I n
h e t b e l a n g
v a n
h e t Brīelse
e r f g o e d
Inleiding M e t de n i e u w e Erfgoedwet wil d eoverheid het cultureel erfgoed in Nederland beter b e s c h e r m e n . D e wet bundelt bestaande wet e n regelgeving voor behoud e n beheer van het cultureel erfgoed. D e w e t g a a t n a a r v e r w a c h t i n g i n 2 0 1 6 i n . īn d e E r f g o e d w e t l e g t d e o v e r h e i d o v e r z i c h t e l i j k v a s t h o e m e t ons erfgoed wordt omgegaan, wie welke verantwoordelijkheden daarbij heeft e n hoe het toezicht daarop w o r d t uitgeoefend. O n d e r d e o u d e w e t g e v i n g is i n Brielle d e" T o e k o m s t v i s i e Brielle V e s t i n g " o p g e s t e l d . Een visie d i e o p basis v a n o n t w i k k e l i n g b e h o u d v a n het erfgoed nastreeft. D e n i e u w e Erfgoedwet geeft ons m e e r r u i m t e o m onze visie verder te o n t w i k k e l e n . D eRijksdienst v o o r het cul tureel Erfgoed g a a t m e t h a a r tijd m e e e n schetst o o k v o o r Brielle e e n perspectief o m e e n nieuw v e r d i e n m o d e l t e i n t r o d u c e r e n . M e t m e d e f i n a n c i e r i n g v a n s t e u n f o n d s e n z o a l s o . a . "Belvedère" z i j n i n het verleden in Brielle kleine e n grote renovatieprojecten gerealiseerd. 2
De vesting het belangrijkste e n m e e s t h e r k e n b a r e m o n u m e n t v a n Brielle is in 1 7 1 3 in nagenoeg de huidige v o r m opgeleverd. H et was het resultaat van een fundamentele ingreep in het toenmalige v e r d e d i g i n g s w e r k v a n d e stad. Uit d e o v e r l e v e r i n g blijkt dat i n 1 3 4 2 r o n d o m Brielle e e n stadsvest (gracht) a a n w e z i g w a s e n e r in 1 3 5 0 s p r a k e w a s v a n e e n s t a d s m u u r . D e plattegrond die cartograaf Jacob v a n D e v e n t e r v a n Brielle vervaardigde, t o o n t aan dat Brielle in 1 5 5 8 vier stadspoorten had. D e i n n a m e v a n D e n Brie! door d e w a t e r g e u z e n o p 1 april 1 5 7 2 via het r a m m e i e n v a n d e N o o r d p o o r t baarde het stadsbestuur grote zorgen. D everdedigingswerken v a n Brielle m o e s t e n w o r d e n v e r s t e vigd. Na e e n lange periode v a n verval is d evesting in de j a r e n zeventig g e r e s t a u r e e r d e n a a n g e p a s t m e t h e t huidige beeld als resultaat. H e t w a s niet d e eerste k e e r dat e r a a n d ev o r m v a n d e v e r d e d i gingswerken van d e stad werd gesleuteld e n niet m e e r nuttige functies o f objecten weggehaald werden. De vesting werd omstreeks 1860 gemoderniseerd met d ebouw van diverse bomvrije ruim ten, een m o d e r n e toevoeging die duidelijk m a a k t dat d e stad m e t haar tijd m e e gaat. O m s t r e e k s 3
1
2
3
T o e k o m s t v i s i e B r i e l l e V e s t i n g ís d o o r d e g e m e e n t e r a a d v a s t g e s t e l d i n 2 0 0 4 In e e n o v e r l e g m e t d e c o n s u l e n t v a n d e R i j k s d i e n s t v o o r h e t C u l t u r e e l E r f g o e d . O p d i v e r s e p l a a t s e n i n d e s t a d is d e z e m u u r a l s a r c h e o l o g i s c h e r f g o e d g e c o n s e r v e e r d .
1/14
1900 w a s vanuit d e vestingartillerie het Korps Torpedisten g e v o r m d . Diverse objecten in d e stad herinneren daar aan. I n deze notitie w o r d t a a n d a c h t g e v r a a g d v o o r die h e r i n n e r i n g e n m e t h e t o o g o p b e h o u d . B e h o u d d o o r ontwikkeling is o o k a n n o 2 0 1 5 e n in volgende decennia actueel. W e h o e v e n d e stad niet m e e r te verdedigen tegen d e vijanden van weleer. D eoude vestingwerken hebben hun functie verloren. Echter z o n d e r h u n w a a r d e t e verliezen. Een w a a r d e die w eo p n i e u w inhoud m o e t e n geven o m het verlies t e v o o r k o m e n . Een sluipende t r a n s f o r m a t i e zou funest zijn voor d evesting. Passief a f w a c h t e n is g e e n optie. D e t o e k o m s t v a n d e vesting Brielle m o e t e n w en uveilig stellen e naltijd aandacht blijven g e v e n . Uit het v e r l e d e n h e b b e n w e geleerd h o e o n s bezit erfgoed w o r d t v o o r later. " B e h o u d door ontwikkeling". 4
5
2 0 1 3 3 0 0 j a a r Leve d evesting Brielle, oefenen m e t b e h o u d e n , beleven e n borgen W e h e b b e n n u e e n s t r u c t u u r , e e n n e t w e r k e n e e n g r o t e g r o e p i n w o n e r s d i e zích b e t r o k k e n v o e l t b i j d e vesting Brielle e nzich daarvoor inzet. Het zijn a m b a s s a d e u r s v a n d e stad die o pdiverse fronten m e e d e n k e n in d e o n t w i k k e l i n g v a n d e vesting, d e p r o m o t i e v a n het erfgoed o f zich vele u r e n inzett e n o m t e w e r k e n a a n h e t o n d e r h o u d v a n d e v e s t i n g e n objecten als bastions, b u n k e r s , k a n o n n e n en affuiten. Allemaal betrokken burgers d i e beseffen d a t z i j niet alleen deel u i t m a k e n van e e n w o o n g e m e e n s c h a p , m a a r bijzonder g o e d w e t e n dat zij een belangrijke r o lspelen i n h e t schrijven v a n geschiedenis v o o r Brielle. M e t het p r o g r a m m a v o o r 2 0 1 3 " 3 0 0 j a a r Leve d e vesting Brielle', is d a a r n o g e e n s e x t r a a a n d a c h t v o o r g e v r a a g d . I n w o n e r s v a n B r i e l l e s l o t e n z i c h a a n bíj d e t h e m a ' s van het programma. De activiteiten binnen d ethema's Behoud, Beleving e n Borging werden vooral georganiseerd door vrijwilligers. Binnen het p r o g r a m m a beleving zijn diverse activiteiten georganiseerd m e t een wisselende belangstelling. Het w a r e n activiteiten die aandacht m o e s t e n t r e k k e n v o o r de viering. Belangrijker voor d e k o m e n d e jaren w a r e n d e onderdelen behoud e n borging. Behoud gaat m e t n a m e o v e r het o n d e r h o u d e n v a n het erfgoed i n d e m e e s t brede zin e n borging over het realiseren v a n e e n n e t w e r k v a n p e r s o n e n e n / o f instellingen d i e zich v e r b o n d e n v o e l e n m e t h e t Brielse erfgoed. M e t het opzetten v a n d ew e r k g r o e p k a n o n n e n en affuiten is e e n begin g e m a a k t m e t h e t n o o d z a k e l i j k e h e r s t e l v a n k a n o n n e n e n a f f u i t e n . V r i j w i l l i g e r s z e t t e n z i c h h i e r één d a g p e r w e e k voor in. I n het kader v a n d eviering isvoor deze activiteit een budget beschikbaar gesteld. Een bel a n g r i j k e a c t i v i t e i t v o o r d e b u r g e r s a l s a m b a s s a d e u r s v a n d e s t a d , m a a r o o k i n financiële z i n v o o r d e 4
5
Marijke H o l t r o p v o o r draaiboek 3 0 0 jaar Leve de vesting Brielle. De t o e k o m s t van de vestingstad 2013
2/14
g e m e e n t e . Deze werkgroep pakte ook een deel van het onderhoud van d e bunkers op. Allemaal noodzakelijke werkzaamheden waarvoor in d e gemeentebegroting onvoldoende budget aanwezig w a s o m zoveel in zo'n korte tijd t e realiseren. Het resultaat v a n d e inzet v a n deze w e r k g r o e p w o r d t door vele i n w o n e r s v a n Brielle e n binnen d e gemeentelijke organisatie m e t lovende w o o r d e n o m schreven. D e w e r k g r o e p heeft een evaluatie opgesteld e neen plan v a n a a n p a k aangeboden v o o r d e k o m e n d e jaren. Hoe daar m e e o m t e gaan w o r d t in het volgende deel v a n deze notitie o m s c h r e v e n . In d eafgelopen t w e e j a r e n zijn e r nog eens t w e e w e r k g r o e p e n ontstaan, namelijk "Bastions ontslot e n " e n " g e v e l s t e n e n " . De vrijwilligers die zich h e b b e n ingezet v o o r h e t g r o e n o p d e wallen h e b b e n zich a a n g e s l o t e n b i jd e ( o o k uit vrijwilligers b e s t a a n d e ) organisatie die n u is i n g e h u u r d v o o r h e t o n d e r h o u d v a n het groen. Het projectplan v a n " B a s t i o n s o n t s l o t e n " zal in e e n volgend h o o f d s t u k nader w o r d e n besproken. Het t h e m a "borging" heeft invulling gekregen door het oprichten van het Erfgoedgilde D e n Briel . I n d e notitie " i n w o n e r s als a m b a s s a d e u r s v o o r het erfgoed v a n Brielle, r u i m t e voor particulier initiatief" staat " M e t respect v o o r ieders verantwoordelijkheid iserfgoed en aandacht voor het erfgoed het resultaat van een vlechtwerk e n samenwerking." Hiermee wordt aangegeven dat g e m e e n t e e ni n w o n e r s s a m e n o p t r e k k e n als het o v e r erfgoed gaat. D a a r m e e is een nieuw begin gemaakt m e t het borgen van een brede aandacht en behoud van het erfgoed in Brielle.(Een federatief verband van instellingen kan dat nogeens onderstrepen) V o o r n o e m d e werkgroepen m a k e n deel u i t v a n h e t E r f g o e d g i l d e D e n B r i e l . H e t E r f g o e d G i l d e D e n B r i e l ís m e d i o 2 0 1 5 d o o r h e t g e m e e n t e b e s t u u r geïnstalleerd. H e t E r f g o e d G i l d e k r i j g t j a a r l i j k s e e n s u b s i d i e v a n C 2 . 0 0 0 ^ v o o r b e s t u u r s - e n o r g a n i s a t i e k o s t e n . H e t Erfgoed Gilde D e n Briel past als i n t e r m e d i a i r g o e d i n h e t s t r e v e n o m m e e r s a m e n h a n g e nverbondenheid aan t e brengen inw a t w e n o e m e n "de sfeer v a n toen". 6
T o e k o m s t v i s i e Brielle vesting Erfgoed is b i j uitstek e e n d u u r z a a m product. Het i n het vorige d e c e n n i u m opgestelde beleid k a n z o één o p één t o e g e p a s t w o r d e n a l s k a d e r v o o r h e t b e l e i d v o o r d e k o m e n d e j a r e n . D e T o e k o m s t v i s i e Brielle Vesting is g e s c h r e v e n o p basis v a n het uitgangspunt " B e h o u d door o n t w i k k e l i n g " . O p h o o f d lijnen kent de visie een aanpak waarbij het oostelijke deel wordt ingericht voor m e t n a m e o n t w i k k e l i n g e n i n h e t w e s t e l i j k e d e e l d e o o r s p r o n k e l i j k h e i d m e e r a a n d a c h t k r i j g t . O m financiële r e d e n e n i s h e t a a n t a l uïtvoeringsprogramma's o p b a s i s v a n d e T o e k o m s t v i s i e o p één h a n d t e t e l l e n . H e t m e e s t recentelijke " U i t v o e r i n g s p r o q r a m m a Vesting Brielle" behandelde drie o n d e r w e r p e n Ravelijn Kaai-
5
Juridisch e n financieel w o r d t het beheer v o o r het Erfgoed Gilde uitgevoerd door de Historische Vereniging De Brielse M a a s m o n d
