Studiereis A Eskwadraat. Portugal. Prêt-à-Port

Studiereis A–Eskwadraat Portugal

Prêt-à-Port

Studiereis: Portugal

Inhoudsopgave Voorwoord Lieke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

Voorwoord Nikki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

Frans Snik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Hans Philippi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

Algemene informatie Portugal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Portugese keuken Portugese taal

8

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Praktische informatie Gegevens hostels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Gegevens vliegreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Noodnummers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Paklijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Medisch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Programma en steden Dagprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Lissabon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Sintra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Porto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

1


Voorwoord Lieke Olá viajantes, Na lang wachten is het dan bijna zover: we gaan naar Portugal! Net zoals voor velen van jullie, is het voor mij de eerste keer dat ik meega op studiereis. Heel bekend met het fenomeen “studiereis” ben ik dan ook niet. Waar ik ondertussen wel heel bekend mee ben geworden is Portugal zelf. Na al ruim een half jaar intensief bezig te zijn met het organiseren van de reis, heb ik het idee dat ik nog nooit, voordat ik op reis ging, zoveel van een land wist als nu. Op het moment dat wij, de reiscommissie, besloten om naar Portugal te gaan, waren wij vooral bekend met de portkelders en de fadomuziek. Het is dan ook niet zo gek dat de meeste mensen Portugal hiermee associëren, maar gaandeweg, als je dit land beter gaat bestuderen, kom je er achter dat het over nog veel meer bijzondere eigenschappen beschikt. Zo zijn veel kerken, huizen en treinstations in Portugal versierd met azulejos, gepolijste en geschilderde tegeltjes, deels bestaand uit Delfts blauw. De Portugezen zelf zijn ontzettend vriendelijk en gastvrij en zeer enthousiast als het gaat om een groep van 40 Nederlanders die graag een bezoek brengen aan hun land. Hoewel zij heel anders leven dan wij, en alles liever op het laatste moment nog regelen, heeft hun enthousiasme zeker bijgedragen aan het feit dat ik ontzettend uitkijk naar de reis. Hierbij wil ik jullie dan ook alvast heel veel plezier wensen in Portugal. Hopelijk wordt het een reis om nooit te vergeten! Boa viagem, Lieke van Schaijk Voorzitter Reiscommissie 2009-2010: Portugal “Prêt-à-Port”

2


Voorwoord Nikki Tijdens het verdelen van de taken binnen het bestuur in de laatste zomervakantie toen we nog allemaal jong en onwetend waren is het zo gekomen dat ik de wintersportreis zal organiseren en Charley de studiereis. Het is jammer dat ik nu niet mee kan (geld, geld, geld), al helemaal nu ik weet dat deze naar Portugal vertrekt. Zelf ben ik er één keer geweest. In 2001, met m’n ouders nog. We zijn toen ook naar het platteland geweest, maar Porto en Lissabon deden mij als in een gehucht geboren stadsmens toch veel meer. Portugal lijkt soms het zielige broertje van Spanje. Weggestopt op het Iberisch schiereiland in een andere tijdzone. Spanje, vroeger de grote veroveraar en nu het populaire vakantieland, dominerend op politiek en sportief gebied. Wat ik van Portugal echter heb gezien is zeker niet minderwaardig en het bezoeken meer dan waard. Het heeft een rijke cultuur, vriendelijke bevolking en natuurlijk port. Dat het een minder populair vakantieland is, maakt het ideaal voor een gezamenlijke reis. Een nog nooit bezocht land heeft immers meer aantrekkingskracht op de immer nieuwsgierige student, dan een bekende bestemming. Nieuwe plaatsen bezoeken maakt de mensen wijzer dan het lezen van studieboeken als we de filosofen van de Chinese oudheid tot de Floortje Dessings van vandaag mogen geloven. Zelf vind ik ronddwalen op een onbekende plek heerlijk, maar dan bekruipt nadien je toch het onplezierige gevoel dat je een hoop moois gemist hebt. Deze studiereis is daarom uiterst zorgvuldig gepland en de commissie heeft een gevarieerd programma weten samen te stellen, waardoor je toch beperkte tijd goed benut wordt. Een mix van cultuur, sport en gezelligheid zal je voorgeschoteld krijgen. Maar, het moet de naam ‘studiereis’ natuurlijk wel verdienen. Daarom mochten ook de bezoeken aan twee universiteiten niet ontbreken. Een interessante ervaring die je niet opdoet als gewone toerist. Wellicht dat het je inspireert bij de keuze van een vervolgstudie over onze landsgrenzen heen te kijken of je juist des te blijer maakt dat je studeert aan Universiteit Utrecht. Ik verwacht dat de reis zal slagen in het brengen van zowel vertier als verdieping. Naar mijn idee de perfecte combinatie – een weekje geen college, maar toch niet stil blijven zitten. Een geslaagde reis dus. Of ik hier nu blij van word, terwijl ik zelf niet mee kan? Het is spijtig voor mij, maar ik wens iedereen die er wel bij is vanzelfsprekend veel plezier. Nikki Bisschop Voorzitter A–Eskwadraat 3


Frans Snik Portugal... maar dan zonder ugal Port... da’s ongeveer mijn enige band met Portugal. Ik ben er nog nooit geweest en ik spreek de taal niet. Het schijnt er lekker warm te zijn, maar dan weer niet in maart. Ik heb dus ook geen idee waarom de commissie mij heeft gevraagd om mee te gaan met de studiereis naar Portugal. Maar goed, ik klaag niet. Dan kan ik fijn een diepgravend onderzoek naar port opzetten, en wie weet wordt het ook nog gezellig. De eerste twee wapenfeiten van de commissie waren het inplannen van de stapavonden en het recruteren van EHBO’ers. Het ambitieniveau ligt kennelijk hoog. Mijn naam is dus Frans Snik en ik ben een alcoho... ehm... ik drink wel eens port. In het dagelijks leven werk ik bij het Sterrekundig Instituut Utrecht aan allerlei instrumenten die polarisatie kunnen meten. Dat heb ik natuurlijk van kinds af aan al willen doen en daarom ben ik destijds Technische Natuurkunde gaan studeren in Eindhoven. Op een gegeven moment kwam de tijd om deze keiprachtige stad te verlaten voor een buitenlandse stage en toen ben ik maar naar Hawaï gegaan. Om de zon waar te nemen. Met een telescoop dus. Ze vertelden me daar dat ik zulk soort onderzoek ook in Utrecht had kunnen doen. Vervolgens ben ik in Utrecht gaan afstuderen op een instrument voor de Dutch Open Telescope op La Palma (Canarische Eilanden). Daarna ben ik ook gaan promoveren in Utrecht op een aantal verschillende sterrenkundige instrumentatieprojecten: in Arizona (VS), in Chili en rond Mars en Jupiter. En na mijn promotie vorig jaar blijf ik nog steeds in Utrecht om nog lekker meer instrumenten te ontwikkelen. Al deze instrumenten zijn polarimeters: ze meten polarisatie. Polarisatie van sterlicht kan bijvoorbeeld gecreëerd worden door magneetvelden. Op de zon zijn zulke magneetvelden in de vorm van zonnevlekken erg prominent maar tegelijk onbegrepen. Polarimetrie is de enige manier om quantitatieve metingen te doen aan magnetische fenomenen op de zon en dit is één van de specialismes van onze groep. De volledig autonome Utrechtse zonnetelescoop S5 T met polarimeter en spectrograaf zal in de loop van 2010 in werking worden gezet. Deze expertise passen we nu ook toe op andere magnetische sterren. Zelfs met de beste telescopen kunnen we geen gedetailleerde opnames maken van steroppervlakken, maar met behulp van polarimetrie kunnen we nu wel indirecte waarnemingen doen aan “sterrevlekken”. Daartoe hebben we een nieuwe uitbreiding gemaakt voor het beroemde instrument HARPS, dat al bijna 100 exoplaneten heeft gevonden.

