A–Eskwadraat Studiereis 2009:
2009
– Reisprogramma –
All the old paintings on the tombs They do the sand dance don’t you know – the Bangles
Studiereis: Egypte
Inhoudsopgave Voorwoord Peter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
Voorwoord Dick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Rembert Duine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
Lennart Herlaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Commissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Algemene informatie Egypte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
De Arabische taal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Praktische informatie Adresgegevens hostels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Vliegreis details . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Paklijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Medisch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Programma en steden Dagprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Caïro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Alexandrië . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Luxor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
1
Studiereis: Egypte
Voorwoord Peter Beste reizigers, Het is bijna zover, nog maar een paar nachtjes slapen en dan gaan we naar Egypte! In dit boekje vindt je meer informatie over het programma wat wij opgezet hebben. Hierin ontbreken natuurlijk niet de bezoeken aan de archeologische hoogte punten waar Egypte zo bekend om staat. Voor het meer studiegerelateerde deel heeft Kim Duistermaat een aantal zeer interessante lezingen weten te regelen, o.a. over de exacte wetenschappen bij de oude Egyptenaren. Naast het programma zit dit boekje ook tjokvol met achtergrond informatie, weetjes en praktische kennis over Egypte. Met andere woorden: alles∗ wat je nodig hebt om te overleven in de Egypte. Het enthousiasme waarmee wij het afgelopen half jaar druk bezig zijn geweest in het organiseren van deze reis geeft mij er het volste vertrouwen in dat het een zeer geslaagde reis gaat worden. Imoteph! Peter van de Werken Voorzitter Reiscommissie 2009: Egypte “Ingewikkeld..?”
∗ voor
2
bepaalde definities van alles
Studiereis: Egypte
Voorwoord Dick Beste medereizigers, Egypte is een land dat historisch gezien zijn beste tijd al gehad heeft. In de laatste drie millennia voor het begin van onze jaartelling verkeerde het land in een periode van hoogtij op het gebied van wetenschap en cultuur. Hieraan is zelfs een hele tak van wetenschap gewijd: de Egyptologie. Het bijzondere hiervan is dat er van de cultuur van het oude Egypte nog zo veel bekend is. Of het een fijne periode was voor de gemiddelde Egyptenaar laat ik nu even in het midden, maar feit is dat ze goed waren in de reservatie van hun schatten, lijken en informatie, zelfs zo dat mensen er duizenden jaren later nog studies aan wijden. Ik betwijfel of ons dit gaat lukken... Het is uitstekend dat de Reiscommissie ons naar het land van de mummies en piramides zal leiden. Niet alleen omdat het weer er wat mij betreft stukken aangenamer is (die befaamde Hollandse maartse buien laten we hopelijk achter in de lage landen) maar met name vanwege het feit dat de oud-Egyptische wetenschap in veel aspecten bijzonder was. Behalve de merkwaardige notatie in hiërogliefen was ook de aard van de wetenschap opvallend. In tegenstelling tot ons (toch vooral theoretici) waren de Egyptenaren van de praktijkgerichte wetenschap. Abstractie bestond dan ook niet en de hiëroglief voor ‘1 miljoen’ was identiek aan het teken voor ‘oneindig’. Van ingewikkeldheden als transfinieten hadden de Egyptische wetenschappers geen kaas gegeten. Ook de ingenieuze constructies die gebruikt werden voor het bouwen van de piramides doen vermoeden dat de bouwmeesters stevige TU-opleidingen moeten hebben gevolgd: een piramide is een geometrische vorm die moeiteloos de tand des tijds en de Saharaanse zandstormen kan doorstaan. Dit heeft eraan bijgedragen dat het Egyptische gedachtegoed tot op de dag van vandaag bewaard is gebleven. Saillant detail: hoewel de hele wereld overtuigd is van het doel van de piramides is er nog nooit in een piramide een mummie aangetroffen. A–Eskwadraat naar Egypte: tien dagen genieten van natuur, cultuur, wetenschap en natuurlijk van de gezelligheid! Ik verwacht een leerzame trip en verheug me op al deze dingen, en stiekem ook op die heerlijke 24 graden in maart! Daar is niets ingewikkelds aan. Dick van Dam Voorzitter A–Eskwadraat 3
Studiereis: Egypte
Rembert Duine Inshallah A–Eskwadraterende Reizigers, Mijn naam is Rembert Duine (1975) en ik ben werkzaam als universitair docent bij het Instituut voor Theoretische Fysica. Ik ben bij dit instituut afgestudeerd in 1999, en vervolgens gepromoveerd in 2003. Daarna heb ik drie jaar aan de Universiteit van Texas te Austin gewerkt als onderzoeker — een zogenaamde post-doc positie — om daarna weer terug te komen in Utrecht. Mijn vakgebied is, in het algemeen, de theorie van de gecondenseerde materie — het vakgebied geïnteresseerd in de vraag waarom en hoe het geheel meer is, en andere eigenschappen heeft, dan de som van de individuele deeltjes. Zo hebben bijvoorbeeld begrippen als temperatuur, druk, en elektrische geleiding geen betekenis voor een enkel elektron, maar wel voor het collectief van elektronen in een metaal. Mijn huidige vakgebied heet in het Engels “spintronics” en houdt zich bezig met de invloed van de spin van elektronen op allerlei fysische effecten. Ik geef hierover ook een college in de Master Theoretische Natuurkunde, maar de meesten van jullie zullen mij kennen van Thermische Fysica 2, en/of als docent-lid van de Onderwijs Advies Commissie (OAC). In mijn vrije tijd wielren en schaats ik veel. Ook ben ik een muziekliefhebber, vooral rock en metal, maar ook klassiek en jazz. Ik ga veel naar concerten en een enkel festival, en speel zelf gitaar in een bandje. Ik ben nooit naar Egypte geweest maar het land boeit me heel erg. Allereerst is er natuurlijk de indrukwekkende geschiedenis. Hier ben ik in het algemeen in geïnteresseerd. Ik ben erg benieuwd of en hoe de diverse periodes in de Egyptische geschiedenis, en met name de overgang van het christelijke Byzantijnse rijk naar Islam, nog merkbaar zijn. Verder ben ik nog nooit in een Islamitisch land geweest — mijn reiservaring betreft Noord-Amerika, Europa, en Japan — en ik ben dus erg nieuwsgierig hiernaar. Mijn ervaring met culinair Egypte beperkt zich tot de shoarma/pizzeria op de hoek van de Sweder van Zuylenweg en ik neem aan (en hoop) dat dat niet representatief is. Ik geloof dat Texas minstens zo warm is als Egypte, dus ik kijk erg uit naar het lekkere weer waar ik in mijn tijd in Texas van genoten heb! Ook lijkt het me heel leuk jullie (=studenten) te leren kennen buiten college om.
