Deal voor Duurzame Doorbraak Nederland laat kansen liggen. Onnodig. In de politiek gaat het alleen maar over bezuinigingen. Over de 3% begrotingsnorm en hoe belangrijk het is dat we daar onder blijven. En dat we daarom ‘onvermijdelijk’ verder moeten snijden in de uitgaven van de overheid. Want anders moeten de belastingen omhoog, en wie is daar nou voor? Het is een zielloos debat. Het inspireert niet, het schetst geen vergezichten, het laat ons in het ongewisse over de toekomst. Natuurlijk, ook GroenLinks vindt dat de overheidsfinanciën op termijn in evenwicht moeten zijn. Maar het is niet persé verkeerd om tijdelijk meer geld uit te geven dan er binnenkomt. Dat geldt als je een verdere verdieping van de recessie en daarmee een verdere stijging van de werkloosheid kunt voorkomen. Maar het geldt des te meer als je er met die extra uitgaven voor zorgt dat onze economie op termijn sterker wordt zodat het geld dat je nu extra uitgeeft straks kan worden terug verdiend. GroenLinks wil de economie versterken door verduurzaming. Alleen dan kunnen de grote problemen van deze tijd – werkloosheid, schaarste aan grondstoffen en energie, opwarming van de aarde – in samenhang en blijvend worden aangepakt. Een dergelijke keuze voor verduurzaming betekent dat onze productie en consumptie radicaal zal moeten veranderen. Eigenlijk is dat niks bijzonders. Vergelijk het Nederland van nu met dat van 50 jaar geleden, toen Limburg leefde van de mijnbouw en Twente van textiel, en je realiseert je hoe veel er is veranderd. Dat zal de komende tijd niet anders zijn. Het is de essentie van de politiek dat partijen en politici duidelijk maken welke veranderingen ze wenselijk vinden en hoe ze die tot stand willen brengen. GroenLinks is op vele punten kritisch over het Regeerakkoord dat VVD en PvdA vorig jaar overeen kwamen. Maar we laten het niet bij kritiek. Dat zou te gemakkelijk zijn. We denken constructief mee over hoe we Nederland beter, sterker en duurzamer kunnen maken. De voorstellen die we hier doen dragen daar aan bij. GroenLinks kiest voor schone energie uit zon en wind, maar ook voor investeringen in energiebesparing. Dat vermindert de CO2-uitstoot, het levert banen op en het verlaagt de kosten voor burgers en bedrijven. We kiezen ook voor andere en schonere mobiliteit: geen nieuw asfalt, maar verbeterd openbaar vervoer. En we vergroenen de belastingen: minder belasting op arbeid zodat meer mensen aan de slag kunnen en meer belasting op milieuvervuiling zodat verduurzaming wordt gestimuleerd. Nederland moet ambitie tonen. Ambitie om de doorbraak naar duurzaamheid nu eindelijk tot stand te brengen. Talloze burgers tonen die ambitie al. Ze kiezen voor zonnepanelen op hun dak, rijden in een schone auto of kiezen voor de trein, zetten zich in voor groen in de buurt en kiezen als ze boodschappen doen bewust voor meer duurzame producten. De overheid loopt achter. Het kabinet kiest niet echt, voert een zig-zag-beleid, ontbeert visie. Dat moet anders. En dat kan anders. We praten graag met het kabinet over onderwijs, zorg, de arbeidsmarkt en de kinderopvang. Daarnaast heeft een akkoord over duurzaamheid voor GroenLinks de allerhoogste prioriteit.
