Tandpasta! Onderzoekend aan de slag met kleuters: hoe en waarom?

‘Juf! Als ik rood en blauw samen doe, dan heb ik paars!’ ‘Ik kan tandpasta paars maken met verf!’ ‘Ik denk dat Platvoetje ook paarse tandpasta gebruikt.’

Tandpasta! Onderzoekend aan de slag met kleuters: hoe en waarom? Wetenschap en techniek lijken tegenwoordig heel populaire onderwerpen te zijn. Je hoort het overal: ‘werken rond wetenschap en techniek moet gestimuleerd worden en het liefst al van in de kleuterklas.’ Is het voor leerkrachten wel zo vanzelfsprekend? Hoe doe je dat precies in de kleuterklas? Om leerkrachten van de kleuterschool aan te zetten met hun kleuters onderzoekend aan de slag te gaan, werd er in het kader van mijn bachelorproef aan de Arteveldehogeschool een samenwerking gestart met Technopolis, het doe-centrum voor wetenschap en technologie. Every kid starts out as a natural-born scientist, and then we beat it out of them. A few trickle through the system with their wonder and enthusiasm for science intact. Carl Sagan

Tandpasta lijkt niet zo’n logische titel voor een bachelorproef over wetenschap en techniek bij kleuters. Toch is hij heel bewust gekozen. Tandpasta werd het vertrekpunt om met kleuters heel wat activiteiten te doen waarbij ze onderzoekend aan de slag gaan. Om rond wetenschap en techniek te werken met zo’n jonge kinderen moeten we proberen om binnen hun leef- en belevingswereld te blijven.

http://oncirculation.com/tag/scientific-method/ Annelies Declerck Studente bachelor in het onderwijs – kleuteronderwijs aan de Arteveldehogeschool te Gent

Mijn bachelorproef heeft tot doel om leerkrachten aan te zetten onderzoekend aan de slag te gaan met kleuters. Het is de bedoeling om duidelijk weer te geven wat onderzoekend werken precies is en welke rol de leerkracht hierin speelt. Onderzoekend werken verloopt in een cyclisch proces. Ook het onderzoek dat vanuit de opleiding kleuteronderwijs aan de Arteveldehogeschool gestart werd, verliep in verschillende stappen. Via dit artikel wordt de nodige informatie aangereikt om een beeld te krijgen van hoe je onderzoekend kan werken in de kleuterklas of hoe je een workshop kan organiseren waarbij kleuters onderzoekend aan de slag gaan. Om een duidelijk beeld te geven over wetenschap en techniek bij jonge kinderen, ga ik eerst in op wat wetenschap en techniek in Vlaanderen precies betekenen. Vervolgens wordt er ook uitgelegd waarom en hoe je met kleuters onderzoekend aan de slag kan gaan en wat je rol als leerkracht is bij deze manier van werken.

Wetenschap en techniek in Vlaanderen In onze hoogtechnologische maatschappij is kennis van wetenschap en techniek onmisbaar. Wetenschap en techniek zitten overal. Onderwijs moet daarom ruimer gaan. Het moet op zoek gaan naar de wetenschappelijke, technologische en technische talenten van alle leerlingen en die talenten ontwikkelen. Het ontwikkelen van die talenten gebeurt al vanaf de kleuterklas. De overheid en ook heel wat scholen zijn vandaag bezig met projecten die de onderzoekende houding van kleuters stimuleren. (Vlaamse overheid, 2008) STEM staat voor Science – Technology – Engeneering – Mathematics en bundelt een waaier aan technologische en exacte wetenschappen. In een complexe maatschappij als de onze is er een grote nood aan mensen met STEM – profielen. Om loopbanen in wiskunde, exacte wetenschappen en techniek te stimuleren, stippelde de Vlaamse Regering een actieplan uit tot 2020. (Vakgroep onderwijskunde, sd)

