico’s en kansen) van de huidige werkzaamheden en ontwerp een plan voor beheer en verbetering van de werkzaamheden op basis van doelstellingen. Formulier doelstellingen in het beleid. • DO: Voer de geplande beheer- en verbeter acties uit om aan doelstellingen te (blijven) voldoen. • CHECK: Meet het resultaat van de werkzaamheden en acties ter verbetering en vergelijk deze met de oorspronkelijke situatie en toets deze aan de vastgestelde doelstellingen. • ACT: Bijstellen van werkzaamheden aan de hand van de gevonden resultaten in de “CHECK”, indien niet aan doelstellingen wordt voldaan. De systeemnorm is vaak opgesteld met een specifiek toepassingsgebied of scope (bijvoorbeeld milieu, arbeidsveiligheid, procesveiligheid of kwaliteit). De scope bepaalt de inhoudelijke aanpak in de planfase.

Certificaten/ wetgeving etc. vergelijken, zie blz. 18

Finaliseren vergelijking: inschrijven op aanbesteding

Inschrijving

Voorbeeld: Indien een bedrijf veel energie verbruikt in verhouding tot haar activiteiten (uitkomst risicobeoordeling in PLAN fase) , daarmee veel CO2 (direct of indirect) emitteert, draagt het bij aan het broeikaseffect. Het bedrijf wil daar wat aan doen en spreekt de intentie uit in de vorm van beleid (PLAN) en zal dan ook acties ontwikkelen (PLAN) en moeten nemen, om het energie verbruik te reduceren (DO). Na een vastgestelde periode zal het bedrijf de energie en CO2 emissie bepalen om te toetsen of de acties resultaat hebben gehad (CHECK). Afhankelijk van deze resultaten en toetsing aan gewenste uitkomst kan het bedrijf, al dan niet, bijsturen (ACT) om het geplande resultaat (alsnog) te halen.

Het voorbeeld geeft aan dat een systeemnorm vereist dat een bedrijf zelf beheer en verbeteringen concreet maakt voor haar eigen activiteiten binnen een bepaalde scope (milieu of arbeidsveiligheid). Dit concreet maken vereist inhoudelijke expertise van het vakgebied en de bedrijfsoperaties. Er kan discussie ontstaan over inhoudelijke aspecten in de risicobeoordeling. Wat is in bovengenoemd bijvoorbeeld “veel energie”? Om aan deze discussies tegemoet te komen, zijn er criteria georiënteerde normen en richtlijnen die absolute eisen stellen waarover geen onduidelijkheid bestaat.

Indien de scope “milieu” is, moet het bedrijf in de planfase de milieurelevante aspecten identificeren. Vanwege structuur en consistentie in de identificatie van de relevante (milieu) aspecten past het bedrijf in deze fase

TENDERCERT - 15

CRITERIAGEORIËNTEERDE NORMEN (EN MENGVORMEN) De criteriageoriënteerde normen kenmerken zich door absolute eisen te stellen aan bedrijfsprestaties of aan het management systeem. Dat kunnen bijvoorbeeld absolute reductiecriteria zijn (bedrijf X reduceert in Y jaren een Z reductie percentage ten opzichte van het vergelijkingsjaar) of verbodscriteria (de volgende stoffen mogen niet aanwezig zijn in de producten). Maar in een mengvorm kunnen dat ook eisen zijn aan de aard en boven en ondergrenzen van de risicobeoordeling binnen een bepaalde scope. Het voordeel van deze normen is duidelijkheid. Nadeel is het gebrek aan maatwerk en soms ook relevantie van beheersmaatregelen ten opzichte van de activiteiten. Elk bedrijf krijgt dezelfde criteria opgelegd ongeacht de relevantie voor haar sector.

Vergelijken van 2 certificaten

Stap 1 Vergelijk toepassingsgebied van de normen

Een systeemnorm zal nooit zulke concrete eisen stellen. Het betekent echter niet dat bedrijven die voldoen aan de OHSAS 18001 deze maatregelen (gesteld in de VCA) niet hebben of nemen, in context van hun arbeidsveiligheidssysteem. Een systeem dat tegen de 18001 is gecertificeerd kan best aan alle eisen in de VCA voldoen, echter het bedrijf heeft besloten niet tot (nog één) certificatie over te gaan (de VCA).