4
Studiereis: Egypte
Lennart Herlaar IBM-tijd Voor de intimi: ni hao! Voor de anderen: leuk om even kennis te maken! Een uur voor de deadline van dit stukje heb ik één groot voordeel. Namelijk het feit dat ik nog niet zo lang geleden ben meegeweest op studiereis naar China en mij voorafgaand aan die reis gevraagd werd een soortgelijk stukje te schrijven, waaruit jullie kunnen afleiden wat voor soort shoarma jullie in de kuip hebben. Daardoor kan ik hier nu ongegeneerd stukjes uit dat vorige stukje quoten, ervanuitgaande dat de China-gangers even een oogje toeknijpen. “Ooit, in het jaar dat de huidige eerstejaars geboren werden, begon ik aan mijn studie Informatica aan wat toen nog de Vakgroep Informatica van de Faculteit Wiskunde en Informatie van de Rijksuniversiteit Utrecht heette. Na deze studie kreeg ik bij Informatica een baan aangeboden voor eerst een jaar, toen nog een jaar en uiteindelijk ben ik nooit meer weggegaan. Dé manier om een vaste baan te krijgen, is die dingen doen die niemand anders wil doen: het doceren van de vakken Databases en Internetprogrammeren en het zijn van onderwijsmanager. En in die hoedanigheid zullen de informatici/informatiekundigen mij vermoedelijk ook kennen.” Wat jullie nu in ieder geval geleerd hebben, is dat ik lui ben en eindeloos kan procrastrineren. Maar misschien maakt dat mij wel weer juist buitengewoon geschikt voor deze studiereis naar Egypte. Het zijn immers noodzakelijke karaktereigenschappen om mee te kunnen komen in een land dat leeft (ik wilde eigenlijk schrijven “werkt”, maar dat suggereert een zekere mate van activiteit) met IBM-tijd. Naarmate ik me meer inlees in het fenomeen IBM-tijd, des te meer overweeg ik het ook in te voeren in mijn eigen onderwijs, en dan met name bij het nakijken van tentamens. IBM-tijd is niet een speciale tijdzone voor de campus van International Business Machine, waarin een werkweek 7 dagen heeft en een werkdag 24 uur. Nee, IBM-tijd staat voor “Inshallah, Bukra, Ma´lesh”, wat vrij vertaald zoveel wil zeggen als: “Als god het wil, misschien morgen, maar maak je vooral niet druk”. Om een lang verhaal kort te maken, hier nog een paar tags die niet
5
Studiereis: Egypte over werk gaan: fietsen, wandelen, outdoor, reizen, single malt whisky, rode wijn, fotografie, design, architectuur, klussen, zonnepanelen, led- verlichting, domotica, internet, gadgets. (De oplettende Chinaganger merkt op dat er zowaar 1 tag is toegevoegd.) Voor de intimi: we gaan Zapatas doen verbleken!
6
Studiereis: Egypte
Commissie Dit zijn wij:
Omdat jullie waarschijnlijk (of eigenlijk: hopelijk) niet allemaal ons commissiestukje uit de almanak hebben geknipt, hier nog een keer de belangrijkste inhoud: Welke bus moet je kiezen? Als Peter de bus geregeld heeft zijn de ramen bedekt met plaatstaal om de bernbommen te kunnen overleven. Wanneer Otto een bus heeft mogen kiezen zit er een roze konijntje op de bumper. Mocht je achterop de bus lelijk roze fietstassen zien zitten dan heeft Kim de bus uitgezocht. Als Ellen verantwoordelijk was komt vrolijk gelach en gezang je al van ver tegemoet. Robin heeft een voorkeur voor frikandellen, kies dus de bus met de frituurwalm. Is er geen bus? Dan komt dit door Jacob, die in Amerika zit. Voel je nattigheid, dan zit je goed, Tom heeft dan een jacuzzi op het dak geregeld. Kijk ook even goed naar de chauffeur, als deze een sikje heeft is het de oom van Rob (tenzij ze beide een sik hebben, ga dan voor de bus met oranje vlaggetjes).
7
Studiereis: Egypte
Egypte Egypte is een land van tegenstellingen. Het land kent een mengeling van Afrikaanse, Arabische en Westerse invloeden en is lid van zowel de Arabische Liga als de Afrikaanse Unie. Natuurlijk is het een land dat tot de verbeelding spreekt, met de verhalen over farao’s, mummies en piramides, en ook om het klimaat is het een geliefd vakantieland. In Egypte, dat 25 keer groter dan Nederland is, leeft het overgrote gedeelte van de bevolking hutje mutje op elkaar gepropt in een kleine strook vruchtbaar land langs de Nijl. Daarbuiten strekt een niemandsland van rotsen, zand en brandende zon zich uit, met gemiddeld 18 regendagen per jaar. Caïro is de apotheose van het begrip ‘hoofdstad’; 16 miljoen mensen krioelen door elkaar in een kakofonie van getoeter, straatverkopers en gebedsoproepen van duizend moskeeën. Welkom in Egypte, Ahlan wa Sahlan!