v e s t , 1-april m o n u m e n t e n d e s t a d s e n t r e e bij d e V a n d e W a l l e n d a m . H e t p r o j e c t R a v e l i j n K a a i v e s t i s nog i n o n t w i k k e l i n g e n d e aanpassing v a n d e s t a d s e n t r e e is v a n w e g e provinciale regelgeving niet u i t v o e r b a a r . D e h e r i n r i c h t i n g v a n h e t 1 - a p r i l m o n u m e n t i s o m financiële r e d e n e n n o g n i e t o p g e p a k t . S a m e n m e t d e quickscan " V o o r w a a r t s m e t Erfgoed" zijn d i t drie d o c u m e n t e n d i ea n n o 2 0 1 5 n o g niets a a n actualiteit inboeten e n u i t s t e k e n d als beleidskaders w e e r k u n n e n w o r d e n o p g e p a k t als d e daarin opgenomen adviezen kunnen worden omgezet in nieuwe uitvoeringsprogramma's. Wel moet w o r d e n v e r m e l d d a tdeze beleidsdocumenten niet ingaan o p het dagelijkse o n d e r h o u d v a n onder andere de vestingwallen. Conclusie Op basis van deze o p s o m m i n g van feiten, beleidsdocumenten e nevaluatie kan geconstateerd word e n d a t d e b e l e i d s m a t i g e s a m e n h a n g e r w e l is, m a a r niet w o r d t v e r t a a l d in e e n c o n c r e e t s a m e n h a n g e n d plan v a n aanpak. D eprojecten uit het p r o g r a m m a 3 0 0 j a a r v e s t i n g w e r k e n v r a g e n net zoals d e T o e k o m s t v i s i e Brielle Vesting w e l o mv o o r t g e z e t t e w o r d e n . Diverse nog uit t e w e r k e n prog r a m m a ' s zuilen in d e sfeer van behoud liggen e nandere hebben een reiatie m e t het aantrekkelijk m a k e n , het " a a n k l e d e n " van d evesting Brielle, o fschrijven hun eigen nieuwe geschiedenis. K o r t o m een s a m e n h a n g e n d e aanpak voor d ek o m e n d e jaren in het belang van het Brielse erfgoed. Wat gaan we doen 1. Concrete plannen en projecten 2. V o o r n e m e n s 3. Een h o o f d s t u k o m o v e r na t e d e n k e n 1 . Concrete plannen e n projecten 1.1. Kanonnen en affuiten De evaluatie van d e werkgroep is duidelijk e n het resultaat m a g e r zijn. D e aanpak kan w o r d e n voortgezet o p basis v a n het (aangevulde) uitvoeringsplan. Daarbij w o r d t o p g e m e r k t dat het opstellen e n u i t v o e r e n v a n h e t uitvoeringsplan exclusief d e a a n p a k is v o o r het Kruithuis, Bastion V I I e n het Kruitmagazijn o pd ecourtine. Verder m o e t rekening gehouden worden m e t het jaarlijkse onderhoud (C 7 5 0 ^ per bunker per jaar. Negen bunkers C 6 . 7 5 0 ^ ) v a n d e bunkers(na d e eerste ronde beginnen d e w e r k z a a m h e d e n weer opnieuw i.v.m. d e permanent slechte staat van m e t n a m e d e buitenmuren). Het nieuwe werkplan bestrijkt d e jaren 2 0 1 5 - 2 0 1 7 . V o o r deze periode is een budget
4/14
n o d i g v a n C 5 9 . 0 0 0 , ^ ( p e r j a a r C 19.666^)īn d e a f g e l o p e n j a r e n i s g e b l e k e n d a t h e t w e r k e n m e t v r i j w i l l i g e r s d e k o s t e n w o r d e n g e r e d u c e e r d t o t o n g e v e e r 30 7o v a n d e k o s t e n als d e z e b i n n e n d e g e m e e n t e l i j k e organīsatie(en b i j d e r d e n ) w o r d e n u i t g e z e t . D e g e m e e n t e b e g r o t i n g v o o r z i e t i n e e n budget v a n 1 4 . 3 0 0 ^ per jaar v o o r de restauratie van een k a n o n en affuit. H et budget 2 0 1 5 werd al ingezet v o o r h e t project Leve d e v e s t i n g Brielle. H e t b u d g e t is w e e r beschikbaar in 2 0 1 6 e n blijft voor het investeringsdeel inbeheer van d e gemeente. 0
1.2. Kruitmagazijn D e k o s t e n v o o r r e n o v a t i e v a n h e t k r u i t m a g a z i j n z i j n níet g o e d i n t e s c h a t t e n , o m d a t er nog g e e n technisch onderzoek heeft plaatsgevonden. Dit o n d e r z o e k kan in 2 0 1 5 in eigen huis starten waarna in 2 0 1 6 een begin g e m a a k t kan w o r d e n m e t d e uitvoe ring(C pm). (afstemming RO/BOR) 1.3. Nieuwe stadswal batterij H e t i s a l e e n o u d e w e n s o m bij d eV a n d e W a l l e n d a m drie k a n o n n e n t e p l a a t s e n . T u s s e n d e V a n d e W a l l e n d a m e n d e " w a t e r p o o r t " is plaats v o o r drie k a n o n n e n . H et v e r w e r v e n van d e k a n o n n e n uit Hellevoetsluis is in onderhandeling. H et m a k e n v a n d eaffuiten e nhet o p k n a p p e n v a n d e k a n o n n e n w o r d t g e r a a m d o pC 7 . 5 0 0 , ^ . De openstelling v a n dat deel v a n d evestingwal m o e t bezoekers ver leiden o m e e n n i e u w e ervaring o pt e d o e n . Die ervaring zal bijdragen a a n e e n betere beleving v a n de vestingstad. De b o m e n aan weerszijde v a n de "waterpoort" zullen w o r d e n gekapt o m d a t ze t e veel d eo v e r h a n d hebben o pd e beleving v a n het gebied e nd a a r m e e het beeld van d e vestingwal n a a r d e a c h t e r g r o n d d r u k k e n . D e k o s t e n z u l l e n w o r d e n geïnventariseerd b i j h e t o n d e r z o e k d a t b i j het v o o r n e m e n 2 . 1 . is o p g e n o m e n . T e v e n s n a g a a n o fe re e n s a m e n w e r k i n g kan w o r d e n gereali seerd m e t vrijwilligers als het gaat o v e r o n d e r h o u d v a n het gebied. Mogelijk dat het Erfgoedgilde daar e e n rol in k a n spelen, ( a f s t e m m i n g R O / B O R ) 1.4. brug Kruithuis Historisch gezien werd d e toegang t o thet Kruithuis geblokkeerd door een draaibare brug. Bij d e r e n o v a t i e v a n d e w a l l e n in d e j a r e n zeventig is d e b r u g v a s t g e z e t . H et gebruik v a n h e t Kruithuis eiland d o o r o n g e w e n s t e bezoekers e n t e r v o o r k o m i n g v a n v a n d a l i s m e zal d e brug w e e r draaibaar gemaakt moeten worden. De kosten worden geraamd op C 7.500,.(afstemming BOR)
5/14
1.5. Bastions ontsloten Het ingediende projectplan is realistisch, m a a r nog niet volledig uitgewerkt. H et plan past uitste kend b i j d e brand v a n Brielle, het m u s e u m e n het Vrijheidsbos(werktitel: van Tachtigjarige oorlog tot Vrijheidsbos). Verder sluit dit initiatief naadloos a a n bij d e " T o e k o m s t v i s i e Brielle Vesting". I n houdelijk sluiten d e voorgestelde ( o n t w e r p ) verhalen goed a a n b i j Brielle vesting e n Eersteling der vrijheid. V o o r de uitvoering zal een periode v a n drie j a a r nodig zijn. Totaal k o s t e n v o o r het project C 3 5 . 0 0 0 , ^ ( p e r j a a r C 1 1 . 6 6 7 , ^ ) . V o o r d e financiering v a n dit project w o r d t o o k gezocht n a a r n e v e n f i n a n c i e r i n g . D e o p b r e n g s t v a n d e v e r k o o p v a n k u n s t ( B K R ) z a l i n d i t p r o j e c t w o r d e n geïnvesteerd. 1.6. Publiciteit en ambassadeurs Ontsluiting v a n d e p r o g r a m m a ' s e n w e r k z a a m h e d e n via d e website levedevestingbrielle.nl e n social m e d i a . T w e e k e e r per j a a r e e n i n f o r m a t i e f p r o g r a m m a a a n b i e d e n m e t als doel b e w o n e r s i n f o r m e r e n en werven van ambassadeurs e n medewerkers, (content en scout m a n a g e m e n t C 2 . 8 4 5 ^ , ambas s a d e u r s b i j e e n k o m s t e n C 5 0 0 , ^ ) I n s a m e n w e r k i n g m e t het Erfgoedgilde D e n Briel. 1.7. Wijzigen gebruik Bastion Vīī Het wijzigen van het gebruik van Bastion V I I is in 2 0 0 3 bijhet opstellen van de Toekomstvisie Briel le v e s t i n g a l e e n s b i j d e g e b r u i k e r s a a n g e k a a r t . O o k b i j h e t a a n b i e d e n v a n h e t " r a p p o r t L i s d o n k " over d e inrichting van d e vestingwallen is ditgebruik w e e r ter sprake g e k o m e n . D e werkgroep ka n o n n e n e n affuiten vraagt o m onderzoek t e d o e n naar andere gebruiksmogelijkheden. I n alle rap porten wordt geadviseerd o m d e bastions zoveel alsmogelijk publiekstoegankelijk t e m a k e n m e t n a v e n a n t e activiteiten. H e t huidige g e b r u i k m o e t d a n v e r a n d e r e n . M a a r v o o r a l s n o g zal m e t d e h u i dige gebruikers b e k e k e n w o r d e n i n h o e v e r r e zij m e t h u n activiteiten die doelstelling k u n n e n realise ren. H et (nieuwe)gebruik van het bastion m o e t kosten neutraal worden ingezet. Kosten C p m . 1.8. Verieidingsobjecten Kwaliteiten van binnen naar buiten. Veel kwaliteiten van Brielle, d e mooie e n bijzondere dingen zo als b v het schuttersstuk, het glasinlood in d e C a t h a r i j n e k e r k zijn niet altijd direct v o o r d e bezoeker z i c h t b a a r als ze d e stad b i n n e n k o m e n . O b j e c t e n m e t f o t o o f illustratie i n d e stad e n / o f op d e h a v e n k a d e m o e t e n b e z o e k e r s verleiden o m t e g a a n k i j k e n e no m in d e j u i s t e s t e m m i n g t e k o m e n als m e n de stad binnenkomt. I n overleg m e t d e m o n u m e n t e n c o m m i s s i e zullen d e mogelijkheden worden b e k e k e n . (Deze objecten zouden ook in het buitengebied v a n Brielle geplaatst k u n n e n w o r d e n )
6/14
1.9. Natuur op de wallen Eerder genomen besluiten m e t betrekking t o thet vestĩnggroen zullen worden geactualiseerd e n h e b b e n h u n eigen u i t v o e r i n g s r e g i m e . Met d e afdeling B O R is d i t a f g e s t e m d . Die z a k e n die het be lang v a n het groen overstijgen zijn in deze notitie uitgewerkt en dienen een a l g e m e e n , cultuurhisto risch o f promotioneel belang e n m a k e n d e natuurbeleving o p d i elocaties ondergeschikt. Dit heeft alleen betrekking o p locaties o pd e oost en zuidwal. 1.10. Gevelstenenroute D e w e r k g r o e p " G e v e l s t e n e n " heeft, als onderdeel v a n h e t Erfgoedgilde D e n Briel, i n d e afgelopen maanden onderzoek gedaan naar het aantal gevelstenen in d e stad, h e t verhaal erachter en d estaat van onderhoud. H et onderzoek heeft geresulteerd in een bron v a n informatie die m e t het publiek gedeeld kan w o r d e n . De w e r k g r o e p heeft haar informatie uitgewerkt in een wandelroute langs d e gevelstenen. H et f o r m a t voor deze w a n d e l r o u t e sluit aan b i j d e vijf wandelroutes d i e al w o r d e n uitgegeven. D e kosten voor het produceren van d e nieuwe wandelroute bedragen C 4 . 5 6 3 , ^ Restauratie ge velsteen Waterpoort pm. 2. V o o r n e m e n s D e voorstellen uit d e g e n o e m d e rapporten k u n n e n w edeels u i t w e r k e n i n e e n plan v a n aanpak. Als het gaat over bouwkundig onderzoek en onderzoek naar effecten van veranderend gebruik, dan kan dat in huis w o r d e n uitgevoerd. Voorgesteld wordt o m in 2 0 1 5 een begin t e m a k e n m e t het opstellen v a n een plan v a n a a n p a k v o o r d e volgende projecten. 2.1. Beleving oost wal De toegankelijkheid, het gebruik e n d e beleving v a n d e vestingwal zal i n het oostelijk deel t u s s e n Bastion I e n Bastion I I w o r d e n gestimuleerd. H et gebied zal niet m e e r volledig w o r d e n begraast. D e hoog (en vlak) gelegen delen zullen mechanisch w o r d e n o n d e r h o u d e n e nhet steile talud w o r d t be graast. Dit gebied w o r d t sober ingericht v o o r functies als wandelen e n zitten bovenop d e wal. D e
