Nieuwsbrief. Levende Talen sectie Gebarentaal VAN DE VOORZITTER. Beste leden,

Nieuwsbrief Levende Talen sectie Gebarentaal 4e KWARTAAL 2011

JAARGANG 4, NUMMER 5

Data

VAN DE VOORZITTER

• vr 16 december, 20.00: netwerkbijeenkomst in Utrecht (leden) • ma 19 december: bijeenkomst ERKreferentiegroep in Utrecht (leden referentiegroep) • za 24 maart 2012: Algemene Ledenvergadering Levende Talen in Utrecht (leden)

Volgende nieuwsbrief: Maart 2012

Op- en aanmerkingen Heb je op- of aanmerkingen op de nieuwsbrief of nieuws dat je graag geplaatst zou willen zien? Stuur je bijdrage dan per mail aan ons toe via het mailadres [email protected]

Redactie: Inge Zwitserlood

Colofon Deze nieuwsbrief is een productie van de Sectie NGT van Levende Talen en bestemd voor leden en belangstellenden. Aanmelden, afmelden en adreswijzigingen kunnen worden doorgegeven via het mailadres (zie hieronder.)

Contactadres: [email protected]

Beste leden, Na een sneeuwwit begin, waar geen smetje te vinden was op de bestuurlijke start in januari van ons nieuwe bestuur, staan we nu in de donkere dagen voor Kerst ánders in het bestuurlijke verhaal...... Blanco en misschien een beetje witjes om de neus van de zenuwen, startten wij als bestuur vol vuur aan deze leuke nieuwe taak. Het vuur laaide hoog op en we liepen hard van stapel: netwerkborrels werden gepland en de activiteitenagenda werd geschreven. Door ons vuur zette de dooi in en de lente brak aan. Vol verlangen keken wij uit naar de eerstkomende ledenvergadering waar wij onze leden weer zouden zien en vol in de knoppen staande plannen konden gaan uitleggen en ontvouwen, net als de echte bloemetjes buiten. Want weten jullie het nog, het was toen al bijna 30 graden! Hierdoor echter, dat heerlijke weer, kwamen de bloemen snel uit, maar bleven onze leden weg van de vergadering. Een zeer teleurgesteld bestuur, één zeer actief lid (hulde) en drie tolken die zaten te nietsen waren het resultaat van de dag. Maar wij lieten de moed niet zakken! Begrip was daar en wij keken uit naar de volgende contactmomenten die zouden volgen met onze leden. Net als de knoppen aan onze bestuurlijke boom, bloeiden onze plannen uit. Wij voerden gesprekken en het werkveld werd benaderd en bezocht, maar de bloemen werden niet geplukt door onze leden, ze bleven hangen keer op keer en verdorden..... Nu zelfs, na herhaaldelijk aandringen en vragen om reacties, blijft het bezoeken van activiteiten door onze leden uit. Verdorren niet alleen onze plannen, de bloemen aan de boom, maar dreigt, nu we de winter echt in gaan, óók de bestuurlijke boomstam het te begeven. De energie die wij van onze leden zo hard nodig hebben, lijkt niet meer te komen. De klimaatsverandering in de natuur heeft zich aangediend en zo ook binnen ons ledenbestand lijkt er wat te veranderen. Het is dan ook daaróm dat we nu moeten gaan handelen om het tij nog te keren. Wat willen onze leden? Mag de verenigingsboom verdorren? Of moet 1

hij in de lente weer gaan bloeien? Komen onze leden in de zomer de bloemen dan wel plukken of zal dat er niet meer van gaan komen? Graag verneem ik als voorzitter van jullie de reacties. Gaan jullie lichtjes in onze boom hangen om zo de donkere dagen te verdrijven? Of laten jullie ons weten elders een nieuwe boom te gaan planten? Moet er een nieuwe jonge boom geplant gaan worden met nieuwe idealen, nieuwe plannen? Ik hoor het graag! Een donkere groet, Nienke