Norm of standaard 2

Certificaten zijn niet vergelijkbaar

Stap 2 Inhoudelijke vergelijking normen

Vaak zijn systeemnormen wereldwijd toe te passen op elke sector en ontwikkelen de risicobeoordelingen (die in de planfase uitgevoerd worden) zich al naar gelang het onderwerp of de sector. Normen waarin absolute criteria opgenomen zijn richten zich vaak op een specifieke sector (bijvoorbeeld VCA) of rondom een bepaald thema (CO2 ladder en klimaatverandering).

Certificaten en de achterliggende normen zijn nooit volledig gelijk. Zowel het toepassingsgebied als de eisen kunnen verschillen. Toch kan een bedrijf aan de inhoud van een aantal (deels overlappende) normen voldoen, terwijl het bedrijf maar gecertificeerd is conform een enkele norm.

Nee

Overlapt de scope van de normdocumenten?

Nee

Ja

Ja

Ja

Scope beide normen identiek

Scope norm 1 overlapt in zijn geheel scope norm 2

Gedeeltelijke overlap scope normen

Beoordeel of de overlap van de scope, hetgeen is waarvoor aanbestedende dienst certificaat eist

Overlat scope = focus aanbesteding Stap 3 Beoordeel en toon gelijkwaardigheid aan van eigen organisatie Ja

Is 1 van de 2 normen een systeem norm?

Nee

Ja

HLS structuur normen

Het vergelijken van twee normen Voorbeeld: De OHSAS 18001 is in zijn geheel een systeemnorm voor arbeidsveiligheid en elk bedrijf in elke branche kan dit gebruiken. De VCA (Veiligheidschecklist Aannemers) neemt een deel van de systeemeisen uit de OHSAS 18001 over, maar vult een aantal concrete eisen in die relevant zijn voor aannemers (Gratis Persoonlijke beschermingsmiddelen en melding registratie incidenten onderzoek). Ook zitten er een paar relevante concrete eisen in voor milieu (bodemverontreiniging en afval).

Vergelijk toepassingsgebied / scopenormdocumenten

Norm of standaard

Stap 3a: Beoordeel of de hiaten t.o.v. het normdocument uit het certificaat dat is vereist wel in eigen bedrijf worden gevolgd met procedures / documenten

Voldoet bedrijf aan hiaten aan hiaten tussen certificaten

Stap 2a: Selecteer systeem norm (bijv. nr 1) die volgens PDCA cyclus is opgezet en deel deze in conform HLS

Start inhoudelijke vergelijking van de criteria van de 2 normdocumenten in de tabel

Stap 2b: Deel eisen en / of criteria norm 2 in volgens dezelfde tabel als norm 1 (die de HLS volgt)

Zijn alle eisen gelijkwaardig?

Nee

Stap 2c: Identificeer hiaten tussen normendocument dat is vereist en normdocument waartegen bedrijf is gecertificeerd

Ja Nee

Om een vergelijking te kunnen doen, presenteert deze handreiking een stappenplan, dat bestaat uit de volgende drie stappen: Stap 1: Vergelijk toepassinggebied van de normen Stap 2: Inhoudelijke vergelijking normen Stap 3: Beoordeel en toon gelijkwaardigheid aan van eigen organisatie

Toelichting Stap 3 Om in stap 3 de inhoudelijke vergelijking te kunnen doen tussen twee normen stellen wij voor om één van de twee normen (de systeemnorm gebaseerd op systeem eisen die een de PDCA cyclus doorloopt) in te delen volgens de nieuwe HLS (High Level Structure – zie toelichting). De criteria van de andere norm kunt u stuk voor stuk in de juiste HLS hoofdstukken plaatsen, zodat u criteria kunt vergelijken.