4


Ook licht dat verstrooid wordt door kleine deeltjes is sterk gepolariseerd, bijvoorbeeld het licht van de blauwe hemel. Het blijkt zelfs dat polarimetrie de enige methode is om van afstand allerlei eigenschappen van die deeltjes onambigu te meten. Dat is erg nuttig om bijvoorbeeld van fijnstof te weten te komen of het gevaarlijk is voor de gezondheid. Bovendien zijn zulke stofdeeltjes ook belangrijk voor het remmen of juist versterken van het broeikaseffect. Dus gaan wij stofdeeltjes bestuderen in de atmosfeer van... Mars en Jupiter. We hebben een nieuw soort polarimeter ontwikkeld (SPEX) die erg geschikt is voor ruimtemissies. We zullen SPEX ook inzetten voor metingen van de aardatmosfeer, al is dat wel erg maatschappelijk relevant voor sterrenkundigen... De grote nieuwe uitdaging waar we nu mee bezig zijn, is het meten van atmosferen van aardachtige planeten rond andere sterren. Zulke planeten zijn erg moelijk waar te nemen en we hebben er een nieuwe telescoop voor nodig met een hoofdspiegel van 42 meter diameter. En dan hebben we nog een boel trucs nodig om het hoge contrast (∼10−10 ) tussen ster en planeet te overbruggen. U raadt het: polarimetrie biedt wederom uitkomst. Het sterlicht is namelijk grotendeels ongepolariseerd terwijl het verstrooide licht aan de planeetatmosfeer sterk gepolariseerd is. Slim filteren voor polarisatie biedt niet alleen de mogelijkheid om exoplaneten te ontdekken, maar levert bovendien veel informatie op over de planeet. Over de aanwezigheid van water, zuurstof, wellicht bladgroen. Polarimetrie is dus een veelbelovende techniek om buitenaards leven te vinden. Daarnaast houd ik van hobby’s. Laat me dit stukje ook een beetje nuttig afsluiten. Aangezien het mijn taak is om jullie door het wetenschappelijke deel van deze reis te slepen, hierbij alvast wat instructies. • Tijdens praatjes en rondleidingen altijd lief glimlachend je hoofd knikken en “very interesting...” mompelen, ook al ben je superbrak en snap je er geen hol van. • Als je de behoefte voelt om indruk te maken, vraag dan “Zeg, hoeveel spectrale resolutie / decimalen achter de komma / opgerolde dimensies / milliKelvins / teraflops / vaten port per dag kan deze opstelling nou helemaal?” en je hebt weer een paar minuten gewonnen. En wat er ook gebeurt, vraag NOOIT: • • • •

“Heeft dit nou ook nog maatschappelijk relevantie?” “Hebben jullie verder ook een sociaal leven?” “Hoort die dooie kakkerlak ook bij de opstelling?” “Waar blijft de port?” 5


Hans Philippi Waarom ik meega naar Portugal? Laten we het anders stellen. Als je de gelegenheid krijgt om in gezelschap van een kleine veertig studenten een prachtig land en twee fascinerende steden te bezoeken, sterker nog, als je daartoe persoonlijk uitgenodigd wordt, hoe zou je het dan in je hoofd halen om dat niet te doen? Mijn naam is Hans Philippi. Ik ben 49 jaar oud, getrouwd met Lisette en heb een zoon Stefan (17) en een dochter Karen (14). Geboren en getogen in de stad waar ik in 1978 ging studeren en nu nog steeds werk. Om te wonen hebben we een dorp in de beboste en heuvelachtige oostelijke hoek van de provincie Utrecht gekozen: Veenendaal. Ik ben begonnen als natuurkundestudent. Een jaar daarvoor was een nog jonge Gerard ’t Hooft te zien geweest in het populair wetenschappelijke programma "Sleutel tot het Heelal van Nigel Calder". Volgens mij heeft die uitzending heel wat scholieren met een exacte interesse naar Utrecht gehaald. Als informaticus is mijn fascinatie voor de natuurkunde gebleven, hoewel ik niet verder kom dan af en toe een populair wetenschappelijk boek. De wiskunde bleek mij echter beter te liggen, dus dat werd mijn hoofdstudie. De kennismaking met Fortran wekte mijn belangstelling voor de informatica. Na mijn kandidaatsexamen vulde ik mijn bijvak en afstudeerfase in met informatica. Het paste ook wel bij het tijdsbeeld: door de economische crisis begin jaren tachtig die in mijn beleving nog wat heftiger was dan de huidige, was de arbeidsmarkt verre van rooskleurig. Informatica was een soort toverwoord waarmee je jezelf aantrekkelijk kon maken voor werkgevers. Na een verblijf van anderhalf jaar bij Océ-Van der Grinten kreeg ik van Jan van Leeuwen de mogelijkheid om in Utrecht het onderwijs op het gebied van databasesystemen op te zetten. Dat vond ik erg leuk. Gezien het grote aantal afstudeerders voorzag dit meer praktische aandachtsgebied in een behoefte naast de algoritmen van Jan en de grammatica’s van Doaitse. Maar genoeg over werk. Als ik lezen en het beluisteren van muziek (van Bach tot Radiohead) als interesse aanduid, kun je stellen dat fietsen mijn passie is. Als lid van Axa-Valleirenners rijd ik ’s zomers met de racefiets wekelijks lange tochten door de Betuwe of over de Veluwe. In deze tijd van het jaar zijn de bossen het terrein voor mijn noppenbanden. Gebieden met echte hoogteverschillen zijn natuurlijk nog veel spannender dan Nederland. Het aantal bedwongen bergpassen gaat richting honderd. In Portugal heb ik nog nooit gefietst, dus dat land staat hoog op mijn verlanglijstje. Is er nog iemand die zin heeft om de heuvels rond de Douro per mountainbike te verkennen? 6


Lissabon en Porto zijn twee steden die veel te bieden hebben. Ik ben een uitgesproken liefhebber van port, dus de mogelijkheid om ter plekke proefervaringen op te doen lijkt mij geweldig. De combinatie van cultuur, natuur en dit gezelschap zorgen ervoor dat ik heel veel zin heb in deze reis. Oh ja, en wetenschap natuurlijk.

7


Portugal ‘Portugal’, het land waar de Atlantische Oceaan Europa ontmoet. Zo stelt dit Zuid-Europese land zichzelf voor. De oceaan heeft een grote invloed gehad op Portugal, misschien meer dan elders. Men heeft het dan ook wel over de ‘Portugese eigenheid’. Het is een zeevaardersland bij uitstek, dat veel van zijn geschiedenis en zijn mythes dankt aan de oceaan. Portugal is een relatief klein land (ongeveer 1/5e van Spanje), maar het is wel een van de oudste landen van Europa. Doordat Portugal redelijk geïsoleerd ligt, werd het nauwelijks betrokken bij de talrijke politieke omwentelingen die de rest van Europa vorige eeuw trof. Misschien komt het wel hierdoor dat Portugal zo vaak verbaast door zijn diversiteit en door de talrijke schatten die je er kan ontdekken. Portugal wordt een steeds populairdere vakantiebestemming, dankzij zijn zonnige maar gematigde klimaat, de kostbare overblijfselen uit het verleden en de quasi legendarische, maar ook heel reële gastvrijheid van zijn bewoners.

Geschiedenis Ergens tussen de 9e en 7e eeuw voor Christus vestigden de Feniciërs en daarna de Grieken zich op het Iberisch schiereiland, daarna kwamen de Carthagers (3e eeuw v. Chr.) en de Romeinen (139 v. Chr.), die de streek romaniseerden. In de 5e eeuw v. Chr. vielen de barbaren het land binnen en er bleef niks van de mooie Romeinse steden over. In 711 vestigden de Moren uit Noord-Afrika zich onder andere in het latere Portugal, wat het begin was van een voorspoedige periode. Al snel groeide onder de christenen echter de wens om hun land te heroveren, en veel Franse edelen - waaronder Hendrik van Bourgondië - namen deel aan de ‘kruistocht’. Hendrik wordt graaf van Portugal en zijn zoon Alfonso Henriques roept, nadat hij de Moren definitief heeft verslagen, zichzelf in 1143 uit tot koning van Portugal. Hij sticht het Bourgondische koningshuis, dat tot 1383 zal regeren. Van 1297 tot nu behoudt Portugal ongeveer dezelfde grenzen, wat uniek is. Het eind van de 14e eeuw wordt gekenmerkt door talrijke conflicten met Castilië. Na de dood van de laatste Bourgondiër, wordt de grootmeester van de orde van Avis in 1385 uitgeroepen tot koning João I. Het Huis van Avis zal twee eeuwen regeren en brengt het land roem en rijkdom. Met Hendrik de Zeevaarder begint een reeks van ontdekkingsreizen; in 1460 wordt de zeeroute naar Kaap de Goede Hoop ontdekt, waarna ook de zeeroutes naar India (1498), Brazilië (1500) en China (1540) worden ontdekt. 8