Geschiedenis in een notendop Het land heeft een lange geschiedenis, waarin de Nijl als levensader altijd een belangrijke rol heeft gespeeld. Het eerste verenigde koningkrijk werd gesticht in 3200 v.Chr. door koning Menes. In de daarop volgende drie millenia werden de piramides gebouwd als mausolea voor de farao’s. De dertigste en tevens laatste ‘Egyptische’ dynastie werd in 341 v.Chr. door de Perzen verslagen. Later hebben ook de Grieken, Romeinen, Byzantijnen en Turken geregeerd in het land. Toen Egypte in de zevende eeuw tot het Arabische Rijk behoorde, introduceerden de Arabieren de Islam. Egypte werd min of meer zelfstandig maar later overheersd door de Fatimiden. Na de kruistochten (de christelijke ridders is het nooit echt gelukt voet aan de grond te krijgen in Egypte) was het de Turkse slavenklasse van Mamelukken die een dynastie stichtten in Egypte. In 1517 veroverde het Osmaanse Rijk, maar de Mamelukken mochten regeren in naam van de Osmanen. In 1798 werd het land negen maanden bezet door de Fransen onder leiding van Napoleon. Nadat de Britten met admiraal Nelson een kustblokkade instelden, ontvluchtte Napoleon het land, maar liet zijn leger achter. In de negentiende eeuw werd Egypte een belangrijk land voor de Europese kolonialisten, vandaar dat het Suezkanaal met Brits én Frans kapitaal werd aangelegd. Dit kanaal maakte het land strategisch zeer belangrijk. Toen Egypte zo diep in de schulden zat dat het compleet afhankelijk was van de Britten, namen zij het land over, al zwoer de onderkoning officieel trouw aan de Osmaanse sultan. 8
Studiereis: Egypte
De laatste eeuw In 1922 werd Egypte gedeeltelijk onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk en werd geëxperimenteerd met democratie, al hielden de Britten het land nog stevig in hun greep. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden vanuit Egypte de offensieven tegen de As-mogendheden gelanceerd, eerst in 1941 in Abessynië en in Libië (tegen de Italianen) en op Kreta (tegen de Duitsers). Het Suezkanaal diende als doorvoer van troepen van en naar Brits Indië, Australië en Nieuw-Zeeland en naar de troepen die tegen de Japanners vochten. In 1952 werd een staatsgreep gepleegd waarbij koning Farouk I werd afgezet en generaal Mohammed Naguib als president benoemd werd. In 1954 werd Gamal Abdel Nasser, de werkelijke architect van de revolutie, president. Door Nassers nationalisatie van het Suezkanaal werd de woede van het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk gewekt. Deze landen vormden met Israël een complot, wat leidde tot de Suezcrisis van 1956. In de Zesdaagse Oorlog in juni 1967 werd de Sinaï door Israël bezet, maar erger was nog dat de samenwerkende legers van Syrië, Jordanië en Egypte zo snel en eenvoudig door de Israëliërs verslagen werden; president Nasser trad daarop af. Tijdens de Jom Kippoeroorlog in oktober 1973 namen Syrië en Egypte wraak, maar ook dat mislukte. In 1978 werden tussen Egypte en Israël de Camp David-akkoorden getekend, wat tot betere onderlinge betrekkingen leidde. In 1981 werd president Anwar Sadat onder andere wegens deze toenadering door islamitische extremisten vermoord. De toenmalige vicepresident Hosni Mubarak regeert het land sindsdien praktisch als dictator. Op 7 september 2005 vonden de eerste verkiezingen plaats waar meerdere door Mubarak uitverkoren kandidaten aan mee mochten doen. Toch won Mubarak, net als bij parlementsverkiezingen in november 2005, met een ruime meerderheid.
Mythologie De Egyptische mythologie is één grote chaos. Door de verschillende stromingen uit Opper- en Neder-Egypte en variaties van oude en nieuwe namen, is het soms moeilijk te volgen. Hierbij toch een poging... Volgens de oude Egyptenaren verbleef de ziel (Ka) van een gestorvene in het Dodenrijk (Doeat), een donker rijk in het westen. Elke dag voer de zonnegod Re (ook wel: Ra) langs de hemel naar het
9
Studiereis: Egypte westen, en elke nacht keerde hij in zijn door schimmen voortgetrokken schip terug naar het oosten. Re was een belangrijke Egyptische god, maar zeker niet de enige. De Egyptenaren geloofden in het bestaan van allerlei goede en kwaadaardige goden die vaak met een dierenkop werden afgebeeld. De Egyptische aardgod Geb of Keb was een zoon van Shnoe en diens zuster Tefnet. Ook Geb was getrouwd met zijn zuster, de hemelgodin Noet. Ze hadden vier kinderen: Osiris, Seth, Isis en Nephthys. Op afbeeldingen wordt Geb (soms met een slangenkop) liggend voorgesteld, met planten die uit zijn lichaam voortkomen, terwijl zijn echtgenote zich over hem heen buigt (zoals de hemel zich “buigt” over de aarde). De Egyptische hemelgodin Noet was een dochter van Shnoe en diens zuster Tefnet. Noet werd afgebeeld met een koeienkop (een symbool voor vruchtbaarheid), net als Hathor (de godin van liefde en vreugde, die de doden binnenliet in de onderwereld); in de loop van de tijd werden beide godinnen gelijkgesteld. Ze werden vaak afgebeeld met een koeienkop of -horens; dit was een symbool voor vruchtbaarheid. Op afbeeldingen staat zij vaak gebogen over haar echtgenoot, zoals de hemel zich “buigt” over de aarde. De Egyptenaren geloofden dat Noet iedere avond de zon inslikte en die elke ochtend weer uit haar schoot baarde. Omdat de doden op soortgelijke wijze uit haar moederlichaam herboren zouden worden, werd Noet afgebeeld aan de binnenkant van het deksel van doodskisten. Ook de Egyptische god Osiris was getrouwd met zijn zuster, de godin Isis. (Dergelijke huwelijken tussen broers en zussen waren eveneens gangbaar bij de Egyptische farao’s.) Et cetera!
Godsdienst Tegenwoordig is zo’n negentig procent van de Egyptische bevolking soennitisch moslim. Behalve een klein joodse, sjiitische en baha’i-gemeenschap behoort de rest van de bevolking tot de koptisch christenen. Inderdaad, 100 procent van de bevolking hangt een religie aan. Atheïsme is iets wat de Egyptenaren zich maar moeilijk voor kunnen stellen: “je gelooft toch wel érgens in?!”. Het kan zelfs als kwetsend worden 10
Studiereis: Egypte beschouwd als iemand zegt niet in God te geloven. In het huidigde Egypte speelt de Islam een belangrijke rol. Ze is er zichtbaar, hoorbaar en voelbaar. De Islam bepaalt niet alleen de relatie van mens tot God, maar ook alle relaties tussen mensen en een groot gedeelte van het dagelijks leven.