inrichting m a a k t het ook mogelijk o m het gebied t e gebruiken voor bijvoorbeeld een picknick. O o k d e o p e n s t e l l i n g s k o s t e n v a n p r o j e c t 1 . 3 . w o r d e n b i j d i t v o o r n e m e n geïnventariseerd. 2 . 2 . Restauratie en verbeteren visualisatie van de "Noord poort" Bastion I X , m e t als v o o r n a a m s t e object d e restanten v a n d e "noord poort", is in het g e m e e n t e l i j k d n a m i s s c h i e n w e l d e b e l a n g r i j k s t e l o c a t i e v a n d e s t a d . E n t o c h k r i j g t d e z e l o c a t i e d e mínste a a n dacht als het g a a t o m e e n kwaliteitsuitstraling. R e s t a u r e r e n e n v e r b e t e r e n v a n d e visualisatie d o o r de poort extra t e accentueren zal recht d o e n a a n deze locatie. Dit v o o r n e m e n zal in eerste instantie w o r d e n uitgezet als studie object. 2.3. Ontwerpen van een samenhangende lijn in het stadmeubiiair D e e i g e n h e i d v a n Brielle k o m t o o k t o t zijn r e c h t d o o r e e n e i g e n lijn i n h e t s t r a a t m e u b i l a i r e n m a a t regelen gerelateerde objecten. Een onderscheidend straatbeeld zal d e beleving onderstrepen. N a het m a k e n van een inventarisatie van bestaande objecten kan een tweede moodbord gemaakt worden van het toekomstige beeld. 2.4. Herinrichting opstappunten vestingwandeiing en andere historische objecten Er is geen u n i f o r m e verwijzing in d estad naar d eopstappunten van d e vestingwal e n andere r u i m telijke objecten zoals b v . het Brigitte poortje. D e o p s t a p p u n t e n zijn o o k als zodanig o n v o l d o e n d e zichtbaar e n h e tBrigitte p o o r t j e is v e r s t o p t t u s s e n p a r k e e r p l a a t s e n . B i j d e o p s t a p p u n t e n kan o p borden informatie worden gegeven over d evestingwal e nobjecten. O p diverse punten moeten passende verwijsborden k o m e n naar d e objecten. D evestingwandeiing m o e t ook aan d e buitenzijde van d e vesting w o r d e n uitgezet. D ebeleving is o p s o m m i g e locaties aan d e buitenzijde heel fraai. Een uniforme passende verwijzing realiseren. 2.5. Heem- of kruidentuin op Bastion V E e n dergelijke t u i n past in d e historisch z e l f v o o r z i e n e n d e t a a k v a n d e s t a d . D e z e tuin zal in b e h e e r en gebruik bij b e w o n e r s d e relatie binnenstad e n vestingwal v v versterken, ( a f s t e m m e n m e t h e t idee v a n een kloostertuin aan d ev a n S l e e n s t r a a t )
S/14
2 . 6 . Borden en nog eens borden Binnen e n buiten d e vesting worden o mdiverse redenen borden geplaatst. Informatieve e n verk e e r s b o r d e n . O pveel plaatsen is h e t d e h o e v e e l h e i d borden die h e t historisch beeld verstoort. E e n onderzoek naar het verminderen e ninpassen van borden kan bijdragen aan d ebeleving van d e historische omgeving. Borden e nandere (verkeers)objecten moeten passen o f passend gemaakt word e n în h e t s t a d s b e e l d . ( z i e o o k 2 . 3 . ) 2 . 7 . Openheid voor kwaliteit Een groot deel van het eerste aanzicht van d e historische kwaliteit van d e stad wordt verstopt achter p a r k e e r p l a a t s e n . D e T u r f k a d e is bijvoorbeeld zo'n locatie, m a a r o o k het M a a r l a n d . D e doorkijk vanaf de Kaaistraat wordt door het beeld van een batterij auto's verstoord. Het gebied kan aantrekk e l i j k e r e n d a a r m e e a l s afstandsbarrière t o t d e b i n n e n s t a d w o r d e n g e s l e c h t . S t e d e n a l s o n d e r a n d e re W i l l e m s t a d z i j n d a a r a l h e e l s u c c e s v o l i n g e w e e s t . D e periferie v a n d e s t a d ligt o p h o o g u i t v i j f minuten wandelen van d ekern van d estad. Het introduceren van een aantrekkelijke entree van d e stad nodigt d e c o n s u m e n t eerder uit dan een parkeerkaart m e t toegang tot d e deur van een retailer. D e a f s t a n d v a n h e tp a r k e e r g e b i e d t o t h e t k e r n w i n k e l g e b i e d i s o p d e K o p s p i j k e r e n S t r u y t s e h o e k n i e t l a n g e r d a n i n B r i e l l e . H e t z i j n v a a k v i s u e l e barrières d i e d e a f s t a n d m a k e n . S t i m u l e e r p a r keren in d e periferie v a n d e binnenstad e n stimuleer retail e n horeca functies o p d e T u r f k a d e . Vooralsnog gaan w ee r vanuit dat diteen heel mooi project kan zijn, m a a r dat w e daar o p dit m o m e n t nog niet aan toe zijn. 3. Een hoofdstuk om over na te d e n k e n In het boekje " D e t o e k o m s t van d e vestingstad - een inspiratie voor d e t o e k o m s t " wordt gesteld dat e r alleen t o e k o m s t is voor d e vesting als w e oog h e b b e n v o o r behoud e nv e r n i e u w i n g . Een sluip e n d e t r a n s f o r m a t i e z o u f u n e s t zijn v o o r d e v e s t i n g . Passief a f w a c h t e n is g e e n optie. De t o e k o m s t v a n d e vesting Brielle m o e t e n w e n uveilig stellen. M a a r h o e d o e n w edat? D a t is g e e n e e n v o u d i g e o p g a v e . Een opgave die e e n focus vraagt v a n u i t diverse disciplines. M a a r het vraagt ook o m acceptatie dat e r z o n d e r b r e k e n g e e n d o o r b r a a k zal k o m e n . W e w e t e n dat Brielle zich k a n e n m o e t o n derscheiden van andere steden, m a a r dat vraagt wel o meen gezamenlijk streven e n vertrouwen 7
7
De t o e k o m s t van de vestingstad 2013
9/14
o m Brielle z o o n m i s k e n b a a r Brielle t e laten zijn. W a a r k u n n e n w e dan a a n d e n k e n als w e v a n d e vesting o f delen e r van een verdienmodel kunnen m a k e n ? I n v o o r n o e m d boekje worden daar een aantal mogelijkheden voor g e n o e m d , m a a r daar zijn w enog (lang) niet aan toe. W e m o e t e n het in e e r s t e i n s t a n t i e d i c h t e r b i j h u i s z o e k e n . I n d e v o l g e n d e o p s o m m i n g w o r d e n e e n a a n t a l ideeën v a n klein t o tgroot g e n o e m d d i e mogelijk inspireren o f interessant k u n n e n zijn o m nader b e k e k e n t e w o r d e n . H e t d o e l îs a l t i j d o m h e t e r f g o e d m e e r e n a n d e r s o n d e r d e a a n d a c h t t e b r e n g e n i n d e v e r w a c h t i n g dat h e t zich d a a r d o o r o n t w i k k e l t e n b e h o u d e n blijft. 3.1. verhuur locaties, objecten Het is niet n i e u w dat b e w o n e r s v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d n e m e n v o o r g e m e e n t e l i j k e e i g e n d o m m e n . Z e m o g e n het dan zelf gebruiken v o o r nader t e o m s c h r i j v e n doelen. Het is misschien interessant o m j e eigen stukje vestingwal t e hebben o m e r o p een mooie zomerse namiddag m e t d efamilie t e genieten van een heerlijke maaltijd. I n veel steden kopen inwoners o f bezoekers een tegeltje dat o p een m u u r wordt geplaatst e nw a a r m e e z eambassadeur o f sponsor van een bepaald doel zijn. D e m u u r bij C o p p e l s t o c k k a n b i j v o o r b e e l d z o ' n locatie zijn w a a r m e n s e n t e g e n b e t a l i n g e e n h e r i n n e r i n g o f e e n b o o d s c h a p a c h t e r l a t e n , o fa a n g e v e n d a t Brielle e e n s t u k j e v a n h e n is. 3.2. Wonen en werken op de wallen Het w a s M e n n o v a n C o e h o o r n die e e n s t u k v a n d e stad afbrak o m d e (huidige) v e s t i n g w a l t e b o u w e n . I n t e g r e e r h e t v e r l o r e n s t u k j e stad w e e r i n d e v e s t i n g w a l als s y m b o o l v a n h e t r e p a r e r e n v a n w a t ooit v e r l o r e n is g e g a a n . E r zijn a a n d e oostzijde v o l d o e n d e m o g e l i j k h e d e n o m lef te t o n e n m e t respect voor het erfgoed o mdaarmee het nieuwe erfgoed een kans t e geven. Een project dat een voorbeeld kan zijn voor behoud door ontwikkeling. Brielle heeft e e n aardig potentieel in de creatieve industrie in huis. Het kan een kans zijn o mdat verder t e ontwikkelen. D e cultuurhistorische o m g e ving leent zich g o e d v o o r e e n creatieve verbinding m e t die sector. Het uitzetten v a n e e n prijsvraag voor een onvergetelijk o n t w e r p kan e r v o o r zorgen dat d e discussie o m t r e n t deze aanpak nieuwe inspiraties zal o p l e v e r e n . 3.3. Bed&Breakfast en kamperen Er zijn locaties o p d e w a l l e n die zich u i t s t e k e n d l e n e n v o o r k o r t v e r b l i j f in e e n b i j z o n d e r e o m g e v i n g . Met centrale voorzieningen in een bunker kunnen voorzieningen worden aangeboden die een kort buitenverblijf mogelijk m a k e n , o f misschien wel binnen e n buiten. Het genereren van beweging e n
10/14
verblijf zal leiden t o t v e r b o n d e n h e i d e n o m a r m e n v a n het erfgoed. D e b e h o e f t e o meen dergelijke v o o r z i e n i n g e n e r v a r i n g t e k o e s t e r e n ligt d a n b i n n e n h a n d b e r e i k . M e t e e n d e r g e l i j k a a n b o d k a n h e t erfgoed o o k o peen ander m a r k t s e g m e n t onder de aandacht w o r d e n gebracht. 3.4. versterking van de stedelijke identiteit In het boekje "de t o e k o m s t v a n d evestingstad" w o r d t o p pagina 1 9een visie g e g e v e n o p d e stedelijke identiteit. H e t is a a n d e lezer o m zich daar v e r d e r i n t e v e r d i e p e n , m a a r b i n n e n deze c o n t e x t is het aardig o maandacht t e vragen v o o r het gestelde dat authenticiteit eerder over creativiteit gaat dan over volgzaamheid, eerder over het verhaal dan over d e feiten. Vanuit deze gedachtegang is het haast vanzelfsprekend dat e r bijna onbeperkte mogelijkheden zijn o m relaties t e leggen m e t het stedelijke erfgoed. Relaties die u i t n o d i g e n v o o r n i e u w e activiteiten o f b e s t a a n d e e e n v e r n i e u w e n d e impuls k u n n e n g e v e n . Het m a k e n v a n keuzes m o e t niet leiden tot g e n o e m d e v o l g z a a m h e i d , m a a r tot creativiteit. Dat vraagt van d e stad o m t e denken in t e r m e n v a n vrijheid e ncreativiteit. De etalage v a n d e stad m o e t i n o v e r e e n s t e m m i n g zijn m e t d e identiteit, geschiedenis e nt o e k o m s t v a n d e stad.
11/14
Kostenoverzicht 1. Onderhoud en restauratie 2. Renovatie Kuitmagazijn 3. N i e u w e stadswal batterij 4. Brug Kruithuis 5. B a s t i o n s o n t s l o t e n 6. Publiciteit e n a m b a s s a d e u r s 7. W i j z i g i n g g e b r u i k B a s t i o n V I I 8. B o e k j e Gevelstenroute 9. Restauratie gevelsteen poort 10. Verleidingsobjecten
planperiode C 59.000,« C PM C 7.500^ C 7.500,^ C 35.000^ C 13.380^ C PM C 4.563^ CPM C 9.000^
jaarlijks eenmalig reeds geraamd C 19.666,^ C 14.300^(2016) CPM C 7.500^ C 7.500^ C 11.667^ C 3.345^ CPM C 4.563,^
11.Voornemens 12. Verdienmodellen 13.Onderzoek prijsvraag(3.2)
C PM C PM C 2.500,^
CPM CPM
C 138.443^
C 34.678^
V o o r l o p i g b e n o d i g d aanvullend V o o r l o p i g b e n o d i g d aanvullend
budget 2015 budget 2016 evj
C
C
9.000^
C
9.000^(2015)
2.500^
C31.063^
C 23.300^
C 6 5 . 7 4 1 ^ - C 9 . 0 0 0 ^ ŝ C 56.741.= C 34.678^ C14.300,^ ^ C 20.378^
Prioritering van d e v o o r n e m e n s Het is gewenst o m bij d e besluitvorming aan t e geven welke P Mprojecten in het eerste(2016), t w e e d e ( 2 0 1 7 ) o f derde(2018) jaar zullen worden uitgevoerd. Het initiatief van d e werkgroep ka n o n n e n e naffuiten en Bastions ontsloten k u n n e n in 2 0 1 5 w o r d e n vervolgd e nopgestart. De besluit vorming over andere zaken m o g e n deze t w e e projecten niet ophouden. Subsidie en uitvoeringsafspraken D e ervaring v a n d eafgelopen j a r e n m e t d e p r o j e c t g r o e p e n is positief. H e t is dan o o k a a n t e bevelen o m o p die w e g v e r d e r t e g a a n . C o n c r e e t zal d a t b e t e k e n e n d a t d e bij " 1 . C o n c r e t e p l a n n e n e n p r o
12/14
j e c t e n " e n 2 5 . g e n o e m d e activiteiten g r o t e n d e e l s als particulier initiatief k u n n e n w o r d e n uitgev o e r d . H e t b e n o d i g d e b u d g e t k a n ( d i v e r s e opties zijn nog i n o n d e r z o e k ) ais e e n subsidte beschikbaar worden gesteld. Per project zullen uitvoeringsafspraken worden g e m a a k t m e t het Erfgoedgilde Den B r i e l . D a a r b i j w o r d t o . a . g e k e k e n n a a r e e n v e r a n t w o o r d e m a n i e r e n continuïteit v a n u i t v o e r i n g e n optimale betrokkenheid van vrijwilligers.
