(Technisch)
leesproblemen
in
het
Frans
Landelijke
Studiedag
Levende
Talen
2011
Ans
van
Berkel
Samenva'ng
1. Opsporen
van
technisch
leesproblemen:
bespreking
van
recent
op
de
markt
gebrachte
woordleestoets
(ECN)
en
een
alterna@ef.
2.
Sugges@es
om
de
technische
leesvaardigheid
in
het
Frans
te
verbeteren.
Problemen
met
technisch
lezen
in
het
Frans
Woorden
worden
niet
meteen
herkend.
Woorden
worden
verkeerd
verklankt.
Het
leestempo
is
laag.
Als
er
wel
snel
gelezen
wordt
zijn
er
veel
fouten.
Op
te
sporen
door
onder
@jdsdruk
(1
minuut)
een
lijst
met
Franse
woorden
te
laten
lezen.
Woordleestoets
Frans
brugklas
Zie
Kleijnen,
R.
et
al.
(2008).
Toetsen
en
interven+es
bij
dyslexie
in
het
Voortgezet
Onderwijs.
Nijmegen:
Exper@se
Centrum
Nederlands.
Criteria
voor
de
woordkeuze:
Voorkomen
in
leergangen
en
frequen@e.
100
woorden,
waarvan
niet
in
leergang
vmbo/kgt
havo/vwo
Franconville
71
57
Grandes Lignes
63
66
Carte Orange
55
52
d’Accord
39
39
Frequen@e
van
de
woorden
Behorend
tot
de
meest
frequente
2000
woorden
van
het
Frans:
1
‐
1000:
46
%
1001
‐
2000:
20
%
(frequen@eanalyse
uitgevoerd
op
www.lextutor.ca/vp)
Als
je
de
laagfrequente
woorden
baignoire,
vignoble
of
distrac+on
niet
kunt
lezen,
maakt
dat
weinig
uit
voor
de
leesvaardigheid.
Je
zult
die
woorden
nauwelijks
in
teksten
tegenkomen.
Woordleestoets
Frans
eind
brugklas
*
49
leerlingen
van
gemengde
brugklassen
vmbo
gt/havo
*
Afname
eind
schooljaar
*
Ook
afgenomen
Woordleestoets
Engels
(108
woorden)
Resultaten
Volgens
normering
Frans:
gemiddeld
29.5
woorden
correct
gelezen
Engels:
gemiddeld
52.8
woorden
correct
gelezen
Leerlingen
uit
onderzoek
Frans:
gemiddeld
24.5
woorden
correct
gelezen,
minimum
/
maximum:
2
/
48
Engels:
gemiddeld
56.3
woorden
correct
gelezen,
minimum
/
maximum:
37
/
78
Woorden
gelezen
door
95
%
van
de
lln,
Engels
Woord
1
–
50
gelezen
door
95
%
van
de
49
lln.
Voorbeelden
van
fouten
Engels:
laugh
(32),
said
(27),
largest
(25),
stove
(16),
find
(11),
already
(8),
watch
(6),
work
(5),
except
(5),
heavy
(4).
Woorden
gelezen
door
95
%
van
de
lln,
Frans
Woord
1
–
28
gelezen
door
95
%
van
de
49
lln.
Voorbeelden
van
fouten
Frans:
pluie
(48),
haut
(48),
chez
(48),
vrai
(46),
chaud
(43),
bruit
(43),
reine
(42),
but
(38),
pouce
(38),
bain
(37),
lait
(37),
loin
(37),
sud
(34),
tard
(32),
pont
(31),
chien
(30),
vert
(28),
beau
(19),
trou
(10),
pour
(5),
jeu
(4)
Kennis van betekenis van 50 hoogfrequente woorden onderzocht (E-NL en F-NL).
Engels:
betekenis
van
41.5
woorden
bekend.
Frans:
betekenis
van
12.4
woorden
bekend.
Conclusie:
Deze
leerlingen
kennen
eenvoudigweg
te
weinig
Franse
woorden
om
met
deze
toets
op
hun
technische
leesvaardigheid
in
het
Frans
onderzocht
te
worden.
Alterna@ef:
Franse
leenwoorden
in
het
Nederlands
Voordelen • Grotendeels gespeld en uitgesproken volgens Franse conventies • Betekenis bekend • Uitspraak bekend • Roept bij dyslectici minder faalangst op
88 leenwoorden, bv. chef, milieu, carrière, broche, champignon, enquête
Leenwoordentoets
Frans
Resultaten Gemiddeld 56.6 woorden goed gelezen, minimum / maximum: 24 / 86 Ter vergelijking Eerder besproken toets: gemiddeld 24.5 woorden goed gelezen, minimum / maximum: 2 / 48
Onderliggende
vaardigheid
De
correla@e
tussen
de
woordleestoets
Frans
en
de
leenwoordentoets
bedraagt
.85.
Beide
toetsen
meten
blijkbaar
dezelfde
onderliggende
vaardigheid.
Hoe
te
omschrijven?
In
het
geheugen
opslaan
van
de
geschreven
vorm
van
woorden,
inprenten
van
woordbeelden.
Opsporen
problemen
met
technisch
lezen
in
het
Frans
Conclusie
De
toets
met
leenwoorden
heef
de
voorkeur.
Toets
moet
nog
genormeerd
worden.
Daarvoor
wordt
de
medewerking
van
docenten
gevraagd.
Zie
www.dyslexie‐en‐vt.org,
doorklikken
naar
‘Frans’.
Om
even
bij
s@l
te
staan
(1)….
