tec News23 Doorbraak voor energie-efficiëntie HARTING's Technologie Magazine Andreas Huhmann, John Witt Energie-monitoring vanuit de infrastructuur

tec

News

23

HARTING's Technologie Magazine

Gastbijdrage: Prof. Michael B. Hardt

Met intelligentie naar een efficiënter energieverbruik

Gastbijdrage: Andreas Huhmann, John Witt

Energie-monitoring vanuit de infrastructuur

Claus Hilger

De 4e industriële revolutie heeft nu plaats

Prof. Dr. Nils Aschenbruck

Hulp vanuit de cyberwereld

Doorbraak voor energie-efficiëntie

HARTING investeert in klimaatbeheersing! CLIMATE PROTECTION COMPANY In 2011 werd HARTING in de groep klimaatbeschermingsondernemingen opgenomen. De leden verbinden zich hierbij tot een bijzonder

100 %

HARTING gebruikt voor al zijn Duitse vestigingen voor 100 % biomethaan in plaats van aardgas! Dit wordt gewonnen uit compleet hernieuwbare grondstoffen!

hoog engagement voor een klimaatbeschermende en doelmatige omgang met energie!

5.430 t CO2 Door het gebruik van biomethaan kan 5.430 ton per jaar op CO2 bespaard worden. Anders gezegd: Een VW GOLF TDI 1,6 © kan daarmee 45.630.250 km afleggen of 3.042 stuks VW GOLF TDI 1,6 kunnen met deze hoeveelheid een jaar 15.000 km rijden © Volkswagen AG VW GOLF TDI 1,6 CO2-emissie van 119 g/km

HARTING GAAT ELEKTRISCH!

CO2 NEuTRAAL Door het gebruik van biomethaan (bio-aardgas) produceren wij CO2-neutraal in onze vier warmtekrachtsystemen ongeveer 4.000.000 kWh stroom en circa 6.000.000 kWh warmte binnen onze Duitse vestigingen. Anders uitgedrukt: dat komt overeen

2

Er komen binnen het wagenpark van HARTING mi-

met een jaarlijkse stroomafname van 1.000 huishoudens

lieuvriendelijke elektrische auto‘s. Een consequente

(4 personen) en een gemiddeld jaarlijks aardgasverbruik van

stap op het gebied van milieu- en klimaatbeheersing!

[2e ‚van‘ verwijderd] 200 eengezinswoningen.

“De vernieuwing van de bron wordt tot voorwaarde voor het gebruik ervan verklaard” Ulrich Grober vat het begrip duurzaamheid samen in zijn geschiedenis van de ontdekking van duurzaamheid. Duurzaamheid vindt zijn oorsprong in de bosbouw en werd voor het eerst beschreven in 1713 door Hans Carl von Carlowitz in zijn Sylvicultura Oeconomica.

» Dietmar Harting, President/General Partner

Volgens Carlowitz is het in een bos

slechts mogelijk om zoveel hout te kappen als terug kan groeien. Sinds het begin van de 18e eeuw toen hout de belangrijkste bron van energie was en het voor veel pre-industriële productieprocessen als grondstof werd gebruikt, was er veelvuldig sprake van ontbossing en daarbij werden hele regio's verwoest. Van

blijven hangen. De Duitse industrie heeft een schat aan ideeën en concepten in huis voor de vormgeving van deze energietransitie, want haar creatieve handelen is op de toekomst gericht. We zien, Hesse volgend, ook de magie die ieder begin kenmerkt. Laten we deze magie gezamenlijk omzetten in oplossingen en in concurrentievermogen, om in de geest

Onze uitdaging is een duurzaam handelen; in termen van kosten-baten-rekening. Carlowitz pleitte daarom voor een bosbeheer dat het bos de mogelijkheid opent voor regeneratie en voor verjonging. Onze uitdaging is een duurzaam handelen; in termen van een kostenbaten- analyse. De nucleaire ramp in Japan heeft voor ons land (Duitsland) geleid tot een definitieve stopzetting van het gebruik van kernenergie. Deze stap zetten we als natie alleen, en met onze ontwikkelingsgeest moeten we ons respect aan deze verantwoordelijkheid betuigen en daarbij niet in het verleden

van Carlowitz duurzaam te handelen. Dit keer in het belang van onze kinderen en kleinkinderen.

Veel plezier en nieuwe kennis gewenst

Referentie: Hans Carl von Carlowitz (1713): Sylvicultura Oeconomica – Instructie aan wilde boomkwekerij Ulrich Grober (2010): De ontdekking van de duurzaamheid

3

06

32

mEt intElligEntiE naar EEn EfficiëntEr EnErgiEvErbruik

powEr, signal, data

Inhoud Strategie

Oplossingen

03 | Editorial | “De vernieuwing van de bron wordt tot voorwaarde voor het gebruik ervan verklaard.”

14 | EnErgiEvErbruik transparant gEmaakt | smart Power Networks is een voor de toekomst geschikte systeemoplossing om de energie-efficiëntie te doen stijgen in industriële ondernemingen.

06 | gastbijdragE Prof. Michael B. Hardt Met een weinig intelligentie naar een efficiënter energieverbruik 08 | gastbijdragE Prof. Dr. Nils Aschenbruck Hulp vanuit de cyberwereld 10 | industriE 4.0: dE 4E industriElE rEvolutiE hEEft nu plaats Flexibiliteit en productiviteit van industriële processen naar een nieuw niveau 12 | EErstE toEpassingEn van industriE 4.0: EnErgiE-monitoring vanuit dE infrastructuur HARTING slaat met smart Power Networks een significant nieuwe weg in bij het industrieel energiemanagement. 4

14 | rfid vollEdig uit één hand De nieuwe Ha-VIS middleware zet spoed achter de toepassing van RFID in de automatisering. 15 | fts-switchEs: vEElzijdig gEcErtificEErd | Toepassingsgebied van de FTS-techniek nu ook uitgebreid tot netwerken in maritieme toepassingen. 23 | dE klEinE han-Yellock® Het Han-Yellock® succesconcept nu ook in bouwgrootte 10 24 | van starrflEx tot han® – moEdErboards van harting HARTING Integrated Solutions (HIS) ontwikkelt, vervaardigt en test moederboard-oplossingen voor de meest uiteenlopende toepassingsgebieden.

26 | EchtE harting kwalitEit Met har-flex® geeft HARTING prioriteit aan robuustheid en kwaliteit – en tests bewijzen dat! 28 | har-flexicon®: EEnvoudig, niEuw, mini | De nieuwe printplaatconnectoren voor de flexibele confectie ter plekke 30 | allEEn voor u ontwikkEld! Nieuwe insteekcontacten en module voor Han® Q en Han-Modular® 32 | powEr, signal, data Met de nieuwe PushPull Signalconnector de transmissie van alle drie levensaderen van industriële toepassingen gegarandeerd. 34 | vEiligE box | Met de HARTING PushPull fibre box stijgt de

overdrachtzekerheid en worden de kosten verlaagd.

38

42

energiesparende liChtBronnen

easy eBusiness voor de industrie

Applicaties wereldwijd

Kort en Bondig

16 | mens en maChine hand in hand – flexirob@harting In een eerste veldtest deden medewerkers van de universteit Bieleveld onderzoek naar de directe samenwerking tussen mens en robot. 17 | energie-effiCienCy in Beweging | Interview met KUKA Roboter GmbH 20 | moBiele netstaBilisatoren Elektrische auto's leveren een bijadrage aan de stabiliteit van de energienetten.

22 | hindernissen overBruggen Han-Yellock® garandeert de functionaliteit van deursystemen. 36 | perfeCtie in detail – fo CaBle assemBlies | HARTING biedt met voorgeconfectioneerde glasvezelkabels sterke en kwalitatief hoogwaardige oplossingen aan.

37 | perfeCtie in detail – high speed Cu CaBle assemBlies Duidelijke verhoging van de overdrachtsnelheden met krachtige SFP+ en QSFP+- cable oplossingen 38 | energiesparende liChtBronnen | Behuizingsoplossing voor de binnenverlichting van windmolens bij ENERCON

42 | Korte mededelingen 43 | Beursnieuws 43 | Colofon

40 | ethernet in de trein HARTING garandeert een betrouwbaar functioneren bij de elektrische locomotieven van NEWAG. 41 | streeKvervoer istanBul HARTING Turkije biedt Istanbul Ulasim een betrouwbare, open en flexibele RFID-oplossing.

5

te c. N ew s 23: S t r at eg i e

Met weinig intelligentie naar een efficiënter energieverbruik De grote industrielanden kunnen hun consumptie van grondstoffen en energie met 90 tot 95 % verminderen, en dat zonder dat dit de kwaliteit van leven aantast. Dit is niet onrealistisch, maar simpelweg een kwestie van intelligentie.

Onze gastbijdrage:

» Prof. Michael B. Hardt

Prof. Michael B. Hardt doet onderzoek naar het onderwerp toekomst en duurzaamheid als gastprofessor en daarnaast als promovendus aan de Universiteit van Lapland in Rovaniemi. Tussen 1992 tot 1994 was Hardt de voorzitter van BEDA, het Bureau van de Europese Designersorganisaties, en tussen 1995 en 1997 vice-voorzitter van de Wereldorganisatie van Grafische Ontwerpers ICOGRADA.

Al in 1972 heeft de Club van Rome erop

gewezen dat een op groei georiënteerd economisch model op de lange termijn niet kan blijven werken. Veertig jaar later erkent de samenleving dat de centrale grondstoffen binnen afzienbare tijd uitgeput zullen zijn. Het is onbelangrijk of de aardoliebronnen in 2030 of in 2100 zullen zijn opgedroogd. Feit is dat ze uitgeput zullen zijn. Willen we de toekomstige generaties dezelfde kansen geven als onze generatie tot haar beschikking heeft, dan moeten we onmiddellijk handelen. 6


Al in 1999 beweerden de Amerikaanse auteurs Hawkins, Lovins en Lovins, dat we kunnen besparen zonder in te boeten op kwaliteit van leven. We hebben alleen maar “enige intelligentie” nodig. Tot de ongetwijfeld intelligentste mensen ter wereld behoren de 16 auteurs van de “Carnoules Verklaring” uit 1994, beroemd geworden onder het begrip de “Factor Tien Club”. Zij beweren dat het mogelijk is om binnen één generatie te komen tot een tienvoudige toename in doelmatigheid bij

Onderzoek tot aan 2030 in alle sectoren verdubbelen van op dit moment wereldwijd 400 mrd. € tot aan meer dan een biljoen. Het aandeel aan de industriële omzet zal groeien van nu 5 % tot meer dan 15 %. De globale markt voor alternatieve energie zal de komende vijftien jaar bij een optimistische schatting met een factor zes groter worden, van nu 45 miljard euro tot dan 270 miljard euro (Freise 2010).

Onbeperkte groei is in een eindig systeem niet mogelijk.

het verbruik van energie en grondstoffen. Wiskundig gezien komen beide berekeningsmethoden dus tot vrijwel dezelfde conclusie: 1. Wanneer we niet snel en krachtig met het oplossen van het probleem beginnen, dreigt voor de maatschappij een catastrofe. De bronnen raken op, en de klimaatverandering bedreigt het voortbestaan van de mensheid. 2. De problemen zijn met enige intelligentie oplosbaar. En precies daarin ligt een kans voor een aanzienlijke groei van de economie. De transformatie van de samenleving en die van het mondiale economische systeem, met inbegrip van het verhelpen van de enorme schade van het aardolietijdperk gaat de grootste markt van deze eeuw worden. De omzet van efficiënte technologieën zal volgens berekeningen van het Duitse Instituut voor Economisch

Wereldwijd wordt geschat dat steden in de komende 25 jaar ongeveer 27 biljoen euro aan modernisering en uitbreiding van de infrastructuur zullen uitgeven. Volgens statistieken van het Amerikaanse ministerie van Energie over de energiestroom in de VS, wordt momenteel slechts 40 % van de bronnen effectief gebruikt. De cijfers voor Europa zullen waarschijnlijk vergelijkbaar zijn. Worden de marges op het terrein van elektrische energie bekeken, dan is het resultaat nog slechter: bijna 70 % van de geproduceerde energie gaat hier verloren. Het grote verlies treedt op bij de productie en de distributie van energie. Hier bevinden zich de grootste kansen voor besparingen en voor stijging van de doelmatigheid. Nog altijd onderschatten we daarbij de betekenis van zonne-energie. Wetenschappers daarentegen spreken van een evolutionaire sprong, vergelijkbaar met de ontdekking van het vuur. In plaats van de energie vanuit het beperkte interne

systeem van onze planeet te genereren, kan deze nu worden verkregen uit het onbegrensde zonnestelsel. We kunnen daarbij de menselijke intelligentie gebruiken om van de natuur te leren. CSR bij HARTiNG

Bij de milieubescherming of bij de omgang met elkaar, overal waar mensen elkaar ontmoeten zijn principes als respect en aandacht van belang. Wanneer dit binnen een bedrijf waarden worden, dan is de perceptie van de maatschappelijke verantwoordelijkheid op het juiste spoor. HARTING begeeft zich met zijn CSR-certificering op dit pad.

