Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013
Programma • Mbo’ers met dyslexie • Goed taalonderwijs • Specifieke begeleiding voor dyslectici
Programma • Mbo’ers met dyslexie • Goed taalonderwijs • Specifieke begeleiding voor dyslectici
Mbo’ers met dyslexie • De rol van compensatiestrategieën • Hoe ervaart een dyslectische student het lezen van een tekst? • Hoe helpen leesstrategieën ons?
Mbo’ers met dyslexie (vervolg) • Ontstaan van studieprobleem afhankelijk van: – Ernst van de lees- en schrijfproblemen – Sociaal-emotionele factoren – Mate van sociale steun – Aard van de opleiding
• Dyslexie vraagt zorg op maat
Casus: Remco (18) • Altijd veel moeite (gehad) met taal: lezen en schrijven • Remco maakt zich grote zorgen om zijn stageverslag • Lezen en schrijven niet geautomatiseerd • Compenserende lezer • Beheerst niet alle studievaardigheden • Moeite met auditieve geheugen • In de praktijk gaat het goed
Casus: Remco (18)
Programma • Mbo’ers met dyslexie
• Goed taalonderwijs • Specifieke begeleiding voor dyslectici
Begeleiding
Begeleiding
Optimaliseren/ remediëren
Compenseren
Dispenseren
Functionele geletterdheid
Werken aan taalvaardigheid • Wat is effectief taalonderwijs?
Opzet taalexperiment Voormeting (sept 2012) Startenquete
Begrijpend lezen (CITO) + Vragenlijst
TNT
Schrijftoets (CINOP /EN) + Vragenlijst
Micro-analyse lezen en schrijven
Interventie “Beter lezen en schrijven”
Monitoring
Nameting (mei 2013) Begrijpend lezen (CITO) + Vragenlijst
Schrijftoets (CINOP/EN) + Vragenlijst
Micro-analyse lezen en schrijven
In welke vorm? • Geïsoleerd • Geïntegreerd • Combinatie
Drieslag taal • Onderwijs moet simultane ontwikkeling van taal- en vakkennis nastreven • Integrale taalontwikkeling: aandacht voor taal in… – vaklessen en op stage – ondersteunende taallessen – Persoonlijke oefening en remediëring
Leesvaardigheid
Leesstrategieën: Reading Next
Docent Nederlands Wat moet de inhoud zijn van de lessen Nederlands? • Strategiegebruik • Betekenisvolle context • Woordenschat als voorspeller van begrijpend lezen • Transfer
Docent Nederlands Hoe moet de docent de lessen uitvoeren? • Activerende didactiek • Samenwerkend leren • Modeling en scaffolding
Scaffolding
Zone van Naaste Ontwikkeling
De grens van wat studenten alleen kunnen doen
Leerling Scaffolding De grens van wat studenten samen met competente anderen kunnen doen
Vertaalslag • Voorspellen – Leesdoel bepalen – Publiek bepalen
• • • •
Samenvatten Vragen stellen Verwijswoorden herkennen Tekstverbanden herkennen
Praktijkvoorbeeld • Les rondom samenvatten: – Instructie strategie – Modeling/scaffolding kernzinnen uit de tekst halen – Zelfstandig opdracht 1 t/m 3 maken
Schrijfvaardigheid
Schrijfvaardigheid • Wat mag je van mbo’ers verwachten? • Wat hebben mbo’ers nodig?
Schrijfstrategieën: Writing Next Effective elements to improve writing achievement Writing strategies
Prewriting
Summarization
Inquiry activities
Collaborative writing
Process writing approach
Specific product goals
Study of models
Word processing
Writing for content learning
Sentence-combining
Vertaalslag • Schrijfstrategieën: – Doelen helder maken – Schrijfplan maken – (gezamenlijk) schrijfproduct maken – Reviseren
Praktijkvoorbeeld • Voorbeeld schrijfplan (1) • Voorbeeld schrijfplan (2)
Samenwerking vak- en taaldocenten • Samenwerking verloopt moeizaam (?) • “De grootschalige evaluatiestudies van geïntegreerd taal/vakonderwijs laten bescheiden positieve resultaten zien. Taalzwakke leerlingen en tweede-taalleerders in de geëvalueerde programma’s gingen vooruit en meer vooruit dan leerlingen in de controleklassen. Maar zij gingen vrijwel nooit sneller vooruit dan leerlingen die al een goede competentie in de schooltaal hadden.” Bron: Elbers, E. (2012). Taalvaardigheid en vakonderwijs. De stand van de kennis. Presentatie tijdens Taalcoach academie. Utrecht: Universiteit van Utrecht
Vakdocent • Leesstrategieën • Schrijfstrategieën • Randvoorwaarden: – Communicatie – Prioriteiten stellen – Beleid
Programma • Mbo’ers met dyslexie • Goed taalonderwijs
• Specifieke begeleiding voor dyslectici
Voorstructureren • • • •
Geef structuur van de les/activiteit/instructie Visualiseer instructie Ondersteun het maken van aantekeningen Bied breder kader (doelgericht werken)
Oplossingsgericht werken
Oplossingsgericht werken
Lesmaterialen • www.goedtelezen.nl
Casus: Remco (18) • Altijd veel moeite (gehad) met taal: lezen en schrijven • Remco maakt zich grote zorgen om zijn stageverslag • Lezen en schrijven niet geautomatiseerd • Compenserende lezer • Beheerst niet alle studievaardigheden • Moeite met auditieve geheugen • In de praktijk gaat het goed
Hartelijk dank voor uw aandacht!
[email protected]