NETWERKBIJEENKOMST 16 DECEMBER A.S. Op vrijdag 16 december a.s., aanvang 20.00 uur, is er een jaarafsluitende netwerkborrel. De locatie is opnieuw: De Florin in Utrecht, Nobelstraat 2-4. (Zie www.florinutrecht.nl voor meer informatie en routebeschrijving). Het (informele) programma is als volgt: 20.00-20.30 Binnenloop, met een drankje voor alle leden 20.30-21.30 Discussie/gesprek over het Huishoudelijk Reglement. Naar aanleiding van een aantal punten die door leden via e-mail naar voren zijn gebracht. 21.30-22.00 Evaluatie/enquete over bestuur, vereniging en activiteiten in het afgelopen jaar. 22.00- … Netwerken en elkaar op de hoogte brengen van nieuwtjes van afgelopen jaar en voor het nieuwe jaar. Twee bestuursvertegenwoordigers zullen klaarzitten om de leden te begroeten. Tot de 16e!

LEZING OVER DE ARTICULATIE VAN GEBAREN DOOR TWEEDETAALLEERDERS VAN DE BSL (GERARDO ORTEGA) Half november was Gerardo Ortega (MA), die op het onderzoekscentrum DCSL (Deafness, Cognition and Language Centre, University College London) werkt aan zijn proefschrift, te gast in Nederland. Hij gaf op 18 november jl. een lezing op het Max Planck Instituut voor Psycholinguistiek over zijn onderzoek naar tweedetaalverwerving van de Britse Gebarentaal. Hieronder een samenvatting van zijn lezing.

2

Interferentie van gesticulaties bij volwassenen die een gebarentaal leren? Mensen een tweede (of derde) taal leren, hebben soms last van interferentie van de eerder geleerde taal of talen. Soms gebruiken ze een bekend woord dat lijkt op een woord uit de doeltaal, maar iets anders betekent (een “valse vriend”). Ook passen ze soms (vaak onbewust) grammaticaregels toe die de doeltaal niet kent, of ze spreken klanken uit de doeltaal uit zoals klanken van hun moedertaal. Dat laatste verwachten we niet in L2-M2 situaties (horenden die een tweede taal leren in een tweede modaliteit). Toch lijkt dit het soms het geval te zijn: er is mogelijk interferentie op de articulatie van gebaren vanuit gesticulatie, dus de handbewegingen die horenden maken terwijl ze hun moedertaal spreken. Een vergelijking tussen de articulatie van geheel arbitraire gebaren (zoals het gebaar voor “zus” in de Britse Gebarentaal - BSL) en die van iconische gebaren (zoals het gebaar voor “schrijven” in dezelfde taal) laat zien dat BSL-gebaarders arbitraire gebaren beter articuleren dan iconische gebaren. Een verklaring daarvoor zou kunnen zijn dat leerders scherp opletten bij het verwerken van de vorm van arbitraire gebaren en bij het onthouden en maken van deze gebaren. Dit zou in mindere mate nodig zijn bij iconische gebaren, omdat de overeenkomst tussen de gebaarvorm en de vorm van een object of een actie houvast biedt. Bovendien maken horenden soms gebruik van iconische gesticulaties bij het spreken. In tegenstelling tot BSL-gebaren hebben deze gesticulaties geen interne structuur, die daardoor een variabelere, minder stabiele vorm hebben. Ortega onderzoekt de mogelijkheid dat beginnende BSLleerders eerder gesticulaties gebruiken in plaats van iconische gebaren. Ook wil hij weten en of de articulatie-afwijkingen die zij daarbij produceren fossiliseren in latere stadia, of dat de articulatie van iconische gebaren in de loop der tijd verbetert. Een manier om leerders te ondersteunen om de juiste articulatie te leren kan zijn om hen meer bewust te maken van de articulatiemogelijkheiden van de doeltaal, hen te wijzen op articulatiefouten, speciaal bij iconische gebaren. Dit kan zowel hun receptieve als hun productieve vaardigheden vergroten.