LiTeRATuuR

Paul Hawkins, Amory Lovins en L. Hunter Lovins: Natural Capitalism – de volgende industriële revolutie. Little Brown and Co, New York, 1999. Dennis Meadows, et al: Grenzen aan de groei. Universe Books, New York 1972. Anette Freise: Greentech in de stad: een enorme groeimarkt. In: Foto's van de toekomst. München (2010) voorjaar van 2010, blz. 34

7


Hulp vanuit de cyberwereld Networked computersystemen hebben hun weg in ons dagelijks leven gevonden. De wereld van de computer (cyberwereld), en de fysieke wereld versmelten tot zogenaamde Cyber-Physical Systems. Door deze systemen ontstaan in het bijzonder met betrekking tot duurzaamheid en energie-efficiëntie zowel kansen als uitdagingen.

Onze gastbijdrage:

» Prof. Dr. Nils Aschenbruck

Door het combineren van de fysieke en

de informatietechnologische werelden ontstaan zogenaamde cyber-fysische systemen. Met behulp van sensoren, zoals thermometers of bandenspanningssensoren wordt de fysieke wereld naar de digitale wereld geprojecteerd. Met actuatoren zoals robots, kan de fysieke wereld van de cyberwereld uit worden beïnvloed. Vanwege de netwerken in de cyberwereld gaat het daarbij niet meer om afgesloten

voordelen. Door de coördinatie en optimalisatie in de cyberwereld kunnen bronnen en middelen worden ontzien. Dit is vooral duidelijk op het gebied van intelligente energienetwerken. Energieproducenten en consumenten zijn aan elkaar gekoppeld, zodat het verbruik en de productie op elkaar kunnen worden afgestemd. Maar in andere scenario's, zoals bij de SmartFactory is het mogelijk, niet-noodzakelijke componenten tijdelijk uit te schakelen waardoor op ener-

Door de coördinatie en optimalisatie in de cyberwereld kunnen bronnen en middelen worden ontzien. op zichzelf staande eenheden, maar systemen binnen een netwerk die in de cyberwereld gecoördineerd en geoptimaliseerd kunnen worden. Zo kunnen complexe taken door Cyber-Physical Systems preciezer, sneller, meer gecoördineerd en zeer efficiënt en veilig worden uitgevoerd. Scenario's voor Cyber-Physical Systems zijn onder andere intelligente stroomvoorzieningsnetwerken (smart Grid) en intelligente productiefaciliteiten die van netwerken gebruik maken (Smart Factory). In het licht van het energiekeerpunt bieden cyber-fysische systemen doorslaggevende 8

gie kan worden bespaard. Hierdoor kunnen productie-installaties met intelligente netwerken heel precies worden stopgezet, wachttijden worden verminderd, kosten gereduceerd en kan daarnaast op energie worden bespaard. Energie-efficiëntie is ook een belangrijke voorwaarde voor de componenten van het cyber-fysische systeem zelf. Batterijgevoede sensorcomponenten en de alomtegenwoordige embedded systemen moeten bij hun functioneren zoveel mogelijk bronnen ontzien zodat ze een zo lang mogelijke levensduur hebben. Hiervoor worden ook

sub-componenten tijdelijk in de slaapmodus gezet. Een draadloze sensornode bijvoorbeeld die alleen periodiek (bijvoorbeeld een keer per uur) fysieke informatie moet verzamelen en doorsturen, kan en moet de rest van de tijd “slapen”. Dat is echter qua veiligheid een minder goed idee, omdat zich hier vanuit het perspectief van een aanvaller een interessant aanknopingspunt bevindt. Deze kan proberen de node door het versturen van onzinnige berichten te activeren en zo de levensduur van de node en zijn beschikbaarheid reduceren. Passende tegenmaat-

Prof. Dr. Nils Aschenbruck, HARTING StichtingProfessor voor “Distributed Systems” aan het Instituut voor informatica van de Universiteit van Osnabrück


Schematische doorsnede van een microgrid in een op netwerken gebaseerde energievoorziening (Smart Grid) regelen hiervoor, zoals op cryptografie gebaseerd, kosten over het algemeen zelf ook weer energie. Ook in de hierboven genoemde scenario's (Smart Grid en SmartFactory) zijn er interacties op het terrein van veiligheid en energie-doelmatigheid. Een cyberfysisch systeem, dat ten behoeve van energiedoelmatigheid kan worden bestuurd, is aan de ene kant wanneer op

energie bespaard wordt meestal niet volledig beschikbaar. Aan de andere kant moet wel zeker worden gesteld dat de maatregelen die de energiedoelmatigheid moeten vergroten niet misbruikt kunnen worden of zelfs nieuwe aanvallen vanuit cyberspace faciliteren. De uitdaging zal zijn om de in individuele gevallen voorkomende tegenstrijdige doelstellingen tussen energiedoelmatigheid enerzijds en veiligheid anderszins op te lossen.

Fysiek Micro Grid Networked Control, Virtuele energiecentrale Fysieke en virtuele aansluiting op het elektriciteitsnet Bestaande fysieke lichtnetaansluiting Virtueel besturingsnetwerk

9


Industrie 4.0:

De 4e industriële revolutie vindt nu plaats De 4e industriële revolutie zal de flexibiliteit en de productiviteit van industriële processen naar een nieuw niveau brengen. Universele communicatie, netwerken en systematisch denken vormen voor de HARTING technologiegroep de kern van deze ontwikkeling. Een tegelijkertijd revolutionaire als oorspronkelijke aanpak die bij HARTING al bij eerste toepassingen in praktijk werd gebracht. » Claus Hilger, General Manager IT, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

I

n de 4e industriële revolutie leidt de informatietechnologie (IT) naar fundamentele veranderingen op het gebied van planning en productie. In de kern gaat het daarbij enerzijds om de verticale integratie van systemen op productieniveau en daarmee de bedrijfsbesturing en anderzijds om het opzetten van zogenoemde cyber-fysische systemen. Op deze wijze worden reële producten nauw verbonden met de informatietechnologie. Voor bedrijven ontstaan uit Industrie 4.0 in tweeërlei opzicht kansen: Enerzijds vergroten verticaal geïntegreerde systemen de efficiëntie en de flexibiliteit van de productie. Anderzijds blijkt hieruit de mogelijkheid bestaande producten te veredelen, dus om informatietechnische functionaliteiten te verbeteren. IntegratIe Van wezenlijk belang daarbij is, dat bedrijven in Industrie 4.0 hun planningen productievisie met elkaar moeten verbinden. Dit vereist een nauwe samenwerking met ingenieurs en informatici. Cyber-fysische systemen bestaan voor een groot deel uit software 10

van een hoge complexiteit. Behalve de opbouw van ontwikkelingskennis moeten structuren gecreëerd worden om de kwaliteit van de producten en processen te kunnen garanderen. Extra kansen doen zich voor door de uitbreiding van het productaanbod met op maat gemaakte advies- en integratiediensten. HartIng softwarelandscHap voor IndustrIe 4.0 HARTING is al enkele jaren geleden begonnen om een softwarelandschap te ontwikkelen voor de integratie van verschillende componenten in de industriële IT. Daarbij is een consequent servicegeoriënteerde architectuur ontstaan, die allereerst voor het toepassingsgebied AutoID (Automatische Identificatie en Gegevensverzameling) de systemen binnen het device-niveau zoals transponders en readers middels een middleware via een Enterprise Service Bus aansluiting biedt op hogere lagen zoals ERP (Enterprise Resource Planning) of MES (Manufacturing Execution System). Daarbij moesten oplossingen gecreëerd worden die het mogelijk maken om industriële processen weer te geven, zonder deze met hoge kosten geval voor

geval individueel opnieuw te hoeven ontwikkelen. De afschrijvingstijd van de tot op heden gerealiseerde oplossingen bedroeg minder dan 2 jaar. Nieuw is de integratie van besturing en procesbesturingsniveau: op veldniveau heeft OPC (Object Linking and Embedding for Process Control) zich al jaren als standaard bewezen. Met OPCUA (Unified Architecture) winnen in de productiebesturing nu ook servicegerichte architecturen terrein. Praktisch gesproken: OPC-UA zal daarom een vast bestanddeel van de HARTING Ha-VIS Suite zijn om een coherente communicatie van businessapplicaties tot op het automatiserings-niveau mogelijk te maken. eerste toepassIngen van IndustrIe 4.0 De integratie van smart Power Units in het systeemlandschap maakt de visualisering en de analyse van het energieverbruik binnen het bedrijf mogelijk. Door het hergebruik van softwarecomponenten komen hieruit efficiencystijgingen bij de softwareontwikkeling voort alsmede veel synergie vanuit de gebruikerskant gezien.


Softwarearchitectuur MES Backend Systems

ERP Backend Systems

Automation

Subscriber

Administration and Monitoring

SAP AII/ OER

EPCIS

Enterprise Service Bus

Process Controll (SCADA)

(Easy Connector, XML, csv, MySQL ...)

OPCUA Ha-VIS Business Application Framework

Ha-VIS 4.0

Ha-VIS Middleware

AutoID Devices

Smart Network Infrastructure Devices

other Devices sPU…

Controll Level (SPS) Field Devices

PROFINEt

Switches with Diagnostic and I/O Functionality

11


Eerste toepassingen van Industrie 4.0:

Energie-monitoring vanuit de infrastructuur De HARTING technologiegroep slaat met smart Power Networks een significant nieuwe weg in bij het industrieel energiemanagement. Basis is een Ethernet netwerkinfrastructuur die universeel gebruikt wordt. De resultaten van de implementatie in de HARTING fabrieken onder productieomstandigheden overtroffen alle verwachtingen. » Andreas Huhmann, Strategy Consultant Connectivity & Networks, Germany, HARTING Technology Group, [email protected] » John Witt, System Application Manager, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

Op het moment waarop bedrijven zich niet alleen concentreren

op de taken van een algemene netwerkstructuur, maar een actief energiemanagement integreren, moeten ze vaak hun hele infrastructuur ombouwen. Financieel-economische gezichtspunten en aspecten die verband houden met het productieproces moeten hierbij gecoördineerd worden. De ombouw van het systeem van stroomvoorziening, de grotere betekenis van duurzame energie en de vervanging van verouderde productie-installaties door nieuwe,

milieuvriendelijke en duurzaam werkende systemen, worden hierbij met elkaar verenigd. Als onderscheiden duurzaam werkend bedrijf is het voor HARTING een doel om productieprocessen met smart Power Networks energie-efficiënt vorm te geven en de certificering volgens DIN EN ISO 50001 uit te voeren. Bedrijven die alle economische mogelijkheden van het energiemanagement willen benutten, zullen een energiemanagement-

Struktur smart Power Networks

Energiemonitoring smartPN-Viewer

Energiemonitoring extern systeem

Efficiency monitoring

Procesbeïnvloeding

Backend Systems (ERP, MES…)

Enterprise Service Bus Automation Framework

smartPN-Service

smartPN-Unit

12

PROFINET

Smart Network Infrastructure Devices


systeem gebruiken, dat naast een registratie van energiegegevens ook actief het verbruik en de inzet van energie regelt. In dergelijke systemen kan het energieverbruik bijvoorbeeld door een pauze- of verbuiksmanagement duidelijk gereduceerd worden. ConCept en uitvoering Tegenover traditionele centrale totaalsystemen biedt de decentrale infrastructuuraanpak van de HARTING technologiegroep maximale openheid, maximale flexibiliteit en toekomstzekerheid. Door aansluiting van de infrastructuur via een krachtige middleware, de smartPN-Service, wordt een universeel gegevensplatform gecreëerd. Voor de integratie in de meest uiteenlopende toepassingen is het rendement van deze middleware een beslissende factor. HARTING gebruikt hier een universele softwarestructuur om zo bijv. RFID devices en smart Power Network Units op vergelijkbare wijze met diverse applicaties (bijv. MES, ERP) te kunnen verbinden. Andere functies, bijv. het schakelen van verbruikers in het kader van een pauzemanagement, drempelwaardebewaking of maximumwaardedetector, maken een actieve procesbeïnvloeding mogelijk. Voortaan kan door de gebruikmaking van het PROFINET I/O stack een eenvoudige integratie in de automatiseringstechniek worden bereikt. Op applicatieniveau is de smartPN-Viewer reeds ingeburgerd. Hiermee kan zonder grote inspanningen een energie-monitoring worden gerealiseerd die bijv. kan voldoen aan de richtlijnen van DIN EN ISO 50001. HArting referentie-instAllAtie suCCesvol Basis van de realisatie was de energieverbruiksanalyse bij de HARTING productie. Samen met de technische diensten werd de registratie van de meetgegevens en de analyse ervan gedefinieerd. De planning van de voor de registratie noodzakelijke netwerken vond plaats met de ondernemings-IT-afdeling. De uitbreiding van de infrastructuur kon op basis van het decen-

trale concept op willekeurige punten van de ondernemingsbrede Ethernet netwerken plaatsvinden, waardoor de installatiekosten gering gehouden konden worden. smart Power Units worden decentraal in de buurt van grote verbruikers ingezet. De smart Power Unit vormt de interface naar de meetapparaten. Daartoe werden warmtehoeveelheden-, gas-, water- en elektriciteitsmeters voor middel van S0 impulsingangen en seriële interfaces (M-bus en RS485) aangesloten. Via deze meetapparaten en/of tellers worden de werkelijke actuele waarden of tellerstanden van de machines en installatie van de sPN-unit opgehaald en aan de middleware, de smartPNService verzonden. Deze service slaat de meetgegevens op in de databank. Meer waarden (cos phi, U en I) als ook bijv. de tijdsintervallen tussen de afzonderlijke metingen kunnen middels de smartPN-Viewer met intervallen tussen 15 minuten en 1 seconde geconfigureerd worden. De smartPN-Viewer vormt een geschikte applicatietool voor de energie-monitoring volgens DIN ISO EN 50001. Ook in de HARTING referentiebijlage ligt de toekomstgeschiktheid bij een consequente verbinding van de smart Power Networks infrastructuur met business applicaties zoals het MES en ERP systeem. Met het smart Power Network bestaat nu het principe om in de toekomst alle economische mogelijkheden van het energiemanagement te benutten. 13

tec.News 23: Oplossingen

Energieverbruik transparant gemaakt » Markus Simons, Product Manager Power Networks, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

smart

Power Networks is een voor de toekomst geschikte systeemoplossing om de energie-efficiëntie te laten stijgen in industriële ondernemingen. Het systeem bestaat uit productieve switches met geïntegreerde I/O-interfaces, smartPN-units en een software voor het visualiseren en configureren (smartPN-Viewer).