De onderzoekende aanpak is een effectieve manier om de motivatie van kinderen voor STEM – onderwijs te verhogen en het probleemoplossend denken te ontwikkelen. Bij deze aanpak krijgen de leerlingen de kans om aspecten van het technisch proces te exploreren. (CLB, 2014) Techniek op school – Technische geletterdheid Kinderen stellen zich spontaan vragen over hoe iets in elkaar zit. Ze willen ook zelf iets kunnen maken, oplossen, toepassen of verwerken. Het is heel belangrijk dat scholen bijdragen aan de technische geletterdheid van alle kinderen. Om technisch geletterd te worden is het heel belangrijk dat de gebruiker van techniek: - Weet wat techniek is en waar het in techniek om gaat (techniek begrijpen); - Over de nodige vaardigheden beschikt om verantwoord en competent om te gaan met techniek (techniek hanteren); - Het belang en de impact van techniek op de maatschappij (en omgekeerd) weet in te schatten en te beoordelen (techniek duiden). (Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (AKOV), 2010) Het aanwakkeren van de creatieve geest en de zin voor ondernemen gebeurt het best al van jongs af aan. De eerste impressies die een kleuter opdoet bij de eerste stapjes in de kleuterschool zijn uitermate belangrijk. De kleuter omringen met duiding van alledaagse handelingen stimuleert zijn creativiteit en dit is een basisvaardigheid voor het innovatief denken. TOS21 heeft een leerlijn voor techniek ontwikkeld voor kinderen van 2,5 tot 18 jaar waarbij aan de betrokken leeftijd aangepaste didactische materialen en methodes worden aangeboden, die de brede vorming rond wetenschap en techniek ondersteunen. Er kwamen nieuwe ontwikkelingsdoelen en eindtermen voor techniek die scholen hebben vertaald in herwerkte leerplannen. (Vlaamse overheid, 2008)

Tandpasta! Onderzoekend aan de slag met kleuters: hoe en waarom?

2

Hieronder volgt een voorbeeld van het werken binnen een cyclisch proces: 1. Probleemstelling: De klaspop breekt haar been. Een groot probleem, want net vandaag was er een uitstapje gepland. Hoe kan de klaspop nu mee? 2. Ontwerpen: De kleuters bedenken een oplossing en tekenen een ontwerp. (Vlaamse overheid, 2008) Probleemoplossend denken is een denkwijze waarbij kinderen creatief en innovatief leren denken. Er zijn heel wat voorbeelden van methodes die hiervoor gebruik worden. De technische geletterdheid is een combinatie van de kerncomponenten en de dimensies van techniek. Hieronder volgt een korte uitleg over de kerncomponenten en dimensies van techniek; Het technisch proces is een voorbeeld van een cyclisch proces. Er wordt vertrokken vanuit een behoefte en er worden 5 stappen gevolgd  (Probleemstelling, ontwerpen, realiseren, in gebruik nemen en evalueren). (De Bie, 2008) Let wel! Je moet TIJD maken in de klas voor het verkennen van het probleem, het onderzoeken van mogelijke oplossingen en het evalueren van hetgeen ontworpen werd. Bied zoals eerder al gezegd geen proefjes aan waarop jij als leerkracht het antwoord al weet.

3. Realiseren/maken: De kleuters knutselen hun eigen ontwerp met kosteloos materiaal in elkaar.

4. In gebruik nemen: De kleuters nemen de klaspop in haar wagentje mee op uitstap.

Cyclisch proces: 1.Probl eemste lling

5.Evalu eren

4.In gebruik nemen

2.Ontw erpen 3.Reali seren / maken

5. Evalueren: Bij terugkomst wordt er teruggeblikt op hoe de uitstap verliep. Wat was er goed aan het wagentje? Wat was er minder goed?


3

Wetenschap op school – wetenschappelijke geletterdheid Wetenschappelijke geletterdheid wordt in PISA gedefinieerd als ‘de vaardigheid van iemand om: -

wetenschappelijke kennis te gebruiken om vragen te identificeren, nieuwe kennis te verwerven, wetenschappelijke fenomenen te verklaren en wetenschappelijke bewijzen te gebruiken om conclusies te trekken in verband met wetenschappelijke onderwerpen;

-

de specifieke kenmerken van wetenschap als een vorm van menselijke kennis en onderzoek te begrijpen;

-

in te zien hoe wetenschap en technologie ons materiaal, intellectueel en cultureel milieu beïnvloeden en zich als denkende burger verbonden te voelen met wetenschappelijke onderwerpen en de begrippen van de wetenschap.’ (Vakgroep Onderwijskunde, sd)

3. Realiseren/maken: De kleuters gaan op zoek naar een mengsel dat bruist door verschillende materialen met elkaar te mengen.