Bram van Ojik
Niet werk, maar vervuiling belasten De meeste mensen willen werken. Niemand wil een vervuilde leefomgeving. Toch belasten we op dit moment arbeid veel en vervuiling weinig. Dat wil GroenLinks omdraaien. Goed voor de werkgelegenheid, goed voor het milieu. De transitie de groene kant opsturen Onze economie verandert constant. Enkele decennia geleden verdienden we in Nederland nog geld met mijnbouw, textiel en sigaren. Op dit moment ziet onze economie er heel anders uit. De dienstensector domineert. Ook dat zal weer veranderen. En dat moet ook. Zo is het bijvoorbeeld wenselijk dat onze financiële sector krimpt en verduurzaamt om onze economie stabieler en minder risicovol te maken. En alleen als we omschakelen naar een groene, duurzame economie, kunnen we klimaatrampen voorkomen. GroenLinks kiest voor die groene koers. Duurzame banen in een gezonde leefomgeving, dat is de toekomst die wij voor Nederland willen. Maar dan moeten we wel snel in actie komen. Nederland loopt namelijk hopeloos achter op het terrein van vergroening. Uit recente cijfers van Eurostat blijkt dat het aandeel duurzame energie in Nederland slechts 4,3% bedraagt. Dit cijfer steekt schraal af bij landen als Zweden met 46,8% of Finland met 31,8% hernieuwbare energie. Deze landen bewijzen dat het kan: schoon produceren mét behoud van welvaart.1 Meer banen, minder vervuiling Om te komen tot een duurzame economie zullen we ons belastingstelsel anders moeten inrichten. Op dit moment belasten we arbeid veel en vervuiling weinig. Dat wil GroenLinks omdraaien. Goed voor de werkgelegenheid, goed voor het milieu. Nu wentelen oude, vervuilende industrieën nog veel kosten af op de samenleving. De milieuschade wordt niet doorberekend in de prijs van producten. GroenLinks wil dat hier verandering in komt. Zo kunnen schone producten op een eerlijke wijze concurreren met vervuilende. Dat hier voldoende kansen liggen blijkt onder andere uit recent onderzoek van KPMG. Ons land is slechts een middenmoter wanneer het aankomt op het stimuleren van groene groei via de belastingen.2 China, Japan, Zuid-Korea en de Verenigde Staten; allemaal zetten zij in veel grotere mate in op verduurzaming via de fiscaliteit. GroenLinks bepleit hetzelfde voor Nederland. Om te beginnen schaffen wij daarom het belastingvoordeel voor bedrijven die veel energie verbruiken af. Op dit moment daalt het percentage energiebelasting naarmate het energieverbruik stijgt. GroenLinks corrigeert deze ongelijkheid door de energiebelasting in de bovenste schijven te verhogen. Dit levert 1 miljard euro op en stimuleert bedrijven energiezuinig te produceren. 3 Ook wil GroenLinks dat bedrijven die nog niet betalen voor hun CO2-uitstoot, omdat zij niet deelnemen aan het Europese emissiehandelsysteem zwaarder belasten (2,1 mld). Op deze wijze worden deze bedrijven geprikkeld om maatregelen te nemen die hun uitstoot verminderen.4 Tot slot verhogen we de kolenbelasting. Dit heeft tot gevolg dat http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2664/Nieuws/article/detail/3434215/2013/04/30/EU-haalt-13-procent-vanenergie-uit-hernieuwbare-bronnen.dhtml 1
http://www.kpmg.com/NL/nl/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Persberichten/Pages/Nederland-inmiddenmoot-bij-fiscale-stimulering-groene-groei.aspx 2
GroenLinks verhoogt vanaf 2013 de energiebelasting als volgt: +2,5 cent per kWh in de tweede en derde schijf; +3,5 cent per kWh in de vierde en vijfde schijf; +3 cent per m3 in de derde schijf; en +4 per m3 in de vierde en vijfde schijf. 3
4
GroenLinks voert vanaf 2013 een CO2-belasting in van 23 euro per ton in de niet- ETS-sector.