13/14
Planning 23 Juni b e s p r e k i n g m e t portefeuillehouders. Resultaat: instemming met het voorliggende ontwerp. A d v i e z e n : H e t k r u i t m a g a z i j n w o r d t v o o r g e s t e l d als s p o n s o r o b j e c t v o o r B l a u w h o e d . D e o p g r a v i n g e n / b o d e m o n d e r z o e k aan d e v a n Sleenstraat en het idee v a n d e kloostertuin b e t r e k k e n bij 2 . 1 h e e m t u i n o p b a s t i o n V . J u n i / j u l i v o o r l e g g e n a a n erfgoedgilde v o o r e e n r e a c t i e / a d v i e s . R e s u l t a a t : n a a a n p a s s i n g o p onderdelen instemming m e t d e notitie. Juli O n t w e r p p l a n v o o r l e g g e n a a n d e monumentencommissie: Monumentencommissie heeft kennis g e n o m e n van d e plannen. Na ontvangst van uitwerkingen van d ediverse deelplannen brengt de c o m m i s s i e per deelplan e e n advies uit. a u g u s t u s a a n b i e d e n a a n college van burgemeester en wethouders S e p t e m b e r / o k t o b e r b e s p r e k i n g i n d e commissie grondgebied e n i n d e commissie bestuurlijke zaken en middelen n o v e m b e r / d e c e m b e r b e s l u i t v o r m i n g ín d e g e m e e n t e r a a d
Bijlagen: Tussenrapportage werkgroep kanonnen en affuiten Projectplan "Bastions ontsloten" Reactie o pd e notitie: V a n d ew e r k g r o e p k a n o n n e n en affuiten V a n d ewerkgroep Gevelstenen
14/14
Hieronder de reactie v a n de werkgroep Kanonnen en Affuiten (K&A) Afiereerst een algemene opmerking: De werkgroep vindt het een uitstekend idee dat er vanuit de bestuurlijke organisatie e e n plan v a n a a n p a k w o r d t g e m a a k t , w a a r i n h e t e r f g o e d d e a a n d a c h t krijgt d i e h e t v e r d i e n t , e n d a n v e r t a a l d n a a r e e n m e e r j a r i g e t o e k e n n i n g v a n financiële m i d d e l e n o m d i t erfgoed in stand en goede conditie t e h o u d e n . a d 1 . 1 . D e w e r k g r o e p K & A is c o n t e n t m e t e e n j a a r l i j k s b e d r a g v a n b i j n a 2 0 . 0 0 0 E u r o a d 1 . 2 . T e n a a n i i e n v a n h e t K r u i t m a g a z i j n ţCourtīne) h e e f t d e w e r k g r o e p K & A a l i n i t i a t i e v e n o n t p l o o i d . E r ligt e e n p l a n v a n u i t d e w e r k g r o e p m e t e e n k o s t e n b e g r o t i n g bij d e M o n u m e n t e n C o m m i s s i e e n v o o r u i t l o p e n d o p g o e d k e u r i n g z i j n e r i n Tsjechië { H a v . B r o d ) a l kopieën v a n authentieke scharnieren gesmeed voor luiken en deuren voor de nu nog dichtgemetselde openingen. Dus de w e r k g r o e p spreekt de w e n s uit o m voluit te participeren i nde uitwerking v a n de plannen. a d 1.3. H i e r b i j m e r k t d e w e r k g r o e p K & A o p d a t zij h e t e e n g o e d i d e e v i n d t . I n d i e n e r d r i e k a n o n s l o p e n g e v o n d e n w o r d e n isde w e r k g r o e p K & A bereid d a a r n i e u w e a f f u i t e n v o o r t e m a k e n . Naar o n z e m e n i n g kan dit v o o r h e t g e r a a m d e bedrag. Er w o r d t i nd ep l a n n e n g e r e p t o v e r h e t k a p p e n v a n b o m e n . Eigenlijk m o e t e r v o o r de gehele w a l l e n e e n integraal plan k o m e n h o e er m e t de begroeiing m o e t w o r d e n o m g e g a a n . Er staan heel veel b o m e n o p de w a l l e n , w a a r v a n s o m m i g e h u n maximale lengte wel bereikt hebben e n een gevaar k u n n e n v o r m e n voor de omgeving. a d 1.4. O o k bij h e t w e e r d r a a i b a a r m a k e n v a n d e b r u g k a n e r v a n d e d i e n s t e n v a n d e w e r k g r o e p K & A gebruik gemaakt worden. a d 1.5. D e w e r k g r o e p K & A k a n b i n n e n h a a r m o g e l i j k h e d e n m e e w e r k e n a a n d e n o o d z a k e l i j k e e n v e r e i s t e a a n p a s s i n g e n v a n d e b u n k e r s , in t e r m e n v a n h a n d e n s p a n d i e n s t e n . a d 1 . 7 . W i j z i g i n g g e b r u i k B a s t i o n V I I : D e a a n p a k v a n h e t v o o r s t e b a k s t e n e n g e b o u w is v o o r d e werkgroep K&A te hoog gegrepen. De dichtgemetselde bunker erachter vertoont veel gevelschade. Deze valt wel onder het onderhoudsplan. a d 1.9. Z i e o p m e r k i n g o v e r d e b o m e n bij 1.3. Naar aanleiding van Voornemens: Algemeen: Prima o m een plan van aanpak te m a k e n . H ierin gaarne aangeven hoe de prioriteiten i n het realiseren v a n de plannen liggen. a d 2 . 2 . D e s t a a t v a n o n d e r h o u d v a n h e t m o n u m e n t o p B a s t i o n IX is a l l a n g e r e e n d o o r n i n h e t o o g v a n de w e r k g r o e p K & A . T o t a l e r e s t a u r a t i e lijkt t e h o o g g e g r e p e n , m a a r participatie i n d e w e r k z a a m h e d e n is m o g e l i j k . ad 2.4. Q R c o d e als o p l o s s i n g ? V e r d e r zoals gezegd e e n goede aanzet o m t e k o m e n t o t e e n structurele aanpak en continuering v a n de w e r k z a a m h e d e n van de groep vrijwilligers van de werkgroep K&A. T e n s l o t t e : I n h e t t e m a k e n f i n a l e p l a n v a n a a n p a k z u l l e n a l l e o u d e e n n i e u w e (deeí)plannen b e n o e m d m o e t e n w o r d e n , o m d a t n i e t v o o r i e d e r e e n d u i d e l i j k is w a t e r in h e t v e r l e d e n , m a a r o o k i n h e t h e d e n a a n p l a n n e n g e p r e s e n t e e r d is. M e t vriendelijke groet, N a m e n s de werkgroep, Koos Steentjes
w a t e r p o o r t ( o v e r k l u i z i n g Z u i d s p u i ) i n o u d e staat. B i j de inventarisatie v a n gevelstenen en sluitstenen k w a m de gevel stenengroep tot o n t d e k k i n g dat de w a t e r p o o r t een sluitsteen b e v a t t e dat o o r s p r o n k e l i j k v o o r z i e n w a s v a n een w a p e n . I n o v e r l e g m e t de h e e r W e s s e l s is de w a t e r p o o r t e n de gevelsteen gereinigd. Helaas bleek het w a p e n niet meer direct zichtbaar, alhoewel indien m e n s c h a d u w w e r k i n g toepast d a n z o u er een l e e u w aanwezig geweest k u n n e n zijn. B i j a r c h i e f o n d e r z o e k k o n o o k a l l e e n m a a r w o r d e n geconcludeerd dat de s l u i t s t e e n m e e s t waarschijnlijk een leeuw bevat z o u hebben. H e t ligt i n de bedoeling de o m g e v i n g te v e r f r a a i e n , onder m e e r d o o r het plaatsen v a n k a n o n n e n . D e " i n k i j k " o p B r i e l l e z o u a a n z i e n l i j k opgeknapt w o r d e n d o o r o o k de sluitsteen h a a r o o r s p r o n k e l i j k e ' l o o k ' w e e r t e r u g t e g e v e n . D i t z o u k u n n e n d o o r de b e k e n d e r o d e N e d e r l a n d s e l e e u w aan te brengen o f w e l l i c h t d o o r het w a p e n v a n B r i e l l e (historisch niet correct, zie o o k Langepoort).
Naast het m a k e n v a n een gevelstenen website en een b o e k j e gevelstenen w a n d e l i n g z o u o o k gedacht k u n n e n w o r d e n aan het opzetten v a n een 'restauratiefonds' ten behoeve v a n het o p k n a p p e n v a n g e v e l s t e n e n i n B r i e l l e . D e n k b . v . a a n d e B a r m h a r t i g e S a m a r i t a a n ín d e Voorstraat. D e particulier betaald dan een deel v a n de restauratiekosten. E e n soortgelijke constructie is o o k elders v a n k r a c h t w a a r b i j H a r l i n g e n op dit m o m e n t zeer a c t i e f is: http://89.200.200.165/CMS/am/fiie/oudharhnaen/91ef0c75097fd52c0389484e9c062b08/ Amsterdam, Leiden en Maastricht. Groet, Fre
Tussenrapportage werkgroep kanonnen en affuiten
Datum:
21 oktober 2014
Aan:
College van B u r g e m e e s t e r e n W e t h o u d e r s Brielle
Copie aan:
Leden Werkgroep Kanonnen en Affuiten Johan Wessels, G e m e e n t e Brielle Willem Delwel Rein Groen
Opgemaakt door:
Koos Steentjes
Inleiding: N a ca. a n d e r h a l f j a a r w e r k e n d o o r d e w e r k g r o e p K a n o n n e n e n A f f u i t e n ish e t r a a d z a a m o m d e v o r d e r i n g e n e n d e s t a n d v a n z a k e n t e i n v e n t a r i s e r e n . D a a r n a a s t is h e t n o o d z a k e l i j k o m h e t t e r beschikking gestelde budget onder het licht t e h o u d e n e n t ebezien o fde nog uit t e v o e r e n w e r k z a a m h e d e n aanvullend budget behoeven. V o o r deze exercities kan mijn eerder opgestelde s t a r t d o c u m e n t v a n dit project ter vergelijking geraadpleegd w o r d e n . V o o r de inventarisatie v a n d e uitgevoerde w e r k z a a m h e d e n zullen de activiteiten ten aanzien van de affuiten enerzijds e n het o n d e r h o u d van de bunkers op de bastions anderzijds, afzonderlijk bekeken w o r d e n .
Stand van zaken van de kanonnen en affuiten op de wallen: In d e a f g e l o p e n p e r i o d e h e e f t d e w e r k g r o e p 6 k a n o n n e n e n a f f u i t e n v e r n i e u w d , o p g e k n a p t e n geschilderd. De eerste t w e e die w e r d e n o p g e k n a p t e n geschilderd bevinden zich o p het M o l e n b o l w e r k . Er z i j n t w e e n i e u w e a f f u i t e n bij h e t K r u i t h u i s g e p l a a t s t e n d e k a n o n n e n zijn g e v e r f d . D a a r n a a s t is e r e e n n i e u w a f f u i t g e m a a k t v o o r o p h e t W e l l e r o n d o m e n R o c h u s M e e u w i s z o o n w e g , h e t i j z e r w e r k w e r d v e r v a n g e n e n d e beide k a n o n s l o p e n zijn geschilderd. V o o r h e t w e g h a l e n e n t e r u g p l a a t s e n v a n d e k a n o n s l o p e n is s t e e d s m e t t u s s e n k o m s t v a n d e g e m e e n t e e e n k r a a n i n g e s c h a k e l d . D e s a m e n w e r k i n g m e t de g e m e e n t e is u i t m u n t e n d t e n o e m e n . Een rondje over de wallen leert dat de inventarisatie van anderhalf jaar geleden rooskleuriger u i t g e v a l l e n is d a n d e w e r k e l i j k h e i d n u l a a t z i e n . O o k is i n d i e a n d e r h a l f j a a r d e s t a a t v a n d e a f f u i t e n o o k w e e r v e r d e r a c h t e r u i t g e g a a n . W i l l e n w e o p d e z e l f d e v o e t e n ín d e d o o r o n s z e l f o p g e l e g d e e n d o o r e e n b r e e d p u b l i e k g e w a a r d e e r d e k w a l i t e i t s s t a n d a a r d d o o r g a a n , is e r n o g h e t n o d i g e w e r k t e verrichten. Van de 20 kanonnen en affuiten zijn er, zoals bovenstaande alinea aangeeft 6 stuks gereed. Van de overige 14 kunnen er 4 kanonnen en affuiten volstaan met schoonmaken en schilderen. Van 2 affuiten moeten de assen, wielen en ijzerwerk worden vervangen en worden geschilderd.
Tussenreportage werkgroep Kanonnen en Affuiten oktober 2 0 1 4
Pagina 1
8 affuiten moeten nog in het geheel vervangen worden. H e t h o u t v o o r h e t e e r s t e n i e u w g e m a a k t a f f u i t is d e s t i j d s g e l e v e r d d o o r P o l d e r v a a r t , a l s m e d e 1 0 n i e u w e h o u t e n w i e l e n . B i n n e n d e w e r k g r o e p is b e s l o t e n o m h e t h o u t e l d e r s e n g o e d k o p e r in t e k o p e n e n d e w i e l e n o o k zelf t e m a k e n . H i e r d o o r k a n e r v e e l v o o r d e l i g e r g e w e r k t w o r d e n , zij h e t d a t e r v o o r h e t g e b r u i k v a n d e m a c h i n e s v a n V a n Dijk k o s t e n i n r e k e n i n g w o r d e n g e b r a c h t . T h a n s ligt e r in d e w e r k p l a a t s v a n V a n Dijk h o u t v o o r drie n i e u w e a f f u i t e n e n v o o r 1 0 n i e u w t e m a k e n w i e l e n . I n e n o p d e a f f u i t e n z i t t e n d r a a d e i n d e n m e t r i n g e n e n m o e r e n , e r zítten 5 g r o t e r i n g e n a a n e l k a f f u i t e n d e k a n o n s l o o p ligt d r a a i b a a r b e v e s t i g d o ph e t a f f u i t d o o r t w e e z o g e n a a m d e p o t d e k s e l s . V a n e e n aantal oorspronkelijke affuiten o n t b r e k e n s o m m i g e van deze ijzeren onderdelen. Al het bestaande ijzerwerk w o r d t doorschrappen of stralen roestvrij gemaakt en geverfd, de ontbrekende e l e m e n t e n zijn d o o r e e n bedrijf uit Klaaswaal t e g e n kostprijs geleverd e n zijn o f w o r d e n n o g geverfd. O m d a t d e w e r k g r o e p n i e t ín h e t b e z i t i s v a n a l l e m a c h i n e s d i e n o d i g z i j n o m b i j v o o r b e e l d g r o t e g a t e n t e b o r e n e n r o n d e a s s e n t e d r a a i e n , w o r d t e r geïmproviseerd, h e t g e e n s o m s w e l w a t e x t r a t i j d i n beslag n e e m t . N u h e t z o m e r s e i z o e n t e n e i n d e l o o p t e n h e t w e r k in de b u i t e n l u c h t m i n d e r w o r d t , zullen d e k o m e n d e m a a n d e n besteed w o r d e n m e t het vervaardigen van drie n i e u w e affuiten en d e n i e u w e w i e l e n . In d e e e r s t e w e e k v a n o k t o b e r zijn v i e r k a n o n n e n m e t e e n k r a a n v a n d e a f f u i t e n g e t i l d . T w e e a f f u i t e n w o r d e n o p g e k n a p t e n t w e e zijn rijp v o o r de sloop e n w o r d e n in h e t g e h e e l v e r v a n g e n .