4. In gebruik nemen: De mengsels die voor een bruisend effect zorgen worden in de vulkaan gedaan.

Niet enkel het werken rond techniek gebeurt via een cyclisch proces. Ook het werken rond wetenschap kan binnen ditzelfde cyclisch proces gekaderd worden. Hieronder volgt een duidelijk voorbeeld. 1. Probleemstelling: De vulkanen op vulkaaneiland barsten niet meer uit. Er moet snel een oplossing gezocht worden.

5. Evalueren: Wat ging er goed? Wat ging er minder goed? Wat moeten we altijd in ons mengsel doen, zodat het bruist? …

2. Ontwerpen: De kleuters bedenken een oplossing. Hoe kunnen ze de vulkanen opnieuw doen uitbarsten?


4

Kleine kinderen, grote onderzoekers Onderzoekend aan de slag: waarom en hoe? Kinderen zijn grenzeloos nieuwsgierig en ze barsten van talent. Kleuters hebben van nature uit een drang om de wereld te ontdekken en heel veel te experimenteren. Door hun onderzoekende houding stoten ze op veel vragen waar ze vaak geen antwoord op krijgen. Geen antwoord, omdat wij er gewoon geen tijd voor nemen, omdat we hen niet aanzetten om er verder over na te denken,… (De Bie, 2008)

De interesse in wetenschap en techniek is bij kleuters zeker en vast aanwezig, bij leerkrachten ontbreekt die vaak. Onderzoekend werken met kleuters kan altijd en overal. Het stimuleren van een onderzoekende houding zou altijd centraal moeten staan. Er zijn heel wat occasionele momenten die prachtige kansen bieden om kleuters te laten onderzoeken en ontdekken. Uiteraard kunnen er ook activiteiten gepland worden, maar ga vooral in op wat kinderen zelf aanbrengen. Om kleuters onderzoekend te laten werken moeten ze voldoende materialenkennis hebben. Laat kleuters daarom experimenteren met materialen, laat ze proberen, ondervinden,… Het zoeken naar een bruisende oplossing voor de vulkanen dat hierboven al werd aangehaald is hier een heel mooi voorbeeld van. De kleuters experimenteren met de materialen en vinden op die manier een bruisende oplossing.

Bij onderzoekend werken mag je op voorhand het doel van je activiteit bepalen, maar laat kleuters ook zoeken naar de vele juiste oplossingen. Meestal wordt er vertrokken vanuit een probleemstelling. Het probleem prikkelt te kleuters en zorgt ervoor dat zij zich vragen gaan stellen. Het probleem zet hen aan om dingen te onderzoeken, oplossingen te zoeken,… Laat kleuters zoveel mogelijk zelfstandig werken, laat ze proberen, ondervinden, gissen en missen. Het ‘doen van onderzoek’ hoeft niet te beginnen met de aanschaf van dure materialen of ingewikkelde meetapparatuur. Veel belangrijker is de nieuwsgierigheid om te willen uitzoeken hoe iets werkt of hoe iets zich gedraagt; iets waar kleuters van nature heel sterk in lijken te zijn. Voor de leerkracht is het de kunst deze situaties te herkennen en er op een slimme manier op in te spelen. (Franse, 2006)

Een onderzoekende leraar

Onderzoekend aan de slag gaan met kleuters is meer dan hen een hele hoop materialen aanbieden en daarmee experimenteren. Het is meer dan hen een proefje voorschotelen, waarvan jij als leerkracht het antwoord al weet.

