Waar islamitische scholen in het verleden te boek stonden als zwak is er tegenwoordig sprake van groei en excellentie. Het Onderwijsblad ging op reportage in Twente. Tekst Rineke Wisman Beeld Joost Grol
ISLAMITISCH ONDERWIJS MAAKT INHAALSLAG
A
pakken en daar samen mee bezig zijn. Iets doen met je kind stimuleert enorm.” Het totaalpakket aan maatregelen gericht op verbetering van onderwijsinhoud, het bijscholen van personeel en bestuur wierp vruchten af. Na een jarenlang predicaat ‘zwak’ behoort Al Ummah de afgelopen jaren tot de top-10 van Enschede. Ook andere islamitische scholen maakten een positieve ontwikkeling door. De scholen in Gouda en Maastricht werden door het ministerie van Onderwijs zelfs benoemd tot ‘excellente scholen’. Jan-Willem Swane van de Onderwijsinspectie spreekt van een inhaalslag. “In 2010
Al Ummah staat in grote letters op het gebouw dat dich-
was 25 procent van de toen 44 islamiti-
ter Willem Wilmink ooit inspireerde tot het gedicht Oude
sche basisscholen zwak en 16 procent zeer
school. Een stoeptegel bij het schoolhek herinnert aan
zwak. Bijna de helft van de scholen had
Wilminks verleden in de Enschedese Javastraat. Ach-
dus een aangepast toezichtarrangement.
ter het bovenlicht van de voordeur van zijn oude school
Uit de laatste cijfers blijkt dat geen enkele
staat nu een groteske miniatuurmoskee. Hoewel Al
school meer als ‘zeer zwak’ te boek staat.
Ummah een islamitische grondslag kent, is het een ‘gewo-
En nog 4,4 procent van de scholen voor
ne’ basisschool, aldus interim-directeur Ayhan Tonca.
islamitisch basisonderwijs als ‘zwak’.”
“Alle vakken die wettelijk verplicht zijn, geven we hier.” In het lokaal van groep 4 hangt Wiebe Woordspin, in de
Hoofddoekje
bibliotheek staan boeken van Annie M.G. Schmidt. Reke-
De meeste meisjes op Al Ummah dragen
nen doen ze met De wereld in getallen.
een hoofddoek – net als de vrouwelijke
Islamitisch is het bidden dat de kinderen iedere ochtend
leerkrachten en ouders. “Het is een vrije
samen doen in hun klas. Ook wordt er dan voorgelezen
keus”, benadrukt Tonca. “We verplichten
uit de koran. De kinderen vanaf groep 6 bidden ’s mid-
niemand een hoofddoek te dragen. Voor
dags samen in de gebedsruimte – een lokaal waar groene
onze identiteit is het wel beter.” ‘Gepas-
stroken tapijt aan de muur hangen. “Daar zitten ze tij-
te’ kleding is de norm, benadrukt hij. “We
dens het bidden op”, vertelt directieassistent Sevim Dert-
gaan niet met een kort rokje voor de klas
ligil. In de gang is een lange lage wasbak waar de kinde-
staan of met korte mouwen, omdat het
ren zich voorafgaand aan het bidden kunnen wassen,
mooi weer is.”
wijst Dertligil aan.
Hij vervolgt: “Leerkrachten op andere
De moslima werkt al zeventien jaar op Al Ummah, en zag
scholen die dat wel doen, keuren wij niet
de laatste vier tot zes jaar veel ten positieve veranderen.
af. Alleen, wij hebben er een andere kijk
“Er is nu een reken-, taal- en zorgcoördinator en na de les
op.”