Portugal staat aan het hoofd van het grootste koloniale rijk van het Westen. Uit de ontdekte landen worden talrijke rijkdommen aangevoerd. Dit rijk blijft bijna vijf eeuwen bestaan en is het laatste koloniale imperium dat instort, tijdens de Anjerrevolutie in 1974. Aan al deze voorspoed komt echter eind 16e eeuw een eind en in 1580 wordt Filips II van Spanje uitgeroepen tot koning van Portugal. Hij probeert van Portugal een Spaanse provincie te maken. De Portugese edelen komen in opstand, en in 1640 wordt Portugal weer onafhankelijk, maar het gaat niet veel beter met het land. De hulp van Engeland wordt ingeschakeld. In 1807 vallen de legers van de Franse keizer Napoleon Portugal binnen, waarop de koninklijke familie naar Brazilië vlucht. Engeland slaagt er een jaar later in Portugal te heroveren. In 1822 eist Brazilië zijn onafhankelijkheid op, wat belangrijke gevolgen heeft voor de Portugese economie. De hele 19e eeuw bleef het onrustig in Portugal, door de voortdurende strijd tussen liberalen en monarchisten. Ook de eerste helft van de 20e eeuw was allesbehalve rustig. Koning Carlos I wordt vermoord en twee jaar later wordt zijn opvolger van de troon gestoten. Er wordt een republiek uitgeroepen, maar in 1926 wordt opnieuw een staatsgreep gepleegd. Antóni Salazar ontwikkelt zich tot de grote man en wordt in 1932 premier. Hij houdt Portugal tot 1968 in een ijzeren greep: hij zorgt voor monetaire stabiliteit en laat grote werken uitvoeren, maar heeft ook een dictatoriaal regime. In 1960 begint Salazar aan een absurde militaire politiek in Afrika. Dit leidt tot de isolatie van Portugal en een vijftien jaar lange koloniale oorlog. Veel jongeren emigreren en na de dood van Salazar komt de zwakke Caetano aan het roer. Het land stevent onverbiddelijk op de ondergang af. Op 25 april 1974 wordt een vrijwel geweldloze linkse militaire staatsgreep gepleegd: de Anjerrevoluitie. Het volk juicht en verbroedert met de soldaten, die van pure vreugde een rode anjer in de loop van hun geweer stoppen. Portugal viert feest. Er komt een president en er vinden velen hervormingen plaats. In 1975 wordt het Portugese rijk overzee in Afrika onafhankelijk verklaard door Portugal. Hierna komen velen Portugezen uit de koloniën terug naar Portugal en de economie bloeit op. Het land doet er alles aan om te voldoen aan de eisen van de EU en wordt dan ook in 1986 lid. Portugal lanceert ook een cultureel offensief, dat het buitenlandse beeld moet verbeteren, met als hoogtepunt de Expo’98. Tijdens het EK voetbal in 2004 kan het land zich nog meer ontwikkelen en openstellen voor de rest van Europa en ook in dat jaar wordt Portugal voorzitter van de Europese Commissie. In januari 2006 wordt Anibal Cavaco Silva tot president verkozen en wordt de strijd aangegaan tegen de werkloosheid door het opzetten van grote in9


frastructuurprojecten. Overal verrijzen nagelnieuwe winkelcentra. . . Portugal wordt met de dag moderner!

Geloof Portugezen zijn over het algemeen katholiek. Portugal is een zeer gelovig land, veel Portugezen gaan nog trouw elke zondag naar de kerk. Toch zijn dit er de laatste jaren minder dan vroeger. Sekten als Jehova’s getuigen en een aantal Braziliaanse sekten krijgen ook steeds meer aanhangers in Portugal. Dit tot groot verdriet van de priesters, die Europa en de sociale en economische vooruitgang de schuld geven van de achteruitgang van de katholieke kerk. Dit heeft echter ook te maken met het scheiden van de Kerk en de Staat in 1976. Verder schat men dat er in Portugal 15.000 moslims wonen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog konden veel Poolse joden worden gered van deportatie door naar Portugal te vluchten. Vandaag leven nog enkele duizenden joden in Portugal.

Architectuur De romaanse stijl was in de 12e eeuw overheersend in Portugal, onder de invloed van Hendrik van Bourgondië. Het was vooral een reactie tegen de Moren (de islamitische bevolking in het middeleeuws Spanje), zeker in het noorden van Portugal. Deze ‘proteststijl’ geeft een gevoel van stevigheid, met rechte lijnen zoals in stoere burchten. De gebouwen bestonden vaak uit graniet, zonder overbodige versierselen. Aan het eind van de 13e eeuw ontwikkelde zich de gotische stijl. De gebouwen zijn grotendeels geïnspireerd door de Franse bouwkunst. De muren zijn hoger, er komt meer licht binnen, de fundamenten zijn nog steviger en de versieringen zijn veel fijner dan de romaanse. In 1495 besteeg koning Manuel I de troon, ten tijde van de grote ontdekkingsreizen, en naar hem is de zogenaamde Manuelstijl genoemd. Deze stijl, die ergens tussen de gotiek en de renaissancestijl zweeft, werd door de Franse architect Boytac ontwikkeld. De stijl bezit echter ook heel eigen kenmerken: in tegenstelling met de strakke lijnen van de gotiek zijn manuelijnse zuilen tot spiralen gedraaid en hebben de gewelven dikke nerven. Er werden ook veel maritieme elementen in gebruikt, zoals scheepstouwen en ankers, maar ook veel exotische fauna en flora en natuurlijk het kruis van de Christusorde. Deze stijl symboliseerde de nieuwe rijkdom van het land, maar met het verdwijnen van koning Manuel I, verdween voor een groot deel ook deze stijl.

10


Na de renaissance beleefde de barok zijn bloeitijd, aan het eind van de 17e en in de 18e eeuw, op het moment dat Portugal opnieuw onafhankelijk werd. De versieringen werden steeds talrijker en weelderiger, en de architectuur kwam steeds meer in de richting van de rococostijl. Dit was ook de tijd van de talha dourada, het vergulde houtsnijwerk dat vooral in kerken terug is te vinden. Azulejos Niet alleen in Nederland bestaat Delftsblauw, ook in Portugal komt deze kunstvorm voor. Azulejos vormden rond de 15e eeuw een trend in de kunst. De blauw beschilderde tegeltjes waren in huizen, kerken en zelfs in treinstations te zien. Het woord “azulejo” is afgeleid van het arabische woord al zulay, wat zellige, oftewel gepolijste steen betekent. De tegeltjes waren niet alleen mooi om naar te kijken, ze waren ook een goede isolator voor bijvoorbeeld huizen. Veel azejulos zijn historische en culturele werken voor de Portugese geschiedenis. De kunstvorm werd via Spanje, door de Moren naar Portugal gebracht. In de 2e helft van de 17e eeuw werd Delftsblauw in Portugal geïntroduceerd door de toenemende vraag naar gepolijste tegeltjes. De werkplaats van Jan van Oort en Willem van der Kloet creëerde grote tegels met historische scènes voor rijke Portugese cliënten. In 1715 werd de import van Delftsblauw in Portugal stopgezet.

Fado Fado muziek is in de arme wijken van Lissabon ontstaan. Het werd vroeger door schippers gezongen. Fado muziek had toen vaak lange treurige melodieën en teksten die over de reizen op zee gingen. Later werd Fado muziek in kroegen en bordelen gezongen. Pas rond 1900 werd fado muziek meer dan muziek voor de armen, en werd de stijl geaccepteerd. Tijdens de burgeroorlog werd het volk rustig gehouden met de zogenaamde drie F‘s : Futebol, Fatima en Fado. De naam fado is dan wel toepasselijk, het betekent namelijk lot in het portugees. Maar na de revolutie in 1974 was er met fado geen droog brood meer te verdienen. De fadista‘s werden namelijk geassocieerd met dictatuur. Pas in het begin van de jaren negentig werd fado weer populair met een nieuwe generatie. De klassieke uitvoering van fado wordt tegenwoordig gezien als een fadista met een guitarra, een portugeese gitaar, een viool en een bas. Dit is eigenlijk de samenstelling die tijdens de dictatuur populair was. In moderne fado muziek is de samenstelling echter niet vast. Er zijn twee grote stromingen van fado, die uit de stad Lissabon en die uit de stad Coimbra. De stijl uit Lissabon is het populairste.

11


Beroemde Portugezen Hendrik de Zeevaarder: was de derde zoon van koning João I van Portugal en hoewel zijn bijnaam anders doet vermoeden, was hij zelf geen groot reiziger. Hij was een denker en de organisator van grote ontdekkingsreizen. De slag bij Ceuta, een Moorse stad in het noorden van het huidige Marokko, tegen de moslims, was het begin van zijn carriére. Daarna vestigde hij zich in het fort van Sagres, in het uiterste zuiden van Portugal, dat door Ptolemeus als een ‘heilig voorgebergte’ werd beschouwd. Hij woonde hier 40 jaar en vanaf deze plaats organiseerde hij de eerste Portugese zeereizen naar het onbekende. Hij was een eenzaam denker en leefde als een monnik. In zijn manier van werken was hij koppig, methodisch en modern. Hij veranderde zijn hof in een onderzoekscentrum, een navigatie-instituut en een scheepswerf. Terwijl de rest van Europa verscheurd werd door conflicten, kwamen geleerden, astronomen en zeelui uit allerlei windstreken naar hem toe. Het doel was om de westelijke kust van Afrika te verkennen. Dankzij hem werd het karveel ontworpen. Dit kleine schip kon een twintigtal mensen vervoeren, tegen de wind in varen, was sneller en kon in verhouding meer vracht vervoeren. Na de dood van Hendrik werden door zijn opvolgers de ontdekkingsreizen voortgezet en zij maakten het mogelijk dat de Portugezen uiteindelijk de eerste waren op de wereldzeeën. Vasco da Gama: onder leiding van commandant Vasco da Gama legden op 22 mei 1498 vier Portugese karvelen aan in Calicut, aan de zuidwestkust van India. Hij was de eerste die over zee van Europa naar India reisde. Zo werd de weg veroverd naar goud, specerijen, bepaalde geneesmiddelen, zijde en edelstenen. Deze ontdekking had onmiddellijk positieve gevolgen voor de Portugese economie: in 1503 was peper vijf keer goedkoper in Portugal dan in Venetië. Zijn graf bevindt zich nu in het Jéronimosklooster in Lissabon. Fernão de Magalhães of Magellaan: werd in 1480 geboren en had waarschijnlijk het meeste lef van alle Portugese ontdekkingsreizigers. Hij was de eerste Europeaan die de Grote Oceaan overstak en dus de eerste zeevaarder uit de geschiedenis die een reis rond de wereld maakte, al kon hij zijn reis niet voltooien. Op 20 september 1519 vertrok hij met vijf schepen en aan boord 265 mannen van Sanlucar, richting Braziliaanse kust en het zuiden van het huidige Argentinië. Ondanks de vele tegenslagen kwamen op 8 september 1522, dus drie jaar na hun vertrek, 18 mannen aan in de haven van Sevilla.

