TAKARIR
Aedes aegypti
:
nyamuk yang menularkan penyakit demam berdarah dengue melalui gigitannya
Backward chaining
:
penalaran mundur
Consultation environment
:
lingkungan konsultasi
Database
:
kumpulan
file
berhubungan
atau
tabel
yang
saling
yang disimpan dalam media
penyimpanan elektronis Data flow diagram
:
diagram aliran data
Dengue
:
demam yang disertai dengan linu pada sendi dan otot
Dengue Hemorraghic Fever :
demam berdarah dengue
Development environment
:
lingkungan pengembangan
Expert system
:
sistem pakar
Form
:
halaman pada program
Forward chaining
:
penalaran maju
Hardware
:
perangkat keras
Input
:
pemasukan data
Interface
:
tampilan pada komputer yang memungkinkan adanya interaksi antara manusia dan komputer
Login
:
proses
untuk
memasuki
menggunakan kata kunci tertentu
xi
suatu
sistem
Messagebox
:
kotak pesan
Output
:
hasil keluaran sistem
Password
:
password
Production rule
:
kaidah produksi
Pseudocode
:
langkah-langkah penyelesaian suatu program dengan
menggunakan
notasi
yang
mudah
dimengerti dan diimplementasikan ke bahasa pemrograman. Rule
:
aturan
Software
:
perangkat lunak
Source code
:
kode program yang ditulis dalam bahasa pemrograman
User Interface
:
antarmuka pengguna
Username
:
nama pengguna
xii
DAFTAR ISI
HALAMAN JUDUL ........................................................................................
i
LEMBAR PENGESAHAN PEMBIMBING .................................................
ii
LEMBAR PERNYATAAN KEASLIAN .....................................................
ii
LEMBAR PENGESAHAN PENGUJI ........................................................
iv
HALAMAN PERSEMBAHAN ....................................................................
v
HALAMAN MOTTO ....................................................................................
vi
KATA PENGANTAR ...................................................................................
vii
SARI ...............................................................................................................
x
TAKARIR ......................................................................................................
xi
DAFTAR ISI ..................................................................................................
xiii
DAFTAR TABEL ........................................................................................
xix
DAFTAR GAMBAR ....................................................................................
xx
DAFTAR KODE ..........................................................................................
xxiii
BAB 1 PENDAHULUAN 1.1
Latar Belakang …………………………………………………..
1
1.2
Rumusan Masalah ……………………………………………….
2
1.3
Batasan Masalah ………………………………………………...
3
1.4
Tujuan Penelitian ………………………………………………..
3
1.5
Manfaat Penelitian ………………………………………………
4
1.6
Metodologi Penelitian ……………………………………..........
4
xiii
1.7
1.6.1
Metode Pengumpulan Data…………………………...
4
1.6.2
Metode Pengembangan Sistem……………………….
5
Sistematika Penulisan ……………………………………..........
5
BAB II LANDASAN TEORI 2.1
2.2
Sistem Pakar ................................................................................
7
2.1.1
Struktur Sistem Pakar .....................................................
9
2.1.2
Komponen Sistem Pakar ..................................................
11
2.1.3
Metode Inferensi .............................................................
12
2.1.3.1 Pelacakan ke belakang (Backward Chaining)...
13
2.1.3.2 Pelacakan ke depan (Forward Chaining)..........
13
2.1.4
Representasi Pengetahuan..............................................
24
2.1.5
Ketidakpastian dengan Teori Certainty Factor................
15
Penyakit Demam Berdarah Dengue............................................
18
2.2.1
Penyebab..........................................................................
19
2.2.2
Gejala...............................................................................
20
2.2.3
Masa Inkubasi..................................................................
20
2.2.4
Penularan..........................................................................
21
2.2.5
Penyebaran.......................................................................
21
2.3
PDA (Personal Digital Assistant)................................................
22
2.4
Windows CE dan Pocket PC........................................................
23
2.5
Teknologi .NET............................................................................
23
2.5.1
.NET Framework...........................................................
xiv
24
2.5.2
.NET Building Block Service.........................................
24
2.5.3
Visual Studio .NET.......................................................... 25
2.5.4
.NET Enterprise Server.................................................... 25
2.6
Pemrograman Visual Basic .NET................................................... 25
2.7
Microsoft SQL Server CE.............................................................. 26
BAB III METODOLOGI 3.1
3.2
Analisis Kebutuhan Perangkat Lunak ..........................................