3

COLLEGA’S IN DE VAKLITERATUUR! Begin november sloegen we het Levende Talen Magazine open en wie wapperen je daar tegemoet? Collega’s bij de Gelderhorst, die verslag doen van de manier waarop zij een grootschalig onderzoek hebben gedaan naar de NGT-vaardigheden van de ruim 100 medewerkers. Ze delen de opzet, resultaten maar vooral hun ervaringen bij deze toetsing met ons. Misschien zijn er ook andere collega’s die zo’n ervaring met toetsing, lesmethodiek of iets dergelijks willen delen. Dat moedigen we bijzonder aan: het bevordert de professionalisering van ons allen! Er is altijd ondersteuning beschikbaar voor degenen die wat minder vlot zijn met de pen (of het toetsenbord). Neem dan contact op met de redactie van deze nieuwsbrief via [email protected]. Mocht je het artikel gemist hebben en je het LTM niet meer hebben, dan kun je het artikel HIER alsnog downloaden.

NIEUWE COLLEGA’S Door Wendy Verstegen

Na veel bloed, zweet en tranen van eenieder van ons, was het op 22 september jongstleden zover: ons harde werken werd officieel beloond met een diploma!! Bijna 20 kersverse NGT-docenten mochten die donderdag hun diploma in ontvangst nemen, waaronder ik. De uitreiking werd ingeleid door Henny van der Neut, de opleidingsmanager van de HU. Gevolgd door een kort 'toneelstukje' van Adde Woest en Sandra Hospers over dagelijks leed dat vele doven tegenkomen: mensen die overdreven gaan articuleren of harder gaan praten in de veronderstelling dat de dove tegenover hen, hem/haar dan wel verstaat en begrijpt. Tja, wij weten inmiddels wel beter en kunnen zinvol met onze handen wapperen en er een goed lopend verhaal van maken. Maar, daar hebben wij dan ook vier jaar voor gestudeerd! Na het optreden van Adde en Sandra werden eerst de diploma's aan de schrijftolken overhandigd. Direct daarna mocht ik snel tussendoor even sectie NGT van Levende Talen promoten, maar veel tijd was daar helaas niet voor. De diploma-uitreiking moest door. 4

Alle kandidaten werden naar voren geroepen door Mariken van Bergen, onze Studieloopbaanbegeleider van de afgelopen drie jaar. Vier jaar geleden zijn we begonnen als twee klassen, maar door de grote uitval van studenten in de eerste twee jaar zijn we halverwege het tweede jaar samengevoegd tot één klas. De lessen zaten vrijwel altijd bomvol en de klaslokalen waren soms niet groot genoeg. Hoe dan ook hebben we ons er als klas doorheen geslagen en was Mariken altijd een enorme steun voor ons. Mariken sprak ons eerst toe als groep en daarna nog kort en persoonlijk per individu. Ze had een gedicht geschreven en dit werd opgedragen door Karin Pols, één van onze favoriete NGT-docenten op de HU. De diploma-uitreiking werd afgesloten met een borrel in de kantine en daarna ging iedere kersverse docent weer haar eigen weg. De één ging lunchen met familie en vrienden, de ander door naar haar eerste opdracht. Het was een erg geslaagde dag en Nederland is weer een boel NGT-docenten rijker!

HOE ZIET JOUW DAG/WEEK ERUIT? Net zijn we een beetje gewend aan dit rubriekje… maar deze keer is het niet gelukt om iemand te vinden die tijd had om een stukje over zijn/haar werkdag of -week te schrijven. We kunnen dus kort zijn deze keer: de dagen van de NGT-docent zitten blijkbaar bomvol! Waarmee dan wel? Dat is de vraag... die hopelijk in het nieuwe jaar weer door een aantal collega’s beantwoord gaat worden.