Ja Stap 3b: zorg dat een bedrijf aan ontbrekende eisen voldoet en toon dit aan met procedures die onderdeel uitmaken eigen (gecertificeerd) management systeem

Stap 3c: Toon gelijkwaardigheid aan met tabel van de vergelijking normdocumenten en documenten uit eigen management systeem die vereiste (ontbrekende) criteria tegemoetkomen

HLS structure normen: alle management systeem normen op het gebied van Milieu, (Arbeids of Proces) veiligheid, Assetmanagement, Kwaliteit, volgen allen de PDCA cyclus. Enig verschil tussen deze normen is de scope van de norm en de aard van de risico’s. De risicobeoordeling is voor elk dus inhoudelijk verschillend maar de systeemeisen zijn gelijk (met enkele accentverschillen). Vanwege deze overeenkomst heeft de ISO organisatie besloten alle managementnormen dezelfde opbouw te geven, bestaande uit 10 hoofdstukken.

1. Scope PLAN 2. Normative references PLAN 3. Terms & Definitions PLAN 4. Context of organization PLAN 5. Leadership & Policy PLAN 6. Planning PLAN 7. Resources PLAN 8. Operations DO 9. Performance evaluation CHECK 10. Improvement ACT

TENDERCERT - 17

Een voorbeeld is de OHSAS 18001 (systeemnorm nog niet omgezet naar de HLS) en de VCA (mengvorm met nadruk op concrete criteria in een checklijst). De systeemnorm OHSAS 18001 stelt geen eisen “hoe” bepaalde specifieke maatregelen genomen moeten worden in de operaties. De VCA doet dat op meerdere punten wel, zoals de eis om gratis PBM’s ter beschikking te stellen of de verplichting om de VCA cursus te volgen, voor alle operationele medewerkers. Een bedrijf dat volgens de OHSAS 18001 gecertificeerd is, zal meestal wel een proces of procedure hebben dat PBM’s beschikbaar gesteld worden aan personeel (en welke). Indien dit bedrijf procedures heeft (in haar systeem) waarvoor concrete criteria bestaan in de VCA (zoals PBMs) en gecertificeerd is conform de OHSAS 18001, heeft het aangetoond dat het systematisch de arbeidsrisico’s beheerst en gelijkwaardig aan de VCA de concrete criteria tegemoet komt. Hiermee heeft het bedrijf gelijkwaardigheid aangetoond.

Het vergelijken van normcriteria of certificering ten opzicht van geen of andere certificering Bij vergelijking van normstelling of certificering bij grensoverschrijdende activiteiten geldt dikwijls dat in het ene land volgens een bepaald certificaat of norm moet worden gewerkt, terwijl in het andere land de gewenste werkwijze door generieke regelgeving of anderszins is geborgd. Op grond van het aanbestedingsrecht (artikel 2.8.2 en 2.9.2 van het ARW 2012) is een aanbestedende dienst verplicht ook andere bewijzen van gelijkwaardige maatregelen op het gebied van de kwaliteitsbewaking en milieubeheer te aanvaarden. Gelijkwaardigheid moet dan door de belanghebbende aannemelijk worden gemaakt. Om deze gelijkwaardigheid aannemelijk te maken moeten ter zake relevante documenten in het licht van de beoogde doelstelling met deze normstelling of het betreffende certificaat onderling worden vergeleken. De focus ligt niet op het externe certificaat, maar op volgen van een overeenkomstige en gelijkwaardige werkwijze volgens andere vastgestelde maar toetsbare regels.

In de vergelijking worden de gestelde eisen in de normstelling of ten grondslag liggend aan het certificaat punt voor punt inhoudelijk vergeleken met de resultaatsbepalingen uit de regelgeving of per branche gestelde eisen. De stappen zijn als volgt: Stap 1: beschrijf de scope waarop de vergelijking van de gelijkwaardigheid van toepassing is. Stel vast welk document de criteria en minimumeisen bevat waaraan moet worden voldaan. Stel een checklist op van deze criteria en minimum eisen. Stap 2: verzamel relevante documenten (branchevoorschriften, beoordelingsrichtlijnen, wet- en regelgeving) binnen de scope waarop de gelijkwaardigheidsbeoordeling van toepassing is. Stap 3: beoordeel aan de hand van de eisen uit de checklist van stap 1 de gelijkwaardigheid, door het punt voor punt in de checklist vaststellen van overeenkomstige bepalingen in de documenten van stap 2. Stap 4: (optioneel door aanbestedende dienst): houd bij voldoende overeenkomst ter finale vaststelling van de gelijkwaardigheid een audit binnen het betrokken bedrijf.