28
3.1.1
Metode Analisis ...............................................................
28
3.1.2
Hasil Analisis ...................................................................
29
3.1.2.1
Analisis Kebutuhan Input .................................
29
3.1.2.2
Analisis Kebutuhan Proses ...............................
30
3.1.2.3
Analisis Kebutuhan Output ..............................
30
3.1.3
Kebutuhan Antarmuka ....................................................
30
3.1.4
Analisis Kebutuhan Perangkat Lunak .............................
31
3.1.5
Analisis Kebutuhan Perangkat Keras ..............................
32
Perancangan Perangkat Lunak ....................................................
33
3.2.1
Metode Perancangan .......................................................
33
3.2.2
Hasil Perancangan ...........................................................
33
3.2.2.1
34
Perancangan Data Flow Diagram.....................
3.2.2.1.1
DFD Level 0..........................................
34
3.2.2.1.2
DFD Level 1..........................................
35
3.2.2.1.3
DFD Level 2 Pengelolaan DataPenyakit 38
xv
3.2.2.1.4
DFD Level 2 Pengelolaan Data Gejala
38
3.2.2.1.5
DFD Level 2 Pengeloaan Pengetahuan
39
3.2.2.2
Perancangan Basis Pengetahuan ......................
40
3.2.2.3
Perancangan Mesin Inferensi ...........................
44
3.2.2.4
Perancangan Tabel Basis Data..........................
47
3.2.2.4.1
49
3.2.2.5
Relasi Antar Tabel..........................
Perancangan Antarmuka ...................................
50
BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN 4.1
Implementasi Perangkat Lunak ...................................................
62
4.1.1
Implementasi....................................................................
62
4.1.1.1 Form Utama.......................................................
62
4.1.1.2 Form Login Pakar..............................................
63
4.1.1.3 Form Pakar........................................................
64
4.1.1.4 Form Gejala.......................................................
65
4.1.1.5 Form Penyakit...................................................
66
4.1.1.6 Form Pengetahuan.............................................
66
4.1.1.7 Form Tentang DBD...........................................
67
4.1.1.8 Form Diagnosa.................................................... 68 4.1.1.9 Form Hasil Diagnosa........................................... 69 4.1.1.10 Form Tentang Program .................................... 69 4.1.1.11 Form Bantuan................................................... 70 4.2
Pengujian Program................... ....................................................
xvi
71
4.2.1 Pengujian Kesalahan Pada Sistem ................................... 4.2.1.1
71
Penanganan Kesalahan Masukan Tidak Lengkap .............................................................................. 72
4.2.1.2
Penanganan Kesalahan Pada Saat Data Tidak Ditemukan............................................................ 72
4.2.1.3
Penanganan Kesalahan Masukan......................... 73
4.2.1.4
Penanganan Kesalahan Jika Belum Memilih....... 73
4.2.1.5
Penanganan Kesalahan Data Sudah Ada............. 74
4.2.1.6
Penanganan Kesalahan Data Belum Ada............. 74
4.2.2 Pengujian Kebenaran Sistem ............................................. 75 4.2.2.1
Pengujian Satu Gejala Teridentifikasi DBD....... 75
4.2.2.2
Pengujian
Satu
Gejala
Tidak
Teridentifikasi
DBD..................................................................
77
4.2.2.3
Pengujian Beberapa Gejala Teridentifikasi DBD 79
4.2.2.4
Pengujian Beberapa Gejala Tidak Teridentifasi DBD.................................................................
82
4.3
Hasil Analisis...............................................................................
85
4.4
Pembahasan Sistem.....................................................................
85
4.4.1 Kelebihan.........................................................................
86
4.4.2 Kekurangan......................................................................
86
BAB V PENUTUP 5.1
Kesimpulan ................................................................................
87
5.2
Saran ..........................................................................................