12


Portugese keuken In Portugal vind je ontelbare eethuisjes en eenvoudige restaurantjes, maar je hebt er ook grote restaurants. Als je geregeld in die kleine restaurantjes eet, word je portemonnee niet te veel geplunderd, vooral ook omdat de porties vaak zo groot zijn dat je rustig één schotel voor twee personen kunt bestellen. De Portugese keuken is een erg lekkere keuken en kent evenveel varianten als er streken, steden, seizoenen, maanden en feesten zijn. De drie hoofdmaaltijden van de dag heten: o pequeno almoço (ontbijt), o almoço (lunch) en o jantar (diner). De lunch wordt tussen 13.00 en 15.00 geserveerd, het avondeten tussen 20.00 en 22.00. In de meeste restaurants staat minstens één tv, meestal afgestemd op een soap of een voetbalwedstrijd. De meeste restaurants bieden hun gerechten in een halve portie “mei-dose” (vaak genoeg voor één persoon) en een hele portie “dose” aan. Dit wordt meestal niet gemeld op de vertaalde menukaarten voor toeristen, maar staat wel op de Portugese kaarten. Als je niet aangeeft welke portie je wilt, krijg je automatisch een ’dose’. Altijd goed als je gróte honger hebt! Tips bij het bestellen: - Kies een dagschotel (prato do dia) als dit mogelijk is. Vaak goedkoper, gaat meestal sneller en de ingrediënten zijn vaak verser. - De borrelhapjes (petiscos) en het brood die je aangeboden krijgt voor een maaltijd worden bijna altijd apart aangerekend. Als je niet van plan bent om deze te eten, kun je beter meteen aan de ober vragen of hij het weg wil halen, dan hoef je het niet te betalen. - Op sommige menukaarten zul je ’refeição completa’ of ’ementa turistica’ zien staan. Dit is een menu met soep, een hoofdgerecht, een drankje en vaak ook koffie na.

Specialiteiten Veel gerechten zijn oorspronkelijk uit Alentejo afkomstig, maar in Lissabon en ook elders inmiddels echte klassiekers. Het trio van de kruiden peterselie, munt en koriander zul je in bijna alle soepen en ragouts tegenkomen. Hieronder nog enkele Portugese specitaliteiten: Açorda alentejana: brood, eieren, olie, knoflook, fijngehakte koriander, zout en water Bacalhau: men zegt dat er wel 365 manieren zijn om stokvis (gedroogde kabeljauw) te bereiden. Voor de kleinere honger tussendoor: in vrijwel ieder 13


café vind je heerlijke stokviskroketten. Vraag naar ‘bolinhos de bacalhau’ of ‘pastéis de bacalhau’. In restaurants vind je onder meer bacalhau cozido (gekookt), assado (gebakken), assado na brasa (geroosterd op houtskool) en a Bràs (stokvis, ui, fijngesneden aardappelen, geporcheerde eieren, zwarte olijven en peterselie). Caldeirada: soort vissoep, welke verschilt per streek. Het is meer een hoofdgerecht dan een voorgerecht. Frango ne Púcara: kleine kip, gestoofd in een pan van aardewerk met ham, tomaten, sjalotten, boter, mosterd, knoflook, port, jenever, witte wijn en kruiden. Feijoada de choco: rode bonen met pijlinktvis. Cozido a Portuguese: soort hutspot. Cataplana: typisch Portugese schotel van koper waarin men allerlei groenten kan stoven. Gebakjes: als je na de middag honger krijgt, stap dan een ‘pastelaria’ binnen, waar je kunt smullen van zoete gebakjes met de leukste namen, zoals ‘Toucinho-do-Céu’ (spek uit de hemel), ‘Papos-de-anjo’ (engelenmaag) en ‘Barriga-de-freira’ (nonnenbuik). Een zeer grote pastelaria vind je aan de Rua de Belém. Hier kun je genieten van een ‘Pastel de Belém’. Dit is een soort zoet bladerdeegtaartje, een zeer beroemd taartje zelfs. Veel desserts bevatten veel eigeel, omdat de kloosternonnen vroeger veel eiwit nodig hadden als stijfsel voor hun kappen en ze konden het overgebleven eigeel moeilijk weggooien.

Dranken Wijnen De Portugese wijnen zijn onterecht miskend, want ze zijn van een zeer goede kwaliteit. Het zijn typische wijnen, vaak met een hoger alcoholpercentage dan de Franse. De wijnen worden doorgaans in zeer kleine hoeveelheden geproduceerd, waardoor de smaak sterk verschilt van streek tot streek. Een zeer beroemde wijn is de Moscatel: Dit is een zoete witte wijn, afkomstig uit een gebied iets onder Lissabon. De Moscatel wordt meestal als aperitief gedronken, maar soms ook als dessertwijn. Andere alcoholische dranken Een paar andere beroemde alcholische dranken in Portugal zijn: Amarguinha: De Amarguinha is een heel zoete amandellikeur die typisch is voor de Algarve (in het zuiden van Portugal). 14


Ginja: Dit is een drankje op basis van morellen (een zure kers, ook wel kriek genoemd), dat je in bijna alle cafés van Lissabon kunt krijgen. Het drankje wordt als aperitief geschonken, het is heel zoet en wordt vaak geschonken met een kers op de bodem. Bier Ook kent Portugal een paar nationale bieren: Sagres: Dit is het bekendste bier van Portugal en is blond of roodachtig. Bestaat ook in ’stout’ en smaakt dan een beetje als Guinness. Super Bock: Dit bier is tijdens het EK in 2004 in Portugal erg beroemd geworden onder Engelse voetbalsupporters. Het bestaat in lager en stout. Cristal: Een blond bier. Imperial: Een blond bier, welke vaak als tapbier wordt gebruikt. Van de tap vraag je om ‘uma loira’ (een pilsje) of ‘uma lourinha fresquinha’ (een koud pilsje). De ‘pinochet’ is bier met 7-up, bier met een scheutje bessensap heet ‘tango’. Portwijn Deze zoete rode, witte of rosé wijnen groeien in de vallei van de BovenDouro, zo’n 100 km ten oosten van Porto. Hier zijn zo’n 25.000 wijnbouwers actief om een twintigtal druivensoorten te telen, zowel witte als blauwe. Portwijn dankt zijn unieke eigenschappen aan de bodemgesteldheid en het klimaat enerzijds en de verouderingsprocessen anderzijds. Anders dan bij gewone wijn wordt het gistingsproces van het druivensap bij portwijn al vroegtijdig gestopt, door ongeveer één deel brandewijn op vier delen wijn toe te voegen. Het alcoholpercentage is dan 19 tot 22%. Later wordt de port voorzien van een echtheidscertificaat, waarna het wordt overgebracht naar Vila Nova de Gaia, een stad ten zuiden van Porto op de zuidoever van de Douro, waar de wijn kan rijpen. Hier vind je ook alle portwijnkelders. Er bestaan twee grote groepen portwijn: de blend en de vintage port. De blend wordt gemaakt op basis van verschillende, in houten vaten gerijpte wijnen. Blends worden samengesteld uit een twaalftal druivensoorten. De vintage port kan alleen worden gemaakt in jaren met een uitzonderlijke oogst, omdat deze portwijn niet uit een mengeling van wijnen bestaat. Ze kunnen 10, 20, 30 jaar of zelfs wel ouder zijn. Port mag alleen in flessen verkocht worden, de zogenaamde ‘port van het vat’ is dus geen echte port.

15


Koffie De Portugezen drinken de hele dag door koffie, in alle mogelijke variaties, met of zonder melk. • Een bica is een kopje sterke koffie (espresso). Als je hem ‘com cheirinho’ besteld, krijg je er een scheutje brandewijn bij, als je een grotere kop wilt, vraag dan naar ‘bica cheia’. • Een carioca is een kopje ‘slappere’ koffie. • Een garoto is een kopje koffie met melk. Als je ‘claro’ bestelt, krijg je veel melk, bij ‘escuro’ een beetje melk. • Een galão is koffie met melk, geserveerd in een glas.