Als je met kleuters onderzoekend aan de slag gaat, dan moet je als leerkracht zelf ook een onderzoekende houding aannemen. Vaak is het iets dat leerkrachten afschrikt, omdat ze zelf niet weten welke oplossingen mogelijk zijn, omdat ze zelf nooit eerder met bepaalde materialen aan de slag gingen of omdat ze hun kleuters minder in de hand hebben en minder kunnen sturen,… Vaak schotelen wij onze kleuters dan ook proefjes of opdrachten voor waarop wij als leerkracht het antwoord al weten. Dat is net hetgene waar we moeten van loskomen. Het doel moet vastgelegd worden, maar het antwoord niet.


5

Leer kinderen loslaten en bied hen de kans om zelf initiatief te nemen. Je sturende rol verandert hier in een eerder begeleidende en ondersteunende rol. Als leerkracht heb je minder vat op wat er gebeurt. Je weet ook vooraf niet of er oplossingen gevonden zullen worden en welke deze zullen zijn. Natuurlijk moeten kleuters voldoende input en ondersteuning krijgen. Kleuters zijn van nature uit onderzoekers werd eerder gezegd, maar niet alle kleuters zijn even creatief in het zoeken naar oplossingen. Heel wat kleuters hebben input nodig die hen ideeën geeft en die hen aanzet om verder te denken.

http://makeshiftsurfaces.blogspot.be/2013/04/quote-firstbook-of-space-travel-how.html

Verder in dit artikel worden nog enkele concrete voorbeelden gegeven over het bieden van ondersteuning aan kleuters die moeite hebben om zelf initiatief te nemen en om oplossingen te zoeken.

Technopolis, het doe-centrum voor wetenschap en technologie Technopolis, het doecentrum voor wetenschap en technologie organiseert heel wat leuke dingen voor kinderen van de lagere en middelbare school die kaderen binnen het onderwerp wetenschap en techniek. Sinds enkele jaren hebben zij ook een Kinder-Doe-Centrum dat speciaal voor kleuters bedoeld is. In het Kinder-Doe-Centrum wordt er weinig of niet rond wetenschap en techniek gewerkt.

Ondersteuning bieden kan in de eerste plaats door open vragen te stellen. Open vragen zetten kleuters aan om verder te denken. Als open vragen niet voldoende ondersteuning bieden kunnen ook foto’s worden aangeboden van mogelijke oplossingen, enz. ‘Hoe zouden we dit kunnen oplossen?’ ‘Wat heb je nu allemaal in je mengsel gedaan?’ ‘Door wat zou je mengsel nu zo goed bruisen?’

http://www.technopolis.be/

Technopolis staat open voor vernieuwing. Er werd dan ook een vlotte samenwerking gestart om hun aanbod ook voor jonge kinderen te verruimen. In samenspraak met Technopolis werden er enkele workshops ontwikkeld die in hun kinder-doecentrum aan kleuters gegeven werden. De workshops dienen als aanzet om in de klas samen met de kleuters verder onderzoekend aan de slag te gaan. Bij hun bezoek, krijgen scholen dan ook een ideeënboekje mee.


6

Het ontwikkelen van een workshop een cyclisch ontwerps- en onderzoeksproces

1. Probleemstelling Onze hoogtechnologische maatschappij zorgt ervoor dat er op jonge leeftijd al een nood bestaat om onderzoekend aan de slag te gaan en op die manier rond wetenschap en techniek te werken. Deze nood werd de aanzet voor een ontwikkelingsonderzoek rond ‘onderzoekend werken met jonge kinderen’ en het begin van een goede samenwerking met Technopolis. Onderzoekend werken verloopt zoals eerder vermeld in een cyclisch proces. Ook het onderzoek dat vanuit de opleiding kleuteronderwijs aan de Arteveldehogeschool gestart werd, verliep in verschillende stappen. In onderstaande tekst zal duidelijk worden dat binnen het cyclisch proces heel vaak teruggegaan wordt naar voorgaande stappen. Het proces wordt geïllustreerd in de vorm van een cirkel. De cirkel zorgt binnen het proces voor enige vrijheid en speling in het volgen van de stappen. Zo wordt er vaak van realisatie terug naar ontwerp gegaan, omdat iets niet lukte. De stappen ‘in gebruik nemen’ en ‘evaluatie’ vallen heel vaak samen. Op basis van evaluatie denk je vaak meteen aan bijkomende oplossingen. Als je onderzoek voert, is het belangrijk om je eerst goed te verdiepen in het onderwerp. Bronnen doornemen, websites bezoeken, gesprekken voeren zijn hiervoor de ideale manier. Naar aanleiding van de samenwerking met Technopolis, werden ook met het team van het wetenschapscentrum verschillende gesprekken gevoerd. Het is belangrijk om goed te overleggen en eerst na te gaan welke dingen reeds bestaan, wat haalbaar is en wat niet, wat mogelijk zal aanspreken, enz.