kolencentrales in Nederland zullen sluiten. De CO2 uitstoot daalt fors en Nederland schakelt over op schonere energie.5 Alle opbrengsten van deze milieuheffingen geven we terug aan bedrijven. In de eerste plaats via lagere werkgeverspremies. Hierdoor wordt het voor bedrijven goedkoper om mensen in dienst te nemen. De laatste jaren zijn veel laagbetaalde banen verdwenen. GroenLinks wil investeren in mensen en maakt de thuiszorgmedewerker, de schoonmaker en de klassenassistent weer betaalbaar voor werkgevers. Dit doen we door de werkgeverskosten met 2,5 miljard euro te verlagen. De structurele werkgelegenheid zal hierdoor naar schatting met 41.000 banen toenemen. 6 Vergroeners belonen Maatregelen gericht op energie- en uitstootbesparing zijn goed voor de werkgelegenheid en verdienen zichzelf uiteindelijk terug. Maar omdat we ons realiseren dat de omschakeling tijdelijk extra kosten met zich meebrengt, willen we de keuze voor duurzame productie financieel belonen. In totaal stellen we hiervoor 600 miljoen euro beschikbaar. We bieden extra belastingvoordeel voor innovatieve investeringen in emissiereductie (200 mln). En we stellen een tender Energiebesparing in. Bedrijven kunnen daar op inschrijven en daarmee in 2020 50 PJ energie besparen (400 mln).7 Dat is een besparing van 1,5% op ons totale energieverbruik. Zo wordt vergroening lonend en dragen de investeringen bij aan extra werkgelegenheid op korte termijn. Niet vuile maar schone energie stimuleren Klimaatverandering is hét vraagstuk van deze en toekomstige generaties. Klimaatverandering, tekorten aan grondstoffen en fossiele energiebronnen hebben nu al een gigantische impact op de mondiale economie en onze directe omgeving. Er valt ook goed geld te verdienen met een duurzame economie, maar Nederland is de vieze man van Europa. Nederland heeft zelfs de bouw van nieuwe, overbodige kolencentrales toegestaan en produceert nu veel meer fossiele energie dan het verbruikt. We bungelen onderaan op de Europese ranglijst voor schone energie. Dat moet anders. Hoe eerder het roer omgaat, hoe beter. Het kabinet streeft internationaal naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Dat staat in het regeerakkoord. Een mooi streven, dat alleen haalbaar is als we nu ruim baan maken voor schone energie. Het kabinet streeft officieel naar 16 procent in 2020, maar het is zeer de vraag of we dat wel gaan halen. GroenLinks wil een geloofwaardig plan van aanpak waarmee Nederland in 2020 daadwerkelijk op 16 procent duurzaam kan zitten en ook, zoals afgesproken, kan doorgroeien naar een schone energievoorziening in 2050. We gaan er vanuit dat het aangekondigde SEREnergieakkoord hiervoor zinvolle voorstellen bevat. Daarna is de politiek aanzet. Dankzij talloze particuliere initiatieven liggen er al veel zonnepanelen op de daken, staan er eigen windmolens op geschikte plaatsen, worden er kassen met aardwarmte verwarmd. Maar niet iedereen heeft een eigen dak, of een perceeltje in een windpark. GroenLinks wil dat huurders van een flat in Amersfoort samen investeren in zonnepanelen op het dak van de bibliotheek. En dat bewoners van een straat in Amsterdam samen een windmolen in Flevoland gaan kopen. Het kabinet remt deze initiatieven af. De energie die jezelf opwekt op je eigen dak of in je eigen tuin is Het betreft een CO2 heffing voor kolencentrales. De heffing wordt zo vormgegeven dat de ETS-prijs en de belasting optellen tot 50 euro per ton CO2. 5
6
http://www.tpedigitaal.nl/assets/static/Jongen-Folmer-1-2010.pdf
7
http://www.ecn.nl/docs/library/report/2010/e10015.pdf