Gewoonten en etiquette In het algemeen geldt in de Arabische wereld dat mensen belangrijker zijn dan tijd en geld. Goede persoonlijke verstandhoudingen vormen de kern van het Egyptische waardesysteem. Centraal hierin staat een gevoel van waardigheid. Een Egyptenaar vindt het erg moeilijk om een verzoek van iemand af te wijzen, hij zal altijd proberen te helpen ook al kan hij dat eigenlijk niet. Typisch is bijvoorbeeld de scéne waarin de toerist de weg vraagt en de Egyptenaar eigenlijk geen idee heeft, maar toch een richting aanwijst, omdat hij anders ‘afgaat’. Egyptenaren zijn zich ervan bewust dat hun benadering van tijd, data en afspraken vaag is. Ze lachen erom en noemen dit het ‘IBM-syndroom’: Insha’allah (als God het wil), Bukra (morgen), Ma’lesh (geeft niet!) Tolerantie Hoewel Egyptenaren binnen hun eigen gemeenschap vrij conservatief zijn, accepteren ze de ‘vreemde’ gebruiken van buitenlanders en weten ze dat die zich anders gedragen. Egyptenaren zijn gastvrij en een ieder die respect toont voor de Egyptische cultuur wordt warm onthaald. Homoseksualiteit wordt in dit land zowel om sociale als om religieuze redenen niet geaccepteerd. Uitingen van romantiek of seksuele affectie tussen twee manen worden niet getolereerd en kunnen vijandigheid en zelfs geweld oproepen. Openlijke uitingen van affectie onder heteroseksuelen zijn eveneens taboe. Op straat zoenen of knuffellen kan voor opschudding zorgen en omstanders kwetsen. Emancipatie De laatste decennia is grote vooruitgang geboekt wat betreft de opleiding van vrouwen en hun positie op de arbeidsmarkt. De Egyptische wet maakt geen onderscheid in beloning tussen man en vrouw. Toch wordt er nog steeds onderscheid naar sekse gemaakt, vooral in de landelijke gebieden. De opkomst van islamitische bewegingen heeft de traditionele rollenpatronen versterkt.
11
Studiereis: Egypte Sociale netwerken In de Egyptische gemeenschap is de groep belangrijker dan het individu. In de supermarkt zul je geen eenpersoons maaltijden aantreffen. Studioappartementen zijn zeldzaam en grote huizen herbergen hele families. Sociale verplichtingen vormen de kern van sociale interactie. Een van de grootste angsten van de Egyptenaar, is alleen te zijn. Aanbevelingen reiken veel verder dan een goede c.v. ‘Wasta’ (connecties), zijn dus erg belangrijk. Het is het vangnet waar een Egyptenaar op rekent in moeilijke tijden en een manier om met een onvoorspelbaar en corrupt ambtenarenapparaat om te gaan. Bijgeloof Egyptenaren zijn over het algemeen fatalistisch en bijgelovig. Geluk is een geschenk van God en ongeluk is Gods beschikking. De uitdrukking “insha’allah” wordt in elke zin gebruikt die een intentie aangeeft, door dit niet uit te spreken tart je het lot. Ook zijn Egyptenaren ervan overtuigd dat als iemand jaloers op je is, die persoon je geluk kan wegnemen door een kwade spreuk over je uit te spreken. Daarom zijn Egyptenaren over het algemeen zeer terughoudend over goede ontwikkelingen. Als iemand een compliment uitspreekt, moet dat worden aangevuld met de woorden “masha’allah”, om aan te geven dat er geen slechte intenties zijn. Begroeting De begroeting is erg belangrijk in Egypte en vele Egyptenaren wegen de ander aan de wijze van begroeten. Mensen van dezelfde sekse begroeten elkaar met affectie. Ook is het gangbaar voor mannen om hand in hand te lopen of gearmd, hier zit totaal geen seksuele lading aan. De regels zijn anders voor leden van de andere sekse, minimaal fysiek contact is hier de norm. Een man dient zijn hand niet uit te steken naar een vrouw die hij niet goed kent, hij moet wachten tot zij haar hand uitsteekt. De meest gebruikte begroetingstekst is “salamu ’aleiko” , het antwoord daarop is “wa ’aleiko el salam”. De gebruikelijke ochtendgroet is “Sabah el gheir” , met als antwoord “Sabah el nur”. (Tafel)manieren In de meeste Egyptische eetgelegenheden is roken toegestaan en het is moeilijk een restaurant te vinden dat rookvrij is. Het wordt als zeer onbeleefd ervaren als je een Egyptenaar vraagt z’n sigaret te doven. In het openbaar gedraagt een Egyptenaar zich terughou12
Studiereis: Egypte dend. Directheid en zeggen wat men vindt, hier bij ons vaak juist gewaardeerd, worden gezien als agressief en onbeleefd. Diplomatie is de sleutel tot een goede communicatie. Het op enigerlei wijze tonen van je schoenzolen is er onbeleefd, zeker naar ouderen toe. Het idee van persoonlijke ruimte is anders in Egypte dan bij ons: men zit dichter op elkaar en raakt elkaar vaker aan (maar niet de andere sekse!). Daar zitten geen bedoelingen achter, het is gewoon gewoon.