Stand van zaken bunkers op de Bastions:
H e t o n d e r h o u d v a n de b u n k e r s e n g e b o u w e n o p d e Bastions lijkt e e n t a m e l i j k t e r u g k e r e n d e e n e e n intensieve activiteit. O n d e r invloed van de sterk wisselende w e e r s o m s t a n d i g h e d e n (regen, w i n d , zon), m a a r o o k d o o r het aanwezige vocht in d e m u r e n ontstaan er steeds "plekken", die op de diverse b u n k e r s e n g e b o u w e n al diverse m a l e n o p n i e u w zijn g e v e r f d . V e r d e r b e s t a a n d e werkzaamheden aan het totaal schoonmaken, aansmeren, pleisteren, schrappen en tenslotte verven van de buitenzijde van de bunkers e n g e b o u w e n . Daarnaast w o r d t de overtollige grond op de bovenzijde verwijderd o m de staat van "kraag" van de bunkers te bekijken e n zonodig w o r d e n hieraan herstelwerkzaamheden verricht. Daarna w o r d t de grond w e e r teruggestort. S o m s w o r d t de afrastering, nodig voor de schapen op de wallen, uitgegraven e n een stukje verzet o m het w e r k te vergemakkelijken. De deuren van de bunkers w o r d e n gangbaar g e m a a k t en daar w a a r nodig v e r n i e u w d o f h e r s t e l d . D e b u n k e r s d i e n i e t ín g e b r u i k z i j n e n d u s l e e g z o u d e n m o e t e n z i j n w o r d e n daadwerkelijk uitgeruimd en bezemschoon gemaakt. Op verzoek van de werkgroep heeft de g e m e e n t e daar w a a r nodig de toegang naar de ingang van de bunkers o p n i e u w bestraat e n / o f de h e m e l w a t e r a f v o e r h e r s t e l d o f zelfs n i e u w a a n g e l e g d . N e t zoals e e r d e r bij h e t h o o f d s t u k j e o v e r d e k a n o n n e n e n a f f u i t e n is v e r m e l d is d e s a m e n w e r k i n g m e t d e g e m e e n t e l i j k e d i e n s t e n z e e r g o e d t e noemen. De v e s t i n g b e s t a a t uit 9 B a s t i o n s , m e t o p d e m e e s t e e e n b u n k e r . D a a r n a a s t ligt e r o n d e r h e t l o o p p a d t u s s e n B a s t i o n 6 e n B a s t i o n 7 e e n z o g e n a a m d e c o u r t i n e . A a n d e c o u r t i n e zal a p a r t e e n h o o f d s t u k j e worden gewijd.
Tussenreportage werkgroep Kanonnen en Affuiten oktober 2014
Pagina 2
Bastion 1 O p h e t M o l e n b o l w e r k isg e e n g e b o u w o f b u n k e r . Bastion 2 b e s t a a t u i t h e t K r u i t h u i s e n e e n k l e i n e b u n k e r : b e i d e z i j n g e r e e d . H e t b u n k e r t j e is v a n b i n n e n s c h o o n g e m a a k t e n g e w i t , h e e f t e e n n i e u w s l o t i n d e d e u r e n g e k r e g e n e n is d o o r m i d d e l v a n e e n m e t a l e n b a l k e x t r a v o o r b r a a k e n v a n d a l i s m e b e v e i l i g d . O p d e b o v e n z i j d e i s een extra rand gemetseld o m naar beneden zakkende grond tegen t e houden. De gemeente heeft o p verzoek van d ewerkgroep een bestrating voor de toegang aangelegd en een h e m e l w a t e r a f v o e r aangebracht. V o o r h e t K r u i t h u i s is t w e e k e e r e e n s t e i g e r b e s t e l d v a n w e g e d e h o o g t e v a n h e t g e b o u w . D o o r d e w e r k g r o e p ishet stucwerk o p diverse plaatsen gerepareerd e n geverfd .V a n u i t e e n ander budget is d o o r d e g e m e e n t e d eo m g e v i n g m e t gras e n g r i n t o p g e k n a p t , isde g r a c h t u i t g e b a g g e r d , zijn d e t o e g a n g s p a d e n geëgaliseerd e n i s e e n n i e u w t r a p g e m a a k t .
Rest nog de brug en d e brughoofden,
die i n e e n later s t a d i u m o n d e r h a n d e n g e n o m e n w o r d e n . D e w e n s v a n de w e r k g r o e p iso m d e b r u g w e e r draaibaar te m a k e n , hetgeen wellicht externe expertise vereist en stelt voor hier een aparte kostenberekening v o o r t e m a k e n . Bastion 3 ( b i j café ' t M e l k m e i s j e " ) h e e f t e e n k l e i n e b u n k e r d i e , i n c l u s i e f d e d e u r e n , s c h o o n g e m a a k t e n g e v e r f d is. Bastion 4 h e e f t g e e n o p s t a l l e n . Bastion 5: D e w e r k g r o e p h e e f t o n l a n g s d e d e u r e n v e r w i j d e r d e n n i e u w e g e m a a k t . D e s c h a r n i e r e n w a r e n g e h e e l d o o r g e r o e s t e n e r m o e t e n n i e u w e g e m a a k t w o r d e n . D i t is t h a n s u i t b e s t e e d . Z o d r a d e s c h a r n i e r e n gereed zijn w o r d e n d ed e u r e n w e e r a a n g e b r a c h t en k o m t e r e e n stalen balk t e r beveiliging. Verder zullen d eb u i t e n m u r e n geschrapt, hersteld e n geverfd w o r d e n . De binnenzijde w o r d t s c h o o n g e m a a k t e n g e s c h i l d e r d . D e w e n s v a n d ew e r k g r o e p isd a t de t o e g a n g d o o r de g e m e e n t e b e s t r a a t w o r d t m e t s t r a a t k l i n k e r s i.p.v. h e t r u w e a s f a l t m a t e r i a a l d a t e rt h a n s ligt. T e v e n s m o e t w o r d e n gekeken naar de afwatering. Bastion 6: G e e n o p s t a l l e n . Bastion 7 b e s t a a t u i t t w e e g e b o u w e n . D e g r o o t s t e b u n k e r i s e e n b a k s t e n e n g e b o u w d i e g e d e e l t e l i j k w o r d t gebruik door een muziekgroep. Het herstel e n o n d e r h o u d hieraan overstijgt de capaciteit van de w e r k g r o e p en stellen v o o r o m v o o r deze bunker een separaat onderhoudsplan o pt estellen.H e t o p e n s t e l l e n e n t o e g a n k e l i j k m a k e n i s w e l één v a n d e b e l a n g r i j k s t e o n d e r d e l e n v a n h e t r e n o v a t i e p l a n . H e t a c h t e r l i g g e n d e g e b o u w is e e n v r i j k l e i n e b u n k e r o p d e w a l l e n . D e z e h e e f t v a n w e g e d e z e e r m o e i l i j k e b e r e i k b a a r h e i d e n z i c h t b a a r h e i d g e e n p r i o r i t e i t bij d e w e r k g r o e p . M e t a n d e r e w o o r d e n : d e z e zal als laatste w o r d e n
opgeknapt.
Bastion 8: D e z e b u n k e r i s d e m e e s t t o e g a n k e l i j k e v a n a l l e n e n i s i n g e b r u i k d o o r d e 1 a p r i l v e r e n i g i n g e n d e B r i e l s e R o e i c l u b . D e d e u r is g e r e p a r e e r d e n g e s c h i l d e r d , d e b u i t e n m u r e n zijn e n k e l e m a l e n g e s c h i l d e r d e n h e t g r o n d t a l u d t e g e n d e s c h u i n o p l o p e n d e z i j d e n is g e f a t s o e n e e r d e n z u l l e n w o r d e n ingezaaid. D e t w e e b o m e n die veel schade a a n d em u r e n v e r o o r z a a k t e n zijn v e r w i j d e r d e n d e b o v e n e n z i j k a n t e n v a n d e b u n k e r zíjn g e r e p a r e e r d . Bastion 8,5: D e z e b u n k e r h e e f t v a n d e w e r k g r o e p d e n a a m 8 , 5 g e k r e g e n o m d a t h i j t u s s e n B a s t i o n 8 e n B a s t i o n 9 ligt. H e t h e e f t g r o t e s c h u i f d e u r e n , die g e r e p a r e e r d , g a n g b a a r e n g e v e r f d zijn. D e m u r e n zijn al e n k e l e k e r e n geschilderd e n h e t s c h u i n o p l o p e n d e g r o n d t a l u d isg e f a t s o e n e e r d e n ingezaaid. De gemeente heeft hier op verzoek van d ewerkgroep een waterafvoer aangebracht.
Tussenreportage werkgroep Kanonnen en Affuiten oktober 2014
Pagina 3
Bastion 9: I n g e b r u i k d o o r d e 1 aprífverenigíng. D e z e b u n k e r v e r t o o n d e v e e l s c h a d e a a n d e f a c a d e . Dít i s d o o r d e w e r k g r o e p g e r e p a r e e r d , d e b u i t e n m u r e n z i j n g e h e e l e n k e l e m a l e n g e s c h i l d e r d , alsmede de deuren van de bunker. De bovenzijde van d ehorizontale m u u r en de beide schuine b o v e n z i j d e n zijn grondvrij g e m a a k t , o m lekkage o p t e s p o r e n . D e z e zijn m e t c e m e n t a a n g e s m e e r d e n d e g r o n d is w e e r t e r u g g e b r a c h t . H e t h e k w e r k b o v e n o p d e b u n k e r is s c h o o n g e m a a k t e n g e b e i t s t . D e v l a g g e n m a s t o p h e t a a n g r e n z e n d e t e r r e i n is d o o r d e w e r k g r o e p v e r w i j d e r d e n h e e f t i n d e w e r k p l a a t s d o o r m i d d e l v a n e e n s p e c i a l e b e h a n d e l i n g e e n h o u t e n u i t s t r a l i n g g e k r e g e n . D e m a s t is i n m i d d e l s terug geplaatst. Het scheepje (windvaan) w o r d t nog gerepareerd en binnenkort w e e r geplaatst. D e w e r k g r o e p heeft de w e n s o m de aangetaste k l o o s t e r m o p p e n van het m o n u m e n t op een v e r a n t w o o r d e w i j z e t e h e r s t e l l e n . H i e r v o o r z u l l e n n o g a d v i e z e n bij d e g e m e e n t e l i j k e d i e n s t e n m o e t e n w o r d e n i n g e w o n n e n . D e beide p l a q u e t t e s inh e t m o n u m e n t zijn d o o r d e w e r k g r o e p s c h o o n g e m a a k t e n d eingebeitelde letters zijn m e t z w a r t e v e r f beter leesbaar g e m a a k t .
Courtine D e c o u r t i n e i s g e l e g e n t u s s e n d e B a s t i o n s 6 e n 7 e n l i g t o n d e r h e t w a n d e l p a d . H e t is één v a n d e m e e s t bijzondere b u n k e r s w a a r v a n de w e r k g r o e p zich t o t doel stelt deze i nd e o o r s p r o n k e l i j k e staat t e r u g te brengen e n o p e n te stellen v o o r e e n breed publiek. Dit in tegenstelling t o t de p l a n n e n die thans o n t w i k k e l d w o r d e n ("Bastions o n t s l o t e n " ) o m de C o u r t i n e i nt e
richten
als verblijfplaats v o o r
v l e e r m u i z e n . In d e b u i t e n m u u r z i t t e n t w e e d e u r e n e n r a m e n , die al j a r e n g e l e d e n zijn d i c h t g e m e t s e l d . O o r s p r o n k e l i j k h i n g e n e r h o u t e n d e u r e n i ne n z a t e n e r luiken v o o r de r a m e n . D e z e zijn v e r d w e n e n , m a a r d e o p h a n g p u n t e n v a n d e s c h a r n i e r e n z i j n n o g a a n w e z i g e n l i j k e n in g o e d e s t a a t . V o o r h e t g e b o u w is d e g r o n d 6 0 á 7 0 c m o p g e h o o g d . D e w e r k g r o e p h e e f t e n i g e t i j d g e l e d e n e e n v a n de dichtgemetselde r a m e n opengebroken o m de staat van d ebinnenzijde vast te stellen. G e c o n s t a t e e r d is d a t d e g e m e t s e l d e h o o f d s t r u c t u u r n o g i n o r d e i s , m a a r d a t d e t u s s e n m u r e n i n g e s t o r t e n gedeeltelijk o o k v e r d w e n e n zijn. D e t o e g a n g n a a r h e t " t u n n e l t j e " n a a r de V e s t e is dichtgemetseld. V a n w e g e vandalisme heeft de w e r k g r o e p onlangs het r a a m w e e r dicht gemetseld. H e t is d e w e n s v a n d e w e r k g r o e p o m o p t e r m i j n d e d i c h t g e m e t s e l d e r a m e n e n d e u r e n w e e r v a n h o u t e n deuren en luiken te voorzien, d ebinnenzijde "toegankelijk" te m a k e n e n te kijken in hoeverre h e t t u n n e l t j e v o o r p u b l i e k zichtbaar g e m a a k t k a n w o r d e n . H e t v o o r t e r r e i n zal a f g e g r a v e n e n b e s t r a a t m o e t e n w o r d e n . De h i e r m e e s a m e n h a n g e n d e k o s t e n zijn i ne e n e e r d e r s t a d i u m niet b e g r o o t .