Gegevens over energiegebruik van verschillende energiedragers worden geregistreerd, in een databank opgeslagen, gevisualiseerd en verder verwerkt om geëvalueerd te worden. De geregistreerde energiedata dienen voor het opstellen van verbruiksprofielen en prestatiekenmerken. Daardoor kunnen besparingen worden bereikt bijvoorbeeld door

het vroegtijdig herkennen van verkeerde functies of door preventief onderhoud. De bediener van een machine of installatie krijgt hierdoor inzicht in de toestand van het machinepark, hij kan energiepieken identificeren, het verbruik afhankelijk van de energiekosten regelen of benchmarks voor aparte machines opstellen.

Systeem smart Power Networks

Warmtevolumemeter

Ha-VIS smartPN-Viewer

Verbruiksmeteroverzicht configuratie energiegegevens op 1 sec. basis

Gasmeter

Ha-VIS Dashboard

Topologie netwerkadministratie

EnMS: Energie Management Systeem

Energiewaarden op 15 min. basis ISO 50001

Ha-VIS smartPN-Service

Databank

LAN Stroommeter

Vermogensmeter

Proces

Ha-VIS smartPN-Unit

Relais

RFID volledig uit één hand HARTING zet met de nieuwe Ha-VIS middleware spoed achter de toepassing van RFID (Radio Frequency Identification) in de automatisering. » René Wermke, Product Manager RFID Transponder, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

De nieuwe Ha-VIS middleware maakt

het mogelijk om zonder enige programmeer-inspanning Ha-VIS leesapparaten aan te spreken en gegevens te verwerken. De systeemexploitant heeft daarmee voor het eerst de mogelijkheid om zonder 14

specialistische kennis RFID-systemen op het laagste veldniveau van de automatisering in bestaande processen te implementeren. Hiervoor zijn favoriete standaard-gegevensformats zoals XML of MySQL beschikbaar.

HARTING biedt als een van de eerste

bedrijven een – boven alle hardwarecomponenten uit – door de klant volledig vrij configureerbare middleware aan die voor de hoogste flexibiliteit zorgt.


FTS-Switches: veelvuldig gecertificeerd » Dimitrios Charisiadis, Director Product- / Project- / Processmanagement ICPN / RFID, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

Behalve het PROFINET-certificaat en

de UL-toelating werden de Ha-VIS Fast Track Switches nu ook door de onafhankelijke stichting DNV gecertificeerd. Daarmee breidt het toepassingsgebied van de FTS-techniek zich nu ook uit tot netwerken in maritieme toepassingen. Sinds het bedrijf ABB heeft ingestemd met het gebruik van FTS in hun procestoepassingen, mogen ook alle ABB dochterondernemingen gebruik maken van deze switches. Met HARTING FTS-switches is de voorkeur voor de tijdkritische Ethernet-frames mogelijk om een deterministisch netwerk te kunnen garanderen. De FTS-switch functioneert in standaard Ethernetcommunicatienetten en kan het zonder speciale hardware in de eindapparaten toe. De prioriteringskenmerken van de FTS-techniek in combinatie met het gebruik van een standard-cut-throughcommunicatiemodus zorgen voor een zeer sterke verbetering van de netwerkperformance.

Stefan Willby IIT Certification Engineer ABB AB, Zweden “Met de industriële IT-certificering wordt gecontroleerd of voldaan wordt aan de eisen van ABB’s systeem 800xA. Systeem 800xA is 's werelds toonaangevende procesbesturingssysteem voor een verscheidenheid aan processen. De basisinfrastructuur die samen met het systeem 800xA zal worden gebruikt – zoals switches, routers, servers of workstations – kan volgens IIT gecertificeerd worden. Dit schept de voorwaarden voor een “plug en produce”-functionaliteit, waarmee onze klanten hun total cost of ownership kunnen verlagen en verbeterde systeemprestaties met minder risico's bereiken bij een grotere veiligheid. Het grootste voordeel voor de consument is dat een getest product beschikbaar is dat in een 800xA omgeving bewezen beter functioneert.” 15

te c. N ew s 23: A p p l i cat i e s w e r e l dw i j d

Mens en machine hand in hand – FlexIRob@HARTING Samenwerkende assistentiesystemen winnen steeds meer terrein: in een eerste veldtest deden medewerkers van de universteit Bielefeld onderzoek naar de directe samenwerking tussen mens en robot. Medewerkers van HARTING programmeerden interactief een nieuwe krachtgeregelde robotarm en voerden gezamenlijk bepaalde taken met hem uit. » Christian Emmerich, doctoral student & research assistant at the Institute for Cognition and Robotics (CoR-Lab), Bielefeld University » Dr.-Ing. Agnes Swadzba*, holds a faculty staff position as postdoctoral researcher in the Applied Informatics group, Bielefeld University (*Contact person: [email protected])

De robot als DerDe hanD Samenwerkende assistentsystemen worden bij de industriële productie steeds belangrijker. Door mensen bij montageprocesen te onderstunen kunnen ze arbeidsprocessen vereenvoudigen, gezondheidsrisico’s zoals gewrichtof rugproblemen voorkomen en door het voorkomen van fouten kan de efficiency toenemen. ¹ FlexIrob – een FlexIbele en InteractIeve robotarm Onderzoekers van het Instituut voor Cognitie en Robotica aan de Universiteit Bielefeld runnen met FlexIRob een prototype van een robotassistentsysteem, bestaande uit een 7-scharniers KUKA lichtbouw robot IV met krachtsensoren en een in Bielefeld ontwikkelde intelligente leer- en regelsoftware. Omdat het systeem over zeven scharnieren be-

schikt, zijn er een willekeurig aantal mogelijkheden een bepaald punt te bereiken, resp. een traject af te leggen. Door een bepaalde soepelheid, redundantie en zijn leervaardigheid is het systeem in staat om met behulp van een fysische interactie speciale bewegingsprocessen van mensen te leren of gunstige posities in een werkveld aan te leren. InteractIeonDerzoek bIj hartInG Het FlexIRob-team evalueerde in een interactieonderzoek dat bij de HARTING technologiegroep werd uitgevoerd deze wijze van mens-machine-interactie. Het ondersteunde het onderzoek naar intuïtiviteit en de mogelijkheid om het systeem te laten trainen door ongeoefende gebruikers, alsmede de inschatting van de acceptatie van een te trainen robotarm door de deelnemers. 49 medewerkers uit de montage- en productieonder-

delen van de fabriek in Espelkamp trainden daartoe de robotarm in een omgeving met hindernisen. Deze hindernissen kwamen overeen met die van andere machines of andere voorwerpen in een reëele omgeving. Vervolgens toonden de medewerkers de arm een parcours in deze omgeving (vergelijkbaar met een klassieke teach-in), die de arm dan automatisch moest afleggen. Dit komt overeen met een werkelijke taak, bijv. links naar rechts (kunnen) transporteren. Daarbij werd maar één van de twee testgroepen ondersteund door het FlexIRob-systeem dat de meest gunstige armposities die het gedefinieerd had door het aanleren van omgevingsomstandigheden, kon blijven vasthouden. Het universiteitsteam uit Bielefeld zal de resultaten nu meenemen in de verdere ontwikkeling van het FlexIRob-systeem. De feedback van de medewerkers van HARTING was geheel en al positief. De taak voor de robotarm om zich in een bepaald parcours in een omgeving met hindernissen te bewijzen, werd in zijn algemeenheid beter uitgevoerd naarmate de robot de informatie die hij bij het aanleren van de omgeving verzameld had, als ondersteuning gebruikte.

De transfer naar industriële toepassingsscenario’s wordt vereist door de EU in het kader van ECHORD (European Clearing House for Open Robotics Development, www.echord.info; Experiment: ‘Model-free Flexible Trajectory Generation (MoFTaG)’, www.echord. info/wikis/website/moftag). 1

Reconfiguratie: Een HARTING medewerkster traint het FlexIRob-systeem op zinvolle gestalten in een afgegrensde werkplek.

16

“Warme draad”: Een HARTING medewerker demonstreert de robotarm bij een speciaal bewegingsverloop aan de hand van een parcours.


Energie-efficiency in beweging KUKA staat voor innovatieve technologie in de robot gestuurde automatisering van industriële productieprocessen. De uitbreiding van het leiderschap op het gebied van innovatie en technologie leidt tot een voortdurende optimalisering van oplossingen, m.b.t. de efficiency, bij de precisie en in het gebruik van energie – reden genoeg om een nauwe samenwerking met de HARTING technologiegroep aan te gaan. De nieuwste trends op het vlak van energie-efficiëntie staan in het gesprek tussen KUKA und HARTING centraal.

Welke invloed heeft de claim om nog energie-efficiënter te worden op het gebied van de ontwikkeling van de robottechnologie? De producten van de toekomst moeten economisch en bijzonder emissiearm zijn. Daarbij constateren we dat als er tijdens het productieproces aanzienlijke hoeveelheden energie verbruikt worden waarbij emissies vrijkomen, dit steeds meer in het oog komt van een breder worden publiek. In september 2011 eiste de Europese Commissie daarom in de Routekaart naar een hulpbronnenefficiënt Europa, maatregelen voor de uitbreiding van de verantwoordelijkheid van producenten gedurende de gehele levenscyclus van hun producten. Het energie-efficiënte design van de robotmechanica en de keuze van de gebruikte materialen hebben in velerlei opzicht invloed op de energie-efficiëntie en de ecobalans van het hele in beweging zijnde systeem. Door een gerichte keuze van de gebruikte materialen op basis van hun ecologische compatibiliteit, de vervanging van het gebruik van aluminium legeringen met een slechte CO2-balans door het innovatieve staal-nodulair-gietwerk (nodulair gietwerk maakt aanzienlijk dunnere wanddiktes mogelijk) kon het eigengewicht van de

De KR QUANTEC bouwserie van KUKA zet nieuwe maatstaven

robotmechanica met 12 % gereduceerd worden. Minder massa in beweging verbruikt minder energie. Kwalitatief hoogwaardige transmissies met zeer lage wrijvingsverliezen en de gebruikmaking van energie-efficiënte motoren garanderen een verbruiksgeoptimaliseerd bedrijf over een zeer lange levensduur van het systeem. Daarnaast garandeert een nieuwe aandrijftechniek met een automatische en energieoptimale afstemming van omvormers en motoren, dat het gebruik van het robotsysteem bij alle bewegingsprocessen in het verbruiksoptimum plaatsvindt. Samen met een energieoptimale baanplanning en nieuwe verbruiksoptimale verplaatsingscommando’s kon het energieverbruik bij beweging ten opzichte van het hier17


aan voorafgaande systeem applicatieafhankelijk met tot 30 % worden gereduceerd. Ook op het gebied van connectortechnologieën worden trends als miniaturisering, materiaalkeuze/grondstoffen en modulariteit/flexibiliteit steeds belangrijker. Zijn deze elementen ook in de robotica actueel en hoe kunnen producten en oplossingen van HARTING deze trend ondersteunen? Vooral op het gebied van de materiaalkeuze en de keuze van grondstoffen moet vanwege de ErP-richtlijnen uit Brussel voor producten die onze natuurlijke hulpbronnen ontzien en energieefficiënt zijn, bijzondere waarde toegekend worden aan de zogenoemde CO2-footprint. Wij als producent van robotsystemen hechten grote waarde aan duurzaamheid en dus ook de milieuverdraagzaamheid van onze robotsystemen. De componenten die in het robotsysteem worden ingezet en van de HARTING technologiegroep afkomstig zijn, voldoen aan onze hoge eisen. Ze dragen er ook toe bij de CO2-footprint van het KUKA robotsystem te verbeteren. Voor ons is dat een investering in de toekomst, opdat het ons niet zo vergaat als de klassieke gloeilamp, die een prooi is geworden van de ERP-richtlijnen uit Brussel. Er zijn bij KR QUANTEC enkele nieuwe geïntegreerde connectivity oplossingen van HARTING bijgekomen. Welke voordelen komen voor KUKA in dit verband voort uit de jarenlange samenwerking? De integratie van compacte connectoren in de robotmechanica hebben we bij KUKA KR QUANTEC in samenwerking met HARTING opgelost. Daarbij ontstond een multifunctionele connector die de grote aansluitdoos volledig kon vervangen.