2. Ontwerpen Na overleg werd beslist dat er workshops ontwikkeld zouden worden voor het kinder-doecentrum bij Technopolis. Alle ideeën

werden genoteerd en besproken. Het is belangrijk dat je vertrekt vanuit de leef- en belevingswereld en de interesses van de kleuters zelf.

Heel wat kleuters vinden het fantastisch om met de grote tandenborstel het gebit bij Technopolis te poetsen, maar meer dan poetsen kan er helaas niet gedaan worden. ‘Tandpasta’ werd dan ook het vertrekpunt van een heleboel ideeën en korte, maar leuke, workshops. Bij het ontwikkelen van een workshop komt heel wat kijken. Hieronder volgen enkele praktische zaken waarmee rekening gehouden moet worden:  Nieuwsgierigheid als vertrekpunt Kinderen zijn grenzeloos nieuwsgierig en moeten nog zoveel leren, onderzoeken en ontdekken. Aansluiten bij de leef- en belevingswereld van kinderen is heel belangrijk. Zoek het vooral niet te ver! Voor de workshops bij Technopolis werd gekozen voor het werken rond en met tandpasta. Het idee kwam er na het observeren van kinderen in het kinder-doecentrum. Heel wat kinderen vinden het fantastisch om het grote gebit te poetsen, maar meer kan er uiteraard niet gedaan worden. Leuke uitspraken werden ook opgevangen, deze zetten me aan tot denken en bezorgden me later een schat aan ideeën.


7

‘En nu een beetje zeep op de borstel?’ ‘Amai, die tanden zijn zo wit.’ ‘Ik poets mijn tanden thuis ook héél veel!’ Kinderen zijn kleine onderzoekers! Heel wat scholen geven aan dat ze werken vanuit het kind zelf. Ze sluiten aan bij de interesses, maar gaan steeds alles grondig voorbereiden. Om echt vanuit het kind te werken moeten we inspelen op wat kinderen aanbrengen. Laat kinderen vragen stellen, ook vragen waar je als leerkracht zelf het antwoord niet op weet en ga samen op zoek naar mogelijke oplossingen of antwoorden. Prikkel de nieuwsgierigheid van de kinderen door ze zelf te laten onderzoeken, door ze zelf dingen te laten aanbrengen. Kinderen genieten ervan om het voor hen ‘onbekende’ te onderzoeken. Vaak laten we de nieuwsgierigheid van kinderen gewoon aan ons voorbij gaan, terwijl net die nieuwsgierigheid kan leiden tot heel betekenisvolle momenten en activiteiten.  Kleine groepen = optimale begeleiding Het is heel belangrijk om rekening te houden met het aantal kinderen waarmee de activiteit of workshop uitgevoerd zal worden. Zorg voor kleine groepen van max. 10 kinderen per begeleider. Elk kind moet de kans krijgen om gehoord te worden, om vragen te stellen, om eigen ideeën aan te brengen en uit te proberen,…  Duur van de workshop Ook belangrijk is om met kinderen niet te ruim te gaan. Houd rekening met de duur van de activiteit of workshop en breng niet te veel prikkels aan in één keer. Tandpasta is hier het vertrekpunt, maar vanuit dit onderwerp kunnen oneindig veel korte activiteiten of workshops gegeven worden.