16


Portugese taal De basis Nederlands ja nee misschien alstublieft (verzoek) alstublieft (aanreiken) dank u wel (als man) dank u wel (als vrouw) hartelijk dank

Portugees sim não talvez por favor aqui está obrigado obrigada muito obrigado/a

geen dank neemt u mij niet kwalijk het spijt mij ik spreek geen Portugees ik versta u niet spreekt u Duits/ Engels/ Frans?

de nada desculpe sinto muito não falo português

ik ben Nederlander/Nederlandse hoe spreek je dit uit?

sou holandês/ holandesa como se pronuncia isto? pode traduzir isto para mim?

kunt u dit voor mij vertalen?

não o entendo Fala alemão/ inglês/ francês?

Uitspraak sieng naoeng talvéésj poer faevóór aekíé isjtáá oobrieghaadoe oobrieghaadae moengjtoe oobrieghaadoe/ae de nadae disjkoelpe siengtoe moengjtoe naoeng faaloe poertoeghéésj naoeng oe ingtèngdoe falae alemaoeng/ ienghléésj/ fraengséésj? ooe olaengdéésj/ olaengdéézae komoe se proenoensíéae iesjtoe? pode traedoezíér iesjtoe paerae mieng?

Hulp Waar is het politiebu- Onde fica o posto de reau? polícia? Wilt u de poli- Pode chamar a polítie/ambulance/brandweer cia/a ambulância/os bellen? bombeiros? Ik moet snel naar een ziekenhuis

Preciso de ir para um hospital com urgência

ongde fiekae oe posjtoe de poelíésieae pode sjaemáár ae poelíésieae/ae angmboelángsieae/oesj bongmbèèjroesj presiezo de ier paerae oeng osjpietál kong oerzj´‘engsieae 17


Begroetingen Nederlands goedemorgen goedemiddag goedenavond welterusten tot ziens tot morgen Hoe maakt u het? Uitstekend, dank u

Portugees bom dia boa tarde boa noite durma bem até à vista até amanhã Como está? Muito ben, obrigado/a

Aangenaam (kennis te maken) Hallo! Hoe gaat het? (onder vrienden/jongeren) Hoe is uw naam? Mijn naam is ... Waar komt u vandaan? Ik kom uit Nederland

Prazer em conhecêlo/la Olá! Tudo bem?

Como se chama? Chamo-me ... Donde vem? Venho da Holanda

Zullen we vanavond uitgaan? Ja, dat is leuk/Nee, dank je

Vamos sair hoje à noite? Sim, parece-me bem/Não, obrigado/a

18

Uitspraak bong díéae booae tarde booae nojte doermae beeng aetèè ae viesjtae aetèè aemaengjáng komoe isjtáá? moengtjoe beeng, oobrieghadoe/ae praezéér eeng konjesèè-loe/lae Oláá! Toedoe beeng

komoe se sjaamae? sjaamoe-me... Dongde veeng? Veengjoe dae Olangdae vaamoesj saeíér oozje aa nojte Sieng, paerèse-me beeng/naoeng, oobrieghaadoe/ae


Onderweg Nederlands Hoe kom ik van hier naar...? rechtdoor rechtsaf linksaf Hoe ver is het lopen? Waar is het (metro)station/centrale busstation?

Portugees Como vou daqui para...? ir em frente ir à direita ir à esquerda A que distância fica a pé? Onde fica a estaçã (de metro)/ a terminal de autocarro

Waar stopt hier een bus/tram?

Onde pára o autocarro/o eléctrico por aqui?

Waar kan ik een kaartje kopen? Een enkele reis naar ... alstublieft retour halte Wilt u mij waarschuwen als we bij ... zijn?

Ondo posso comprar um bilhete? Um bilhete de ida para ... por favor ida e volta paragem Pode avisar-me quando chegamos a ...?

Hoe laat gaat de trein naar...?

A que horas parte o comboio para...?

Waar is een taxistandplaats? Naar de/het... alstublieft vliegveld/station

Onde há uma praça de táxis? Por favor, para ...

Wilt u hier stoppen?

o aereoporte/ a estação o centro o hospital Quanto vai custar o percurso? Para aqui, po favor

Kunt u het op de kaart aanwijzen?

Pode indicar-me mapa?

centrum ziekenhuis Wat gaat de rit kosten?

no

Uitspraak komoe vooe daekíé paerae ier eeng fréngte ier aa dierèèjtae ier aa isjkèrdae Ae ke diesjtángsieae fiekae ae pè ongde fiekae ae isjtaesaoeng (de mètroe)/ae termienael de aoetoekarroe ongde paarae oe aoetoekarroe/oe ilètriekoe poer aekíé ongde possoe kongmpráár oeng bieljète oeng bieljète de iedae paerae ... poer faevóór iedae i voltae paeraazjeeng pode aeviezáár-me kwangdoe sjeghaamoesj ae... aa ke ooraesj parte oe kongmboojoe paerae... ongde aa oengmae praasae de taaksiesj poer favor, para ... oe aeèroeportoe/ae isjtaesaoeng oe sèngtroe oe osjpietál kwangtoe vaj koesjtáár oe perkoersoe paare aekíé, poer faevóór póde iengdiekáar-me noe mápae 19


Eten en drinken Nederlands Heeft u een tafel vrij?

Portugees Há uma mesa livre?

Ik eet alleen vegatarisch

Somente como refeições vegetarianas

De rekening alstublieft

A conta, por favor

Ieder betaald voor zich

Queriamos pagar cada um separadamente

Menukaart Nederlands soep vis rundvlees/kalfsvlees varkensvlees lamsvlees rijst groenten en aardappelen fruit en nagerechten mineraalwater met/zonder koolzuur glas rode wijn/port glas (droge/zoete) witte wijn glas bier zwarte koffie koffie met melk/suiker thee melk

20

Uitspraak aa oengmae mèèzae lievre somèngte koomoe refèèjsongjsj vezejetaerieáánaesj ae kongta, poer faevóór keriejemoesj pegaar kade oeng sperademénte

Portugees sopa peixe carne de vaca/vitela porco anho arroz legumes e batatas frutas e sobremesas água mineral com/sem gás Um vinho tinto/do Porto Um vinho branco seco/doce Uma cerveja de press ø café simples Um café com leite/açucar chá leite


Gegevens hostels Pousada de Juventude de Lisboa Rua Andrade Corvo, n 46 1050-009 Lisboa, Portugal Tel. +351 21 353 2696 | Fax. +351 21 353 7541 Pousada de Juventude do Porto Rua Paulo da Gama, n 551 4169-006 Porto, Portugal Tel. +351 22 617 7257 | Fax. +351 22 617 7247

Gegevens vliegreis We vliegen met vliegmaatschappij Brussels Airlines. Brussel-Lissabon 12 maart 2010 Vertrek - Aankomst: 6:55- 8:45 Vluchtnummer: SN3813 Porto-Brussel 21 maart 2010 Vertrek - Aankomst: 12:45 – 16:15 Vluchtnummer: SN3812

Noodnummers Nationaal noodnummer Toeristen politie Lissabon Toeristen politie Porto Nederlandse ambassade

112 (00351) 21 3421623 (00351) 22 2081833 (00351) 21 3914900

21


Paklijst Wat je zeker niet moet vergeten (streep door wat je ingepakt hebt): • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Paspoort/identiteitskaart EHIC kaart Zorgpas Bankpas Contant geld Bewijs van inschrijving (in het Engels) Eten en drinken voor in de bus Lunchpakketje voor vrijdag Boeken/tijdschriften Spelletje(s) Mobiele telefoon MP3-speler Camera Opladers Beltegoed Een beetje goede schoenen Rugzak Paraplu

• • • • • • • • • • • • • • • • • •

Normale kleding Zwemkleding Regenpak Nachtkleding Kleding om in uit te gaan Zonnebril Toiletspullen Medicijnen(met recept in Latijn) Handdoeken Tabletten tegen maag- en darmstoornissen Aspirines Antimuggenmiddel Pen en papier Zaklamp Oordopjes Survivalguide Adressen om kaartje te sturen Dit boekje!

Denk er ook aan dat je in je handbagage (max. 6 kg en 55x40x23cm groot) geen scherpe voorwerpen of vloeistoffen in verpakkingen van meer dan 100 ml mag meenemen! Ook drugs, zowel hard als soft, mogen thuisblijven. Voor je gewone bagage geldt dat deze maximaal 20kg mag wegen. Extra kilo’s voor eigen rekening.

22


Medisch Algemeen Er gaan drie EHBO’ers mee op reis waaronder één reserve: • Bas den Heijer (bestuurslid) • Hans Philippi (docent) • Rob Wesselink (student) Mocht je ergens last van hebben, spreek ze dan vooral aan. Ook zullen ze de nodige EHBO-spullen bij zich hebben.

Ziektes In Portugal komen geen enge ziektes voor. Je wordt wel geadviseerd om tabletten tegen maag- en darmstoornissen, aspirines, antimuggenmiddel en medicijnen die door je arts zijn voorgeschreven mee te nemen (neem een recept in het Latijn mee). Je hebt in Portugal veel muggen en het wordt daarom sterk aangeraden om je regelmatig goed in te smeren. Daarnaast raden wij je aan geen water te drinken uit de kraan, in verband met mogelijke lichamelijke reacties. In elke supermarkt kun je flesjes water kopen. Neem ook nooit ijsklontjes, deze zijn gemaakt van kraanwater! Mocht je toch ergens last van krijgen, schakel dan direct de hulp in van een EHBO’er.