De nieuwe KR AGILUS van KUKA: compact, snel, precies

18

Bovendien werd in nauwe samenwerking met HARTING de eis van een CAT 5 datatransmissie met bestaande connectorafmetingen gevalideerd en naar een serierijp product ontwikkeld. De benodigde ruimte voor de vereiste connector voor het robotgebruik kon geminimaliseerd worden zodat voor de klanteninterface meer ruimte gecreëerd werd. Ook afgezien van de robots zelf, zijn gezamenlijk nieuwe oplossingen voor applicaties zoals bundelbanden voor de (ruwe) fabricage van automobielen ontstaan die volledig met infrastructurele oplossingen van HARTING zijn uitgerust. Plug & Play is hier een doorslaggevend bestanddeel van de voordelen die de klant heeft. Hoe beoordelen uw eindklanten dit voordeel in het kader van de installatie, montage en service? De eis leidingen incl. connectoren in bundelbanden snel en zonder demontage van de connectoren te kunnen vervangen, is in het belang van de klant. Bovendien kan bij de confectie van bundelbanden worden afgezien van de montage van de stekker na het intrekken van de leiding. Dit betekent een enorme besparing van confectietijd en ook de vooraf gecontroleerde leidingen vergemakkelijken de eindafname. De kleine robot KR AGILUS en ook de nieuwe licht gebouwde versie LBR kunnen zich bijzonder goed handhaven door hun eenvoud, compacte afmetingen en flexibiliteit. Hij staat bovendien voor innovatie met betrekking tot sensorica en besturingstechnologie. Ook de connectivity is compact, maar relatief eenvoudig door nieuwe interfaces opgelost. Waarom is hier de reductie tot op het wezenlijke, het essentiële zo belangrijk?

Een team dat meerwaarde verschaft: KR QUANTEC robot bij het laden en lossen van een PLC-werktuigmachine


Energie-efficiënte multitalenten: de KUKA robot van de KR QUANTEC familie met draagvermogens van 90-300 kg en reikwijdtes van 2500-3900 mm

Vanwege zijn kleine aansluitplek op de robot moest voor deze projecten een compacte, klantvriendelijke interface op de robotvoet gerealiseerd worden. Omdat de belangrijke elektrische parameters tot op heden grote stekkers vereisten, was het belangrijk om deze in een kleinere bouwvorm uit te voeren. Door de zeer goede advisering van de HARTING technologiegroep en de test door het keuringslaboratorium konden we met de kleinere stekkerbouwgroottes nu voldoen aan de eisen op elektrisch gebied. De interfaces op de robotvoet voor de werking als robot als ook de klanteninterfaces zijn in beide projecten nu op elkaar afgestemd en zinvol. Uw robots worden over de hele wereld gebruikt. Na de meest uiteenlopende instrumentatiebussystemen is ook voor de in de betreffende regio's geprefereerde systemen ethernetcommunicatie ontwikkeld. De VS gaat bijvoorbeeld helemaal voor Ethernet IP, in Europa is PROFINET de duidelijke favoriet. De switchingfunctionaliteit van de HARTING technologiegroep kan hier als één basiscommunicatieplatform beide systemen ondersteunen zonder de hardware te hoeven vervangen! Welke rol zal dit aspect van openheid voor de gebruikte communicatiesystemen in de toekomst gaan spelen tegen de achtergrond van de globale markten?

In de afgelopen jaren ontwikkelde de veldbuscommunicatie zich in de automatisering van de tot op heden nog gebruikte klassieke veldbussen zoals Interbus, PROFIBUS en DeviceNet naar op Ethernet gebaseerde protocollen. Daarbij was de ontwikkeling geconcentreerd op twee ‘dialecten’ PROFINET en Ethernet/IP domineren de automatiseringsmarkt daarbij in toenemende mate. Beide communicatieprotocollen stellen echter verschillende eisen aan de switch-technologie. De intentie van de KUKA robots in samenwerking met HARTING was om een gemeenschappelijke oplossing voor beide “dialecten” te vinden. De open aanpak bij de ontwikkeling van de switchtechnologie van HARTING richtte zich op de mondiale markt zonder zich eenduidig vast te leggen op een van de grote besturingsleveranciers. De HARTING series FTS 3100 en mCon 3080 hebben ons de mogelijkheid gegeven met één enkele switchtechnologie de beide eisenprofielen optimaal te ondersteunen. De test- en toelatingskosten voor een groot aantal switches konden aanzienlijk gereduceerd worden naar slechts twee. Met de concentratie op slechts twee switches hebben we de mogelijkheid om deze technologie nauw in het KUKA besturingssysteem te integreren. Zo bieden we de klant uitgebreide diagnose- en configuratiemogelijkheden onafhankelijk van het gebruikte communicatieprotocol. 19


Mobiele netstabilisatoren De energietransitie eist nieuwe technologieën voor energieopslag, bidirectionale energiestromen en de gegevensuitwisseling met betrouwbare connectivity en overgangstechniek. Ook elektrische auto’s kunnen een bijdrage aan de stabiliteit van de energienetten leveren. HARTING levert hiervoor de noodzakelijke technologieën. » Veit Schröter, Business Development Manager E-Mobility, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

Prognoses van energieproducenten gaan ervan uit, dat

het aandeel van de elektrische energie aan het totale energieverbruik verder zal stijgen. Een reden voor deze ontwikkeling is de transitie van de automobiele aandrijving naar elektromotoren. Tegelijkertijd moet de energievoorziening op duurzame energiebronnen omgeschakeld worden. Wind, zon, biomassa en water moeten hiervoor de ruggengraad vormen. Achter deze ontwikkeling wordt intensief vaart gezet: al in 2020 moet de Duitse stroombehoefte voor 30 % uit duurzame energie afkomstig zijn. Eén van de belangrijkste bouwstenen van de energietransitie is de ontwikkeling van toereikende en rendabele opslagtechnologieën waarmee de veranderlijke toevoer van duurzame energieën vooral uit zon en wind preciezer op het energieverbruik kan worden aangepast. Als dit niet lukt, dreigen netschommelingen en daarmee een beperking van de leveringszekerheid. De invoering van de e-mobiliteit correspondeert daarom met de noodzakelijkheid de elektrische opslagcapaciteit enorm uit te breiden: De batterijen van de elektrovoertuigen kunnen daarbij een fundamentele rol gaan spelen. Tot 2020 worden ongeveer 1 miljoen elektrische voertuigen in Duitsland 20

verwacht. Uitgaande van een gemiddelde capaciteit van een batterij van 15 kWh, gaat het om ca. 15 GWh wanneer ongeveer een kwart als opslagcapaciteit ter beschikking staat – een aanzienlijke verzorgingshoeveelheid. Dit komt overeen met ca. 40 % van de in Duitsland beschikbare energie uit pompaccumulatiecentrales. Deze worden vooral als regelenergiebron voor de netstabilisatie gebruikt. Met de uitbreiding van duurzame energie neemt ook de behoefte aan regelenergie toe. Niet anders dan bij

Het vereist intelligente datatransmissiesystemen en connectivity, om energie op het juiste tijdstip en op de juiste plaats beschikbaar te maken. pompaccumulatiecentrales zijn ook e-voertuigen zeer geschikt als regelenergiebron voor netstabilisatie omdat de toevoer evenzo snel en gericht kan plaatsvinden. Echter voor een dergelijk gebruik is een goede integratie van e-voertuigen in het net noodzakelijk. Alleen zo kan de energie veilig en zeker uitgewisseld worden. Er moeten nieuwe


communicatietechnologieën voor het intelligente net (Smart Grid) ontwikkeld worden: de veiligheid en stabiliteit van de datatransmissie speelt een evenzo grote rol als de snelle en geschikte verwerking van gegevens. De standaardisering van het communicatieprotocol is reeds wereldwijd aan de gang, want de besturing en de regeling zijn de belangrijke factoren voor een efficiënte productie, distributie, opslag en gebruik van energie. Dit alles vraagt om gekwalificeerde connectivity om energie en gegevens op het juiste tijdstip op de juiste plaats beschikbaar te maken. HARTING biedt daartoe producten uit zijn drieklank installatie, device connectivity en automation IT. Er worden netwerkcomponenten voor de datatransmissie en distributie, industriële connectoren en componenten voor de oplaadinterface van elektrische voertuigen en nog veel meer geleverd. In de interface tussen e-voertuig en het net biedt de HARTING technologiegroep krachtige, betrouwbare laadstekkers en componenten voor laadzuilen of zogenaamde wall boxes aan.

21


Hindernissen overbruggen In alle railvoertuigen – hogesnelheidstreinen, stoptreinen, trams of onbestuurde metro’s – zijn veilige deursystemen nodig. De HARTING technologiegroep heeft met Han-Yellock® een geïntegreerd en belastbaar connectorconcept gepresenteerd dat functionaliteit garandeert. » Frank Quast, Product Manager Han®, Germany, HARTING Technology Group, [email protected] Han-Yellock® deursysteeminterface met potentiaalvermenigvuldiging (foto: © IFE)

I

n het streekvervoer worden onder andere schuiftredes, hellingbanen en spleetoverbruggingen toegepast om het in – en uitstappen voor alle leeftijdsgroepen veilig en comfortabel te maken. Vanwege het vele openen en sluiten moeten deursystemen bovendien uiterst robuust en duurzaam geconstrueerd worden, omdat storingen de reguliere verkeersstroom aanzienlijk belemmeren. Voor de ondersteuning van de elektromechanische

en wordt de beschikbare inbouwruimte geoptimaliseerd. De huidige scheiding van de insteek- en overbruggingsfunctie wordt voor ultrasone sensoren, eindschakelaars en verplaatsingssensoren binnen een enkele Han-Yellock® interface omgezet. Traptredesystemen zijn aan de wagenbak bevestigd en zijn tijdens bedrijf onderhevig aan temperatuurschomme-

Door de toepassing van de Han-Yellock® potentiaalvermenigvuldiging wordt het gebruik van busklemmen verminderd en de beschikbare bouwruimte geoptimaliseerd systemen is een optimale, betrouwbare en een – bij onderhoud – gemakkelijk te vervangen verbindingstechniek geboden – met andere woorden: Han-Yellock®: DeursysteemtrenDs De huidige instapsystemen zijn complex geconstrueerd, de bouwonderdelen worden voortdurend lichter en kleiner en ze moeten snel uitwisselbaar zijn. Door de toepassing van de Han-Yellock® potentiaalvermenigvuldiging wordt het gebruik van busklemmen verminderd 22

lingen, wisselende luchtvochtigheid en vibraties. De trillingsbestendigheid is een belangrijke parameter voor de levensduur van de gebruikte klemverbindingen. Werden er tot op heden elektrische potentialen binnen een klemmenblok door dubbele litzedraden in een crimpplaats aangebracht, nu nemen de Han-Yellock® brugmodules de energiedistributie veilig en met kortere bedradingstijden over. Daarbij komt de toenemende veiligheid en duurzaamheid van het gehele deur- en trappensysteem.

Kort gezegd

• Han-Yellock® gereedschaploze, snelle montage • Vibratieveilige contactoverbenging • Veilige contactbrug


De kleine Han-Yellock

®

Platformoplossingen in de machineen installatiebouw zorgen voor synergie en een toename van performance: de HARTING technologiegroep heeft het succesvolle idee van Han-Yellock® uitgebreid naar bouwgrootte 10. » Jürgen Bösch, Product Manager, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

V

ergelijkbaar met de beproefde concepten in de automobielproductie gebruiken vele bedrijven in de machineen installatiebouw al jaren technische platforms waaraan via gedefinieerde interfaces verschillende componenten kunnen worden aangebouwd. De

Het gemakkelijke onderhoud en de bediening staat op de voorgrond. Het in de behuizing geïntegreerde blokkeermechanisme vergrendelt beide delen van de behuizing tijdens het inpluggen op een betrouwbare wijze. Het ontgrendelen geschiedt al net zo intuïtief.

Universaliteit en efficiëntie kenmerken de gebruiksmogelijkheden van de nieuwe Han-Yellock® 10 voor compacte bouwgroottes. differentiatie van de toepassing vindt plaats via de componenten, de performance wordt verbeterd, er vindt synergie plaats en het onderhoud en de service worden vereenvoudigd. Met de nieuwe Han-Yellock® 10 biedt HARTING een oplossing voor kleinere bouwvormen. Gebaseerd op de reeds gevestigde bouwgroottes Han-Yellock® 30 en 60 zijn de functionaliteiten aan de eisen van de compactere apparaten en systemen aangepast.

Een korte druk op de bedieningsknop is voldoende; de robuuste RVS-vergendeling wordt gedeactiveerd en beide delen van de connector kunnen eenvoudig gescheiden worden. Het tijdloze design van de nieuwe Han-Yellock® 10 biedt speelruimte voor lean & green procesoptimalisaties. Universaliteit en efficiëntie kenmerken de toepassingsmogelijkheden van de Han-Yellock® 10. Met actueel 25 verschillende contactinzetstukken voldoet hij aan alle eisen, vanaf de energie-

voorziening tot en met de gegevensoverdracht. Zo kunnen met één bouwgrootte vermogens tot 40 A / 690 V en stoorgevoelige gegevenssignalen, zoals bijv. de toepassing van Ethernet veilig worden overgedragen. Daarnaast zijn er hoogpolige varianten met max. 21 contacten beschikbaar. Ook zijn er contactinzetstukken voor optische gegevensoverdracht mogelijk. Vooral de gegevensoverdracht vraagt heldere oplossingen voor het bereiken van optimale EMC-eigenschappen (Elektromagnetische Compatibiliteit). Deze worden bij Han-Yellock® door middel van het in elkaar schuiven van beide helften van de behuizing en de directe elektrische verbinding van de behuizing met het aanbouwoppervlak gerealiseerd. Zelfs werd rekening gehouden met een M25 kabelingang door het gebruik van getwijnde kabels met grotere doorsnedes.