87
xvii
DAFTAR PUSTAKA
xviii
DAFTAR TABEL
Tabel 3.1 Tabel Penyakit Dan Gejala ............................................................. 43 Tabel 3.2 Tabel Pengguna .............................................................................. 47 Tabel 3.3 Tabel Gejala ................................................................................... 48 Tabel 3.4 Tabel Penyakit ................................................................................ 48 Tabel 3.5 Tabel Pengetahuan ......................................................................... 49 Tabel 3.6 Tabel Konsultasi ............................................................................. 49
xix
DAFTAR GAMBAR
Gambar 2.1 Arsitektur sistem pakar .............................................................. 10 Gambar 2.2 Pemecahan masalah pada pakar ................................................. 11 Gambar 2.3 Struktur pemecahan masalah pada sistem pakar ....................... 11 Gambar 2.4 Proses backward chaining .......................................................... 13 Gambar 2.5 Proses forward chaining ............................................................ 13 Gambar 2.6 Hirarki Pengetahuan .................................................................. 14 Gambar 2.7 Kombinasi aturan ketidakpastian ............................................... 17 Gambar 3.1 DFD Level 0 ............................................................................... 35 Gambar 3.2 DFD Level 1 .............................................................................. 36 Gambar 3.3 DFD Level 2 Proses Pengelolaan Data Penyakit ....................... 38 Gambar 3.4 DFD Level 2 Proses Pengelolaan Data Gejala .......................... 39 Gambar 3.5 DFD Level 2 Proses Pengelolaan Data Pengetahuan ................ 40 Gambar 3.6 Relasi Antar Tabel ..................................................................... 50 Gambar 3.7 Rancangan Antarmuka Form Utama ......................................... 51 Gambar 3.8 Rancangan Antarmuka Form Login .......................................... 52 Gambar 3.9 Rancangan Antarmuka Form Pakar ........................................... 53 Gambar 3.10 Rancangan Antarmuka Form Penyakit .................................... 54 Gambar 3.11 Rancangan Antarmuka Form Gejala ........................................ 55 Gambar 3.12 Rancangan Antarmuka Form Pengetahuan .............................. 56 Gambar 3.13 Rancangan Antarmuka Form Diagnosa.................................... 57 Gambar 3.14 Rancangan Antarmuka Form Hasil Diagnosa .......................... 58
xx
Gambar 3.15 Rancangan Antarmuka Form Detail Penyakit ......................... 59 Gambar 3.16 Rancangan Antarmuka Form InFormasi Penyakit ................... 60 Gambar 3.17 Rancangan Antarmuka Form Tentang Program....................... 61 Gambar 4.1 Form Utama ............................................................................... 63 Gambar 4.2 Form Login Pakar ...................................................................... 64 Gambar 4.3 Form Pakar ................................................................................ 65 Gambar 4.4 Form Gejala ................................................................................ 65 Gambar 4.5 Form Penyakit ........................................................................... 66 Gambar 4.6 Form Pengetahuan ...................................................................... 67 Gambar 4.7 Form Tentang DBD ................................................................... 68 Gambar 4.8 Form Diagnosa .......................................................................... 68 Gambar 4.9 Form Hasil Diagnosa ................................................................. 69 Gambar 4.10 Form Tentang Program ........................................................... 70 Gambar 4.11 Form Bantuan .......................................................................... 70 Gambar 4.12 Tampilan Kotak Dialog Masukan Tidak Lengkap ................... 72 Gambar 4.13 Tampilan Kotak Dialog Data Tidak Ditemukan ...................... 72 Gambar 4.14 Tampilan Kotak Dialog Jika Masukan Salah ........................... 73 Gambar 4.15 Tampilan Kotak Dialog Jika Belum Memilih .......................... 73 Gambar 4.16 Tampilan Kotak Dialog Data Sudah Ada ................................. 74 Gambar 4.17 Tampilan Kotak Dialog Jika Basis Pengetahuan Kosong ....... 74 Gambar 4.18 Form Diagnosa Satu Gejala Teridentifikasi DBD……………
76
Gambar 4.19 Form Hasil Diagnosa Satu Gejala Teridentifikasi DBD……… 77 Gambar 4.20 Form Diagnosa Satu Gejala Tidak Teridentifikasi DBD ......... 78
xxi
Gambar 4.21 Form Hasil Diagnosa Satu Gejala Tidak Teridentifikasi DBD
79
Gambar 4.22 Form Diagnosa Beberapa Gejala Teridentifikasi DBD .......... 81 Gambar 4.23 Form Hasil Diagnosa Beberapa Gejala Teridentifikasi........... 82 Gambar 4.24 Form Diagnosa Beberapa Gejala Tidak Teridentifikasi DBD
84
Gambar 4.25 Form Hasil Diagnosa Beberapa Gejala Tidak Teridentifikasi
84
xxii
DAFTAR KODE
Listing 1. Pseudocode Mesin Inferensi………………………………………… 45
xxiii