Weetjes! • Taal: Egyptisch Arabisch (Engels en Frans wordt gesproken door opgeleiden) • Tijdzone: +2 (zomertijd: +3) (dus +1 ten opzichte van Nederland, zomertijd: +2) • Stopcontacten: Europees • Munteenheid: Egyptische Pond (LE , EP of EGP) 1 EGP is 0.14 euro, 1 euro is 7.25 EGP • De tweede grootste bron van inkomsten van Egypte is de tol van het Suezkanaal. De grootste bron van inkomsten is uiteraard toerisme. • De kreeftskeerkring valt over Aswan. In de zomer valt de zon daar dus loodrecht in. • In Egypte zijn inmiddels farao’s, Grieken, Romeinen, Turken, Engelsen en Fransen aan de macht geweest. • Niemand weet precies hoeveel inwoners Caïro heeft; het aantal ligt tussen de 12 en 18 miljoen. Alleen in de sloppenwijken wonen al minstens 5 miljoen Egyptenaren. • Egypte grenst in het noorden aan de Middellandse Zee, in het westen aan Libië, in het zuiden aan Sudan en in het het oosten aan de Rode Zee en de golf van Akaba. In het noordoosten ligt de grens langs de Gazastrook en Israël. • Het grootste deel van Egypte ligt in Afrika maar de Sinaï behoort bij Azië. 13
Studiereis: Egypte • Van de totale bevolking is bijna 34 procent jonger dan 15 jaar. De gemiddelde levensverwachting voor mannen is 67 jaar en voor vrouwen 73. • Egypte heeft een woestijnklimaat met grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht en tussen zomer en winter. • Egypte heeft geen uitgebreide fauna. De meest voorkomende diersoorten zijn de vele vissoorten in de Nijl en de Rode Zee en veel vogelsoorten. In de woestijnen komen sporadisch nog wilde diersoorten voor.
14
Studiereis: Egypte
De Arabische taal Algemeen Het Arabisch lees je van rechts naar links. Er is geen verschil tussen hoofdletters en kleine letters, en het Arabisch wordt altijd aan elkaar geschreven, er zijn geen blokletters. Bovendien is er in de schrijftaal geen duidelijk onderscheid tussen de klinkers. Ze worden met extra tekens boven de letters aangegeven en daarbij moet uit de context blijken hoe ze uitgesproken worden. De meeste letters hebben drie vormen, voor het begin, midden en eind van een woord (In de tabel met de letters is dit onderscheid duidelijk te zien). Dit heeft als gevolg dat de meeste woorden er uit zien als een lijn met allerlei frutsels er aan.
Figuur 1: Arabische letters deel 1
15
Studiereis: Egypte
Figuur 2: Arabische letters deel 2
Kan je de (Engelse) woorden uit figuur lezen? (Antwoorden staan verderop)
Leestekens De leestekens in het Arabisch zijn vrijwel gelijk aan die uit westerse talen. Enkele tekens zijn omgedraaid vanwege de leesrichting, zoals de komma en het vraagteken. 16
Studiereis: Egypte
Figuur 3: Oefenwoorden
Nummers Arabische nummers lees je in tegenstelling tot de letters van links naar rechts. Hieronder zie je hoe alle nummers er uit zien. 0 0 sifr
5 5 khamsa
10 10 ashaara
1 1 wahed
6 6 sitta
50 50 khamsin
2 2 etnein
7 7 sabaa
100 100 mia
3 3 talata
8 8 tamania
500 500 khams mia
4 4 arbaa
9 9 tesaa
1000 1000 alf
17
Studiereis: Egypte
Klok kijken De Arabische klok werkt gelukkig net als de westerse! De wijzers draaien dus met de (westerse) klok mee.
Figuur 4: Arabische klok
Standaardzinnen Algemeen Yes: aywa No: la Perhaps: yemken Possibly: mumken Impossible: mesh mumken Necessary: daruri Please: men fadlak (m.) å men fadlik (f.) Thank you: shukran Your Welcome: Ahlan beka Sorry/Excuse Me: assef Good Morning: sabah el-kheir Good Evening: masa el-kheir Good Night: tesbah ala kheir Welcome: Marhaba Goodbye: salam (peace) 18
My Name Is: esmi My Name is Jena: Ana esmi Jena What Is Your Name?: å esmak eh? or Ma Esmok? How Are You?: ez zayyak? (m.) å ez zayyek? (f.) Nice to Meet You: Saadot belkak Today: en-nahar da Tomorrow: bukra Yesterday: imbarih I Speak English: å ana batkallem englizi I Don’t Speak Arabic?: å ma-batkallamsh ‘arabi? I Don’t Understand: å ana mish fahem
Studiereis: Egypte Do You Speak English?: Information: å int betetkalem inglizi? What Time Is It?: Can You Help Me?: å mumken tsaa’dni?
istiilaamaat el-saa kam?
Op stap Airplane: tayara Airport: mattar Bus: auto beas Ticket: tazkara Change: sarf or taghieer Customs: gumruk Station: mahatta Porter: shaial or hammal Train: atre or kittar Suitcase: shanta Departure: zehab Arrival: wussul Delay: taakhear Travel Agent: wikalat safar Bus Station: mehatet el-outobees When Does The....Arrive?: å emta wussul When Does The...Leave?: å emta qiyam...