Kort gezegd

• Han-Yellock® functionaliteiten aangepast aan de eisen van compacte systemen • 25 beschikbare contactinzetstukken voor energievoorziening tot en met gegevensoverdracht • Optimale EMC-eigenschappen

23


Van Starrflex tot Han® – Moederboards van HARTING De meerwaarde voor zijn klanten steeds in het oog, ontwikkelt, vervaardigt en test HARTING Integrated Solutions (HIS) klantspecifieke moederboard-oplossingen voor de meest uiteenlopende toepassingsgebieden. » Steve Richardson, Global Director of Sales HIS, HARTING Integrated Solutions, [email protected]

I

n vele grote elektronische systemen spelen bedradingsoplossingen tussen de afzonderlijke componenten nog steeds een beslissende rol. Op het daaronder liggende niveau van de drager van de bouwgroepen worden dikwijls vast bedrade oplossingen gebruikt om binnen de eenheid verbindingen te maken. Zulke oplossingen kosten veel tijd en zijn niet altijd betrouwbaar. Door het gebruik van HARTING oplossingen is hier een duidelijk verbeteringspotentieel. Met het gebruik van Starrflex-applicaties of de introduc-

voor complexe aansluiteisen tussen de verschillende printplaten van een groter systeem. Met Starrflex kunnen betrouwbare resultaten bij een geringe plaatsbehoefte bereikt worden, zodat langs deze weg ook de bouwgrootte van het systeem verminderd kan worden. In een recent project waren meer dan 600 afzonderlijke draden in een constructie aanwezig die een VME 64x-moederboard verbond met de I/O-connector op de achterkant van de eenheid. Bij de door HARTING professioneel ontworpen

Het brede producten oplossingsgamma van HARTING zorgt voor topproducten die de klant een optimaal voordeel verschaffen. tie van HARTING Han® op de printplaat vermindert het ontwikkelingsteam van HIS het aandeel kostbare en potentieel voor fouten gevoelige bedradingen door een eenvoudig reproduceerbare printplaattechniek. Starrflex Starrflex-printplaatmodules vormen een uiterst elegante en belastbare oplossing 24

Starrflex printplaatmodule wordt de I/O-connector eveneens op een printplaat gelegd en een mezzanine board voor aansluiting op het bestaande moederboard beschikbaar gesteld. Deze beide starre elementen zijn daarna door een meerlaags, flexibel segment met elkaar verbonden. De oplossing elimineerde de noodzaak van een vaste bedrading volledig. Hiermee konden veel werkuren

bespaard worden, er ontstond in het systeem extra ruimte en de betrouwbaarheid van de module was aanzienlijk toegenomen. Uitbreiding van het moederboard door han® Bij de ontwikkeling van nieuwe treinen moesten de producenten van railvoertuigen voortdurend rekening houden met de krap bemeten ruimte voor de uitrusting aan boord en de eis om het gewicht zo gering mogelijk te houden. HARTING draagt er wezenlijk toe bij deze

problemen op te lossen. Een voorbeeld van de deskundigheid van HARTING is een voor een klant ontwikkelde stoomverdelingsmodule gebaseerd op een moederboardconfiguratie. Dit moederboard werd uitgebreid om de montage van stekkers van het type F DIN 41 612 en van HARTING Han® connectoren mogelijk te maken. Deze oplossing vermindert niet alleen de plaatsruimte met 50 %, Ze bespaart ook het gewicht van alle verbindingskabels en verbetert ook in bijzondere mate de snelheid van de on-board-testtijden.


De één meter lange module kan eenvoudig en stabiel worden bevestigd. Tijdens de ontwerpfase werd met een 3d-modellering gewerkt om zo door een regelmatige communicatie met de klant de volledige compatibiliteit met deze richtlijnen te kunnen garanderen. Vergelijkbare oplossingen kunnen op het gebied van de stroomvoorziening altijd dan pas bereikt worden wanneer bij HARTING Han® PCB-adapters op een moederboard gemonteerd worden. HARTING is als leverancier van het hele componentengamma in staat zijn klanten oplossingen aan te bieden die een dure bedrading overbodig maken, de diepte van modules enorm reduceren en belangrijke prijs- en ruimtevoordelen bieden. Signaaloverdracht Niet alleen op het gebied van de stroomvoorziening, maar ook voor wat betreft de signaaloverdracht bieden moederboards enorme voordelen ten opzichte van een traditionele bedrading die altijd veel tijd kost en complex is. Een goed ingericht moederboard reduceert de hieraan verbonden problemen behoorlijk,

zoals een actuele ontwikkeling van HARTING laat zien. In het oorspronkelijke systeem waren aansluitingen op z-spoor in modules vast met de overeenkomstige stekkers op de achterkant van het apparaat bedraad. Deze oplossing kostte echter vele werkuren. Bij het design van het moederboard door het HIS-team werd – zoals de klant dat wenste – principieel vastgehouden aan de architectuur van een rack. Door het aanbrengen van stekkers aan de achterkant van het moederboard kunnen nu voorgemonteerde kabelbomen voor de verbinding gebruikt worden, hetgeen tot een aanzienlijke kostenverlaging leidt. Het moederboard werd met pressfittechniek voor alle connectoren geconstrueerd, zodat een maximale efficiëntie bij de componentenmontage aan beide kanten van het moederboard kon worden behaald. HIS werkte nauw met de klant samen om aan alle eisen, met name bij de signaalintegriteit en de bouwmaten te kunnen voldoen. Een handig design zorgde ervoor, dat de klant zo snel mogelijk en probleemloos kon overstappen op

de nieuw ingerichte unit. De systeembetrouwbaarheid nam duidelijk toe, de integratietijd werd enorm gereduceerd zodat een maximum voordeel voor de klant werd bereikt. vooruitzicht Klanten eisen tegenwoordig betrouwbare en kostenefficiënte oplossing in alle sectoren. Samen met de klant werken het designteam en de productie van HARTING er samen aan om exact deze oplossingen te realiseren. Door het brede producten oplossingsgamma van HARTING, van connector tot aan een moederboard, kunnen hierbij topproducten ontstaan die een optimaal voordeel voor de klant verschaffen.

Een highspeed moederboard van de firma HARTING

25


Echte HARTING kwaliteit Met de connector familie har-flex® geeft HARTING prioriteit aan robuustheid en kwaliteit – en tests bewijzen dat!

» Michael Seele, Product Manager har-flex®, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

De toepassingsgebieden van de IT

(informatietechnologie) zijn de laatste jaren ook in industriële omgevingen sterk toegenomen. Besturingen, meeten regelapparatuur of gegevensverwerking hebben in vrijwel alle industriële toepassingen ingang gevonden. Dat hangt niet in de laatste plaats samen met de ontwikkeling van intelligente en flexibele systemen. Decentralisering, netwerken en miniaturisering zijn de sleutelwoorden die deze ontwikkeling kenmerken. De plek waar de apparaten zich bevinden schuift op naar de machines; de apparatuur moet daarom noodzakelijkerwijs een hoge robuustheid vertonen. Dit geldt natuurlijk ook voor componenten, zoals de connectoren die in deze apparaten zijn ingebouwd.

nectoren, slaagt har-flex® met vlag en wimpel. In de test worden connectoren aan een sinusschommeling met tot 20 g acceleratie onderworpen, evenals aan individuele shocks tot 50 g. Daarbij trad geen contactonderbreking > 1µs op. De hoge mechanische stabiliteit dankt de connector aan de zijdelingse neerdrukpunten die een veilige steun op de printplaat garanderen.

in een test die de insteekcycli meet. Allereerst worden de male en female connectors 250-keer ingestoken en uitgetrokken. Daarna volgt een 10-daagse opslag in een hoog geconcentreerd en corrosief gasmengsel, dat weer gevolgd wordt door 250 insteekcycli. Op geen enkel moment tijdens de testfase mag er sprake zijn van een significante stijging van de overgangsweerstand.

Voor een connector is de contactkwaliteit doorslaggevend. Deze wordt onderzocht

In het geval van har-flex® wordt dit verkregen door een betrouwbare-

HARTING har-flex® connectoren bezitten

pure kwaliteit. In het bedrijfsinterne geaccrediteerde laboratorium test HARTING alle har-flex® producten volgens relevante normen, waarbij connectoren bijvoorbeeld volgens DIN 41 612 getest worden. Met het oog op de kleine bouwvorm die har-flex® bezit, is dat een grote uitdaging die evenwel met veel bravoure doorstaan wordt. Ook bij de vibratie- en shocktest die voor gebruik in onmiddellijke nabijheid van zware machines uitsluitsel geeft over de betrouwbaarheid van de con26

Die Kontaktqualität HARTING har-flex® ist maßgebend connectoren bezitten kwaliteit.

Door de zijdelingse steun van de neerdrukhouders wordt een robuuste verbinding met de printplaat gegarandeerd.


HARTING een bijzonder stansprocedé dat

het contactvlak tegelijkertijd rond en glad maakt.

Contactpunt in detail: Het ronde contactoppervlak van de aansluiting van de female connector (boven en onder) voorkomt slijtage op het midden van de aansluiting van de male connector en maakt vele insteekcycli mogelijk.

contactlaag. Tijdens de insteekcycli zorgt een zeer glad oppervlak van het contactgedeelte ervoor, dat slijtage geminimaliseerd wordt en dat de laag behouden blijft. Daartoe gebruikt

Rekening houdend met het feit dat connectoren in de praktijk maar zelden ingestoken worden, laat de test de enorme belastbaarheid zien van de har-flex® producten in industriële toepassingen. Daarbij komen tests zoals bijv. de langdurige belasting onder spanning en warmte (1000 h bij 70° C) en vocht- en temperatuurwisselingen. De functionaliteit blijft ook in combinatie met vergelijkbare insteekproducten van concurrenten behouden.

Kort gezegd

De HARTING har-flex® connectoren blinken uit door hun veelzijdigheid aan bouwvormen en het aantal mogelijke contacten. In het SMT (SMD) soldeerprocedé kan de connector veilig en gunstig verwerkt worden. De robuuste uitvoering is onder meer zeer geschikt voor industriële apparatuur. De rechte en gebogen versies alsmede connectoren voor lintkabels van HARTING zijn als serieproducten beschikbaar.

27


har-flexicon : Eenvoudig, nieuw, mini ®

De miniaturisering als innovatiemotor bij apparaatuurdesign stelt de apparaataansluittechniek steeds weer voor nieuwe uitdagingen. De HARTING technologiegroep zet met de nieuwe geminiaturiseerde en veldconfectioneerbare draadaansluittechniek har-flexicon® nieuwe maatstaven in het raster 1.27 mm bij de aansluiting van industriële apparaten. » Lennart Koch, Product Manager, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

Flexibele

éénaderige bedrading bij industriële apparaten met bedradingsgrondlaag (printplaat) als centraal bestanddeel is een van de belangrijkste eisen in de moderne apparaattechniek. Voor de aansluiting ter plekke van sensorische- en actorische modules moet daarnaast het gebruiksterrein van de aansluittechniek voor de gedrukte bedrading universeel zijn. Flexibiliteit bij

de aansluiting voor I/O-signalen door gereedschaploze éénaderige bedrading en daarmee veldconfectioneerbaarheid is dus geboden. Bij een moederboard als centraal bestanddeel van industriële apparaten is op de markt daarentegen de trend naar uniforme verwerking van componenten onmiskenbaar. Terwijl elektronische

Afzonderlijke ader in raster 1,27 mm snel op de printplaat gestoken

28

componenten zoals condensatoren of geïntegreerde schakelingen (IC’s) op de printplaat middels de SMT methode (Surface Mount Technology) gemonteerd worden, is de aansluittechniek op de printplaat vaak het laatste bedrade onderdeel. Noodzakelijk zijn echter printplaatklemmen die in een productiefase,


Veldconfectioneerbaar door snijklemaansluiting (IDC)

Hoge sterkte door grote SMT-fixatie

Voor automaten geschikte verpakking

in hetzelfde proces en met dezelfde apparatuur als de overige elektronische SMD componenten verwerkt kunnen worden, en die tegelijkertijd goed bestand zijn tegen de hoge belastingen van de contactaansluiting.

brengt in miniatuur-bouwgrootte alle soorten van lage spanningen, digitale / analoge I/O-signalen, seriële sensorsignalen en communicatiesignalen zeker en gemakkelijk op de printplaat.

kostenvoordelen met zich mee door de gebruikmaking van uniforme en geautomatiseerde bestukkings- en soldeerprocessen.