Klimaat Portugal heeft een zacht en vochtig klimaat dat te danken is aan de nabijheid van de Atlantische Oceaan. In maart is het in Lissabon gemiddeld tussen de 10 en 17 graden en het gemiddelde aantal regendagen is 11. In Porto is het weer iets minder en is het gemiddeld tussen de 8 en 16 graden met een gemiddelde van 14 regendagen. Vergeet dus vooral je paraplu of een eventueel regenjack niet!

23


Dagprogramma dag vr

programma 12

1:30 vertrek bus naar Brussel vanaf A-Eskwadraat 6:55 met vliegtuig naar Lissabon 8:45 aankomst in Lissabon Stadswandeling met bezoek Santa Maria de Belém Eten met Portugese studenten

za

13

Sintra

zo

14

Tegeltjesmuseum Rondwandeling Alfama inclusief Castelo de São Jorge 16:00 Voetbalwedstrijd Sporting Lissabon-Vitoria Guimares (optioneel)

ma

15

Bezoek IST

di

16

Bezoek IST 19.39 Vertrek trein naar Porto

wo

17

Boottocht Douro Stadswandeling Bezoek portwijnkelder

do

18

Ribeira

vr

19

Bezoek Universiteit van Porto

za

20

Bezoek Palácio da Bolsa Bezoek Igrejas do Carmo e dos Carmelitas Uitgaan!

zo

21

12.45 Vertrek vliegtuig naar Brussel 16.15 Aankomst in Brussel Met de bus naar Utrecht

24


Lissabon

Lissabon, of zoals de Portugezen het noemen, Lisboa, is de hoofdstad van Portugal. De stad ligt aan de oever van de Taag, dicht bij de Atlantische oceaan. Momenteel heeft de stad meer dan een half miljoen inwoners en het gebied rondom de stad is één van de snelstgroeiende stedelijke gebieden van Europa. Naast de mooie gebouwen staat Lissabon ook bekend om zijn fadomuziek. Deze stijl is moeilijk te beschrijven, dus als je de kans krijgt om in een van de vele fadohuizen te gaan eten, grijp deze dan!

Geschiedenis Het verhaal gaat dat de Griekse held Odysseus Lissabon stichtte tijdens zijn lange tocht op weg naar huis. Zo‘n 1200 jaar voor Christus was het nog niet veel meer dan een handelspost. Toen de stad 200 jaar voor Christus werd veroverd door de Romeinen bloeide er meer rijkdom op. Eeuwen later viel het Romeinse Rijk uiteen en dit had tot gevolg dat Lissabon in verval raakte. Ongeveer 200 jaar later vielen de moslims binnen en onder hun leiding groei25


de de stad weer uit tot een belangrijk handelscentrum. De decennia daarop probeerden verschillende groepen de macht over te nemen. In 1147 slaagde Koning Alfons I erin om Lissabon te veroveren. De overname ging met veel geweld gepaard, er gingen zeventien weken overheen voordat de moslims zich overgaven. De koning liet onmiddellijk een bestaand fort ombouwen tot een koninklijk paleis; het Castelo de Sao Jorge. Ook werd de kathedraal Sé gebouwd. De stad ontwikkelde zich snel, al in 1290 werd de eerste universiteit gesticht. De ligging van de stad resulteerde rond 1500 na Christus in de ontwikkeling van een grote haven. Lissabon werd het beginpunt van vele ontdekkingsreizen. Na Vasco da Gama’s reis naar Indië begon de Portugese gouden eeuw. In de wijk Belém zijn veel monumenten te vinden die aan deze tijd doen denken. In 1755 werd Lissabon getroffen door een zware aardbeving. Er vielen duizenden doden, niet alleen door instortingen maar ook door de enorme golven die vanuit de rivier de stad binnendrongen. De wederopbouw kwam gelukkig snel op gang en zo goed als alle gebouwen zijn gerestaureerd.

Vervoer Trams horen bij het straatbeeld. De afgelopen decennia neemt de bus het steeds meer over, maar er zijn nog een aantal tramlijnen. Sommige trams zijn heel modern, andere lijnen zijn zeer oud. Een ritje in zo’n oude tram kan al als bezienswaardigheid op zich worden gerekend. Vooral tram 28 staat bekend om zijn leuke route. Het metrosysteem in Lissabon is het oudste metronetwerk in Portugal. De stations op zichzelf zijn al prachtig; in de gangen en op de perrons zul je vele azulejo’s tegenkomen. Het netwerk heeft vier lijnen, met meer dan 40 stations in totaal. Er wordt gebruik gemaakt van pasjes waar je van te voren je rit op moet zetten (Cartão Sete Colinas), vergelijkbaar met de OV-chipkaart dus. Op de rand van Lissabon na ligt alles binnen één zone. Ook in de bus kun je met de Cartão Sete Colinas reizen. Er zijn talrijke buslijnen door de hele stad. Het is de gewoonte dat je voorin instapt. Een ritje met de bus kan een avontuur zijn; helse rempartijen zijn niet zeldzaam! Mochten de bovenstaande manieren van vervoer je niet uitkomen, kun je altijd nog een taxi pakken. Deze zijn in Lissabon vrij betaalbaar, een rit binnen het centrum kost meestal tussen de drie en de vijf euro. Voor bagage in de achterbak betaal je een toeslag.

26


Wat te doen en wat te zien Universidade Técnica de Lisboa In Lissabon zullen we de technische universiteit bezoeken. En dan precies de Instituto Superior Técnico (IST), de faculteit waar de bèta studies onder vallen. Daar krijgen we een rondleiding en we zullen een aantal colleges kunnen volgen. Natuurlijk zullen we ook iets over onszelf vertellen. Om jullie goed voor te bereiden vertellen we iets over de geschiedenis van de IST: In de tweede helft van de negentiende eeuw liep Portugal achter op de andere landen van West-Europa omdat men er voor vele economische activiteiten nog verouderde technieken gebruikten. Daarom werd door de Portugese regering in 1852 een instituut voor landbouw en een instituut voor industrie opgericht, beide in Lissabon. Technische opleidingen waren echter in eerste instantie een vervolg op de basisschool en gaven niet dezelfde status als bijvoorbeeld een opleiding aan de universiteit van Coimbra. Door hervormingen kwamen er steeds meer technische opleidingen die wel als hoger onderwijs beschouwd konden worden. In 1910 en 1911 werden verschillende scholen in Lissabon, die technische opleidingen van een hoog niveau aanboden, omgevormd tot technische hogescholen. Eén van deze nieuwe technische hogescholen was de Instituto Superior Técnico. De technische hogescholen die in 1910 en 1911 ontstonden werden vervolgens in 1930 samengevoegd tot de technische universiteit van Lissabon met het idee dat de verschillende hogescholen beter samen zouden werken en een diploma een hogere waardering krijgt. Vanaf die tijd steeg het aantal leerlingen gestaag en op het moment heeft de universiteit rond de 9900 studenten die verdeeld zijn over 28 bachelors en 24 masters. Tegenwoordig richt de universiteit zich meer op Europa en op de IST worden opleidingen gegeven over de modernste technologie en het onderzoek van de IST heeft een impact op vele wetenschappelijke en technische gebieden. Vanaf 2001 heeft de universiteit een tweede campus: iets buiten de stad is het Taguspark te vinden. Wij zullen echter de campus Alameda in het hart van de stad bezoeken. Santa Maria de Belém Zes kilometer ten westen van het centrum ligt de wijk ‘Santa Maria de Belém’, ook wel gewoon Belém genoemd. Vanuit deze buurt begonnen vele Portugese ontdekkingsreizigers aan hun tochten. Het bekendste voorbeeld hiervan is Vasco da Gama. Zelfs Christopher Columbus heeft aangelegd in Belém, nadat hij zijn legendarische reis naar Amerika gemaakt had. Door de grote hoeveelheid reizigers en de daaruit voortkomende handel, werd Belém al snel een rijk gebied. Prachtige gebouwen kwamen van de 27