belastingvrij, maar voor zelf opgewekte stroom uit verderaf gelegen energiebronnen geldt dat niet.8 GroenLinks wil dat je geen belasting hoeft te betalen over de duurzame energie die je gebruikt uit eigen bron. Daarmee wordt het veel aantrekkelijker om ook deel te nemen aan een zon- of windproject. Als we het zelf opwekken van energie voluit stimuleren, scheppen we binnen tien jaar 40.000 banen in de duurzame energiesector en kunnen meer dan 800.000 huishoudens van schone stroom worden voorzien.9 Energiebesparing is de goedkoopste maatregel om onze CO2-uitstoot terug te dringen. Dit bereiken we door een combinatie van verplichten en stimuleren. De eerste stap is het beter handhaven van de bestaande regels. In de wet milieubeheer staat dat grote bedrijven alle investeringen moeten doen die binnen vijf jaar terugverdiend worden. Deze regel wordt slecht gehandhaafd. Door extra inspecties worden bedrijven gedwongen om meer aandacht te besteden aan energiebesparing. Dit kost jaarlijks 15 miljoen euro. Hiermee kan 47 PetaJoule (1,4% van het Nederlandse energieverbruik) worden bespaard.10 Het energielabel voor gebouwen en woningen wordt daarnaast verplicht, zoals Nederland in Europees verband al heeft afgesproken. Zo wordt duidelijk welk gebouw al energiezuinig is en waar nog winst te halen is. Een fikse stimulans voor energiebesparing is het uitbouwen van het investeringsfonds, waar in het lenteakkoord en het woonakkoord al afspraken over zijn gemaakt. 11 Samen met investeerders als banken en pensioenfondsen moet er jaarlijks 2,5 miljard euro extra beschikbaar komen voor het isoleren en duurzaam renoveren van bestaande gebouwen. Huiseigenaren en verhuurders kunnen via het fonds geld lenen voor het nemen van energiebesparende maatregelen. Terugbetalingen worden gekoppeld aan de lagere energierekening van het gebouw: het bedrag dat je bespaart gaat naar de afbetaling van de lening. Het kost de eigenaar van het gebouw dus niets, maar levert wel een flinke vermindering van de uitstoot op. Omdat elke investering zich terugverdient in tien jaar is elke lening ook binnen tien jaar afbetaald. Daarna komt de besparing ten goede van degene die de energierekening betaalt. En van het milieu. Naast een jaarlijkse energiebesparing van 2 procent, levert dit op korte termijn werk op voor dertienduizend mensen in de bouw. Deze sector is hard geraakt door de crisis, maar kan door deze inzet op energiebesparing weer opkrabbelen. 12
Het kabinet heeft wel plannen om lagere energiebelasting te heffen op energieprojecten “in de directe nabijheid”, waarschijnlijk binnen het postcodegebied. Dit is een eerste stap, maar voor GroenLinks onvoldoende. 8
Ecofys, Verruimen salderingsmogelijkheden voor hernieuwbare energie. Wat is de impact op economische groei en overheidsinkomsten? (16-11-2011) 9
PBL/ECN, Verkenning mogelijke klimaatmaatregelen. Lokale Klimaatagenda: CO2-reductie, werkgelegenheid, kosten voor de overheid en woonlasten (Maart 2013) 10
In het Lenteakkoord is afgesproken dat er een dergelijk fonds komt. Deze is niet overgenomen in het regeerakkoord van Rutte II, maar wel weer in het Woonakkoord. Daarin is een eenmalige investering van 150 miljoen afgesproken. 11
In totaal wordt over een periode van ongeveer acht jaar 20 miljard in woningisolatie geïnvesteerd. De staat draagt jaarlijks 400 miljoen euro bij, waaronder het startkapitaal van het revolverend investeringsfonds. In totaal is de investering goed voor netto 67 duizend extra arbeidsjaren. SEO, Bouwen en banen. Werkgelegenheidseffecten van energiebesparing in de gebouwde omgeving (december 2012). Zie ook PwC, Nationaal Fonds Energiebesparing Haalbaarheidsstudie (20-12-2012) 12