Budget: V a n het destijds beschikbaar gestelde b u d g e t v a n 3 0 . 0 0 0 Euro resteert op dit m o m e n t nog r u i m 7 . 0 0 0 E u r o . D e w e r k g r o e p m a a k t , o m k o s t e n t e b e s p a r e n , d e w i e l e n n u zelf. A l l e u i t g e g e v e n b e d r a g e n z i j n v e r a n t w o o r d bíj d e b u d g e t h o u d e r D e h e e r J . W e s s e l s . V o o r d e k l e i n e u i t g a v e n h e e f t d e heer J.B.W. Steentjes (opstellervan deze rapportage) d e beschikking o v e r e e n zogenaamde kleine kas. V a n de hieruit gedane uitgaven w o r d t e e n kasboek bijgehouden, dat indien aanvulling n o o d z a k e l i j k is, via d e h e e r W e s s e l s u i t h e t b u d g e t w o r d t a a n g e v u l d .
Kostenraming van de nog uit te voeren werkzaamheden. Uit b o v e n s t a a n d e i n v e n t a r i s a t i e v a n d e u i t g e v o e r d e w e r k z a a m h e d e n blijkt d a t h e t m e e s t e w e r k ligt bij h e t v e r n i e u w e n c q . r e p a r e r e n v a n de r e s t e r e n d e a f f u i t e n . S a m e n v a t t e n d h o u d t d a t in d a t e r n o g Tussenreportage werkgroep Kanonnen en Affuiten oktober 2014
Pagina 4
8 n i e u w e affuiten, (inclusief wielen) m o e t e n w o r d e n g e m a a k t e ne rvan t w e e affuiten d eassen e n wielen moeten worden vervangen. W a t dewielen betreft betekent dat e rnog 40 exemplaren v e r v a a r d i g d m o e t e n w o r d e n . Er is n o g v e r f n o d i g v o o r h e t s c h i l d e r e n v a n ca. 1 0a f f u i t e n e n h e t v e r v e n v a n d eb u n k e r o p Bastion 5 , d e courtine e n ine e n later tijdstip d eb u n k e r o p Bastion 7 .
O m d e k o m e n d e j a r e n d e w e r k z a a m h e d e n uit t e k u n n e n v o e r e n is e e n s c h a t t i n g g e m a a k t v a n d e t e verwachte kosten. In d e z e k o s t e n zijn n i e t m e e g e n o m e n ; » o «
h e t d r a a i b a a r m a k e n v a n d e b r u g bij h e t k r u i t h u i s . het maken van een uitvoeringsplan voor bastion 7 d edoor d e g e m e e n t e uitgevoerde
Separate kostenberekening Separate
kostenberekening
werkzaamheden
(kraan huren - bestraten - grond afvoeren.) o
D eh i e r m e e g e m o e i d e geschatte kosten bedragen e x B T W :
Hout:
G e s c h a t t e k o s t e n ca.
9.500 Euro
Verf:
G e s c h a t t e k o s t e n ca.
3.000 Euro
Ijzerwerk:
G e s c h a t t e k o s t e n ca.
2.500 Euro
Gebruik werkplaats
G e s c h a t t e k o s t e n ca.
2.000 Euro
klein materiaal, gereedschap,
stucmortel,
huur materiaal
3.500 Euro
onvoorzien:
1.500 Euro 22.000 Euro
De totale geschatte kosten voor het verder uitvoeren van het werkplan bedragen C 22.000,-
Omdat
h e t r e s t e r e n d e b u d g e t t h a n s n o g C 7 . 0 0 0 - bedraagt, is h e t t e k o r t o p h e t b u d g e t ca. C 1 5 . 0 0 0 , -
Samenvatting: Het beschikbare budget van 30.000 Euro voor het door d egroep vrijwilligers uitvoeren v a n h e r s t e l w e r k z a a m h e d e n v a n d e b u n k e r s e n a f f u i t e n o pd e Brielse w a l l e n isniet t o e r e i k e n d v o o r d e verdere werkzaamheden. Het geraamde tekort bedraagt
15.000 Euro.
Gevraagde beslissing: ®
E e n besluit n e m e n o v e r d ev o o r t g a n g v a n h e t project. Indien h i e r o v e r positief beslist w o r d t betekent dat een verruiming van het budget m e t 15.000 Euro.
«
Een besluit n e m e n a a n g a a n d e d e t o e k o m s t v a n d e courtine. Indien het College d evisie v a n de w e r k g r o e p deelt dat dit m e e s t historische g e b o u w v a n d e Brielse w a l l e n , e e n wezenlijk onderdeel uitmaakt van het totale wallenproject en derhalve presentabel gemaakt m o e t worden.
»
Het College o n d e r z o e k doet naar d e kosten e ngebruiksmogelijkheden van bastion 7
Tussenreportage werkgroep Kanonnen e nAffuiten oktober 2014
Pagina 5
»
H e t c o l l e g e o n d e r z o e k d o e t n a a r d e k o s t e n v a n h e t d r a a i b a a r m a k e n v a n d e kruithuîsbrug.
Tussenreportage werkgroep Kanonnen en Affuiten oktober 2014
Pagina 6
Projectplan "Bastions ontsloten" Van 80 Jarige Oorlog tot Vrijheidsbos
i
r
i
V *
,.Í.
-
:
:
.JL
11 v
E e n i n t e r a c t i e v e r o n d l e i d i n g d o o r d e tijd v a n b e z e t t i n g e n v r i j h e i d .
D e n Briel, juni
2014 Bastions Ontsloten
PROJECTPLAN 'BASTIONS ONTSLOTEN!' Van Tachtigjarige
Oorlog tot
Vrijheidsbos.
Projectnaam: 'Bastions ontsloten!' Een interactieve rondleiding door de tijd van bezetting en vrijheid. Projectdoel/resultaat: D o e i v a n h e t p r o j e c t is h e t o n t s l u i t e n v a n d e b a s t i o n s e n b u n k e r s v o o r B r i e l l e n a r e n e n t o e r i s t e n . Het bezoeken van de bastions w o r d t aantrekkelijker gemaakt door: enerzijds de fysieke toegankelijkheid v a n de bastions en bunkers te vergroten, e n anderzijds de geschiedenis van de t o t s t a n d k o m i n g v a n de vesting en voor de vesting relevante episodes uit de Brielse historie ter plekke t e presenteren. D o o r middel v a n visuele presentaties w o r d e n de bunkers op de bastions virtueel toegankelijk gemaakt. E r z u l l e n t w e e w a n d e l r o u t e s , één o p d e w a l l e n e n e e n u i t g e b r e i d e t o t a a n h e t V r i j h e i d s b o s a a n d e S p a n j a a r d s e w e g nabij de Brielse M a a s , w o r d e n uitgezet. Daarnaast k o m t er e e n puzzeltocht v o o r k i n d e r e n o v e r d e w a l l e n , c o m p l e e t m e t h e t z o e k e n v a n e e n s c h a t . H e t p r o j e c t l a a t Brielîenaar e n t o e r i s t o p e e n a a n t r e k k e l i j k e m a n i e r k e n n i s m a k e n m e t Brîels e r f g o e d . V o o r e e n overzicht v a n de bastions e n bunkers: zie kaart Vesting Brielle {Bijlage 1).
Aanleiding/voorgeschiedenis: Een drietal zaken v o r m d e n de motivatie o m m e t het dit project te starten: 'Leve de Vesting Brielle-300 jaar vestingwerken': I n h e t k a d e r v a n h e t 300-jarİg b e s t a a n v a n d e v e s t i n g w e r k e n i n 2 0 1 3 h e e f t d e g e m e e n t e B r i e l l e e e n a a n t a l a c t i v i t e i t e n g e o r g a n i s e e r d o n d e r d e t i t e l ' L e v e d e V e s t i n g Bräelle300 j a a r v e s t i n g w e r k e n ' . Naast de g e n o e m d e activiteiten stond en staat het b e h o u d e n van tastbare v o r m e n van de historie v a n Brielle, zoals het o p k n a p p e n v a n k a n o n n e n en affuiten, bastions e.d., centraal. Een ontdekking op de wallen: Het concrete idee o n t s t o n d tijdens e e n wandeling van projectleider Rein Groen over de wallen: "Op e e n g e g e v e n m o m e n t s t u i t t e n w e o p , w a t i n m i d d e l s b e k e n d s t a a t als h e t K r u i t m a g a z i j n . ( B u n k e r V I á) V e r s c h o l e n o n d e r h e t p a d t u s s e n h e t H o l l e B o l w e r k V I e n O r a n j e b o l w e r k V i l , w a s h e t 1
ons nooit opgevallen. Inmiddels heeft de werkgroep 'Kanonnen en Affuiten' het Kruitmagazijn in d e Courtine geopend. A a r t v a n d e r H o u w e n , a r c h i v a r i s bij S t r e e k a r c h i e f V P R , h e e f t e e n b e s c h r i j v i n g v a n g e n o e m d e b u n k e r g e m a a k t . (Bijlage e) M e d e h i e r d o o r zijn w e erg nieuwsgierig g e w o r d e n naar w a t de m o g e l i j k h e d e n zijn v o o r de a n d e r e bastions." Janneke van Lisdonk, mede inspirator voor 'Bastions ontsloten!' Voorafgaande aan de start van het project heeft Rein G r o e n de afgelopen jaren diverse
inspirerende
gesprekken gevoerd m e t J anneke van Lisdonk, oudgemeenteraadslid voor de SP. Deze gingen over h a a r s t a g e o p d r a c h t v o o r d e g e m e e n t e B r i e l l e w a a r zij e e n a a n t a l j a r e n g e l e d e n s t a g e l i e p . H a a r project w a s e e n a a n k l e d i n g v a n de w a l l e n t e o n t w e r p e n r o n d o m D e n Briel. Een aantal v a n deze ideeën g a a n w e t e r u g z i e n i n h e t o n d e r h a v i g e p r o j e c t p l a n .
Bastions Ontsloten 2
Projectgroep: Permanente projectieden: Rein Groen Willem Delwei Koos Steentjes Fré E g g e n s Marijke Holtrop
(projectleider) (voorzitter Historische Vereniging De Brielse M a a s m o n d en voorzitter E r f g o e d g i l d e Brielle i.o.) (werkgroep Kanonnen en Affuiten) (stadsgids en afgevaardigde n a m e n s de Gidsengroep Brielle)
( h o o f d H i s t o r i s c h M u s e u m D e n B r i e l ) is a l s a d v i s e u r b e t r o k k e n b i j d e projectgroep Expertise: Tentoonstellingsmaker, vertaling uitkomsten onderzoek naar doelgroepen, vertaalslag naar publieksteksten, ervaring samenwerking tentoonstellingsvormgevers en bedrijven A V
Adviseurs 'op afroep': Roel Slachmuylders (assistent-conservator H M D B ) Expertise: Archiefonderzoek, transcriptie oud-Nederlands bronmateriaal, beschrijven uitkomsten onderzoek Jeanette de Lange (medewerker collectiebeheer H M D B ) Expertise: O n d e r h o u d en registratie collectie, inrichting, technische achtergrond, verlichting, ervaring samenwerking tentoonstellingsvormgevers en bedrijven A V Geke Buist (medewerker educatie- en publieksbegeleiding) Expertise: O n t w i k k e l e n schoolprogramma's die aansluiten op leerstof en kerndoelen, speurtochten. Aart van der H o u w e n (adjunct-streekarchivaris Streekarchief VPR) Expertise: archiefinspecteur C a r r y M a r i a k l e i n G u n n e w i e k (websîtebeheerder w w w . l e v e d e v e s t i n g b r i e l l e . n l e n w e b m a s t e r van Stichting Kunst en Cultuur Brielle) D e p r o j e c t g r o e p f u n c t i o n e e r t b i n n e n h e t k a d e r v a n h e t E r f g o e d g i l d e B r i e l l e i.o.
Projectactiviteiten ín hoofdlijnen: Het o n d e r z o e k e n v a n de m o g e l i j k h e d e n die k u n n e n leiden t o t : Het fysiek o p e n e n van de bunkers op de bastions (door de w e r k g r o e p K a n o n n e n e n Affuiten). Het Het Het Het Het Het Het Het
toegankelijk maken van enkele bunkers. a a n b r e n g e n v a n i n f o p a n e l e n o p aíie b a s t i o n s . inrichten van bunkers m e t audiovisuele apparatuur. ontwikkelen van programma's voor de audiovisuele apparatuur. uitzetten van een wallen- en buitengebiedwandeling m e t aandacht voor het schootsveld. interactief m a k e n van de rondleiding. u i t z e t t e n v a n e e n puzzeítocht v o o r kínderen. v e r v a a r d i g e n e n i n g r a v e n v a n één o f m e e r s c h a t k i s t e n .