gaan de leerkrachten vaak op cursus.” Kinderen van de
Tijdens de rondleiding houdt Dertligil juf
groepen 1 en 2 zitten in een combinatiegroep, vervolgt
Marije Bakker aan die drie keer per week
Dertligil. “Jonge kinderen leren van oudere. Daar heb-
extra taalbegeleiding geeft aan kinderen
ben we goede ervaringen mee.” Voorafgaand aan groep
in de instroomklas. “Hoe vind jij het als
3 komen de kinderen in een speciale schakelklas die ze
niet-moslim om op deze school te wer-
voorbereidt op groep 3. Iedere week komt een welzijnsmedewerker langs om ouders te ondersteunen met praktische vragen rondom school en opvoeding. Veel kinderen hebben een achterstand in woordenschat, omdat hun moedertaal niet Nederlands is. Tonca: “Die taalachterstand kunnen ze niet alleen op school wegwerken. Bij de inschrijving zeggen we tegen de ouders: ‘We verwachten dat u meehelpt.’ Veel ouders zeggen: ‘Ik weet niet hoe ik mijn kind kan helpen.’ Op de school in Zwolle, waar Tonca ook direc-
‘WE GAAN NIET MET EEN KORT ROKJE VOOR DE KLAS STAAN’
teur is, draaide een project waarbij ouders leerden hoe zij hun kind kunnen helpen met lezen en rekenen als zij de taal niet machtig zijn. “Je kunt bijvoorbeeld wel een boek 28
Onderwijsblad16
17 oktober 2015
Een hoofddoek dragen is niet verplicht op basisschool Al Ummah in Enschede. ken”, vraagt ze haar. Bakker is verrast door
Lakoem dinoekoem wa liya din.” Meijerink
de vraag, maar antwoordt direct: “Ik merk
studeerde na de pabo drie jaar Arabisch
geen verschil met andere scholen. Voor
om de kinderen nog beter te kunnen bege-
mij is dit een normale basisschool waar
leiden, vertelt Dertligil.
ik me prima op mijn gemak voel.” Ter-
‘OP SCHOOL IS NEDERLANDS PRATEN VERPLICHT’
wijl ze verder loopt, zegt Dertligil: “Marije
Vooroordelen
is christen, en dat is voor mij ook geen
“Het vooroordeel dat veel mensen heb-
thema. Het gaat erom dat zij haar werk
ben van islamitisch onderwijs is dat de
goed doet.”
school een eiland is, en dat kinderen wor-
In het lokaal van groep 8 op de eerste
den buitengesloten van de maatschappij”,
etage wacht leerkracht Yunus Meijerink
zegt Tonca. De visie van de school staat
tot een leerling klaar is met het verbeteren
daar echter haaks op, legt hij uit. “Kinde-
zijn in het Arabisch, maar die worden
van een opstel. “Af is af, en dan hoeft het
ren krijgen hier bagage mee om te kun-
daarna in het Nederlands vertaald. Ook
thuis niet meer.” Meijerink bekeerde zich
nen integreren. Worden wie je bent, is het
de godsdienstlessen (een keer per week)
tot de islam en werd leerkracht om ‘iets te
motto van de school. Als je je identiteit
en de Koranlessen vanaf groep 4 zijn in
doen voor de moslimgemeenschap’. Hij
kent, kan je worden wie je bent en beter
het Nederlands. Het bestuur streeft boven-
werkt al sinds het begin op Al Ummah,
participeren in welke samenleving dan
dien naar een team dat voor de helft uit
net als Dertligil. De kinderen op deze
ook. De islamitische cultuur is onderdeel
niet-moslims bestaat. “Een gewaagde doel-
school krijgen alle thema’s mee, bena-
van de Nederlandse samenleving gewor-
stelling”, stelt Tonca. “Welke gereformeer-
drukt hij. Ook andere religies en homo-
den net als de joodse en christelijke cul-
de school wil niet-reformatorische leer-
seksualiteit bijvoorbeeld worden bespro-
tuur. Moslims met behoud van identiteit
krachten voor de klas? Wij willen bin-
ken in de klas. Respect is wat de kinderen
een plek geven; dat is onze doelstelling.”
nen onze school een afspiegeling van de
leren. “Voor jullie jullie geloof en voor
Op school is Nederlands praten verplicht.
samenleving zijn met respect voor ieders
mij mijn geloof. Zo staat het in de koran.
De gebeden en lezingen uit de koran
identiteit.”