I Want To Go To...: å Ayez arrouh ella... Stop Here Please: å wakeff hena men fadlak Can I take your picture? å Hal yomken an akhoz lak sora? Would you take my picture? å Hal toheb an takhoz soraty? Can You Wait For Me?: å mumkin tantazirni? Can you get me a taxi? å Hal yomken an tohder lee taxi? Wait: intazir I need a tourist policeman: å Oreed ragol shorted al seyaha I need a ticket please: å Menfadlak aoreed tazkara
Hulp Police: bolice Fire Brigade: å matafy/shurtat el-matafy Infirmary: mashfa Hospital: mustashfa Pharmacy: ssaydaliya
Doctor: doctur I’m too hot: Ashaor bhar shaded I’m feeling sick: Ahsaor bel taab Please Call The Doctor: å etlob el-tabib men fadlak
19
Studiereis: Egypte Eten Restaurant: mataam Breakfast: fetar Lunch: ghada Dinner: asha Water: mayya Mineral Water: å mayya maadania Wine: nebite Juice: assir Glass: kas Plate: tabaq Bread: aish
Butter: zebda Olives: zeitun Cheese: jibna Salad: salata Vegetables: khodar Meat: lahma Chicken: dajaj Fish: samak Dessert: helu Fruit: fakiha Ice-Cream: å ice cream
Antwoorden De woorden waren: 1: i n t r n t = internet 2. l y m w n aa d ah = lemonade 3. k t sh b = ketchup 4. k y l w m t r = kilometer 5. t l f w n = telephone 6. t l f z y w n = television 7. a m r y k aa = America (amreekaa) 8. u s t r aa l y aa = Australia 9. b r y T aa n y aa = Britain 10. w sh n T n = Washington 11. n y w y w r k = New York 12. l w s a n j l s = Los Angeles
20
Coffee: ahua Coffee Without Sugar: å ahua sada Fairly Sweet: mazbut Very Sweet: ziada Tea: shay Sugar: sokkar Milk: halib Hot: sokhn Cold: bared
Studiereis: Egypte
Adresgegevens hostels Egyptian Youth Hostels Association 135 Abdel Aziz Al Saoud St, El Manial, Kobri El Gamaa, Caïro, Egypte Tel: 00202-27961448 Venus Hotel Sharia Yussef Hassan, Luxor, Egypte Tel: 00202-952361327 / 00202-189280085
Vliegreis details Vertrek vanaf Brussel airport naar Caïro vluchtcode: JAF4011 TH 12/03 vertrek: 07u10 aankomst: 14u45 Vertrek vanaf Luxor airport naar Brussel vluchtcode: JAF7464 SU 22/03 vertrek: 13u40 aankomst: 19u25
Paklijst De volgende paklijst is misschien handig om aan te houden. Hij is natuurlijk niet bindend (en zeker niet uitputtend!) • Alles wat je denkt nodig te hebben, maar niet teveel • Dagrugzak/compacte tas, die je met het reizen goed mee kan nemen • Dames: sjaal om je haar mee te bedenken (voor bv moskeebezoek) • Deelnemersshirt • Evt. hoeslaken/slaapzak (als je dat prettiger vindt) • Handdoek • Kleding: niet te dun voor ’s nachts • Kleding: niet te warm voor overdag, wel ‘bedekkend’ (schouders bedekt, geen (diep) uitgesneden shirtjes) • Nette kleding voor het universiteitsbezoek • Paspoort met visum! • Pinpas 21
Studiereis: Egypte • Schoenen waar je goed op kunt lopen en badslippers/sandalen • Slaapkleding • Toilettas met daarin ook zonnebrandcrème • Zonnebril en pet/hoofdbedekking (belangrijk!) • Zwemkleding Naast de gebruikelijke spullen die je nodig hebt op een reis, zijn er nog een aantal (sommige misschien minder voor de hand liggende) dingen die wel eens van pas zouden kunnen komen. Daarom raden we je aan in ieder geval ook het volgende mee te nemen: • Collegekaart en bewijs van inschrijving (bij voorkeur in het Engels) • Dit reisprogramma • Drinkbeker (voor bijvoorbeeld sapjes • Geldbuidel voor onder je kleding • Medicijnen (bijv. pijnstillers, diarreeremmers) • Nekkussen • Pen & papier om aantekeningen te maken voor het reisverslag • Pilletjes ter voorkoming van wagenziekte als je daar last van hebt • Reisgids(en) • Spelletjes voor in het vliegtuig of hostel • Voor de lichthorenden: oordopjes voor ’s nachts • Voor in je dagrugzak: Rol wc-papier! Zeker niet in handbagage: scherpe objecten! Bijvoorbeeld een zakmes zul je op het vliegveld moeten inleveren! Een andere opmerking die hier misschien op z’n plaats is: we gaan niet naar de jungle. Caïro is een wereldstad en alles wat je in Nederland hebt (en nog veel meer) kun je daar gewoon kopen. Ga dus je dus niet te pletter slepen aan bergen bagage, die je vervolgens ongebruikt mee naar huis moet nemen.
22
Studiereis: Egypte
Veiligheid Egypte is een erg mooi land, maar er zijn een paar spelregels. De mensen zijn er erg arm en weten dat toeristen geld hebben. Bovendien zijn er in het verleden terroristische aanslagen gepleegd. Het is daarom belangrijk dat je je aan de spelregels houdt, zoals ze hier staan. En gebruik natuurlijk ten alle tijden je gezond verstand. De overheid doet erg haar best om het land veilig te houden. Het is daarom bijvoorbeeld voor burgers verboden GPS-apperatuur te hebben. Als toerist zul je hier waarschijnlijk niet heel veel last van hebben. Als je telefoon toevallig GPS heeft moet je dit niet bij een politiepost gebruiken. Ook het maken van foto’s van iets militairs (van vliegvelden tot een stukje prikkeldraadomheining) word zeer sterk afgeraden. Voor hetzelfde geld ben je een aanslag aan het plannen. Gedurende oorlogen met buurlanden zijn er heel veel landmijnen geplaatst en vooral niet goed gedocumenteerd. Er zijn dus gebieden waar je beslist op de paden moet blijven! Meestal staat het goed aangegeven als ergens nog landmijnen kunnen liggen, neem hier geen risico. Het is verder raadzaam om weg te blijven van grote menigten en politieke demonstraties. De gemoederen kunnen hoog oplopen en je verstaat toch niet wat ze zeggen. Verder is enige terughoudendheid bij politieke of religieuze discussies een goed idee. Luisteren naar de mening van anderen kan daarentegen interessant zijn. Mocht iemand heel erg z’n best doen je te bekeren tot de Islam blijf dan altijd beleefd. Je kunt bijvoobeeld zeggen dat jij en je familie al christelijk zijn. Ook zijn ze erg intolerant als het op drugs aankomt (1-3 jaar cel). Houd je daar dus absoluut buiten! Verder is het ongepast om mensen expliciet en ongevraagd op de foto te zetten. Een fooi (‘ba’shish’) kan wonderen doen. Verder is het waarschijnlijk verboden om in musea en bij toeristische attracties foto’s te maken. Vaak kun je wel een toestemmingsbewijs kopen. Hoe groter/uitgebreider je apperatuur is hoe meer je moet betalen. Als laatste is het erg belangrijk dat je je paspoort ten alle tijden bij houdt, tenzij de commissie ze inzamelt.
23
Studiereis: Egypte
Medisch Algemeen Er gaan drie mensen met een EHBO-diploma mee: • Tom Oostvogels (commissie) • Kim Biesheuvel (commissie) • Lennart Herlaar (docent) Als je ergens last van hebt waarvan je denkt dat het interessant is voor de EHBO-ers schroom dan vooral niet om ze aan te spreken. Ook hebben ze EHBO-spullen bij zodat ze waar nodig een pleister kunnen plakken.