Voorbeeld: Nederland kent voor werkzaamheden voor rioolreiniging en- inspectie certificatie-eisen voor een kwaliteitscertificaat gebaseerd op een BRL. Duistland bestaat een dergelijke BRL niet. De eisen en bepalingen uit de BRL worden in stap 1 in een checklist gezet en in stap 3 vergeleken met de eisen en bepalingen van de verzamelde documenten in stap 2. Deze documenten zijn bijvoorbeeld de Duitse wet- en regelgeving, de richtlijnen van de brancheorganisatie DWA in combinatie met de eisen van de certificatie instelling “Güteschutz Kanalbau”.

Bronnen & literatuur prof. mr. dr. H.D. van Rombrugh, Aanbestedingsrecht Een inleiding tot het verstrekken van overheidsopdrachten, 2014, Berghauser Pont Publishing, Amsterdam

Besluit van 16 juli 2005, houdende regels betreffende de procedures voor het gunnen van overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten (Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten), (2005), Nederland.

Landesregierung Nordrhein-Westfalen. (2014). EU-Vergaberecht | vergabe.NRW. Retrieved from https://www.vergabe.nrw.de/eu-vergaberecht Hantschel, A., & Schlange-Schöningen, A. (2014). Öffentliche Aufträge in Deutschland. In Merkblatt: Öffentliche Aufträge in Deutschland [E-book Version ] (1. Ausgabe, S. 2). Abgerufen unter: http://www.abz-bayern.de/abz/inhalte/ Anhaenge/Oeffentiche-Auftraege-in-Deutschland.pdf Europäisches Parlament und Rat. (31.03.2004). RICHTLINIE 2004/17/EG DES EUROPÄISCHEN PARLAMENTS UND DES RATES. Retrieved from http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/ LexUriServ.do?uri=OJ:L:2004:134:0001:0113:de:PDF Schütte, Horstkotte, Schubert, Wiedmann; Vergabe öffentlicher Aufträge – Eine Einführung anhand von Fällen aus der Praxis, 42 ff., Kohlhammer 2011 Bundesministerium der Justiz. (2009). Bekanntmachung der Vergabe- und Vertragsordnung für Leistungen - Teil A (VOL/A). Bundesanzeiger. Retrieved from http://www.bmwi.de/BMWi/Redaktion/PDF/Gesetz/ verdingungsordnung-fuer-leistungen-vol-a-2009, property=pdf,bereich=bmwi,sprache=de,rwb=true.pdf Vergabe- und Vertragsordnung für Bauleistungen - Teil A. (2011, October 24). Retrieved from https://dejure.org/ gesetze/VOB-A Bundesministerium der Justiz. (2009). Bekanntmachung der Vergabeordnung für freberufliche Leistungen Teil A - VOF -. Bundesanzeiger. Retrieved from http://bmwi.de/BMWi/Redaktion/PDF/ Gesetz/vergabeordnung-fuer-freiberufliche-leistungen-vof, property=pdf,bereich=bmwi2012,sprache=de,rwb=true.pdf

TENDERCERT - 19

Ontwerp en realisatie Team Nijhuis

Colofon

DNL business - Verein zur Förderung der grenzüberschreitenden gewerblichen Interessen deutscher und niederländischer Unternehmungen e.V. Bahnhofstraße 35 D-48565 Steinfurt Tel.: +49 2551 7047110 Fax: +49 2551 7047118 E-mail:[email protected] www.dnlbusiness.eu Amtsgericht Steinfurt VR 1175 1. Vorsitzender: Dr. Johannes Reef

In samenwerking met:

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens­ bestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande toestemming van DNL business. © DNL business 2015

Mede mogelijk gemaakt door:

www.deutschland-nederland.eu