DE
taSTUDIO al
TAVAK
TRANSCRIPTIE,
ANALYSE EN VERTALING BIJ ANDERSTALIGE KINDEREN
Van 1 maart tot 1 juli 2005 wordt TAVAK in de praktijk getest. Alleen ten behoeve van deze praktijktoets stellen wij deze voorlopige versie van TAVAK ter beschikking. De definitieve versie van TAVAK zal mogelijkerwijs sterk afwijken van de huidige voorlopige versie. Raadpleeg onze website www.taalstudio.nl voor de laatste ontwikkelingen met betrekking tot TAVAK. Met TAVAK kan een taalonderzoeker (logopedist of linguïst) in samenwerking met een tolk de spraak en taal van een meer- of anderstalig kind op basis van een video-opname transcriberen en analyseren. Na afloop van de opname bespreken de onderzoeker en de tolk samen de uitingen van het kind, teneinde tot een zo volledig mogelijke invulling van de TAVAK-formulieren te komen. TAVAK bestaat uit twee formulieren en een instructie voor het gebruik daarvan. Het SESSIE-formulier bestaat uit één pagina. Op het SESSIE-Formulier noteert de onderzoeker enkele gegevens over het kind en de situatie tijdens de video-opname. Van bijzondere betekenis is het gegeven of de moedertaal van de tolk dezelfde is als die waarmee het kind opgroeit. Wij raden aan dit ook in uw verslag te vermelden. Het UITING-formulier bestaat uit drie gedeelten. Voor ieder kind is een aantal exemplaren van het UITING-formulier nodig, één voor iedere geanalyseerde uiting. De formulieren worden oplopend genummerd. Het is van belang het uitingnummer goed te noteren op alle pagina’s van het UITING-formulier. Ieder gedeelte van het uitingformulier bevat verschillende vakken. • In het eerste gedeelte (VAK A tot en met D) wordt de uiting van het kind letterlijk genoteerd, indien van toepassing gecorrigeerd, en vertaald. • In het tweede gedeelte (VAK E tot en met G) worden verschillende aspecten van de uiting geanalyseerd. • In het derde gedeelte (VAK H) wordt de hoofdlijn van de analyse weergegeven. Sommige teams van onderzoeker en tolk zullen niet verder komen dan VAK D, andere teams zullen tot en met VAK G alles kunnen invullen. In VAK H ‘samenvatting analyse’ kunnen tolk en onderzoeker hun belangrijkste observaties kwijt, ook als het schema niet tot en met VAK G is ingevuld. TAVAK-formulieren zijn ook achteraf nog voor nadere analyse te gebruiken, bijvoorbeeld na raadpleging van literatuur over de desbetreffende taal.
VOORWAARDEN VOOR HET GEBRUIK
VAN
TAVAK
1. De onderzoeker zorgt - voor zover mogelijk - voor uitwerktijd direct na de videoopname van het kind. Dit bevordert een vlotte en accurate transcriptie. 2. Er wordt 60 minuten gereserveerd om 10-15 uitingen te transcriberen. Wij
Postbus 12, 1140 AA Monnickendam
[email protected] www.taalstudio.nl
adviseren om de eerste keer dat onderzoeker of tolk met dit instrument werkt, meer tijd te reserveren voor de transcriptie. 3. Tolk en onderzoeker zitten tijdens het transcriberen samen bij de video met de TAVAK-formulieren op tafel. De tolk schrijft de uitingen op in de taal die het kind spreekt. Tolk en onderzoeker beslissen samen wie de recorder bedient. Bij voorkeur bedient de tolk de recorder, zodat hij/zij zelf kan beslissen wanneer te pauzeren om een uiting op te schrijven. (Dit eist wel vaardigheid van de tolk.) De onderzoeker schrijft zijn/haar opmerkingen met de hand in de desbetreffende vakken op het UITING-formulier. Het is van groot belang om op iedere pagina van een UITINGformulier hetzelfde UITING-nummer te vermelden. Tolk en onderzoeker observeren beiden zorgvuldig. 4. De BID-procedure (briefing-interaction-debriefing) wordt gevolgd bij de samenwerking tussen tolk en onderzoeker. Dat wil zeggen dat er tijd wordt ingeruimd voor uitleg aan de tolk vooraf (briefing, ongeveer 10 minuten) en voor de nabespreking (debriefing, ongeveer 5 minuten).
TOELICHTING
BIJ HET INVULLEN VAN HET UITING-FORMULIER (Gebruik bij deze toelichting het voorbeelduitingformulier).