ERK-REFERENTIEGROEP: BIJEENKOMST 3 OKTOBER 2011 De eerste bijeenkomst met de referentiegroep ERK-NGT, met het doel: validatie van de definities en criteria voor bepaling van de vaardigheidsniveaus binnen het ERK voor de NGT, is goed bezocht. De deelnemers hadden een verschillende achtergrond (werkzaam bij diverse werkgevers en/of free-lance) en ook een verscheiden kennis van het ERK. Nadat de achtergrond van ERK en de redenen om dit instrument om taalvaardigheid te meten ook in te willen zetten bij het NGT-onderwijs kort waren uiteengezet (Arie Terpstra) is de procedure uitgelegd. Daarna is in groepjes naar enkele toetsen en uitwerkingen door NGT-leerders gekeken, die vooraf waren ingeschat op een bepaald niveau (bijvoorbeeld A1). Eerst heeft iedereen individueel de opdracht en uitwerking op tekstkenmerken beoordeeld (woordenschat, articulatie, coherentie, vloeiendheid, en grammaticale correctheid), daarna zijn deze binnen de groepjes vergeleken en werden geschilpunten bediscussieerd. Tenslotte werd plenair gekeken in hoeverre er overeenstemming was over de beoordelingen.

5

Het was duidelijk dat het beoordelen van de toetsuitwerkingen door de NGT-leerders, op basis van de gegeven criteria, niet gemakkelijk was. Sommigen vonden de criteria niet duidelijk genoeg, en soms per niveau te weinig verschillen van die van het niveau erboven of eronder. De criteria moeten mogelijk nog wat uitgebreider of anders geformuleerd worden. Ook bleek dat er verschil van mening was over het niveau van sommige toetsen, en het toetsniveau is natuurlijk bepalend voor het niveau van de uitwerking. Om de omschrijvingen van de niveaus verder te valideren is een tweede bijeenkomst gepland op 19 december 2011. Dan zal o.a. gekeken worden naar de uitgebreidere beschrijvingen voor elk niveau.

ERK EN GEBARENTALEN, OP EUROPEES NIVEAU Op 16-18 september jl. werd in Zürich een exploratieve workshop over theoretische en praktische kanten van het aanpassen en gebruik van het ERK voor onderwijs, leren en toetsen van gebarentalen gehouden (Theoretical and Practical Guidelines for the Adaptation of the Common European Framework of Reference [CEFR] to Sign Languages). Op deze driedaagse workshop bleek dat diverse landen zich inmiddels bezighouden met het ERK en de landelijke gebarentaal: Zwitserland, Duitsland, Ierland, Oostenrijk, Spanje, Engeland en natuurlijk Nederland, en dat ook andere landen (België, Zweden, Tsjechië, Finland, Frankrijk en Cyprus) daarin zeer geïnteresseerd zijn. Deelnemers uit de diverse landen (voor Nederland: Beppie van de Bogaerde, HU, en Joni Oyserman, UvA) presenteerden de stand van zaken voor het ERK en de gebarentaal in hun land. Daarbij bleek dat Nederland al behoorlijk wat werk heeft verricht in vergelijking met andere landen, maar ook dat we er nog lang niet zijn. Voor alle deelnemers was het goed om een overzicht te krijgen van wat er al allemaal gedaan is voor de divers gebarentalen, welke problemen zich daarbij voordeden en vooral wie waarmee bezig is. Dit vormt de basis voor een Europees ERK-voor-gebarentalen netwerk. Een verheugend nieuwtje dat hieraan aansluit is dan ook het bericht dat een projectaanvraag (PRO-Sign) van onderzoekers uit Ierland, Nederland, Zwitserland en Duitsland bij het Europees Centrum voor Moderne Talen (ECML) is goedgekeurd. Het doel van dit project is om Europese standaarden vast te stellen voor vaardigheid in Dovenstudies en programma’s voor tolken gebarentaal. Daartoe zullen vaardigheidsniveaus voor gebarentalen gedefinieerd worden (ERK), curricula opgesteld en uitgebreid worden voor het leren van gebarentalen voor deze niveaus, en een concept toetssysteem voor gebarentaalvaardigheid. Dit project gaat lopen van 2012-2015.