 Budget voor materialen Materialen waarmee gewerkt wordt, hoeven niet duur te zijn. Wees creatief en beperk het budget! Werk met natuurlijke of kosteloze materialen. Ga als leraar of begeleider zelf creatief aan de slag. ‘Papa, ik heb kleine potjes nodig om de kleurstoffen in te mengen. Die kosten weeral centjes…’ ‘Neem gewoon witte dopjes van de waterflessen, dat lukt ook!’  Beschikbare plaats voor het geven van de workshop/ activiteiten Belangrijk is ook de plaats waar activiteiten of workshops gegeven worden. In een grote ruimte kan uiteraard veel meer gebeuren dan op een kleine plaats. Buiten kan je kinderen laten experimenteren met vloeistoffen, terwijl je hier binnen iets voorzichtiger moet mee omspringen. Houd bij het ontwikkelen van een activiteit of workshop dus zeker rekening met de plaats waar deze zal doorgaan.

3. Realiseren Als de vorige stappen grondig en goed doorlopen zijn, kan het maken en realiseren van de workshop echt beginnen. Het is belangrijk eerst alle ideeën op te schrijven en daarna op zoek te gaan naar wat het meest realiseerbaar is. Voor Technopolis werden drie workshops ontwikkeld, de andere ideeën werden gebruikt om in een ideeënboekje te bundelen en dit na hun bezoek aan leerkrachten mee te geven. Hieronder volgt een korte beschrijving van de workshops.


8

Workshop 1 – Waarom moeten we onze tanden poetsen?

kregen leerkrachten nog geen ideeënboekje mee naar huis.

Tanden poetsen is belangrijk, maar waarom? Samen onderzoeken we hoe een eitje er uit ziet als het vijf dagen lang in een glas cola ligt. Hoog tijd om te poetsen!!! Kunnen we de eitjes met andere soorten zeep ook weer proper maken? Kunnen we tandpasta ook gebruiken om andere dingen opnieuw schoon te maken?

De workshops verliepen over het algemeen zeer vlot. De kleuters waren enthousiast, maar wat echt opvalt is dat heel wat kinderen helemaal niet gewoon zijn om onderzoekend aan de slag te gaan. Ook leerkrachten geven op zo’n moment zelf aan dat ze zoiets in de klas nooit doen.

Workshop 2 – Geuren Ruikt jouw tandpasta helemaal hetzelfde als die van mij? Neen hoor! Tandpasta heeft verschillende geuren, samen onderzoeken we waar die geuren vandaan komen. Ruiken ze allemaal even lekker? Kennen we die geuren al? Waar kunnen we die geuren nog terugvinden? Workshop 3 – Tandpasta kleuren Tandpasta bestaat in verschillende geuren, maar ook in verschillende kleuren. Kunnen wij witte tandpasta zelf een leuke kleur geven? Hoe kunnen we zelf paars of oranje maken?

Het geven van een workshop is niet zo vanzelfsprekend. Het onderwerp is soms heel eenvoudig, maar net omdat je kleuters zelf initiatief laat nemen en hen zelf laat proberen is het niet zo simpel. Elke kleuter is uniek en elke groep kinderen reageert ook anders tijdens zo’n workshop. Uit ondervinding kan ik zeggen dat er vooral voldoende materiaal aangereikt moet worden. Heel wat kinderen zullen blijven steken in de fase van het experimenteren. Ook in deze fase leren kinderen meer dan we denken. Andere kinderen staan al een stapje verder en hebben meer uitdaging nodig. Tijdens de workshops rond tandpasta werden ook enkele vormen van ondersteuning of uitdaging voorzien: Workshop 1

Uiteraard is het bedenken van de workshops niet alles. Een workshop begin je best met een leuke aanzet en daarom kwam Fin het tandpoetsmonstertje tot leven. Fin is een fantasiefiguur die de kleuters als echte knuffel en aanzet om onderzoekend aan de slag te gaan.

4. In gebruik nemen

Volgende tabel zorgt ervoor dat kleuters niet enkel experimenteren. Tijdens deze workshop kiezen de kleuters één soort zeep / tandpasta en gaan ermee onderzoeken of het ei al dan niet weer schoon wordt. Als hun onderzoek slaagde, duiden ze dit aan met een groen gezichtje. Slaagde hun onderzoek niet dan kleven ze een rood gezichtje op.