VOORAFGAANDE
VRAAG:
Op de regel ‘voorafgaande vraag’ wordt de uiting genoteerd van de gesprekspartner, die direct voorafging aan de uiting van het kind. Bij de analyse is deze informatie van belang om vast te stellen of het antwoord van het kind logisch past in het gesprek, en of het kind een open of gesloten vraag werd gesteld.
VAK A.
UITING LETTERLIJK
In VAK A noteert de tolk letterlijk wat het kind zegt. Als het kind zegt ‘Me goes ome’, is wellicht duidelijk dat hij bedoelt ‘I’m going home’. In VAK A wordt dit laatste echter niet genoteerd, maar alleen de letterlijke uiting ‘Me goes ome’ (zie voorbeelduitingformulier). Meertalige kinderen gebruiken soms meer dan één taal per uiting. Dat wordt als volgt genoteerd: - Als het kind hoofdzakelijk in één taal praat, met een incidenteel woord uit een andere taal, wordt dit tussen haakjes genoteerd achter het desbetreffende woord. Mamma gaat home (ENG) met pappa. -
Als het kind de talen zodanig vermengt dat niet valt uit te maken welke taal de ‘basis’ is en uit welke taal geleend wordt, wordt op dezelfde manier achter ieder woord genoteerd bij welke taal het woord hoort. Mommy (ENG) gaat (NED) home (ENG) met (NED) pappa (NED).
VAK B.
CORRECTE VERSIE UITING
De tolk beoordeelt of de uiting correct is in de taal die het kind geacht wordt te spreken. Als de uiting correct is, wordt in dit vak alleen 'correct' vermeld. Als de uiting niet volledig correct is, wordt in VAK B genoteerd hoe de uiting grammaticaal correct gevormd zou moeten worden. Daarbij dient de tolk dicht bij de
uiting van het kind te blijven, en zo min mogelijk nieuwe elementen toe te voegen. In het voorbeeldformulier: I’m going home en niet Please, can we go home now? Bij het beoordelen of de uiting van het kind correct is, dient de tolk uit te gaan van het dialect waarmee het kind opgroeit. Op het voorbeeldformulier is uitgegaan van een kind dat opgroeit met Standaard Brits Engels. Er zijn ook dialecten van het Engels waarin het wel mogelijk is om ‘me’ als onderwerp van de zin te gebruiken. Zou het kind zo’n dialect spreken, dan moet in VAK B de correcte versie van de uiting van het kind in dat dialect worden ingevuld, bijvoorbeeld: Me going home Als het kind niet opgroeit met de ‘officiële’ variant van de taal, is het dus niet van belang of de uiting correct is volgens de officiële regels. Vergewist u zich ervan dat de tolk de bedoeling van dit vak goed begrijpt.
VAK C.
VERTALING LETTERLIJK
De uiting wordt door de tolk letterlijk en woord-voor-woord vertaald, voor zover mogelijk inclusief de fouten. Door vergelijking van de vertalingen in VAK C en VAK D krijgt de Nederlandstalige onderzoeker een globale indruk van de mate waarin de uiting van het kind afwijkt van een correcte uiting in diens moedertaal. In het voorbeeld wordt in VAK C ingevuld Mij gaat naar huis Zoals uit dit voorbeeld al blijkt, zijn sommige fouten onvertaalbaar, zoals het weglaten van de ‘h’ van ‘home’ in het voorbeeld op het voorbeeldformulier. Het is in zo’n geval niet de bedoeling om de eerste letter van het corresponderende Nederlandse woord weg te laten. Woordkeus en grammatica kunnen wel in de vertaling bewaard blijven. Het invullen van dit VAK kan aanleiding geven tot het analyseren van de uiting. Dit is echter niet de bedoeling. Voor analyse en aanvullend commentaar kunnen VAK E tot en met VAK H gebruikt worden.
VAK D.
VERTALING VAN BEDOELDE UITING
In VAK D wordt de vertaling genoteerd van de (correcte) uiting die de tolk in VAK B heeft ingevoerd. Als de uiting van het kind zelf correct is, wordt in VAK D de vertaling van de uiting van het kind geschreven. Ik ga naar huis
VAK E.
ANALYTISCHE NOTATIE UITING MET VERTALING PER ELEMENT EN GLOSS
De uiting wordt in VAK E door tolk en onderzoeker samen 'analytisch' genoteerd, dat wil zeggen met exact één woord per vakje en streepjes tussen woorddelen. Daaronder komt de betekenis van de verschillende woorddelen. Indien mogelijk wordt in de volgende regel echt ‘geglosst’: men noteert van ieder element de grammaticale functie. Dat laatste kan de onderzoeker ook achteraf doen, na raadpleging van de literatuur of van een in de taal gespecialiseerde linguïst. Zie het voorbeeldformulier voor een uitwerking hiervan.