SMD printplaatklemmen staan niet alleen in voor de gebruikmaking van dezelfde volautomatische bestukkingsautomaat en de reflow-soldeerinstallatie zoals bij de conventionele SMD-componenten, maar ook voor de hoogste pakkingsdichtheid bij een dubbelzijdige bestukking van de printplaat. HARTING mAATReGel De HARTING technologiegroep heeft met har-flexicon® een innovatieve aansluittechniek van de gedrukte bedrading voor de aansluiting van de I/O-Signalen van industriële apparaten ontwikkeld die aan alle essentiële eisen voldoet: snelle gereedschaploze éénaderige aansluiting voor een flexibele bewerking in het veld, een rationele oppervlakmontagetechniek (SMT), een geminiaturiseerde rastermaat en een hoge stabiliteit. HARTING har-flexicon® in het raster

1,27 mm is de kleinste veldconfectioneerbare printplaatconnector voor afzonderlijke aders. De 4-polige connector, bestaande uit basis- en aansluitstrook

Ook kunnen flexibele geleiders (AWG 28-26 resp. 0,05-0,14 mm²) zonder het afisoleren met snijdklem-snelaansluiting (IDC) worden aangesloten. Ondanks de kleine bouwvorm is de printplaatconnector zeer gemakkelijk en snel te bedienen. De connector biedt alle eigenschappen die van een moderne printplaatconnector verwacht mag worden. De aansluiting ter plekke is gereedschaploos en daarmee zeer flexibel uitvoerbaar. De aansluitstrook is speciaal voor het SMT-soldeerproces geconstrueerd en brengt in het productieproces

De connector heeft, gemeten van de bovenkant van de printplaat een hoogte van slechts 5 mm. har-flexicon® blinkt bij het gebruik in industriële apparaten uit door zijn hoge flexibiliteit: Door de veldconfectioneerbaarheid hoeven bij de eindklant voorafgaande aan de apparaataansluiting geen kabellengtes meer gepland te worden, omdat de bekabeling ter plekke uitgevoerd kan worden.

Kort gezegd

• De kleinste printplaatconnector voor een snelle éénaderaansluiting • Gereedschaploos aansluiten van I/O-signalen middels snijklem- snelaansluiting (IDC) • Geschikt voor oppervlakmontageteachniek (SMT) • Hoge pakkingsdichtheid door kleine rastermaat 1,27 mm

29


Alleen voor u ontwikkeld! De HARTING technologiegroep geeft behalve de ontwikkeling van nieuwe productbouwseries ook veel prioritieit aan de beproefde, gerenommeerde series met innovatieve producten. Nieuwe insteekcontacten en modules verhogen de prestaties, betrouwbaarheid en de flexibiliteit. Een kleine vooruitblik. » Reiner Busse, Product Manager, Germany, HARTING Technology Group, [email protected] » Heiko Meier, Product Manager, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

Noviteiten Q

De ontwikkeling van toepassingen

en oplossingen voor het portfolio is een van de zwaartepunten waarop het succes van de HARTING technologiegroep is gebaseerd. Centraal daarbij is dat iedere verdere ontwikkeling in nauw contact met de klant en praktijkgericht plaatsvindt. In de bouwseries Han® Q en Han-Modular® worden nieuwe insteekcontacten gegenereerd.

Han® Q HigH Density Han® Q High Density biedt de mogelijkheid om 21 signaalcontacten in de Han® 3 A behuizing insteekbalk uit te voeren. Daarmee worden de hoge beschermingsklasse IP 65 en een eenvoudige bediening in het veld gegarandeerd en is in de toepassing ook een handling onder zware omstandigheden met handschoenen mogelijk. In de bouwgrootte 3 A wordt dit met vergrendelingsbeugels opgelost. Er worden de reeds geaccepteerde subD-contacten gebruikt waardoor de gebruiksmogelijkheden weer verder toenemen. Han® Q 3/0 Han® Q 3/0 is een connector voor geaarde 3-fasennetten met een spanning tot 400 V. In de industrie wordt hij gebruikt bij motoren, verwarmingen en verschillende subsystemen. Al naar gelang de aansluitdoorsnede en de omgevingstemperatuur zorgt de vermogensconnector voor een zeer hoge stroombelastbaarheid. Bij een omgevingstemperatuur v.a. 40° C met een aansluitdoorsnede van 2,5 mm² is de

30

connector met ca. 30 A belastbaar, met een aansluitdoorsnede van 6 mm² tot en met ca. 50 A. Ca. 75 A is ook leverbaar. Han® Q 4/0 Han® Q 4/0 biedt voor 2-fasennetten een dubbele aansluitmogelijkheid. Met vier contacten kan de connector tegelijkertijd twee ventilatoren, luchtverversers of soortgelijke apparaten op het elektriciteitsnet aansluiten. Ook 24 V-voedingen in een laagspanningsbereik met een hoog stroomverbruik zijn mogelijke toepassingen.

Kort gezegd

• High density insteekcontact voor signalen • High power in crimp • Compacte bouwvorm, hoog vermogen, hoge contactdichtheid


Noviteiten Modular

Han-Modular® Ook voor de bouwserie Han-Modular ® zijn twee nieuwe modules beschikbaar. Omdat de mechanische eigenschappen overeenkomen met de beproefde Han-Quintax®, is de Han® MegaBit module met datasnelheden tot 100 MegaBit bedoeld voor toepassingen in de spoorwegtechniek, bijv. als Ethernet-interface in het gedeelte van de wagonovergang. Er kunnen twee dataleidingen worden aangesloten bij ca. 50 % minder plaatsbehoefte. Han® MegaBit voldoet aan de eisen volgens Kat 5e. Als contacten fungeren de gemakkelijke toegankelijk te rangschikken Han D® crimp contacten. De Han® Shielded module maakt op een minimale ruimte tot aan 20 afgeschermde insteekbare contacten mogelijk. De invloed van de direct aangrenzende vermogensmodule wordt uitgesloten door een volledig metalen afscherming, Dit is bijvoorbeeld relevant voor het gebruik met frequentieomvormers.

De bouwserie Han-Modular ® kan als open connectorsysteem bijzonder soepel aan de individuele eisen van de gebruiker aangepast worden. Connectoren kunnen geheel vrij volgens de gewenste configuratie samengesteld worden. Om steeds nieuwe configuraties mogelijk te maken, wordt de reeds leverbare 40 module voor elektrische, optische en gasvormige signalen voortdurend uitgebreid.

Kort gezegd

• Han® Megabit module – dubbele Ethernet-transmissie • Han® Shielded module – storingsvrije signaaloverdracht

31


Power, Signaal, Data Power, signaal, data – Met de nieuwe HARTING PushPull signaalconnector wordt de transmissie van alle drie levensaderen van industriële toepassingen gegarandeerd. » Lennart Koch, Product Manager, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

De veilige overdracht van energie, signalen en gegevens in alle vermogensbereiken behoort tot de basiseisen van industriële toepassingen. De nieuwe HARTING PushPull Signal connector vertaalt deze eisen consequent naar een uniform connectorsysteem. KenmerKen Han® PushPull Variant 14 is de favoriete connector voor de decentrale automatisering in het veld voor datatransmissie en energievoorziening volgens de richtlijnen van de PROFIBUS gebruikersorganisatie PNO en het automatiseringsinitiatief van Duitse automobielproducenten (AIDA).

of imaging elementen. Ondanks alle gedefinieerde standaards op het gebied van data, zijn hiervoor signaal- en data-

Power, signaal, data – Met de nieuwe HARTING PushPull Signal connector wordt de transmissie van alle drie levensaderen van industriële toepassingen gegarandeerd. communicatieprocessen noodzakelijk. Voor de aansturing moet behalve energie en standaardcommunicatie ook de overdracht van analoge-, digitale-, busen laagspanningssignalen gegarandeerd zijn. HARTING PushPull signaal brengt op

Vooral in de sterk geautomatiseerde las- en assemblagelijnen in de automobielindustrie wordt een uitgebreide range aan gereedschapsapplictaties gebruikt zoals verbindingstechnieken, handlingtoepassingen en sensorische 32

van afgeschermde kabels mogelijk. De connectoren worden door de PushPull vergrendeling veilig en intuïtief ingesto-

10 contacten verbruiksstromen van 5 A over bij draaddoorsnedes tot 0,75 mm². Om de EMC-stoorvastheid te kunnen garanderen zijn de insteekcontacten volledig afgeschermd als RJ45 gegevensconnectoren en is de aansluiting

ken. Een foutloze vergrendeling is goed waarneembaar door een akoestisch signaal (inkikken). Met het PushPull signaal kunnen ook hybride toepassingen worden gerealiseerd. Zo kan bijv. een deel van het pinprofiel voor de overdracht van energie gebruikt worden, terwijl andere contacten voor de communicatie beschikbaar zijn. De PushPull signaalconnectoren zijn in de bouwseries PushPull Variant 14 en Variant 4 volgens IEC 61076-6-107 verkrijgbaar


Toepassing in heT veld Een eenvoudige contactaansluiting in het veld is essentieel: PushPull Signal connector wordt geprefabriceerd afgeleverd, waardoor het aantal afzonderlijke onderdelen voor de gebruiker geminimaliseerd wordt. Voor de assemblage van de connector moeten individuele crimp contacten in de voorgemonteerde isolatie-insteekopeningen gelegd worden. Door de insteekopeningen gewoon

naar beneden te drukken klikt deze in zijn eindpositie en fixeert hierbij de gebruikte crimpcontacten. Fouten bij het insteken die hierna aan het licht treden kan de gebruiker gemakkelijk achteraf corrigeren. Het gebruik van de af fabriek voorgeconfectioneerde en in verschillende lengten beschikbare systeemkabels verlaagt de verwerkingskosten ter plaatse.

Kort gezegd

• PushPull connectoren voor de transmissie van power – signaal – data • 10 signaalcontacten voor de overdracht van analoge/ digitale, laagspannings- en bussignalen • Snelle confectionering ter plaatse door voorgemonteerde insteekpunten • Hoge EMV-compatabiliteit door afgeschermde insteekcontacten

33


Veilige box Glasvezelkabels zijn voor de aansluiting van industriële besturingen veruit de meest effectieve oplossing. De interface tussen koperen glasvezelkabels voor de datatransmissie zijn door HARTING opnieuw geconcipieerd: Met de HARTING PushPull fibre box stijgt de overdrachtzekerheid en worden de kosten verlaagd. » Rainer Bussmann, Product Manager, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

In een reeks van toepassingen moeten grote hoeveelheden

gegevens via een glasvezel over lange afstanden veilig en snel overgebracht worden. Bij moderne systemen, zoals grote productie-installaties, bagage- of pakketverzendbedrijven, windenergiecentrales met masthoogten van 120 of 140 meter en tunnelbesturingen wordt de grens van 100 meter waarvoor de koperen kabels nog technisch zinvol kunnen worden gebruikt, al gauw bereikt. Glasvezelkabels nemen daarom de overdracht van gegevens over, terwijl de koperen kabels alleen nog worden gebruikt voor de interne bekabeling.

34

inpluggen van de PushPull-oplossing op glasvezel-transceivers de kosten substantieel kunnen verlagen. De noodzakelijke veilige insteekbaarheid en het robuuste ontwerp die vanwege

De HARTING technologiegroep heeft met het direct inpluggen van de PushPulloplossing op glasvezel-transceivers de kosten substantieel kunnen verlagen.

Als interface tussen glasvezel en koper worden transceivers gebruikt. Deze elektro-optische converters worden evenwel – om hun taak goed te kunnen vervullen – vaak gegoten (spuitgietwerk) om de aansluiting betrouwbaar te maken en het gebruik van niet geschikte transceivers tegen te gaan.

het gebruik in ruwe omgevingen noodzakelijk is, wordt gegarandeerd door een hermetisch afgesloten behuizing. De verwerking wordt gemakkelijker gemaakt en ook het gebruik van de algemene SFP transceivers is mogelijk, hetgeen leidt tot verdere besparingen.

Hoge kosten bij de op de markt beschikbare I/O converters voor ruwe omgevingen, de kostbare verwerking en de sterke variaties in de insteekzekerheid zijn de nadelen van de huidige oplossingen. De HARTING technologiegroep heeft met het direct

Omdat de SFP-transceivers tot op de standaard pinbezetting na niet mechanisch gestandaardiseerd zijn, zijn er sterke afwijkingen die tot op heden door speciale connectoroplossingen gecompenseerd moeten worden. Het nadeel van deze


aanpak is het gebruik van dure speciale oplossingen en de noodzaak van kostbare verwerkingsprocessen. Het concept van de HARTING technologiegroep begint aan de transceiver-kant: de compensatie van insteekvarianties wordt gegarandeerd via een aanpasbare printplaat die in de PushPull fibre box wordt verankerd. Dankzij de veilige afdichting van de printplaat naar de PushPull-box kan de box volledig ingegoten worden. Dat maakt het gebruik van connectoren mogelijk die bij andere oplossingen omslachtig (en duur) afgedicht moeten worden. Het doorgeven van energie en gegevens wordt via de aan de andere kant van de box liggende connector, bijvoorbeeld door har-flex® connectoren gewaarborgd. Aan de kant van de glasvezelkabel worden op deze manier standaard SFPtransceivers – bekend uit de kantoor IT – gebruikt waarvan de kosten duidelijk onder die van de tot op heden gebruikte speciale connectoren en I/O-converters liggen. De inkapseling van de stekker en de veilige bevestiging maken het gebruik in ruwe omgevingen mogelijk.