Scholen die bij Technopolis op bezoek kwamen, werden op voorhand gecontacteerd. Er werd gevraagd of zij interesse hadden om aan één van de workshops deel te nemen. Tijdens de eerste testfase werden workshop 1 en workshop 2 uitgetest. Er kwamen kleine groepen kleuters (+/- 8 kleuters) langs. Tijdens deze testfase Tandpasta! Onderzoekend aan de slag met kleuters: hoe en waarom?

9

Workshop 2

voorbereidingswerk achterwege en wees niet bang om zelf in het onbekende te stappen.

Tijdens de tweede workshop gingen de kleuters op zoek naar producten die precies zo ruiken als de munt-tandpasta of producten waar ook munt in zit. Om ook hier hun onderzoek vast te leggen werd een geurenblad gebruik, waarop ze net als hierboven gezichtjes moeten kleuren. Workshop 3

Tijdens workshop 3, die gaat over het kleuren van tandpasta, was het in eerste instantie de bedoeling om tandpasta te kleuren met verschillende materialen. Er werden aardbeien, bessen, kleurstoffen,… aangeboden en de kleur die bekomen moest worden was paars. Toen de workshop voor het eerst gegeven werd, waren de kleuters heel erg verwonderd door het mengen van kleuren. De inhoud van de workshop werd meteen veranderd. De aardbeien, bessen en andere producten werden even langs de kant geplaatst. Er werden blaadjes (blanco en gekleurd) aangeboden om kleuren te mengen. Wie zou door met een pipetje kleurstoffen bij elkaar te mengen en vinden welke twee kleuren we bij de tandpasta moeten doen om hem een paarse kleur te geven?

Een boekje vol ideeën

Ook tijdens de laatste workshop werd er uitdaging en ondersteuning voorzien. Kleuters die moeite hebben om onderzoekend aan de slag te gaan konden gebruik maken van de blaadjes die reeds gekleurd waren. Kleuters die nood hebben aan uitdaging, konden de blanco blaadjes gebruiken om kleuren te mengen.

5. Evalueren De 5e stap in het cyclisch proces is evalueren. Deze stap gebeurde zowel tijdens en na het geven van elke workshop. Elke groep kinderen is anders, het is dan ook heel belangrijk om elke groep op een andere manier te benaderen. De mogelijkheden voor uitdaging en ondersteuning komen tijdens het evalueren en bijsturen zeker aan bod. Wat uit ondervinding ook als tip meegegeven kan worden is om echt in te spelen op wat kleuters aanbrengen. Wees niet bang om wat je voorbereid had te veranderen. Houd het bij een simpel idee, een vraag van een kind,… laat het echte

De workshops die in het Kinder-doe-centrum bij Technopolis gegeven werden, dienen enerzijds om kleuters onderzoekend aan de slag te laten gaan. Anderzijds dienen ze om leerkrachten aan te zetten ook in de klas onderzoekend aan de slag te gaan met hun kleuters. Tijdens het geven van de workshops ondervond ik ook dat heel wat leerkrachten niet vertrouwd zijn met het stimuleren van een onderzoekende houding bij kleuters. Sommige leerkrachten waren tijdens de workshop zelf verwonderd over hoe hun kinderen aan de slag gingen. Leerkrachten gaven ook aan dat ze ideeën zouden meenemen naar hun eigen klas. ‘Ze hadden nochtans nog nooit geleerd hoe ze kleuren moesten mengen.’ ‘Dat hadden wij ook kunnen doen binnen ons thema over platvoetje.’ Andere leerkrachten namen mijn begeleidende rol over en namen zelf een sturende rol aan. Uit deze ondervindingen merkte ik dat er voor leerkrachten zeker nood is aan tips en ideeën.