17 oktober 2015
Onderwijsblad16
29
Het aantal leerlingen op islamitische
bij via netwerk- en vacaturewebsite Lin-
tie: godsbesef, verdraagzaamheid, recht-
scholen lijkt licht te groeien. Bij de scho-
kedin, vertelt Charlotte van Doorn. Na
vaardigheid, zelfbeschikking, kwaliteit,
len van de Stichting Islamitisch Onder-
enig doorklikken, ontdekte ze dat het
transparantie en samenwerking. “Voor
wijs Midden en Oost-Nederland (Simon)
ging om islamitisch onderwijs. Op inter-
ons is verdraagzaamheid niet enkel het
groeide het aantal leerlingen van 1114 in
net merkte ze dat oprichting van deze
tolereren van de ander, maar het brengt
2003 naar 1475 in 2014. Tonca dankt de
nieuwe school in de media al een beladen
ook de plicht van het leren kennen van de
groei aan de kwaliteit. “Als die slecht is,
thema was. ‘Waar kunnen we bezwaar
ander mee”, draagt ze uit.
denken ouders: Waarom zou ik mijn kind
indienen?’, las ze in een reactie. De inte-
In plaats van Sinterklaas, kerst en Pasen,
daarheen sturen? Als de kwaliteit goed is,
resse van Van Doorn, die in 2009 zelf een
viert Van Doorn nu het Suiker- en het
dan is de identiteit een meerwaarde voor
school oprichtte (’t Heem in Nijverdal) en
Offerfeest. Ze vastte onlangs één dag mee
ouders. Ouders kiezen alleen voor identi-
ook als adviseur op een ‘school met de bij-
en daarna sloot ze net als de moslims af
teit als kwaliteit op orde is. Gelukkig gaan
bel’ werkte, was gewekt. “Persoonlijk zie ik
met iftar, de maaltijd die tijdens de rama-
die twee de laatste jaren samen.” Dertli-
meer overeenkomsten tussen mensen dan
dan direct na zonsondergang genuttigd
gil onderstreept dat: “Eerst de kwaliteit,
verschillen”, zegt ze.
wordt. “Het zijn nieuwe ervaringen die ik
dan de identiteit. Als de kwaliteit onder de
“Als het om de islam gaat, heeft iedereen
als verrijkend ervaar. Maar ik blijf ook wie
maat is; wat bereiken onze kinderen dan?”
een mening. Ik denk dat ik in staat ben
ik ben. Ik ga me niet ineens gedragen als
om verbindend te werken. Ik hoop dat ik
een vrome moslima.”
Angst
ook een stuk angst weg kan nemen bij de
In augustus startte het Simon-bestuur in
mensen.”
Terrorist
Hengelo een nieuwe islamitische basis-
“Ik ben open minded”, benadrukt ze. “Men-
Begin augustus waren er 35 leerlingen
school: de Tulp. De school is gestoeld op
sen die mij kennen, zeggen: Werken op
ingeschreven, eind augustus staat de teller
dezelfde visie en werkwijze als Al Ummah.
een islamitische school is echt iets voor
op 53. De school heeft een regionale func-
Opvallend is dat de directeur vrouw is,
jou.”
tie: leerlingen komen uit Almelo, maar
en niet-moslim. De vacature kwam voor-
Van Doorn kan zich goed vinden in de
ook uit Goor, Oldenzaal en Nijverdal. Er
zeven kernwaarden die het bestuur samen
is een gezin dat iedere dag om tien voor
met de ouders opstelde voor het goed en
zeven de trein neemt om op tijd op school
duurzaam functioneren van de organisa-
te kunnen zijn.
Onderwijsblad16
17 oktober 2015
Een moeder heeft samen met leerlingen pannenkoeken gebakken op basisschool Al Ummah in Enschede.
30
‘JE LIGT WEL ONDER EEN VERGROOTGLAS’
Wat Van Doorn regelmatig van ouders hoort, is dat ze zich op een gewone school de uitzondering voelen. Ook komt het voor dat islamitische kinderen – vooral na een terroristische aanslag – gepest worden met scheldwoorden zoals ‘terrorist’ of ‘moordenaar’. Van Doorn: “Als kinderen gepest worden, voelen ze zich onveilig.
kinderen om zich cognitief te ontwikke-
Kinderen die zich onveilig voelen, komen
len, maar ook om te moestuinieren en die-
moeilijker tot leren.”
ren te verzorgen.