HARTING PushPull Fibre Box in IO box ingebouwd met HARTING PushPull cable assembly

35


Perfectie in detail – FO cable assemblies In talrijke branches worden glasvezelkabels gebruikt voor de datacommunicatie in ruwe omgevingen. De HARTING technologiegroep biedt met zijn voorgeconfectioneerde glasvezelkabels sterke en kwalitatief hoogwaardige oplossingen hiervoor aan.

» Nicolas Glasker, Product Manager, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

De voordelen van glasvezelkabels in

de datacommunicatie liggen voor de hand. Glasvezelkabels vertonen geen stoorgevoeligheid door de inwerking van elektromagnetische straling. Verder kunnen met glasvezelkabels hoge dataen transfersnelheden tot 40 GBit/s over grote afstanden tot meerdere kilometers worden gerealiseerd. Bovendien zijn de installatie-eigenschappen van moderne glasvezelkabels erg goed. De HARTING technologiegroep heeft een groot aantal glasvezelproducten ontwikkeld waarmee de installatiekosten gereduceerd en de kwaliteit verder verhoogd kunnen worden. Hiertoe behoort

36

bijvoorbeeld ook de PushPull LC duplex overmolded. De kritische overgang van de schakelkast naar een ruwe omgeving vindt plaats middels PushPull connectoren. Door het gebruik van voorgeconfectioneerde fiber optic cable assemblies wordt bij de klant aanzienlijk op kosten en op personeelinzet bespaard, omdat de tijd- en kostenintensieve confectionering en de kwaliteitsbewaking als werkfasen komen te vervallen. Alle voorgeconfectioneerde cable assemblies kunnen direct worden gebruikt. SpecificatieS PushPull LC duplex is de kleinste glasvezel-connector met IP beschermingsklasse IP 65 / IP 67 (zogenoemde SmallFormFaktor connector). De PushPull

LC duplex overmolded garandeert door de gegoten inkapseling een maximale trekbelasting van 200 N. Het gietspuiten dient vooral als kabelafscherming en als extra bescherming tegen manipulaties ten opzichte van een gewone kabelschroefverbinding. HARTING fiber optic cable assemblies

zijn met single mode E9/125, multi mode G50/125 en multi mode G62.5/125 als vezeltypes met lengten van 1 m tot 300 m leverbaar. Bij alle fiber optic cable assemblies worden na de confectionering de tussenschakeldemping, reflectiedemping, endface inspection (visual inspection) en de interferometry (endface geometry) gemeten resp. gecontroleerd. Iedere cable assembly wordt bedrukt en geëtiketteerd om de traceerbaarheid te garanderen.


Perfectie in detail – high speed CU cable assemblies De enorme vooruitgang van de moderne informatietechnologie houdt in dat er steeds snellere netten nodig zijn. De HARTING technologiegroep zet met SFP+ en QSFP+ meer vaart achter deze ontwikkeling. » André Grafe, Director Electronics Cable Assemblies, Germany, HARTING Technology Group, [email protected]

De mobiele gegevensoverdracht en de flexibilisering van de netten hebben ook effect op de transmissienetwerken. Dat betekent vooral hogere datasnelheden en toegenomen verwachtingen van snelheid en betrouwbaarheid van de oplossingen.

De HARTING technologiegroep heeft de overdrachtsnelheden met de ontwikkeling van krachtige SFP+ und QSFP+ cable oplossingen verhoogd, zonder de belastbaarheid en betrouwbaarheid van de gegevensoverdracht te verlagen. HARTING SFP+ en QSFP+ cable assemblies worden in standaard lengten van 0,5, 1 en 1,5 m aangeboden. Naar wens van de klant kunnen ook het kabeltype, de kabellengte, de uitvoering van de printplaat en de ontgrendeling volgens aparte specificaties geleverd worden. Connectoren en kabels zijn dankzij de hoge productkwaliteit en de eindcontrole direct bruikbaar. De compatibiliteit is door de afstemming op internationale kabel- en connectorstandaards gegarandeerd.

IEEE 802.3ba tot 40 Gbps en volgens InfiniBand QDR. HARTING levert voor alle producten de volledige documentatie inclusief signaaloverdrachtkenmerken en simulatiemodellen als technische ondersteuning. cable assemblies bieden optimale elektrische en mechanische functie-eigenschappen. Alle cable assemblies worden voor 100 % getest om een uitstekende kwaliteit op een zeer

HARTING

hoog niveau te bereiken. De gebruiker spaart kosten voor duur testequipment dat speciaal bij high speed en fiber optic confecties gebruikt moet worden. Door de voorconfectionering door het bedrijf HARTING hoeft de gebruiker geen verdere stappen meer te ondernemen. Daarmee wordt na het uitpakken en insteken “plug en play” echte realiteit.

HARTING biedt met SFP+ en QSFP+

producten aan met kleine bouwgroottes in combinatie met snelle gegevensoverdracht. De overdrachtsnelheid is tot 40 Gbps toegenomen. HARTING QSFP+ ondersteunt de eisen volgens 37


LED windmolenarmatuur type NL

ENERCON LED-armatuur type E

38


EnErgiEsparEndE lichtbronnEn Al meer dan 20 jaar is de in Aurich gevestigde windmolenproducent één van de technologieleiders van zijn branche. De in Duitsland sinds jaren onbetwiste marktleider ENERCON staat bekend om zijn spectaculaire en trendzettende oplossingen. Nu schakelt ENERCON met de binnenverlichting van de windmolens dus over op nieuwe LED-verlichtingstechnologie. Deze LED-armaturen worden ten opzichte van de traditionele TL-buizen die tot op heden gebruikt werden gekenmerkt door hun lange levensduur (> 100.000 uur), een laag energieverbruik en een geringe onderhoudsintensiteit. Toch stellen LED armaturen voor de functionaliteit hoge eisen aan de behuizingstechnologie. In de ruwe omgeving van de windmolenparken moeten ze daarom in behuizingen met een beschermingsgraad van IP 65 gemonteerd worden. Bovendien moeten de behuizingen eenvoudig te koelen zijn en voor het gebruik uit slechts weinig bouwonderdelen bestaan. De keuze viel op het HARTING behuizingsconcept met een speciaal geïntegreerd koellichaam bestaande uit aluminium spuitgietwerk en een lichtdoorlatende, stootvaste speciale kunststofbehuizingsafdekking uit plexiglas die kan voldoen aan alle eisen voor de nieuwe LED-lampengeneratie voor windmolens. Op deze behuizingsbasis, met inbegrip van de geïntegreerde bevestiging, ontwikkelde HARTING een compleet nieuwe LED-binnenverlichting, die als “type E” exclusief voor ENERCON op de markt gebracht wordt.

variabele en lengteonafhankelijke bekabelingsarchitectuur voor de LED-verlichting als “plug and play” in de windmoleninstallatie, bij een servicegeval of bij een uitbreiding te kunnen garanderen. De nieuwe LED-binnenverlichting van de windmolens van het type E heeft een levensduur van veel meer dan 10 jaar, bij een omgevingstermperatuur bij bedrijf van -40 tot +70 graden. De bedrijfsspanning bedraagt 24 V bij een stroomafname in bedrijf van 350 mA. De lichtsterkteverdeling is parallel aan de molen (wandparallel) en de LED-lichtkleur is wit. Het systeem is redundant aangelegd. Er worden telkens twee stroomcircuits voor de LED-binnenverlichting van de windmolens aangelegd (even en oneven lampenaantal). Als er een stroomkring uitvalt, klinkt er een akoestisch waarschuwingssignaal via een akoestische melder. De akoestische melder van het type Compact van de firma Moeller wordt door HARTING in de Han® 3 A tulebehuizing gemonteerd. Door de verwerking (spuitgieten) en de elektrische aansluittechnniek vormt de melder een gesloten apparaat-/functieeenheid die volledig door HARTING geproduceerd, getest en geleverd wordt. Daarmee voldoet de binnenverlichting van de LED-lamp type E aan de eisen van armaturen voor noodverlichting volgens alle vereiste standaards bij de windenergie. ENERCON zet vanaf medio 2012 in alle stalen en betonnen windmolens deze nieuwe HARTING LED-armaturen type E in serie in.

HARTING voert daarnaast ook de volledige patchkabel-assembling uit om een snelle gestructureerde,

» Jens Grunwald, Sales Manager Germany, HARTING Technology Group, [email protected] » Ulrich Neundlinger, Managing director of EnErcon subsidiaries Elektric Schaltanlagenfertigung

39


Harting Polen

EthErnEt in dE trEin Het railverkeer heeft veilige en betrouwbare verbindingen nodig – ook bij connectoren. HARTING garandeert een betrouwbaar functioneren bij de elektrische locomotieven van NEWAG. Een veilig en betrouwbaar functioneren is in het railverkeer een van de centrale doelstellingen die door hoge veiligheidsstandaards en het gebruik van kwalitatief hoogwaardige componenten gegarandeerd wordt. Veilige verkeersverbindingen zijn alleen maar mogelijk door krachtige en gebruiksveilige oplossingen op het gebied van connectoren en bij de gegevensverwerking. De producten van de HARTING technologiegroep worden daarom nu ook door een Poolse fabrikant van railvoertuigen gebruikt. NEWAG S.A. is een van de oudste en grootste bedrijven in de spoorwegindustie in Polen. Het bedrijf is toonaangevend bij de productie, de modernisering en bij diensten op het gebied van het onderhoud van het rollend materieel. Een van de

1 GB bus

1 GB bus

6x 100 MB devices

6x 100 MB devices

jongste voertuigen die afkomstig is van de firma NEWAG, is de uit zes delen bestaande elektrische locomotief 35WE waarin de nieuwste op de markt beschikbare oplossingen worden toegepast. Vanwege de grote hoeveelheid data die steeds moet worden overgedragen, zal een 1 GB dataleiding voor aansluiting op de sCon 3100-AA switch worden geïnstalleerd. Op deze switches zijn via de dataleiding met een snelheid van 100 MB onder andere camera’s, LCD monitoren, intercom en kaartjesautomaten aangesloten. Voor de aansluiting van de installaties werden RJ Industrial 10 GB verbindingen met Ha-VIS preLink® contactdozen van de firma HARTING gebruikt. Tussen de voertuigonderdelen werden het systeem Han-Modular ® als totaaleenheid en het behuizingssyteem Han® 16 HPR met HC 250 contacten gebruikt. De gebruikte HARTING oplossingen garanderen een hoge aansluitveiligheid en garanderen zo een betrouwbaar functioneren van het gehele voertuig.

1 GB bus

1 GB bus

6x 100 MB devices

6x 100 MB devices

1 GB bus

1 GB bus

6x 100 MB devices

6x 100 MB devices

»Jakub Ćwikło, Industrial Market Manager, Poland, HARTING Technology Group, Jakub.Cwiklo @HARTING.com Roman Chochorowski, Project Manager Newag, [email protected]

40

6x 100 MB devices


Harting Turkije

Streekvervoer IStanbul Het streekvervoersbedrijf Istanbul Ulasim (“Istanbul verkeer”) transporteert veilig en comfortabel meer dan een miljoen passagiers per dag op negen binnenstedelijke spoorlijnen en op een railnet van 120 km. Tot de taken van Istanbul Ulasim behoren, naast de gebruikmaking van de lijnen ook de onderhouds- en inspectiewerkzaamheden van de routes en de voertuigen.

van beheersystemen middels RFID. Begonnen met de trams, moet dit bewakingssysteem op lange termijn in alle openbare streekverkeerssystemen geïmplementeerd worden om een waterdicht overzicht over het gehele wagenpark te krijgen. De optimalisering van onderhoud en service en de verhoging van de veiligheid staat daarbij centraal.

Klanttevredenheid en servicekwaliteit hebben voor Istanbul Ulasim de hoogste prioriteit. De betrouwbaarheid van het openbare streekvervoer staat daarbij in nauwe samenhang met het prestatievermogen van het onderhoud en de service van het railnet en de voertuigen.

Het HARTING systeem omvat RFID-transponders aan de rail en registratie-eenheden met antennes onder de afzonderlijke spoorbanen. De koppeling van dit systeem met het bestuurscentrum geschiedt per GPRS. Het bestuurscentrum kan ieder voertuig in het systeem steeds volgen en automatische bedrijfsurenprotocollen opmaken. Op deze wijze kunnen stilstandtijden en arbeidskosten enorm dalen.

Om deze reden werkt Istanbul Ulasim intensief aan de optimalisering en onderhoud van het wagenpark. Daarbij kon HARTING Turkije als hoofdleverancier en onderhoudspartner gewonnen worden. HARTING Turkije biedt Istanbul Ulasim een betrouwbare,

open en flexibele oplossing voor het toezicht en de controle

Enorme ervaring, extreem productieve RFID-transponders, een bewezen totaaloplossing en een uitstekende service, waren de centrale argumenten die voor een beslissing ten gunste van HARTING uitvielen.