grond, zoals de Torre de Belém en de Mosteiro dos Jerónimos. Ook opvallend is het Ajuda paleis. De bouw is nooit afgemaakt, maar het paleis is zelfs in deze staat prachtig om te zien. Torre de Belém De toren van Belém werd gebouwd in 1515, om de haven en het Mosteiro dos Jerónimos te beschermen en om de reizen van Vasco da Gama te herdenken. Het gebouw wordt nu gezien als symbool voor alle 15e en 16e eeuwse ontdekkingsreizen, die heel belangrijk zijn geweest voor Portugal. In 1983 werd de toren samen met het Mosteiro dos Jerónimos uitgeroepen tot werelderfgoed. Oorspronkelijk stond de Torre de Belém op een klein eilandje, ongeveer in het midden van de Taag. Na de grote aardbeving is de loop van de rivier langzaam gaan verschuiven, met als gevolg dat de toren nu vanaf het vaste land te bezoeken is. Het gebouw is volledig uitgevoerd in de Manuel stijl, dat vooral te zien is aan de motieven op het portaal en op de zuidkant van de toren. De Torre de Belém is het enige gebouw dat volledig in deze stijl is uitgevoerd en is daardoor een speciale plek voor kunstkenners. Mosteiro dos Jerónimos In 1502 werd begonnen aan de bouw van dit spectaculaire klooster. Het is waarschijnlijk gebouwd om de maagd Maria te bedanken voor de geslaagde reis van Vasco da Gama. In de kerk, Santa Maria, zijn de graven te vinden van Vasco da Gama, leden van de Koninklijke familie, en een aantal grote Portugese dichters. Het gebouw is net zoals de Torre de Belém uitgeroepen tot werelderfgoed, en ook hier vinden we de Manuelstijl terug. Vooral het zuidportaal en de ingang zijn hier indrukwekkende voorbeelden van. De kerk is ook rijkelijk versierd, en alsof dat nog niet genoeg is bezit het klooster een grote binnentuin met fontein. Ajuda paleis In 1802 werd begonnen aan de bouw van het paleis dat nu als een van Europa’s meest perfecte en romantische gebouwen wordt gezien. De bouw is nooit afgemaakt, maar dat heeft de Portugezen er niet van weerhouden het in te richten met dure tapijten, beelden en kunstwerken. Deze uitbundige inrichting had men te danken aan de massale vondst van diamanten in Brazilië, destijds een Portugese kolonie. Er zijn veel indrukwekkende ruimtes. Vooral de eetkamer met kristallen kandelaars en de gigantische troonkamer 28


zijn de moeite waard. Let ook vooral op de verzameling klokken die verspreid hangen door het gehele gebouw. Oceanarium Het Oceanarium in Lissabon is het grootste aquarium van de wereld. Het is de trekpleister van Lissabon. Het aquarium is gemaakt als toewijding aan de oceaan. Het gebouw heeft in het midden een tank met 1000 en 5000 kubieke meter water. Hierin zwemt een grote variatie aan vissen, waaronder de zeldzame maanvis. Door de glazen wanden van de tank kan je de waterdieren van alle kanten bekijken. Alfama Alfama is het oudste district van Lissabon. De naam is afgeleid van het Arabische al-hamma, wat fonteinen of baden betekent. Tijdens de grote aardbeving van 1755 was Alfama het enige district in het centrum dat niet verwoest werd, waardoor er tegenwoordig nog veel historische gebouwen in Alfama staan, alsmede veel cafés en restaurants. De smalle straatjes en kleine pleintjes vormen een waar labyrinth waar je in een paar minuten zo kunt verdwalen. Alfama is door de jaren heen altijd een district voor arme mensen geweest, dit is nog steeds zo. Het voordeel hiervan is dat de restaurantjes hier vaak ook goed betaalbaar zijn! In Alfama leeft de fadomuziek, er zijn veel barretjes en restaurants te vinden waar je deze authentieke muziek zult horen. Castelo de São Jorge (Kasteel van Sint Joris) Dit kasteel ligt op de hoogste berg van Lissabon en vanaf de burcht heb je een prachtig weids uitzicht over de stad Lissabon en de Taag die erachter ligt. Alhoewel de eerste bouwwerken op de heuvel uit de 2e eeuw voor Christus stammen, is er bewijs gevonden dat er al in de zesde eeuw voor Chirstus mensen resideerden op de heuvel. In de loop van de jaren werd de heuvel en de latere bouwwerken die erop stonden door heel wat volkeren bezet, het was een strategische plek in Lissabon. Het kasteel zoals het er nu staat, is gevormd in de middeleeuwen. In 1255 werd Lissabon de hoofdstad van het zes jaar eerder gevormde koninkrijk van Portugal. Het kasteel werd vanaf toen het koninklijk paleis. In de zestiende eeuw wilde de toenmalige koning een nieuw paleis en sindsdien raakte het kasteel in verval. Tot de twintigste eeuw diende het kasteel onder andere als gevangenis, observatietoren en school voor arme kinderen. Pas na de tweede wereldoorlog werd het kasteel grondig gerenoveerd en sindsdien is het een grote toeristische attractie in Lissabon.

29


Wandeling in Alfama Bij de start van deze wandeling sta je bij het hoogste uitkijkpunt van Lissabon, Miradouro da Senhora do Monte (1). Op het met dennen omzoomde pleintje Miradouro da Graça ((2) heb je weer een mooi uitzicht waar jongeren vaak de zonsondergang bekijken. Loop een stukje terug en daarna door langs het klooster Igreja de São Vicente de Fora (3) en door naar het het prachtige barokke Panteão Nacional (4), ooit bedoeld als kerk, maar nu een gebouw waar de helden van Portugal geëerd worden. Loop terug en vervolg je weg onder het kasteel Sao Jorge (5) langs en bezoek dit prachtige kasteel. Loop vervolgens door langs de Igreja de Santa Luzia (6) en vervolgens zuidwaarts richting de zee. Loop door tot de kathedraal van Lissabon (7) en de Igreja de Santo Antonio (8). De wandeling eindigt vlakbij de Taagen de Igreja da Conceição Velha.

30


Sintra

Sintra is de neus van Europa, met prachtige zuivere bronnen, een mooie groene en bosrijke omgeving en een fris klimaat. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Portugese koningen Sintra als verblijfplaats kozen, waardoor het plaatsje veranderde in een vakantieoord. Je vindt er dan ook aardige villa’s naast de uitzinnigste paleizen. Sintra wordt door de Unesco beschermd als werelderfgoed, dankzij zijn 19e eeuwse Romantische architectuur. Tijdens de Romantiek was Sintra lange tijd een bron van inspiratie voor veel kunstenaars en schrijvers, zoals Lord Byron en Andersen. In Sintra heb je São Martinho, de historische wijk, São Pedro, de residentiële wijk en Santa Maria, waar het station zich bevindt. Sintra bezoek je vooral om zijn bijzondere sfeer, die je het best te voet kan ervaren. Sintra is dus een erg mooie stad, maar ook een vrij dure stad. Taxi’s zijn een stuk duurder dan in Lissabon en ook het eten is vrij duur. Voor de beter betaalbare eethuizen moet je in São Pedro zijn, in de Rua João de Deus. Sintra heeft twee specialiteiten: Queijadas en Travesseiros. Queijadas zijn taartjes op basis van kwark en kaneel, travesseiros zijn bladerdeeggebakjes gevuld met amandelroom. Je vindt ze in elke “pastelaria” (patisserie). 31


Wat te zien en wat te doen Quinta da Regaleira Quinta da Regaleira bestaat uit een romantisch paleis, een kapel en een prachtig park. Het ietwat krankzinnig bouwwerk aarzelt tussen de neogotische en neomanuelijnse stijl. Quinta da Regaleira heeft vele eigenaars gekend, maar eind 19e werd het gekocht door Carvalho Monteiro. Hij verbraste zowat zijn hele fortuin om begin vorige eeuw dit toch al mooie domein te verbouwen tot een paleis waarin de “groten der aarde” ontvangen konden worden. Dankzij het klimaat van Sintra slaagde Carvalho erin een prachtige romantische tuin aan te leggen, met een mengeling van exotische planten en spontane vegetatie. Deze tuin is meer dan zomaar een tuin, het is een stuk land die de geestelijke zoektocht van de mens in het universum symboliseert. Ontdek de vrijmetselaarssymbolen, het sprookjesterras, het meer en de enorme waterput (27 meter diep!). Neem een zaklamp mee om de kelders te verkennen. Palácio Nacional de Sintra Van buitenaf gezien vallen meteen de twee enorme schoorstenen op, die het paleis de aanblik van een fabriek geven. Dit zijn de schoorstenen van de keukens, die er in de 18e eeuw aan toegevoegd werden. Het paleis werd tussen de 13e en 16e eeuw gebouwd. Koning Manuel I was de laatste die het kasteel verbouwde en hij heeft het grootste aandeel geleverd aan het interieur. Het interieur zal verbazen door de ontelbare azulejo’s, die echt overal zijn aangebracht. Mis ook de verbazingwekkende Chinese pagode, het plafond met de zwanen in de grote salon en de Zaal van de Grote Raad, die aantoont hoe machtig het koningshuis was in die tijd, niet. Ook de enorme keukens met hun ovens moet je beslist niet overslaan. Museum voor Moderne kunst, Collectie-Berardo Gevestigd in het voormalige casino van Sintra, is dit museum gewijd aan de internationale artistieke productie van 1945 tot nu, met een collectie die verzameld werd door een verlicht miljardair. Er zijn veel reclameprenten uit de jaren 1950. Ook zijn de grote hedendaagse namen er te vinden: Tapiés, Warhol, Karel Appel, enzovoort.