Kennis van de betekenis, voorbeelden ≤ 10% van de lln kent de betekenis van: tard, vrai, chez, le matin, facile, devant, loin, le lait, la pluie, la semaine, minuit, rien ≤ 50% van de lln: le frère, beau, vert, jaune, vite, le jardin, l’ école, très, la soeur, le soleil
Om
even
bij
s@l
te
staan
(2)
….
Een onbekend woord kun je niet meteen herkennen. Maar als je wist hoe de letters worden uitgesproken zou je ze wel correct kunnen verklanken. Onbekende woorden als tard, vrai, bruit, trou, pouce, matin, guerre, facile, poitrine, genou, repos, devant zijn eenduidig te verklanken. Toch worden ze veelvuldig fout opgelezen.
Verbeteren
leesvaardigheid,
niet
alleen
voor
zwakke
lezers
Belang
van
recep1eve
woordkennis
•
betekenis
F‐NL
•
verstaan
en
direct
herkennen
(luisteren)
•
zien
en
direct
herkennen
(lezen)
Als
hulpstrategie
bij
het
lezen:
correcte
verklanking
van
woorden.
Gevolgen
voor
woordjes
leren
*
Alle
woorden
worden
eerst
F‐NL
geleerd,
ook
die
welke
in
de
woordenlijst
staan
als
NL‐F
te
leren.
*
Eerst
uitspraak
en
betekenis
leren,
dan
pas
spelling.
*
Drie
aspecten
bij
het
leren
van
uitspraak:
verstaan,
woord
oplezen
en
zelf
uitspreken.
Volgorde
woordjes
leren
in
wrts
1.
uitspraak leren door luisteren en naspreken (= verstaan en uitspraak) 2. uitspraak leren door oplezen en jezelf controleren (= technisch lezen, basis voor woordherkennen) 3. betekenis Frans – Nederlands leren 4. betekenis Nederlands – Frans leren 5. spelling leren van de woorden die je Nederlands – Frans moet kennen
• De
meeste
leerlingen
zullen
met
zo’n
aanpak
beter
technisch
gaan
lezen,
dus
woorden
sneller
gaan
herkennen
(vergelijk
de
score
op
de
leenwoorden).
Zij
hoeven
waarschijnlijk
niet
expliciet
op
de
lemer‐klankkoppelingen
van
het
Frans
gewezen
te
worden.
• Dat
neemt
niet
weg
dat
het
technisch
lezen
voor
meer
leerlingen
dan
alleen
de
heel
zwakke
verbeterd
zou
kunnen
worden
door
aandacht
te
besteden
aan
de
lemer‐ klankkoppeling,
bv.
bij
de
bespreking
van
nieuw
vocabulaire.
Hulpstrategie: correcte verklanking van woorden.
Letter-klankkoppeling in het Frans is zeer regelmatig. Het komt nauwelijks voor dat een letter(cluster) op meer manieren kan worden uitgesproken. En als dat wel zo is, zijn er regels voor. Ook de spelling van de Franse klinkers is voor de lezer meestal eenduidig.
Twee
belangrijke
leesregels
• De
laatste
lemer
van
een
woord,
is
er
één
die
je
vaak
niet
hoort.
Voorbeelden:
tard, bruit, repos, très, devant, pont, vert, nord, beaucoup; donner; lune, vite, école (STER) • De laatste medeklinker spreek je uit, als de letter e het woord besluit. Voorbeelden: grande, poitrine, vite, grise
Klinkerlemers
die
aandacht
verdienen
a
(ça
va);
i
(triste);
u
(le
mur)
é
(le
café)
en
è
(la
mère);
doffe
klinker
e
(regarde!)
neusklinkers:
un
bon
vin
blanc,
ain
(la
main),
en
(cent),
en
na
i
(bien,
rien)
i
(Pierre,
bien),
il(l)
(le
travail,
travailler)
ai
(vrai)
au,
eau
(autre,
le
bureau)
ou
(le
jour)
oi
(moi)
ui
(je
suis)
Medeklinkers
die
de
aandacht
verdienen
ch (la chambre) gn (magnifique) s tussen klinkers (la maison) ss tussen klinkers (possible) h (l’ heure)
Regels
voor
medeklinkers
c voor mkl, o, u, a
/k/
le café
qu voor e en i
/k/
qui
c voor e, i en y
/s/
le cinéma
ç voor o, u, a
/s/
le garçon
g voor mkl, o, u, a
/zachte k/ grand
gu voor e en i
/zachte k/ fatigué
g voor e en i
/zj/
gentil
j voor o, u, a
/zj/
jouer
Extra
hulp
voor
zwakke
lezers
Herhaald audiogestuurd lezen van teksten op niveau bevordert de ontwikkeling van woordbeelden in het geheugen. Daardoor zal de leerling meer woorden gaan herkennen en zal het lezen steeds vlotter gaan. Gebruik maken van bestaand materiaal: • tekstjes uit leergang met audio-versie of van methodesite • leesboekjes met cd
Mogelijke
oefeningen
tekst
met
audio
Dezelfde tekst op meer manieren bewerkt: meerdere keren te lezen. • toevoegen van woorden • weglaten van woorden • vervangen van woorden door andere woorden Audio wordt afgespeeld en de tekst wordt meegelezen. De leerling krijgt de opdracht verschillen te zoeken tussen wat hij hoort en wat hij leest.
Begeleidingsmateriaal
Ans
van
Berkel
(2007).
Opstapboek
Frans.
Zoetermeer:
Betelgeuze.
Deel
1:
Leenwoorden
Deel
2
en
3:
Franse
woorden.
Met
cd
en
diverse
kaartspellen.
Nieuw
te
verschijnen
uitgave
van
D’ACCORD
(Malmberg)
met
remedial
materiaal
voor
technisch
lezen
en
spellen
op
methodesite.