10

Conclusie Wetenschap en techniek zijn tegenwoordig heel populair. Ook in het onderwijs wordt er naar gestreefd om al van jongs af aan met wetenschap en techniek aan de slag te gaan. Tijdens de opleiding bachelor in het onderwijs – kleuteronderwijs aan de Artevelde hogeschool te Gent, volgde ik het keuzevak ‘kleuters onderzoeken en ontwerpen’. Het werken rond wetenschap en techniek en het stimuleren van een onderzoekende houding bij jonge kinderen heeft mijn visie op onderwijs volledig veranderd. Het boekje vol ideeën biedt hen hierin enige ondersteuning. Enerzijds wordt in het boekje duidelijk waarom onderzoekend werken belangrijk is. Er worden tips gegeven voor leerkrachten die hier geen ervaring mee hebben. Er worden ook een heleboel onderzoeksactiviteiten opgesomd die net als de workshops gaan over tandpasta. Kortom, een boekje vol ideeën!

Kinderen zijn kleine onderzoekers, maar daar spelen leerkrachten nu vaak veel te weinig op in. Er werd een samenwerking gestart met Technopolis te Mechelen. Ook zij staan open voor ideeën en tips om onderzoekend met kleuters aan de slag te gaan. De workshops die ik ontwikkelde en uitprobeerde bij Technopolis, hadden tot doel om leerkrachten aan te zetten ook onderzoekend aan de slag te gaan in de klas. Als leerkracht moet je je leidende rol los durven laten. Je moet je openstellen voor de nieuwsgierigheid van de kleuters en voor de vragen die ze stellen. Het contact en de gesprekken met leerkrachten toonden aan dat er nood is aan ideeën en tips en daarom werd ook een ideeënboekje ontwikkeld. Indien u interesse heeft en u het boekje graag als digitale versie zou krijgen, mail dan gerust naar onderstaand e-mailadres. [email protected]

Ik zou graag enkele mensen bedanken die het mogelijk gemaakt hebben om mijn bachelorproef tot een goed einde te brengen. Allereerst wil ik Technopolis en zijn medewerkers bedanken voor de goede samenwerking. Ik kreeg de kans om daar enkele workshops voor kleuters uit te testen en om ideeënboekjes voor leerkrachten te ontwerpen. Graag had ik mevrouw Van Houte bedankt voor haar vertrouwen, geduld, waardevolle tips en feedback. Zij heeft me gedurende het academiejaar begeleid, gestuurd, gemotiveerd en geholpen met haar vakkundige kennis als onderzoeker. Bedankt aan Helene D'haeseleer om het artikel grondig na te lezen en als laatste wil ik zeker ook mijn familie, vriend en vrienden bedanken voor de steun die ze me gaven gedurende mijn opleiding.


11

Referentielijst CLB.

(2014).

Info

over

STEM.

Geraadpleegd

op

23

maart

2014

via

http://www.onderwijskiezer.be/v2/extra/stem.php De Bie, L. (2008). Een blik op techniek. Sint – Niklaas: Abimo Uitgeverij Franse, R. (2006). Sience is primary. Utrecht: Print&Producties Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (AKOV), (2010). Ontwikkelingsdoelen en eindtermen voor het gewoon basisonderwijs - informatie voor de onderwijspraktijk. Brussel : Enschede - Van Muysewinkel. Vakgroep Onderwijskunde. (sd). Wetenschappelijke geletterdheid. Geraadpleegd op 4 juni 2014 via http://www.pisa.ugent.be/nl/over-pisa/wat-meet-pisa/wetenschappelijke-geletterdheid Vakgroep

Onderwijskunde.

(sd).

Basisonderwijs.

Geraadpleegd

op

4

juni

2014

via

http://www.stemopschool.be/basisonderwijs Vlaamse Overheid (2008). TOS 21 - TECHNISCHE GELETTERDHEID VOOR IEDEREEN. Geraadpleegd op 27 oktober 2013 via http://www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2008p/files/0827-tos21.pdf VLOR en Vlaamse Gemeenschap, (sd). Reflectie-instrument STEM. Geraadpleegd op 23 maart 2014 via http://www.stemopschool.be/


12

Tandpasta! Onderzoekend aan de slag met kleuters: hoe en waarom?

Recommend Documents