VAK F.
UITSPRAAKFOUTEN
Woorden die niet correct zijn uitgesproken, worden hier genoteerd, met één woord per vakje. Direct onder het desbetreffende woord, wordt de juiste uitspraak genoteerd. Indien mogelijk worden beide genoteerd met gebruikmaking van het Internationaal Fonetisch Alfabet (voor informatie hierover, zie bijv. http://en.wikipedia.org/wiki/International_Phonetic_Alphabet) .
VAK G.
COMMUNICATIVE FUNCTIE
De communicatieve functie (bedoeling) van de uiting wordt in dit vak benoemd. Als de uiting van het kind niet spontaan werd gevormd, maar bijvoorbeeld een herhaling was van hetgeen de onderzoeker zei, wordt dat in dit vak genoteerd.
VAK H.
SAMENVATTING ANALYSE
Na invulling van zoveel mogelijk vakken, noteert men in dit vak de hoofdzaken die geobserveerd zijn.
PILOT Deze pilotversie van TAVAK is ontwikkeld door het Audiologisch Centrum Den Haag en de Taalstudio, als onderdeel van het project ‘Tolken als hulp bij spraaktaaldiagnostiek bij meer-/ anderstaligen’. Bij de ontwikkeling hebben wij dankbaar gebruik gemaakt van eerder werk van Carol Stow en Sean Pert.
REFERENTIES: Pert, S and C. Stow, A traceable translation protocol for speech and language therapy teams working with bilingual clients, http://www.bilingualism.co.uk/ Pert, S and C. Stow, A translation protocol for speech and language therapists, 5th CPLOL Conference, Edinburgh UK, 2003
DE
taSTUDIO al
TAVAK TRANSCRIPTIE,
ANALYSE EN VERTALING BIJ ANDERSTALIGE KINDEREN
Sessieformulier: voorbeeld
Naam van het kind
Leeftijd van het kind
3;6
Anamnese meertaligheid afgenomen?
ja
Ta(a)l(en)/ dialect(en) van het kind
Engels en Nederlands
Bij de opname zijn aanwezig
tolk, moeder
Datum opname
27-10-2004
Datum transcriptie
27-10-2004
Naam van de tolk
J. Edwards
Ta(a)l(en)/ dialect(en) die de tolk spreekt en verstaat
Nederlands, Engels
Moedertaal/-dialect van de tolk
Engels - Brits
Naam van de onderzoeker
M. Brordus
Opmerkingen over de opname
Postbus 12, 1140 AA Monnickendam
[email protected] www.taalstudio.nl
TAVAK
Voorbeeld - Uitingformulier, uitingnummer …
Uiting en vertaling
(pagina 1)
Voorafgaande vraag:
A. UITING
We gaan samen dit boekje lezen. Doe je mee?
LETTERLIJK Me goes ome
B. C ORRECTE VERSIE UITING I’m going home
C. VERTALING
LETTERLIJK Mij gaat thuis
D. V ERTALING
VAN BEDOELDE UITING Ik ga naar huis
Haags Audiologisch Centrum Effatha | de Taalstudio
TAVAK
TAVAK, februari 2005
Voorbeeld - Uitingformulier, uitingnummer …
Analyse (detail)
(pagina 2)
E. A NALYTISCHE NOTATIE Uiting letterlijk Vertaling letterlijk gloss
UITING MET VERTALING PER ELEMENT EN GLOSS
Me
go-es
ome
Mij
gaan - uitgang naar huis
1SG.acc
gaan - 3sg.prs naar huis
F. UITSPRAAKFOUTEN Uitspraak van het kind Correcte uitspraak
[∂Um] [h∂Um]
G. COMMUNICATIEVE FUNCTIE Verzoek (hij gaat naar de deur en wil met moeder vertrekken) Haags Audiologisch Centrum Effatha | de Taalstudio
TAVAK
TAVAK, februari 2005
Voorbeeld - Uitingformulier, uitingnummer …
Analyse (totaal)
H: SAMENVATTING
(pagina 3)
ANALYSE
- [h] weggelaten woordinitieel - Verkeerde naamval voornaamwoord (ACC in plaats van NOM) - verkeerde persoonsvervoeging persoonsvorm (3sg ipv 1sg) - tegenwoordige tijd gebruikt ipv present progressive - slechte aansluiting bij gesprekspartner Audiologisch Centrum Den Haag | de Taalstudio
TAVAK, februari 2005