Bastions Ontsloten 3
Projectperiode: Het onderzoek dat m o e t leiden tot realisatie v a n het project loopt van 1 december 2013 tot 1 december 2014. Projectpartners: Vertegenwoordigd in projectgroep: Historische Vereniging De Brielse M a a s m o n d Historisch M u s e u m D e n Briel Werkgroep Kanonnen en Affuiten Gidsengroep Brielle Streekarchief Voorne-Putten en Rozenburg N o g niet vertegenwoordigd in projectgroep: Lokale middenstand Projectfinanciering: Begroting/budget Er m o e t e e n a a n z e t t o t inventarisatie g e m a a k t w o r d e n v a n b e n o d i g d e gelden. Dit geldt v o o r het toegankelijk m a k e n , opknappen en inrichten van de bunkers op de bastions. Fondsenwerving Dit projectplan w o r d t gefaciliteerd door de g e m e e n t e Brielle. Na i m p l e m e n t a t i e van het project dient financiering uit de daarvoor bestemde subsidiekanalen plaats te vinden. D a a r n a a s t d i e n t a c t i e f g e z o c h t t e w o r d e n n a a r l o k a l e e n r e g i o n a l e s p o n s o r s . H i e r v o o r is s a m e n w e r k i n g m e t lokale e n regionale middenstandsverenigingen cruciaal. NB Een aantal van de bastions zouden uitstekend gebruikt kunnen worden voor eendaagse activiteiten. Zoals bijvoorbeeld bunker IX leent zich zeer goed als uitval voor een wijnproeverij of modeshow. Ook huwelijken zouden hier gesloten kunnen worden en gevierd. Ook het bastion V leent zich door zijn unieke ligging voor eenmalige activiteiten. Het bastion III kan een unieke thema speelplaats worden en zou tevens de uitvalbasis voor de speurtocht kunnen zijn. Knelpunten Energie W a a r s c h i j n l i j k z u l l e n d e k o s t e n o m e n e r g i e n a a r d e b u n k e r s t e k r i j g e n h o o g zíjn. E e n m o g e l i j k h e i d z o u zijn dit m e t z o n n e p a n e l e n t e d o e n . Er w o r d t o n d e r z o e k g e d a a n n a a r m o g e l i j k h e d e n e n prijs v o o r e e n dergelijke voorziening. Bunkers als opslagplaats O p dit m o m e n t w o r d e n drie b u n k e r s gebruikt d o o r de 1 Aprilvereniging. M e t n a m e v o o r de b u n k e r o p b a s t i o n I X is d a t m e t h e t o o g o p h e t v e r h u r e n v a n d i t z e e r b r u i k b a r e b a s t i o n , o n g e w e n s t . M e t d e g e m e e n t e e n 1 A p r i l v e r e n i g i n g m o e t g e z o c h t w o r d e n n a a r e e n a l t e r n a t i e f d a t o p n i e t al t e g r o t e a f s t a n d v a n h e t 1 A p r i l g e b e u r e n is g e l e g e n . E e n s u g g e s t i e z o u d e v o o r m a l i g e M a v o V a n D i j k a a n d e B u r g e m e e s t e r v a n S l e e n s t r a a t k u n n e n zijn.
Bastions Ontsloten 4
Algemene actiepunten Puzzel- en wandeltochten V o o r kinderen w o r d t e e n puzzeltocht o v e r de wallen g e m a a k t . A ld o e n d e leert m e n o v e r d e Brielse en daardoor ook vaderlandse geschiedenis. Deze tocht w o r d t gemaakt door m e d e w e r k e r s van het Museum. D a a r n a a s t w o r d e n e r t w e e w a n d e l t o c h t e n o n t w i k k e l d e n u i t g e z e t . Een zal s a m e n m e t d e G i d s e n g r o e p w o r d e n o n t w i k k e l d e n specifiek o v e r de w a i l e n g a a n . D e a n d e r e zal e e n w a n d e l t o c h t zijn die, n a d a t m e n de w a l l e n v o o r de helft g e r o n d heeft, d o o r l o o p t t o t a a n h e t Vrijheidsbos langs d e Brielse Maas. M e n keert w e e r terug daar w a a r m e n d ewallen veriaten heeft en vervolgt d e w a l l e n w a n d e l i n g . D e w a n d e l i n g e n k u n n e n z o w e l m e t als z o n d e r stadsgids w o r d e n g e l o p e n . Apps en QR-codes D o o r h e t g e b r u i k v a n a p p s e n / o f Q R - c o d e s z i j n d e m o g e l i j k h e d e n b i j n a o n e i n d i g . H i e r d o o r is h e t bijvoorbeeld niet alleen mogelijk veel over de belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis van Brielle t evertellen m a a r o o k zaken die het h e d e n betreffen. Een voorbeeld. In het Vrijheidsbos staan ongeveer 500 b o m e n . Aangeschaft door m e n s e n o f i n s t e l l i n g e n . Elke b o o m h e e f t zo zijn e i g e n v e r h a a f . D e z e v e r h a l e n z o u j e k u n n e n b u n d e l e n i n e e n a p p of QR-code. Via die app o fQR-code k u n j e deze v e r h a l e n t e r u g h a l e n o p je t e l e f o o n o f tablet. w w w . l e v e d e v e s t i n g b r i e l l e . n l zal als basis d i e n e n . De projectgroep hecht grote w a a r d e aan d eontwikkeling van deze technologie, ook gezien d e r e s u l t a t e n i n het M u s e u m o pdit gebied. Bijlage j .
Bijlagen 1
Plattegrond 'Vesting Brielle'
2
Projectbeschrijving per bastion
3
Kostenoverzicht
4
Aanvullende informatie
Bastions Ontsloten 5
I
^
VTTT V
0 ) 0
^
Butowtawi
t
i\W 1
Proaxion .íř
8
'
I
1 1 1
i}.
firìe/fe
V
1
'
De Meet*' -į
Maritiem
I
I
!ÖK»nl5p»
. A P *
Schaep
r
vliegend W
Ş
I
VII
1
|
Brielle
m
1 İ | ñ'Hļp Vrnt 3»
ąį L 'í
.
r
*
Slichuns
5
'
I iengeíaarsvereliving 'DeWaîs'geus'
ö»f
r
'
I
1
ļ.
V r i e n d e n raĩi d e • S Msariandschool
2; ĩ
VI
jį
If is: a r i s c h Museum D e n Briel
II
,
ap
J f V
S
Ġ
įí0 te 4
W
0
*,
tm&ãgŝà
Crcissantene J CŕeřÍ idreCV
III
Ito^ghcan.e
V
IV vaţ
5İį Sį
I j
"
' J Sfe,.
Bastion I
'"Ós,,, X
'iŕ aÿ»
, KK
j F
Bastion Hoiel IVdam/äfieile fcÜţÿįfOTt
Het M o l e n b o l w e r k (voorheen SwarteWaalse bolwerk). Hier staat ook korenmolen ' t Vliegend Hert.
B a s t i o n II
H e t K r u i t h u i s b o l w e r k (of V l i e g u i t b o l w e r k ) b e v a t t e in v r o e g e r t i j d e n h e t kruit t.b.v. d e k a n o n n e n e n d e g e w e r e n . H e t s t a a t i n e e n z o g e n a a m d h o l b o l w e r k d i t i.t.t. e e n volbolwerk.
B a s t i o n III
H e t g a l g e b o l w e r k o f Revoíutiebolwerk. H i e r w e r d e n v r o e g e r d e d o o d s v o n n i s s e n v e r t r o k k e n . E r ís o o k e e n k l e i n e m u n i t i e n i s .
B a s t i o n IV Bastion V
Het Bleykersbolwerk. H e t Westerboíwerk. I n d e v e r s t e u i t h o e k v i n d t u e e n s c h u i l p l a a t s m e t munitíeberging. A ! d e z e b o m v r i j e g e b o u w e n z o a l s d i t m u n i t i e d e p o t z i j n 1 9 d e e e u w s .
Bastion Vi Bastion VII
het Hollebolwerk Het oranje bolwerk. De n a a m v a n dit b o l w e r k staat in v e r b a n d m e t ons koningshuis. U vindt hier naast een magazijn een bomvrij wachthuis uit 1860, uit baksteen opgetrokken m e t bogen aan de voorkant.
Bastion VIII
H e t i i j n b a a n b o l w e r k . D i t b o l w e r k is w a a r s c h i j n l i j k v e r n o e m d n a a r e e n t o u w s l a g e n ] die hier in d e 18de e e u w heeft gestaan.
B a s t i o n IX
Kìjkpaaibolwerk o f N o o r d b o l w e r k .
Bastions Ontsloten 6 p
2. Bastion I
Projectbeschrijving per bastion Molenboľwerk ( m e t m o l e n ' t V l i e g e n d H e r t ) O p dit bastion b e v i n d t zich g e e n b u n k e r . H e t b a s t i o n w o r d t w e l o n d e r d e e l v a n d e waílenwandelīng. Actiepunt: Overleg starten m e t de Molenstichting over samenwerking. Deze zou k u n n e n b e s t a a n uit: uitgifte routes en speurtochten u i t g i f t e luīsterapparatuur koffi estop
B a s t i o n II
Kruithuisbolwerk ( m e t 'H et Kruithuis, oudheidkamer 1 aprilvieringen') T h e m a v o o r dit bastion: 1 april 1 5 7 2 . Actiepunt: Overleg starten m e t initiatiefnemers Kruithuis. Gidsen zouden m o e t e n beschikken over sleutel zodat tijdens rondleiding toegang t o t Kruithuis verkregen kan worden. In B u n k e r a c h t e r K r u i t h u i s k o m t s c h e r m m e t a f s p e l e r . O n d e r w e r p : I n n a m e v a n D e n Briel, compilatie v a n filmpjes uit h e t H istorisch m u s e u m m e t verwijzing naar M u s e u m en Kruithuis.
B a s t i o n III
Galgebolwerk T h e m a v o o r dit bastion: het H uis OranjeNassau in Brielle. In b u n k e r k o m t s c h e r m m e t a f s p e l e r . Zie bijlage a v o o r i n h o u d (geleverd d o o r M u s e u m , filmpjes via Streekarchief). Actiepunt: Overleg m e t Streekarchief over mogelijkheden van levering. Overleg m e t filmclub Phoenix over mogelijkheden tot samenwerking. De speeltuin dient o p g e k n a p t t e w o r d e n e n de g r a s m a t g e d r a i n e e r d . Er dient e e n trap te k o m e n met bordes naar bunker toe. O p d e h o e k b i j d i t b a s t i o n z i t café " H e t M e l k m e i s j e " . O o k d e z e l o c a t i e z o u b u i t e n g e w o o n g o e d k u n n e n d i e n e n als s t a r t p l a a t s v o o r de r o n d l e i d i n g e n , w a n d e l t o c h t e n e n u i t g i f t e v a n t a b l e t c o m p u t e r s díe k u n n e n d i e n e n a l s o n d e r s t e u n i n g bij d e w a n d e l i n g e n . Actiepunt: Overleg m e t " H e t M e l k m e i s j e " over mogelijkheden. (Speciale m e n u ' s , versnaperingen koffie m e t etc.)
Bastion IV
Bleykersbolwerk O p d i t b a s t i o n b e v i n d t zích g e e n b u n k e r . L e e n t z i c h v o o r j e u g d a c t i v i t e i t e n . O p dít b a s t i o n w o r d t e e n s c h a t k i s t i n g e g r a v e n w e l k e e e n o n d e r d e e l z a l z i j n v a n d e kînderspeurtocht.
Bastion V
Westerbolwerk T h e m a v o o r dit bastion: Brielle i nd eFranse tijd. In b u n k e r k o m t s c h e r m m e t a f s p e l e r . Films en achtergrondinfo i nbezit M u s e u m . Actiepunt: Inventariseren materiaal en uitzoeken voor gebruik.