6

SIGN5 CONFERENTIE, ANKARA Al enkele jaren worden er workshops georganiseerd over alles wat met gebarentaal en Dovencultuur te maken hebben, die met name goed toegankelijk moeten zijn voor Doven. In de beginstadia werd deze toegankelijkheid gewaarbord door het inzetten van (veel) tolken. Gezien de hoge kosten en het feit dat er vaak geen geschikte tolken beschikbaar zijn (vooral in landen waar nog weinig aan gebarentaalonderwijs en -onderzoek wordt gedaan), is besloten dat de voertalen dit jaar International Sign en de landelijke gebarentaal zouden zijn: de lezingen moesten worden gehouden in de Turkse Gebarentaal (TİD) of International Sign (IS). Alleen de opening, sluiting en hoofdlezingen werden getolkt naar IS, TİD, Turks en Engels. De workshop vond plaats op de Gazi Universiteit in Ankara, van 21-23 oktober 2011. Veel deelnemers (met name uit Turkije) beheersen echter geen IS, en de meeste deelnemers uit andere landen geen TİD. De organisatie heeft daarom besloten enkele dagen uit te trekken waarin intensief les werd gegeven in IS en TİD. Een nobel streven, maar… het is wel merkwaardig dat er blijkbaar vanuit is gegaan dat iemand in zo’n korte tijd een onbekende taal en/of een pidgintaal zo goed kan leren dat hij er lezingen in kan volgen! Dat is niet bepaald erkenning van de complexiteit van (gebaren-)taal. Hoe waren de lessen opgezet? Over twee dagen verdeeld werd er ongeveer 12 uur IS gegeven. Verder werd er iedere dag een uur TİD onderwezen. Helaas is daarbij gekozen voor een vrij ouderwetse methode, die zeker gezien het doel niet erg effectief was. Er is voornamelijk lexicon aangeboden, zonder context, geordend volgens thema (bijvoorbeeld kennismaken, topografie, taalkunde, politieke termen, eten en drinken). In korte tijd werden er angstaanjagende hoeveelheid gebaren doorheen gejaagd, die alle productief geleerd en geoefend moesten worden, hoewel er juist receptieve vaardigheid nodig was om de gebaren in de lezingen te kunnen herkennen en begrijpen. (Overigens was niet tevoren geïnventariseerd welke gebaren in de lezingen gebruikt zouden worden.) Verder is vrij veel tijd besteed aan vingerspelling (Amerikaans en Turks, welke handalfabetten weinig overeenkomen). Al met al hebben de lessen vooral tot gevolg gehad dat deelnemers elkaar vóór de conferentie vast leerden kennen en vormen vonden om informeel te kunnen communiceren, op zich prima. Maar het volgen van de lezingen was een ander verhaal. Doordat er Engels-, Turks- en tweetalige dia’s werden gebruikt konden de deelnemers die onvoldoende vaardig waren in de voertaal van een lezing vaak nog wel meekrijgen waar het ongeveer over ging. Maar bij velen is een groot 7

deel van de informatie en discussie niet overgekomen. Interessant is dat vooral de Turkse Doven bij de organisatie hebben geklaagd dat er beter tolken ingezet hadden kunnen worden…

SAMENWERKENDE COLLEGA’S Twee van onze collega’s, Iris Wijnen en Tom Uittenbogert, zijn onlangs een samenwerkingsverband aangegaan. Wat ze allemaal doen is teveel om hier even te noemen. Het staat allemaal uitgebreid beschreven op hun website http://www.gebarentaalvooriedereen.nl/. Wie weet zijn daar nog ideeën op te doen! (En wie weet kunnen we ze strikken om iets over hun bedrijf te vertellen in een volgende nieuwsbrief)

LANDELIJKE STUDIEDAG 4 NOVEMBER De Landelijke Studiedag is dit jaar bijzonder goed bezocht. Meer dan 500 deelnemers die taalonderwijs geven of aan het taalonderwijs verwachte werkzaamheden verrichten bezochten deze dag. Behalve het algemene programme boden de ruim 50 workshops elk wat van zijn/haar gading op het taalonderwijsgebied. Secretaris en voorzitter van Levende Talen leidden de dag in. Daarna liet Joost Zwagerman het publiek zien dat je verhalen moet vertellen met behulp van verhalen, en vooral niet moet beginnen met het noemen van de schrijver of het werk. Dat vindt de leerling/student vaak uitermate saai. Wanneer er een interessant verhaal om het eigenlijke verhaal heen verteld wordt, dan worden zij nieuwsgierig naar dat eigenlijke verhaal. En voor veel mensen die niet genoeg geduld hebben voor langere verhalen, kan de kracht juist zitten in het korte verhaal. De workshops vanuit onze eigen sectie werden verzorgd door Marjan Jonk en Johan Groskamp, en Arie Terpstra (Kentalis). Vanwege logistieke problemen is de workshop door Trude Schermer (NGc) niet doorgegaan. Marjan Jonk en Johan Groskamp hebben een aantal belangrijke zaken toegelicht die van belang zijn bij het communiceren in tactiele gebarentaal. Zij lieten de (selecte) groep deelnemers oefenen tot ze er een zeker gevoel voor kregen. Arie Terpstra, die een wat groter publiek toesprak, presenteerde algemene informatie over het ERK. Hij spitste dat daarna toe op toepassing van het ERK voor de Nederlandse 8