Vocht Het klimaat in Egypte is een stuk warmer dan in West-Europa. Het ligt dichter bij de evenaar dan de subtropische gebieden maar en is bovendien heel erg droog. Het zit er dik in dat je flink veel vocht en zouten gaat verliezen door te zweten. Het is belangrijk dat je veel water drinkt, minimaal twee liter per dag. Zorg ook dat je je zouten aanvult. Er is nog een reden om goed op je vocht te letten. De kans is groot dat je last krijgt van reizigersdiarree. Het eten, drinken en klimaat zijn dusdanig anders dat je spijsvertering het zwaar te verduren krijgt. Het is belangrijk dat als je last hebt van diarree dat je niet uitdroogt. De kans is groot dat je lichaam het water niet goed op kan nemen. Cola word over het algemeen een stuk makkelijker opgenomen en als het echt ernstig wordt heeft de commissie ORS-poeder bij. Je lichaam moet de infectie zelf overwinnen. Er zijn wel medicijnen, zoals Imodium, maar het nadeel daarvan is dat ze je complete spijsvertering vertragen. Mocht je langer dan 24 uur last hebben van diarree gepaard met misselijkheid, overgeven, krampen, bloed in ontlasting en vooral koorts, meld het dan even bij de commissie-EHBO-ers.
Hygiëne/eten Het water dat uit de kraan komt is voor westerlingen niet erg drinkbaar. Koop water in flesjes en controleer of de seal nog dicht is. Neem ook 24
Studiereis: Egypte nooit ijsklontjes, die zijn gemaakt van kraanwater. Er wordt op veel plaatsen vers sap aangeboden, dat is meestal te vertrouwen, maar neem wel je eigen mok mee. Verder moet je goed oppassen met melk en verse salades. Neem het liefste gekookte salades.
Zon(nebrand) Zon is goed voor je, en je wordt er lekker bruin van. Maar het brengt ook gevaren met zich mee: • UV-A straling kan allergische reacties veroorzaken en bevordert de vroegtijdige veroudering van de huid • UV-B straling kan gevaarlijke celbeschadingen veroorzaken Naast het dragen van een hoofddeksel en bedekkende kleding is het erg raadzaam onbedekte huid in te smeren met een goede zonnebrand. Zorg dat je product beschermt tegen UV-A en UV-B, je wordt hierdoor nog wel bruin maar de schadelijke componenten worden eruit gefilterd. Omdat de zon een stuk feller is, is het raadzaam een hoge factor (SPF) te kiezen.
Ziektes Hepatitis A (geelzucht): Een virusinfectie van de lever Hoe: Besmet drinkwater of eten Wat: (Gemiddeld na 30 dagen pas!) Koorts, misselijkheid, vermoeidheid, verlies eetlust Difterie: Bacteriëleinfectie Hoe: Via de lucht (hoesten, niezen) Wat: O.a. keelpijn, lichte koorts, braken, hoofdpijn Dengue (knokkelkoorts): Virusinfectie Hoe: Muggenbeten Wat: Koorts, hoofdpijn, pijn in gewrichten en spieren, soms maagdarmontsteking Cholera: Bacteriëleinfectie Hoe: (Voedsel gewassen in) besmet drinkwater Wat: Diarree (rijstwater) Dit zijn de belangrijkste ziektes die voorkomen, maar er zijn er nog veel 25
Studiereis: Egypte meer. De kans is groot dat je last krijgt van reizigersdiarree. Zo’n beetje elke denkbare seksueel overdraagbare aandoening komt in Egypte voor. Seks in Egypte is echt heel erg af te raden. En zorg dat je betrouwbare, Nederlandse condooms bij hebt.
Beestjes Veel dieren zijn gevaarlijk. Honden en vergelijkbare dieren kunnen hondsdol zijn. Aai daarom geen dieren en pas op met wilde dieren die erg tam lijken. Ook komen er schorpioenen en slangen voor. Blijf zoveel mogelijk op gangbare wegen en wandelpaden, draag waar mogelijk hoge schoenen en ga niet het donker gevaarlijk gebied in. Controleer schoenen en sokken voordat je ze aandoet en kijk voordat je ergens gaat zitten of er geen beesten onder zitten. Als je gebeten of gestoken word dien je altijd een arts te raadplegen (maar begin bij de EHBO-er). Voor schorpioenen geld: hoe kleiner hoe gevaarlijker. Ook zijn er insecten die van alles overbrengen. Draag bij voorkeur lichtgekleurde, fijngeweven en lange kleding. Alle onbedekte huid smeer je in met een goed insectenwerend middel, bijvoorbeeld spray of gel met meer dan 30% deet. Ook in het water wemelt het van de beestjes. Vermijd contact met oppervlaktewater: zwemmen of pootjebaden is uit den boze!
Geld Straatverkopers Egypte is bekend (berucht) om z’n opdringerige straatverkopers. Als toerist wordt je constant belaagd door mensen die je de meest uiteenlopende en exotische producten en diensten willen aanbieden. Dit kan soms erg vervelend en vermoeiend zijn. Ons advies is om je humeur hier niet teveel door te laten beïnvloeden. Besef dat deze mensen het vaak erg moeilijk hebben en dat Westerlingen in hun ogen wandelende geldbuidels zijn. Laat je niet in de luren leggen door zielige verhalen of andere trucs om geld bij je los te peuteren of je aandacht af te leiden. Pas op voor standaardtrucs als: een brief laten vertalen, verzoeken om alcohol te kopen (toeristen kunnen dat de eerste 48 uur tax-free), geldwisselen, “do you remember me?”, “you dropped your wallet”. In noodgevallen kan het woord “Le’!” (Nee!) werken, of de uitspraak “vil mish mish” (in je dromen)
26
Studiereis: Egypte
Fooien Het geven van een fooi (ba’shish) is erg normaal in Egypte. De lonen zijn vaak erg laag en een fooi wordt dan ook niet zozeer gegeven als beloning voor goede service maar als kleine tegemoetkoming. Wees niet verbaasd als iemand om een fooi vraagt nadat je een foto van hem hebt gemaakt. Het kan hiervoor handig zijn altijd wat muntgeld op zak te hebben.