32


Porto

Porto is met 220.000 inwoners de tweede stad van Portugal. In het Engels staat de stad bekend als Oporto. Dit komt doordat Portugezen vaak naar Porto refereren als ‘o Porto’ (De poort). Liggend aan de noordoever van de Rio Douro is het een mengelmoes van stijlen: kleine middeleeuwse straatjes, grote barokke kerken, kleine pleintjes en grote boulevards, je vindt het er allemaal. In 2001 was het samen met Rotterdam culturele hoofdstad van Europa. Hierdoor hebben veel buurten een grote opknapbeurt gekregen en zijn er ook enkele prestigeprojecten gebouwd, zoals Casa da Musica. Veel Portugezen wonen niet meer in Porto, maar aan de overkant van de Rio Douro in Vila Nova de Gaia, omdat de huizenprijzen daar een stuk lager liggen.

Vervoer In Porto ligt een modern metronetwerk, de eerste lijn werd opgeleverd in 2002. Momenteel zijn er vijf metrolijnen. De metro rijdt zowel bovengronds als ondergronds. Naast de metro rijden er ook veel bussen in Porto, die beheerd worden door de STCP. Vroeger reden er trams in Porto, tegenwoordig is er alleen nog een toeristenlijn. Betalen in het openbaar vervoer doe je met de Andante-kaart. Dit is een 33


soort OV-chipkaart, maar de werking is net even wat anders. Bij het opladen kun je niet simpel met een bedrag opwaarderen, maar je ’koopt’ een aantal ritten voor een aantal zones. Zo kun je er bijvoorbeeld tien keer 2 zones opzetten of drie keer 2 zones en één keer 3 zones. Vervolgens check je in en mag je voor een bepaalde tijd onbeperkt reizen binnen die zone. Het is niet aan te raden om zwart te rijden in het openbaar vervoer, de boetes liggen in de buurt van honderd maal de ritprijs, een flink bedrag.

Wat te doen en wat te zien Universiteit van Porto De in 1911 opgerichte universiteit is de grootste universiteit van Portugal. Met 28.000 studenten is de universiteit ongeveer net zo groot als de Universiteit Utrecht. De universiteit is gevestigd op drie locaties; in het centrum, in het noorden en een gedeelte in het westen. De Science Faculteit is gevestigd in het centrum. Boekhandel Lello e Irmao Livraria Lello, ontworpen door Xavier Esteves in 1906, is een van de mooiste boekhandels in Porto en de wereld. Ook als je van plan bent om hier niets te kopen, moet je zeker een keer binnen lopen. De muren worden ingenomen door fijn gesculpteerde houten rekken. De oude en nieuwe boeken staan meters hoog opgestapeld, tot aan het plafond, dat eveneens van gesculpteerd hout is, als in een manuelijnse kapel. In het midden van de boekhandel vind je de extravagantste trap van Portugal. Hij is volledig gemaakt van kostbaar hout, vormt een grote acht en doet denken aan de trappen van de schepen waarmee grote ontdekkingen gedaan werden. Hij heeft ook wel wat weg van een enorme cello. De trap leidt naar de eerste verdieping waar je in een hoekje, aan de hoge ramen en omringd door kilometers boeken, in een absoluut smaakvolle art-decostoel een glas port of een kopje thee of koffie kunt drinken. Dit is de ideale plaats om een boek te lezen onder het genot van een drankje. Mocht je graag een boek willen kopen dan verkoopt Lello ook veel Engelse boeken, waaronder vertalingen van de Portugese literatuur en poëzie werken. Voor een boek over Porto ben je bij Lello op de juiste plaats! Boottocht over de Douro Gezien vanaf de rivier, biedt deze boottocht het beste en meest complete uitzicht op de stad Porto. Je zult zien dat de donkere huizen van de stad praktisch op elkaar gebouwd zijn waardoor een labyrint van steegjes is ontstaan. Ook kom je door middel van haar zes karakteristieke bruggen meer 34


te weten over de geschiedenis van Porto. Gestart wordt bij de Ponte Maria Pia, het eerste meesterwerk van Gustav Eiffel, gevolgd door de Ponte Luís I, gebouwd door Teófilo Seyrig, een compagnon van Eiffel. Vervolgens word je meegenomen onder de Ponte da Arrábida, gebouwd door Edgar Cardoso, met een overspanning van 270 meter lang, wat in die tijd een wereldrecord was voor boogbruggen in gewapend beton. De Ponte de São João, ook van Edgar Cardoso, werd op 24 juni 1991, op de dag van het grote volkfeest São João, in gebruik genomen. De brug van Freixo, ontworpen door professor Antõnio Reis, ligt het meest stroomopwaarts van alle bruggen. De meest recente brug heeft de naam van de infant D. Henrique gekregen. Beurspaleis Het Palácio da Bolsa is een van de drukst bezochte monumenten in Porto. Het werd in 1842 gebouwd voor de zakenlui van Porto die geen eigen kantoor hadden. Gedurende drie generaties werkten vele meesters en ambachtslieden aan dit 19e eeuws architectonisch juweel in neoklassieke stijl. Het paleis beschikt over meerdere zalen waaronder de Zaal van de President, de Portrettenzaal en de Gouden Zaal. Elke zaal is gewijd aan een andere stijl (renaissance, barok, moors) en verschillende decoratietechnieken (schilderijen, inlegwerk, meubelen, kostbare houtsoorten). Tevens heeft het een monumentale trap van graniet waaraan liefst 68 jaar lang gewerkt werd en een bronzen luchter van 1 ton. Het pronkstuk van het paleis is wel de Arabische Salon, die volledig versierd is met stucwerk en fijn bewerkte lambriseringen, ingelegd parket, fraaie glasramen en waar maar liefst 18 jaar intensief aan gewerkt is. Tegenwoordig worden er chique recepties en klassieke concerten gehouden. Igrejas do Carmo e dos Carmelitas Op het eerste gezicht lijkt het één grote kerk te zijn, maar als je beter kijkt, blijkt het te bestaan uit twee kerken gescheiden door een huis van slechts één meter breed. Aan de linkerzijde vind je de Carmelitas kerk, deel van een voormalig 17e eeuws klooster met een eenvoudige klassieke gevel, klokkentoren en een rijkelijk gevuld interieur. De rechterzijde is de Carmo kerk, gebouwd in de 18e eeuw. Het is een prachtig voorbeeld van laat barokke architectuur met een schip van elegant verguld houtsnijwerk in zeven altaren, gemaakt door Francisco Pareira Campanhã. Een van de zijwanden van de kerk is aan de buitenkant volledig bedekt met blauwe en witte tegelpanelen.

35


Het huis dat deze kerken scheidt, werd tot ongeveer 20 jaar geleden bewoond. Het is gebouwd als gevolg van een wet die stelde dat twee kerken niet dezelfde muur kunnen delen terwijl kuisheid tussen de monniken van Carmo en de nonnen van Carmelitas gewaarborgd diende te worden. Ribeira Ribeira, sinds 1996 UNESCO werelderfgoed, is de oude wijk van Porto en ligt aan de rivier de Douro. Het oude stadsdeel bestaat uit vele kleine steegjes, steile straatjes met oude, tegen rotswanden aan gebouwde kleurige huizen en vele terrasjes. Ribeira is nog steeds een woonbuurt en is dus eigenlijk een openluchtmuseum van de Portugese cultuur. Zo zijn de meeste huizen versierd met tegelplateaus, de azulejos, en zelfs de straatnaambordjes bestaan uit tegels. Het centrum van Ribeira is het Praça da Ribeira, een gezellig pleintje met in het midden een modern kunstwerk. Ondanks de wirwar aan straatjes is het niet moeilijk om je hier te oriënteren. Als je naar beneden loopt kom je altijd uit bij de rivierkade, de Cais da Ribeira. Daar vind je vele bars, cafés, restaurants en souvenirshops. Ook liggen hier veel rabelos, boten waarmee vroeger portvaten vervoerd werden naar Vila Nova de Gaia, en die nu vooral gebruikt worden als rondvaartboot. Tevens kun je in Porto het beste uitgaan in Ribeira. De rivierkade is ‘s avonds een echt uitgaansgebied. Van hier uit kun je de naamborden van de portwijnproeverijen aan de overkant van de Douro zien oplichten. Casa da Música In 2001 was Porto de culturele hoofdstad van Europa. De Casa da Música werd speciaal voor dit jaar ontworpen. In 1999 wonnen de Nederlandse Rem Koolhaas en Ellen van Loon een internationale architectuur wedstrijd, waarna zij het ontwerp voor dit spectaculaire gebouw mochten verzorgen. Doordat de bouw vertraagd werd, vond het openingsconcert vier jaar te laat plaats, in april 2005. De Casa da Música is het eerste gebouw in Porto dat volledig is toegewijd aan muziek; naast concerten en optredens is er ook ruimte voor opleidingen. Er worden veel verschillende dingen georganiseerd; internationaal, nationaal, klassiek, jazz, natuurlijk fado, en er is ook ruimte voor experimentele of elektronische muziek. Het gebouw biedt plek aan 1.238 bezoekers.

36


37

Studiereis A Eskwadraat. Portugal. Prêt-à-Port

Recommend Documents