» Tahir Yildirim, Sales Manager, Turkey, HARTING Technology Group, [email protected]

41

tec.News 23: Korte mededelingen

Eerste spade in de grond voor een investering van € 10 miljoen Nieuw HARTING kwaliteits- eN techNologieceNtrum

Daar waar de oprichter van de firma Wilhelm Harting ooit

de eerste hal in Espelkamp bouwde, een plaats van historische betekenis voor het familiebedrijf, ontstaat nu het nieuwe kwaliteits- en technologiecenter (HQT Center) van HARTING. Op een oppervlak van 3.500 m2 biedt het gebouw voortaan plaats aan ongeveer 60 medewerkers en onderzoekstechniek en apparatuur die op de nieuwste stand van de techniek

zijn. Het grondig uitgebreide laboratorium is geaccrediteerd volgens DIN EN ISO/IEC 17025 hetgeen de kwaliteit en onafhankelijkheid van alle testresultaten garandeert. In het nieuwe kwaliteits- en technlogiecenter van HARTING zal het onder andere mogelijk zijn gekwalificeerde elektrische, mechanische, klimatologische en milieuonderzoeken uit te voeren. De voltooiing zal in 2013 zijn, de investeringssom beloopt een bedrag van meer dan 10 mln. euro.

Easy eBusiness voor de industrie HARTING kwaliteitsproducten moeten eenvoudig en efficiënt be-

reikbaar zijn: HARTING eBusiness Services voor professionals is dagelijks 24 uur beschikbaar, eenvoudig, snel, deskundig en efficiënt. HARTING stelt hiervoor verschillende diensten beschikbaar: Onder

smartEDI wordt een CSV-bestand aan een gedefinieerd mailadres gezonden met informatie over het product, materiaal, hoeveelheden en de gewenste levertermijn, met een terugmeldingsmogelijkheid als daar behoefte aan is. HARTING EDI verzekert een geïntegreerde en geautomatiseerde gegevensuitwisseling tussen de vaste klanten van HARTING en het HARTING ordersysteem. De order- en leverprocessen zijn efficiënt, de

uitlevering geschiedt snel. Algemene datacommunicatiesystemen worden ondersteund en een elektronische handtekening is mogelijk. De HARTING eCatalogue stelt die gehele HARTING wereld ter beschikking: Met gegevensbladen, 3d-specificaties en informatie over alle producten. Oplossingen die zelf geconfigureerd kunnen worden. De tekeningen en 3d-modellen van producten kunnen worden gedownload. 42

In de HARTING eShop kunt u aanvragen en bestellingen verzenden, orders opslaan of de winkelwagen up- en downloaden. Het magazijnbestand en de prijzen kunnen heel snel worden ingezien. myHARTING waarborgt de historie van aanvragen, aanbiedingen en opdrachten met als doel om kwaliteit, precisie en transparantie te kunnen garanderen.

tec.News 23: Beurspresentie

HARTING Beurskalender 21.11. – 24.11.2012

India, Delhi, Industrial Automation

27.11. – 28.11.2012

Australië, Canberra, Ausrail

27.11. – 29.11.2012

Duitsland, Neurenberg, SPS/IPC/Drives

27.11. – 30.11.2012

Rusland, Moskou, Electricheskiye Seti 2012

29.11. – 29.11.2012

België, Gent, M+R

07.12. – 11.12.2012

Indonesië, Jakarta, Manufacturing Indonesia

12.02. – 14.02.2013

VS, Californië, Anaheim, MD&M West

13.02. – 14.02.2013

Groot-Brittannië, Farnborough, Southern Electronics

17.02. – 09.02.2013

Verenigde Arabische Emiraten, Dubai, Middle East Electricity

19.02. – 21.02.2013

Duitsland, Stuttgart, Logimat

04.03. – 06.03.2013

China, Guangzhou, SPS - Industrial Automation Fair Guangzhou

12.03. – 14.03.2013

Frankrijk, Rennes, CFIA

19.03. – 21.03.2013

China, Sjanghai, electronica & productronica

19.03. – 22.03.2013

Polen, Warschau, Automaticon

19.03. – 22.03.2013

Tsjechische Republiek, Brno, Amper 2013

20.03. – 22.03.2013

Duitsland, Stuttgart, eltefa

21.03. – 24.03.2013

Turkije, Istanboel, WIN 2013

26.03. – 28.03.2013

Frankrijk, Lille, SIFER

01.04. – 05.04.2013

Brazilië, São Paulo, FIEE

08.04. – 12.04.2013

Duitsland, Hannover, Hannover Messe 2013

PUBLICATIEBIJZONDERHEDEN Gepubliceerd door: HARTING KGaA, M. Harting, Postbus 11 33, D-32325 Espelkamp, Telefoon. +49 5772 47-0, Fax +49 5772 47-400, Internet: http://www.HARTING.com Redactie: Dr. F. Brode, A. Huhmann, Dr. S. Middelkamp Algehele coördinatie: Communicatie- en PR-afdeling, M. Hesse Ontwerp en Layout: Dievision Agentur für Kommunikation GmbH Productie en druk: M&E Druckhaus, Belm Oplage: 25,000 exemplaren wereldwijd (Duits, Engels en nog 12 talen) Bron: Als u dit magazine regelmatig gratis wilt ontvangen, dient u contact op te nemen met de dichtstbijzijnde HARTING-vestiging, of met uw verkooppartner van HARTING of met een van de lokale HARTING-distributeurs. U kunt tec.News ook online bij www.HARTING.com bestellen.

Herdrukken: Volledige herdrukken en uittreksels van bijdragen dienen schriftelijk goedgekeurd te worden door de Redacteur. Dit geldt ook voor invoeren in elektronische databases en voor reproductie op elektronische media (b.v. CD-ROM en Internet). Alle productaanduidingen die gebruikt zijn, zijn handelsmerken of productnamen die aan HARTING KGaA of aan andere bedrijven toebehoren. Ondanks een‚ nauwkeurige redactie is het niet mogelijk om drukfouten of wijzigingen m.b.t. productspecificaties in de nabije toekomst volledig uit te sluiten. Daarom wordt HARTING KGaA alleen gebonden door de bijzonderheden in de relevante catalogus. Gedrukt op milieuvriendelijke wijze op geheel zonder chloor gebleekt papier en met een hoog gehalte aan gerecycled papier. © 11/2012 van HARTING KGaA, Espelkamp. Alle rechten voorbehouden.

Title: Digital Fist/iStockphoto/Thinkstock | Page 2: environment/Hemera/Thinkstock | Page 6: human head/Hemera/Thinkstock | Page 11: digitaleye/Hemera/Thinkstock Page 15: leopard/iStockphoto/Thinkstock | Page 24–25: touchscreen/Hemera/Thinkstock | Page 30–31: tree/iStockphoto/Thinkstock | Page 34–35: Three wind turbines/iStockphoto/Thinkstock

43

AE - United Arabic Emirates HARTING Middle East FZ-LLC Knowledge Village Block 2A, Office F72 Dubai, United Arab Emirates E-Mail: [email protected], www.HARTING.ae AT - Austria

HARTING Ges. m. b. H. Deutschstraße 19, A-1230 Wien E-Mail: [email protected], www.HARTING.at

AU - Australia

HARTING Pty Ltd Suite 11 / 2 Enterprise Drive Bundoora 3083, AUS-Victoria E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.au

BE - Belgium HARTING N.V./S.A. Z.3 Doornveld 23, B-1731 Zellik E-Mail: [email protected], www.HARTING.be BR - Brazil

HARTING Ltda. Rua Major Paladino 128 – Prédio 11 CEP 05307-000 – São Paulo – SP – Brasil E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.br

CA - Canada

HARTING Canada Inc. 8455 Trans-Canada Hwy., Suite 202 St. Laurent, QC, H4S1Z1, Canada E-Mail: [email protected], www.HARTING.ca

CH - Switzerland

HARTING AG Industriestrasse 26, CH-8604 Volketswil E-Mail: [email protected], www.HARTING.ch

CH - Switzerland

HARTING AG Mitronics Leugenestrasse 10, CH-2500 Biel 6 E-Mail: [email protected] www.HARTING -mitronics.ch

ES - Spain HARTING Iberia S.A. Avda. Josep Tarradellas 20-30 4o 6a, E-08029 Barcelona E-Mail: [email protected], www.HARTING.es FI - Finland HARTING Oy Teknobulevardi 3-5, FI-01530 Vantaa E-Mail: [email protected], www.HARTING.fi FR - France HARTING France 181 avenue des Nations, Paris Nord 2 BP 66058 Tremblay en France F-95972 Roissy Charles de Gaulle Cédex E-Mail: [email protected], www.HARTING.fr GB - Great Britain HARTING Ltd. Caswell Road, Brackmills Industrial Estate GF-Northampton, NN4 7PW E-Mail: [email protected], www.HARTING.co.uk

HARTING Sales Limited Room 5403, HK New World Tower 300 Huai Hai Road (M.) , Luwan District Shanghai 200021, China E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.cn

CZ - Czech Republic HARTING s.r.o. Mlýnská 2, CZ-160 00 Praha 6 E-Mail: [email protected], www.HARTING.cz DE - Germany HARTING Deutschland GmbH & Co. KG P.O. Box 2451, D-32381 Minden Simeonscarré 1, D-32427 Minden E-Mail: [email protected], www.HARTING.de

HARTING (HK) Limited Regional Office Asia Pacific 3512 Metroplaza Tower 1, 223 Hing Fong Road Kwai Fong, N. T., Hong Kong E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.hk

HU - Hungary HARTING Magyarország Kft. Fehérvári út 89-95, H-1119 Budapest E-Mail: [email protected], www.HARTING.hu IN - India HARTING India Private Limited No. D, 4th Floor, ‘Doshi Towers’ No. 156 Poonamallee High Road, Kilpauk, Chennai 600 010, Tamil Nadu, India E-Mail: [email protected], www.HARTING.co.in HARTING SpA Via dell’Industria 7, I-20090 Vimodrone (Milano) E-Mail: [email protected], www.HARTING.it

JP - Japan

HARTING K. K. Yusen Shin-Yokohama 1 Chome Bldg., 2F 1-7-9, Shin-Yokohama, Kohoku, Yokohama 222-0033 Japan E-Mail: [email protected], www.HARTING.co.jp

KR - Korea

HARTING Korea Limited #308 Yatap Leaders Building, 342-1 Yatap-dong Bundang-gu, Sungnam-City, Kyunggi-do 463-828 Republic of Korea PE-Mail: [email protected], www.HARTING.co.kr

HARTING ApS Hjulmagervej 4a, DK – 7100 Vejle E-Mail: [email protected], www.HARTING.com

MY - Malaysia (Office) HARTING Singapore Pte Ltd Malaysia Branch, 11-02 Menara Amcorp, Jln. Persiaran Barat, 46200 PJ, Sel. D. E., Malaysia E-Mail: [email protected], www. HARTING.com

EE - Eastern-Europe

NL - Netherlands

DK - Denmark

HARTING Eastern Europe GmbH Bamberger Straße 7, D-01187 Dresden E-Mail: [email protected] www.HARTING.com

HARTING A/S Østensjøveien 36, N-0667 Oslo E-Mail: [email protected], www.HARTING.no

PL - Polen HARTING Polska Sp. z o.o. ul. Duńska 9, Budynek DELTA, PL-54-427 Wrocław E-Mail: [email protected], www.HARTING.pl PT - Portugal

HARTING Iberia, S. A. Avda. Josep Tarradellas, 20-30, 4o 6a, E-08029 Barcelona E-Mail: [email protected], www.HARTING.es/pt

RO - Romania

HARTING Romania SCS Europa Unita str. 21, 550018-Sibiu, Romania E-Mail: [email protected], www.HARTING.com

HK - Hong Kong

IT - Italy

CN - China

NO - Norway

HARTING B.V. Larenweg 44, NL-5234 KA ‘s-Hertogenbosch Postbus 3526, NL-5203 DM ‘s-Hertogenbosch E-Mail: [email protected], www.HARTINGbv.nl

HARTING Technology Group Marienwerderstraße 3 | 32339 Espelkamp – Germany P.O. Box 1133 | 32325 Espelkamp – Germany Phone +49 5772 47-0 | Fax +49 5772 47-400 E-Mail: [email protected] | www.HARTING.com/en

RU - Russia

HARTING ZAO Maily Sampsoniyevsky prospect 2A 194044 Saint Petersburg, Russia E-Mail: [email protected], www.HARTING.ru

SE - Sweden HARTING AB Gustavslundsvägen 141 B 4tr, S-167 51 Bromma E-Mail: [email protected], www.HARTING.se SG - Singapore

HARTING Singapore Pte Ltd. 25 International Business Park #04-108 German Centre, Singapore 609916 E-Mail: [email protected], www.HARTING.sg

SK - Slovakia

HARTING s.r.o. Sales office Slovakia J. Simora 5, SK – 940 67 Nové Zámky E-Mail: [email protected], www.HARTING.sk

TR - Turkey

HARTING TURKEI Elektronik Ltd. Sti. Barbaros Mah. Dereboyu Cad. Fesleğen Sok. Uphill Towers, A-1b Kat:8 D:45 34746 AtaŞehir, İstanbul E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.tr

TW - Taiwan

HARTING TaiwanLimited Room 1, 5/F, 495 GuangFu South Road RC-110 Taipei, Taiwan E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.tw

US - USA HARTING Inc. of North America 1370 Bowes Road, USA-Elgin, Illinois 60123 E-Mail: [email protected], www.HARTING -USA.com

tec News23 Doorbraak voor energie-efficiëntie HARTING's Technologie Magazine Andreas Huhmann, John Witt Energie-monitoring vanuit de infrastructuur

Recommend Documents