Beeldvorming is lastig, zegt directeur
Islamitisch Onderwijs Nederland telt momenteel 49 basisscholen voor islamitisch onderwijs. Daarnaast is er één school
Ayhan Tonca. “Via de massamedia krij-
Soera
gen mensen beelden binnen van rare gek-
Bij de bar/keuken van De Tulp praten
vallen onder het bestuur van de Stichting voor
ken die mensen onthoofden en eeuwen-
meester Ahmet Akarsubasi van groep 5 en
Onderwijs op Islamitische Grondslag in Midden
oude gebouwen opblazen. Het heeft niets
6 en juf Mathilde Hospers van groep 3 en
en Oost-Nederland (Simon) waar elf scholen bij
met mijn religie te maken. Maar door hun
4 na schooltijd nog even na. Met koffie
aangesloten zijn.
daden worden alle moslims met een sche-
en een zoet islamitisch koekje.
De Simon-scholen zijn aangesloten bij de Islami-
ve blik aangekeken, zo van: Ben jij er ook
Akarsubasi is moslim, Hospers niet.
tische Schoolbesturen Organisatie (Isbo) die zich
zo één?” De Simon-scholen en de Islami-
“Eigenlijk heb ik er niet echt bij stil
richt op de bevordering van de integratie van het
tische Schoolbesturen Organisatie (Isbo)
gestaan dat het een school met islamiti-
islamitisch onderwijs als cultureel onderdeel van
spreken zich juist uit tegen geweld, onder-
sche grondslag is”, zegt ze. “Uiteindelijk
de Nederlandse samenleving.
streept hij. “Moslims in Nederland willen
gaat het om de kinderen en het onder-
De Isbo is een geïntegreerde organisatie voor
een toekomst bouwen voor onze kinderen
wijs. Over geloof heb ik nog met niemand
bestuur en management van de scholen met een
zonder geweld en uitsluiting. We moeten
gepraat. O ja, laatst vroeg ik of Ahmet de
islamitische grondslag. Bij de Isbo zijn op dit
ons niet vastpinnen op verschillen, maar
tekst uit de soera voor wilde lezen, omdat
moment 41 van de in totaal 49 islamitische scho-
focussen op de toekomst die gemeen-
ik dat niet kan. De meisjes in de klas
len aangesloten, ressorterend onder 21 school-
schappelijk is.”
giechelden: Ben jij dan geen moslim?”
besturen, waarvan er 17 als bevoegd gezag van
“Ik had ook vragen”, geeft Van Doorn aan.
Een gebedsruimte moet in de Tulp nog
de scholen lid zijn van de Isbo.
“Wordt hier wel Nederlands gesproken?
ingericht worden. Daar laat Van Doorn
Van 2009 tot 2012 namen 39 scholen deel aan
Is het geen verlengstuk van de moskee?”
eerst een commissie aan te pas komen.
het project Kio: Kwaliteit islamitisch onder-
Van Doorn deed haar huiswerk, voor zij
Typisch islamitisch meubilair is in de
wijs. Dit project was opgestart in samenwer-
aan de slag ging bij de Stichting. “Bij scho-
nieuwe school niet te vinden, of het moe-
king met Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
len die aangesloten zijn bij de Isbo is alles
ten de oosterse tapijten op de steigerhou-
en adviesbureau APS. Op drie niveaus is gewerkt
de afgelopen jaren op orde gebracht. Wij
ten banken in de personeelsruimte zijn.
aan duurzame verbetering: op het niveau van de
zijn niet gelieerd aan een moskee, islamiti-
Hospers: “Ahmet heeft nog een vaas die
schoolleider, op het niveau van het bestuur en op
sche organisatie of imam.” Bij alles wat ze
volgens mij typisch islamitisch is”, zegt ze
het landelijke niveau.
doet, heeft ze zorgvuldigheid op het oog.
terwijl ze naar zijn lokaal beent. “Ahmet,
In principe streven alle Simon-scholen naar
“Want je ligt wel onder een vergrootglas.”
die vaas daar. Is die islamitisch?” Ahmet
excellentie, aldus directeur Ayhan Tonca.
Zelf kijkt ze liever naar de mogelijkheden
kijkt naar zijn vensterbank en begint
van de school: als ontmoetingsplaats, met
hartelijk te lachen. “Nee, joh. Die komt
begeleiding voor ouders, en ruimte voor
gewoon van de Bijenkorf!” H
17 oktober 2015
voor voortgezet onderwijs. Al Ummah en de Tulp
Onderwijsblad16
31