Bastion VI
Holle Bolwerk O p d i t B a s t i o n b e v i n d t z i c h g e e n b u n k e r . D e l o c a t i e is w e l b u i t e n g e w o o n g e s c h i k t voor eendaagse activiteiten. Bastions Ontsloten 6
De Courtine
Het Kruitmagazijn D e w e r k g r o e p ' K a n o n n e n e n A f f u i t e n ' h e e f t ìn h u n p l a n n e n o p g e n o m e n
het
K r u i t m a g a z i j n w e e r in zijn o u d e luister t e h e r s t e l l e n . Dit zal f a s e g e w i j s g e b e u r e n . O m t o e g a n g t e krijgen t o t d e b u n k e r zal e e n d e e l v a n de g r o n d a f g e g r a v e n
moeten
w o r d e n . D a n zal als e e r s t e d e b u i t e n k a n t o n d e r h a n d e n w o r d e n g e n o m e n . D e u r e n e n r a m e n zullen w o r d e n v e r n i e u w d . Luiken geplaatst en door het aanbrengen van tralies zal h e t m o g e l i j k zijn o m o o k d e b i n n e n k a n t t e b e k i j k e n . Er zal w o r d e n b e z i e n o f d e toegang tot de ondergrondse verbinding naar de kant van de veste ook w e e r g e o p e n d k a n w o r d e n . D i t zal d a n w o r d e n m e e g e n o m e n i n h e t t o t a l e r e s t a u r a t i e H e t zal e e n a a n m e r k e l i j k e m e e r w a a r d e g e v e n a a n d e z e o u d s t e b u n k e r o p d e B r i e l s e w a l l e n . B i n n e n k u n n e n m o g e l i j k de k r u i t b e w e r k e r s in e e n p l a t e a u v i v a n t w o r d e n uitgebeeld. H e t zal e e n a a n m e r k e l i j k e m e e r w a a r d e g e v e n a a n deze o u d s t e b u n k e r o p d e Brielse wallen. Bastion Vil
Oranjebolwerk D e s t a a t v a n o n d e r h o u d is z o d a n i g s l e c h t d a t h e e f t a a n g e g e v e n dit e e n t e g r o o t project t e doordacht plan voor te m a k e n . H e t is d e g r o o t s t e b u n k e r is n u n o g i n g e b r u i k T h e m a v o o r dit bastion; Brielle in de T w e e d e voor het bombardement).
de werkgroep Kanonnen en affuiten vinden en stelt v o o r hier eerst e e n g o e d bij e e n m u z i e k g r o e p . W e r e l d o o r l o g ( m e t speciale
aandacht
NB In 2015 is het 70 jaargelden dat Nederland bevrijd werd. Een mooie gelegenheid om een project Oral History op te zetten. Het doel is herinneringen vast te leggen van ouderen die meer kunnen vertellen over de oorlog in Brielle en dan met name het bombardement Hiervoor zijn al contacten gelegd met een aantal vrijwilligers, interview uitwerker en filmclub Phoenix die de interviews wil vastleggen op beeld. A c h t e r d i t g r o t e b a s t i o n l i g t e r g a f g e l e g e n n o g e e n k l e i n e b u n k e r . D e z e is v i a e e n g r o t e t r a p bereikbaar, deze bunker v e r k e e r t in deplorabele staat, m a a r kan d o o r de w e r k g r o e p w o r d e n opgeknapt en geschikt gemaakt w o r d e n voor het vleerrnuizenplan dat eerst gedacht was inhet Kruitmagazijn.
D e b u n k e r a c h t e r dit b a s t i o n ligt e r g a f g e l e g e n , ism o e i l i j k b e r e i k b a a r e n v e r k e e r t i n d e p l o r a b e l e s t a a t . D e z e b u n k e r is w e l g e s c h i k t v o o r h e t v l e e r r n u i z e n p l a n d a t e e r s t gedacht was inhet Kruitmagazijn. Bij d e b u n k e r k o m t e e n i n f o p a n e e l m e t i n f o r m a t i e o v e r z o w e l v l e e r m u i z e n als d e o o r s p r o n k e l i j k e b e s t e m m i n g . I nde b u n k e r zal e e n o p e n i n g g e m a a k t w o r d e n v a n 3 0 c m breed e n 5 c m hoog w a a r de vleermuizen d o o r h e e n kunnen. V o l g e n s d e v i s i e v a n J a n A l e w i j n D i j k h u i z e n , v l e e r m u i z e n e x p e r t , is d i t o b j e c t g e s c h i k t o m als r u s t p l a a t s v o o r v l e e r m u i z e n t e g a a n d i e n e n . NB Enkele soorten vleermuizen díe ook in Brielle voorkomen kunnen dit soort ruimtes als overwinterplek gebruiken.
Bastions Ontsloten 7
Het gaot om de watervleermuis, grootoorvleermuis en wellicht ook de baardvleermuis. Deze soorten zoeken een plek waar het donker is, vochtig, rustig en liefst met een redelijk constante temperatuur. (8 tot 10 graden Celsius) Vleermuizen zijn warmbloedige dieren maar kunnen, om energie te sparen, hun lichaamstemperatuur laten zakken tot de omgevingstemperatuur. Het liefst zoeken ze in de winter een plek die aan alle voorwaarden voldoet zodat ze zo min mogelijk wakker worden en ook hun temperatuur niet teveel hoeft te schommelen. B a s t i o n VIII
Lijnbaanbolwerk D i t b a s t i o n i s i n g e b r u i k bíj d e 1 Apriíverenigîng e n d e r o e i v e r e n i g i n g . T h e m a v o o r dit bastion: nog o n b e k e n d . W o r d t o p g e n o m e n in w a n d e l r o u t e o.Lv. stadsgids. A c h t e r d e d e u r k o m t o p k l a p b a a r v i d e o s y s t e e m w a a r d o o r d e t o e g a n g t e a l l e n tíjde v r i j blijft. Actiepunt: Overleg m e t 1 April vereniging over voortgang,
B u n k e r VIII İ
B u n k e r VIII M D e z e b u n k e r h a d als enige g e e n n a a m e n h e e f t d a a r o m v a n d e P r o j e c t g r o e p Kanonnen en Affuiten een eigen n u m m e r gekregen. D e z e b u n k e r f u n g e e r t als o p s l a g v o o r d e 1 A p r i l v e r e n i g i n g . T h e m a v o o r d i t b a s t i o n : n o g o n b e k e n d . W e l ís e r d e m o g e l i j k h e i d e e n s y s t e e m t e plaatsen. A c t i e p u n t : O n d e r w e r p v e r z i n n e n d a t als i t e m v o o r d e z e b u n k e r z o u k u n n e n g e l d e n .
B a s t i o n IX
Kijkpaalboîwerk De b u n k e r w o r d t g e b r u i k t als o p s l a g r u i m t e . D e b u n k e r z o u bij uitstek v e r h u u r d k u n n e n w o r d e n a a n s p o n s o r s uit de lokale m i d d e n s t a n d t . b . v . b i j v o o r b e e l d e e n w i j n p r o e v e r i j , e e n m o d e s h o w , e e n tuínshow, e.d. O o k ĩs g e b l e k e n d a t h e t e n o r m g e s c h i k t i s v o o r e e n m a l i g e a c t i v i t e i t e n . ( F i l m Vestingdagen) NB Aanbeveling verdient om de kijkpaal die vroeger op dit bastion gestaan heeft, te herbouwen. Vanaf deze kijkpaol kon de loods zien of er schepen de Maasmond in kwamen.
Bastions Ontsloten
8
3.
Kostenoverzicht
B o u w e n t r a p e n b a l u s t r a d e ( G a l g e b o l w e r k bij H e t M e l k m e i s j e )
p m
Openen en opknappen bunkers
p m
T o e g a n k e l i j k m a k e n bunkers ( b e s t r a t e n , v o o r z i e n i n g e n etc.)
p m
Zonnepanelen
p m
Schatkist(en) Aanschaf apparatuur bunkers
van 3.515 tot 5.600 euro 6 x 2.000
12.000 euro
Aanschaf tabiets
p m
P r o g r a m m e r e n tabiets
5.000 euro
Website inrichten en het voor smartphones
optimaliseren
van films
2.000 euro
A n i m a t i e f i l m s 1 april c o m p r i m e r e n e n t e r u g b r e n g e n t o t 2 m i n u t e n Aanschaf infopanelen Vertaalkosten Nederlands-Engels
pm (vrijwilliger)
p m
Onvoorzien
4.
a. b. c. d. e. f. g. h. i. j.
700 euro
2.500 euro
Aanvullende informatie
H e t h u i s O r a n j e N a s s a u ín B r i e l l e . I n r i c h t i n g v a n B a s t i o n I I I m e t e e n p r e s e n t a t i e m e t b e e l d en tekst (script Historisch M u s e u m ) . Brielle i nde F r a n s e tijd (script Historisch M u s e u m in voorbereiding]. Basisdocument 1713-2013: 300 jaar vestingwerken; Aart van der H o u w e n Brielle 2013. De V e s t i n g w e r k e n 3 0 0 jaar voltooit; Marijke Holtrop De Brielse vesting: Het Kruitmagazijn inde courtine IV-VII; Aart van der H o u w e n Terminologie begrippen en uitdrukkingen; Alle definities volgens de Stichting M e n n o van Coehoorn Rondgang Bastions; B u i t e n s c h o u w van alle Bunkers op d eBastions d o o r Koos Steentjes e n Rein Groen D e b u n k e r afzonderlijk; D o e l e n n o o d z a a k v a n d e b u n k e r s in v e r l e d e n e n h e d e n . R o e l S l a c h m u y l d e r s (in v o o r b e r e i d i n g ) Zie: 'bastions ontsloten' o p www.levedevestinffbrielle.nl Audiotour, M u s e u m - S t a d Brielle
Bastions Ontsloten 9
i
s T A R C H I E F V u t m i e - P u t t e n S. R o z e n b u r g
De Brielse vesting: het Kruitmagazijn in de courtine VI-VII
versie 1 . 1 , j u n i 2 0 1 3 t e k s t : A a r t v a n der H o u w e n f o t o ' s : J o k e van Drie! - v a n d e r V o o r d e
Het kruitmagazijn in de courtine Vl-Vll Achter de voormalige technische school aan de burgemeester H. van Sleenstraat ligt, verscholen onder het wandelpad over de zogeheten courtine tussen bastion VI en VII, een bomvrije ruimte. In het talud aan de binnenzijde van de wallen is het gehavende maar nog goed bewaard gebleven muur en stucwerk te zien, met de -dichtgemetselde- waar vroeger de deuren en ramen zaten. Het heeft weliswaar een haveloze uitstraling en bij een eerste blik zal het idee kunnen ontstaan dat er bij sloop niets aan veríoren zou zíjn, maar dat is niet juist! Het bouwwerk is één van de oudste objecten ín de Brielse vestingwallen en zelfs het enige in zíjn soort. Het dateert van 1786/87, en is daarmee bijna een eeuw ouder dan de bekende wit gepleisterde 'bunkers' die boven op de wallen staan.
f;
f k
Het stenen bouwwerk is niet minder dan twaalf meter lang en vie re neen halve meter diep; door de dikke muren gaat veel van de ruimte verloren; binnen blijft slechts een ruimte over van 9,50 bij 2,50 meter. De zoldering is bolvormig en in het midden 2.89 hoog. Bovenop de 27 cm dikke dakplaat ligt anderhalve meter grond. De oorspronkelijke bestemming moet nog worden vastgesteld, maar zeker is dat de ruimte in de 19 eeuw diende als bergplaats van buskruit; er kon 3.500 kg buskruit in worden opgeslagen. e
Beschrijving Zoals gezegd diende het bouwwerk in de 19 eeuw als kruitmagazijn. De ruimte is daarvoor zeer geschikt: de muren, bijna 80 cm dik, zijn voorzien van een spouw van tien centimeter, zodat de kou, maar vooral het vocht, u'rt de wallen niet in de ruimte kan doordringen. Op de vloer lag een houten vlonder zodat optrekkend vocht minder invloed had. Opvallend zijn de ramen in het magazijn: die verwacht je niet in een dergelijke ruimte. De ramen konden met luiken gesloten worden. Tenslotte loopt er vanuit de ruimte een luchtkanaal met een doorsnede van bijna zeventig cm (binnenmaat) door de wallen naar buiten. e
—— ris
li 1
f' ' "'ÌV ' '
Indeling De ruimte was opgedeeld in drie delen: het middengedeelte was het feitelijke magazijn. Aan weerszijden daarvan was een klein portaal. Hoewel de ruimte van het magazijn vrij beperkt is, zou het goed bruikbaar geweest kunnen zijn als 'laboratorium', waarin projec tielen werden samengesteld: er was voldoende daglicht door de twee ramen en zuurstof dankzij het luchtkanaal; de houten vloer voorkwam mogelijke vonken en de beide ingangen voorkwam dat men ingesloten kwam te zitten of door onnodig door de ruimte moest lopen.
CVJSMr» M l
Tĩõō U-vn -
0
•f-.rï—r."T^ .t-'i
j
I
et.
-
ì
0
\
f.
-
•V
.1
1
•y
Afsluiting van de toegang T o t in d e j a r e n 1 9 7 0 w a s d e r u i m t e n o g t o e g a n k e l i j k , zelfs k r o p e n k i n d e r e n d o o r h e t k a n a a l o m e r a a n d e s i n g e l z i j d e w e e r u i t t e k o m e n ( d i t is w e l l i c h t o o k d e b a s i s v a n d e v e l e v e r h a l e n o v e r o n d e r a a r d s e g a n g e n ín B r i e l l e ) . U i t o v e r w e g i n g e n v a n v e i l i g h e i d o f o m v a n d a l i s m e v o o r t e z i j n , is i n het verleden besloten o m de toegang tot het magazijn dicht te m a k e n en de uitgang van het kanaal a a n d e b u i t e n z i j d e a f t e s l u i t e n . Z o a l s o p de p l a t t e g r o n d v a n 1 8 8 4 ( h i e r b o v e n ) t e zien is, s t o n d h e t l u c h t k a n a a l n i e t h a a k s o p d e a c h t e r w a n d , m a a r l e i d d e d e z e n a a r rechts, in d e r i c h t i n g v a n b a s t i o n VII
X X
2 i:
Herinnering L . W . H o r d i j k : I k h e r i n n e r m i j d a t i k a l s j o n g e t j e v a n e e n j a a r o f e l f , t w a a l f , ( c a . 1 9 6 4 ) ín d e b u n k e r b e n g e w e e s t e n t o e n o o k d o o r h e t l u c h t k a n a a l b e n g e k r o p e n ; j e k w a m e r bij d e w a l l e n w e e r u i t . Ik w e e t nog dat ikhalverwege op de b o d e m van de buis klopte e n dat het daaronder hol klonk, alsof er daar nog een ruimte was.
Naschrift: B e g i n j u n i is bij h e t V e s t i n g m u s e u m n a v r a a g g e d a a n o v e r d e o o r s p r o n k e l i j k e b e s t e m m i n g v a n h e t b o u w w e r k . D e a a n v r a a g is d e 1 9 i n b e h a n d e l i n g g e n o m e n . e