Gebarentaal en de vertaalslag die gemaakt moet worden voor een visuele taal zonder schrift. Ten slotte toonde hij een aantal digitale werkvormen voor het leren van NGT die momenteel ontwikkeld worden bij Kentalis. Dit jaar was er ook een stand met informatie over (de Nederlandse) gebarentaal voor geïnteresseerden. Helaas was er een misverstand ontstaan over het inzetten van tolken en was er geen tolk bij het ochtendprogramma. Gelukkig kon het middagprogramma wel getolkt worden. Gezien het spreektempo van Bart Chabot geen sinecure, maar wel een genot om te zien!

(TOEKOMSTIGE) COLLEGA IN HET NIEUWS De Sint is weer vertrokken met zijn Pieten. Dit jaar hebben we het bij zijn aankomst zonder de gebarenpieten moeten doen. Om Dove kinderen toch zoveel mogelijk deel te kunnen laten hebben aan het Sinterklaasfeest heeft een studente aan de HU, Rosanne van Esch, een aantal Sinterklaasliedjes op DVD gezet. Die inspanning heeft diverse (lokale) kranten gehaald. Voor dit jaar een beetje laat, maar Sint komt volgend jaar weer!

CONGRESSEN EN LEZINGEN Sign Language Colloquim, Radboud Universiteit Nijmegen 23 januari 2012, 15.00-17.00 Radboud Universiteit Nijmegen, Erasmusgebouw, zaal E2.06 Stefan Hardonk & Kimberley Mouvet (Vrije Universiteit Brussel) over CI, de keuzen van ouders van dove kinderen, interactie tussen ouders en dove kinderen, en de taalontwikkeling van die kinderen (Lezing in het Engels, tolk NGT aanwezig) 19 maart 2012, 16.00-17.00

Radboud Universiteit Nijmegen, Erasmusgebouw, zaal nog niet bekend - Anastasia Bauer (Universiteit Keulen) over het gebruik van de ruimte in Yolnu Sign Language, een secundaire gebarentaal in Australië - Connie de Vos (Universiteit van Lancashire) over de verwerving van multimodale structuren in gebarentalen: completive aspect in Kata Kolok, een dorpsgebarentaal op Bali (Lezingen in het Engels, tolkt NGT aanwezig) Zie ook: http://www.ru.nl/gebarentaal/, Gebarentaalcolloquium.

9

9e jaarlijkse EALTA Conferentie (European Association of Language Testing and Assessment) Innsbruck, Australië, Universiteit Innsbruck, 31 mei-3 juni 2012. Het thema van deze conferentie is: validiteit en validering van taaltoetsen, ofwel: het waarborgen dat toetsen inderdaad testen wat ze moeten testen. Zie ook: http://www.uibk.ac.at/news/ealta-conference2012

DE ALLERBESTE WENSEN VOOR 2012!!! 2011 zit er weer bijna op. Het afgelopen jaar hebben we, met z’n allen, een heleboel mensen een handje geholpen bij het verwerven van de Nederlandse Gebarentaal en/of een andere manier van manuele/visuele communicatie. We zijn toe aan een beetje vakantie, om daarna weer met frisse moed en gulle hand onze kennis en vaardigheden te delen. Iedereen een prettig uiteinde en een heel goed begin toegewenst!!!

10