Niet investeren in asfalt maar in schoon vervoer Mensen die langs drukke wegen wonen, ademen dagelijks de schadelijke stoffen van auto’s in. Dat is even ongezond als het meeroken van zeventien sigaretten per dag. En voor elke snelweg sneuvelt groene ruimte. GroenLinks wil veel meer duurzame mobiliteit. Dat betekent een keuze voor de fiets, de trein en voor elektrisch vervoer. Schoon, veilig en gezond vervoer, dat mens en natuur spaart. Daar profiteren we nu van en we houden rekening met onze kinderen en kleinkinderen. Kiezen voor duurzame mobiliteit loont. Het verkeer is verantwoordelijk voor twintig procent van de CO2-uitstoot in Nederland, maar wie met de trein reist, stoot driekwart minder CO2 uit dan een automobilist. Steeds meer bussen in het openbaar vervoer rijden op groen gas. Kiezen voor duurzame mobiliteit vraagt wel om een radicale breuk met het dominante asfaltdenken. De inzet van GroenLinks is meer schoon vervoer, minder asfalt. De keuzes van dit kabinet voor meer autoverkeer, harder rijden en meer wegen, zijn de onze niet. Extra asfalt leidt uiteindelijk alleen maar tot nog meer autoverkeer, meer vervuiling en het is geen blijvende oplossing voor de files. Daarom voeren wij een kilometerheffing in voor vrachtwagens die al op korte termijn een miljard euro oplevert. De eerder door dit Kabinet voorgenomen injectie van 300 miljoen euro aan wegprojecten, investeren wij in beter openbaar vervoer. Wij halen ook 1,3 miljard euro op door de snelweg in het natuurgebied Amelisweerd niet te verbreden (een besparing van 400 miljoen) en met het schrappen van de aanleg van de Blankenburgtunnel (een besparing van 900 miljoen). Deze peperdure wegprojecten zijn overbodig aangezien het autogebruik geleidelijk afneemt. Een dichtbevolkt land als Nederland is uitermate geschikt voor goed openbaar vervoer en (elektrische) fietsen. Hoe meer mensen over dezelfde route reizen, hoe efficiënter en goedkoper openbaar vervoer kan zijn. GroenLinks kiest daarom voor extra spoorcapaciteit en voor modern en comfortabel openbaar vervoer door te investeren in extra inhaalsporen, lightrail en trams. Wij willen dat er op drukke trajecten in de spits elke tien minuten een trein vertrekt. Wij trekken daar op korte termijn 1 miljard euro voor uit. Daar bovenop pakken we direct het knelpuntentraject Almere – Amsterdam – Schiphol aan (571 miljoen euro). De treinen op dit traject zitten overvol en het aantal storingen is bovengemiddeld, maar dit Kabinet lijkt de noodzakelijke investeringen op dit traject in de ijskast te zetten. Ook kiezen we voor een forse impuls voor betere fietsvoorzieningen met name rond stations en voor een snelle uitbreiding van het netwerk van laadpunten voor elektrische fietsen en auto’s.
. Lasten Verhoging/ ombuigingen (2017)
Lasten verlichting/ intensivering (2017)
Milieuwinst tot 2020
Niet werk maar vervuiling belasten Verhogen energiebelasting
1 mld. euro
27 – 46 PJ vermeden primaire energie in 2020 1,6 – 2,7 Mton CO2 reductie in 2020.13
Belasting Niet-ETS sectoren
2,1 mld. euro
4 PJ vermeden primaire energie in 2020. 0,2 Mton CO2 reductie in 2020.
Lagere werkgeverspremie WW
2,5 mld. euro
Kolenbelasting
20 Mton CO2-reductie in de ETS-sector14
Belastingvoordeel investeringen in innovatieve emissiereductie.
200 mln. euro
Effecten onbekend
Tender energiebesparing bedrijven
400 mln. Euro
50 PJ energiebesparing in 2020 1,6 – en 3,2 Mton reductie CO2 uitstoot in 2020.15
Niet vuile maar schone energie stimuleren Handhaving wet milieubeheer
15 mln
47 PJ energiebesparing
Salderen coöperaties
260 mln euro
9,5 PJ meer schone stroom
13
http://www.ecn.nl/docs/library/report/2010/e10015.pdf
14
Zie Keuzes in Kaart 2013- 2017, www.cpb.nl
15
http://www.ecn.nl/docs/library/report/2010/e10015.pdf
Stimuleren woningisolatie
385 mln euro
526 PJ energiebesparing
Niet investeren in asfalt maar in schoon vervoer Kilometerheffing vrachtverkeer
1 mld
Geen extra injectie voor wegprojecten
300 mln euro
Geen verbreding Amelisweerd
400 mln euro
Schrappen aanleg Blankenburgtunnel
900 mln euro
CO2-emissiereductie van circa 0,05 Mton`
Extra spoorcapaciteit
1 mld euro
Traject Adam, Almere, Schiphol
571 mln euro
Impuls in fietsvoorzieningen en laadpunten voor elektrische fietsen en auto’s.
370 mln
Totaal
16
5,7 mld
CO2-emissiereductie van 0,03 Mton16
5,7 mld euro
http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/PBL-CPB%20Notitie%20Bereikbaarheid%20effecten%20van%20maatregelen.pdf