Afdingen Het is in Egypte normaal om af te dingen op de prijs van goederen. Egyptenaren doen het zelf ook en toeristen hebben er zelfs meer reden toe omdat een verkoper niet zal verzuimen een onwetende toerist een kat in de zak te verkopen. Verspil echter niet je eigen tijd en die van de verkoper om af te dingen op iets wat jou bijna niets kost. Ga ook niet afdingen als je niet van plan bent iets te kopen, het wordt als zeer onbeleefd beschouwd om een tijdje af te dingen, overeenstemming te bereiken en vervolgens het artikel niet te kopen. Enkele tips voor het afdingen: Vestig de aandacht zo min mogelijk op datgene wat je echt wil hebben. Bekijk veel andere dingen en vraag tussen neus en lippen door de prijs van datgene wat je wilt hebben. Vraag een lokaal iemand die je vertrouwt wat een eerlijke prijs is voor datgene wat je wilt kopen. Informeer bij meerdere kraampjes (en speel de verkopers tegen elkaar uit). Laat nooit merken dat je het artikel graag wilt hebben, kraak het eerder af, de verkoper weet dat dit onderdeel van het spel is, maar blijf wel altijd aardig tegen de verkoper en wees niet gehaast, het is heel normaal om eerst over koetjes en kalfjes te praten en daarna pas tot zaken over te gaan.
27
Studiereis: Egypte
Dagprogramma dag do
programma 12
01:00 met bus naar Brussel vanaf Jaarbeursplein 7:10 met vliegtuig naar Caïro 14:15 aankomst in Caïro Stadswandeling
vr
13
Egyptisch museum Bazaar ’s Avonds lezing NVIC
za
14
8:00 trein naar Alexandrië 10:10 aankomst Bezoek Bibliotheek Alexandrië met presentatie 19:00 trein terug 21:10 terug in Caïro
zo
15
Dodenstad, piramides
ma
16
Universiteit Caïro
di
17
Moskee, citadel Nachttrein Luxor
wo
18
Aankomst Luxor Stadswandeling
do
19
Verrassing
vr
20
Nijlcruise
za
21
Fietsexcursie, kameelrit Dodenvallei
zo
22
13:40 Vertrek met vliegtuig 19:30 Brussel Met de bus naar Utrecht
28
Studiereis: Egypte
Caïro
Geschiedenis De geschiedenis van Caïro gaat terug tot de Romeinse tijd, toen het fort van Babylon er gebouwd werd als symbool van de Romeinse macht. Toen de piramiden gebouwd werden, was Memphis nog de hoofd29
Studiereis: Egypte stad van Egypte. Caïro werd officieel in 969 gesticht door de Fatimiden, een Noord-Afrikaanse dynastie. Zij noemden de stad Al-Medina Al-Qahirah, de Overwinnende Stad. Na de verwoesting van Bagdad in 1258 door de Mongolen, werd Caïro de belangrijkste culturele en intellectuele stad van het Midden-Oosten. In de negentiende eeuw werden internationale architecten uitgenodigd om naast de oude islamitische stad een Caïro in nieuw-Europese stijl te ontwerpen. In diezelfde periode werd ook het Suezkanaal gegraven en voor scheepvaart opengesteld, wat de stad meteen wereldwijd in de schijnwerpers stelde. Van dan af kende zowel het toerisme als het zakenleven in Caïro een sterke groei- en bloeiperiode, en sindsdien kent de stad ook een immense bevolkingsgroei. Hoewel er in de tweede helft van de twintigste eeuw veel is gebouwd blijft de overbevolking, armoede en vervuiling Caïro parten spelen.
Transport Het verkeer in Caïro is, zoals in wel meer grote steden, een chaos. Trottoirs zijn bezaaid met bergen afval, geparkeerde auto’s, gaten, buizen en elektriciteitskabels. Bij het oversteken worden zebrapaden genegeerd en voetgangers hebben in de praktijk zeker geen voorrang. Wees assertief en vastberaden in het verkeer: twijfel zorgt voor onduidelijkheid en daarmee voor ongelukken. Tip totdat je de slag te pakken hebt: steek over met een paar Egyptenaren.
Wat te doen Egyptisch Museum Het Museum der Egyptische oudheden, bij het grote publiek bekend als het Egyptisch Museum, is ’s werelds grootste Egyptologisch museum. Het Egyptisch Museum is opgericht in 1858, en zit sinds 1900 in het huidige verblijf, in het centrum van Caïro. Het museum herbergt een aantal van de grootste schatten uit de Egyptische oudheid. Zo is de gehele inboedel van graf DK 62, het graf van farao Toetanchamon, in het museum te vinden en er worden tal van mummies, waaronder die van Ramses II, tentoongesteld. Het is onmogelijk om alles in een dag te bekijken, en je moet dus selectief te werk gaan. Een must-see is de schitterende Toetanchamon-collectie. Het huidige museum is chronologisch geordend in tientallen zalen. Lo-
30
Studiereis: Egypte pend door het museum vind je prachtige overblijfselen uit het begin van de Oude Tijd (zo’n 3000 jaar voor Christus) tot de Late Tijd waar de Grieks-Romeinse kunst een belangrijke invloed had. Te zien zijn onder meer indrukwekkende sarcofagen, mummies, modellen van heilige boten en beeldhouwwerken. Piramides en Sfinx van Gizeh De Pyramiden van Gizeh zijn de bekendste van het land en behoren tot de bekendste en oudste bouwwerken van de mensheid. Ze horen bij het werelderfgoed sinds 1979 en bevinden zich ongeveer acht kilometer ten zuidwesten van de stad Gizeh. Het piramidecomplex bestaat uit de Piramide van Cheops, de wat kleinere Piramide van Chefren, en de Piramide van Mycerinus. Daarnaast staan er een aantal kleinere piramides die bekend staan als “koningin”-piramides. Aan de oostzijde van het complex bevind zich ook de Sfinx van Gizeh. Deze piramiden werden gebouwd tijdens de vierde dynastie (tussen ca. 2551 en 2472 v.Chr.) en zijn dankzij hun zeer stabiele constructie goed bewaard gebleven. De buitenste gepolijste witte kalksteenlaag is in de loop der tijden grotendeels verdwenen doordat men het materiaal heeft gebruikt voor andere bouwwerken. De piramide van Mycerinus is de enige van de piramiden waarvan de kalksteenlaag geheel verwijderd is. De piramide van Cheops heeft nog wel een deel van deze kalksteenbedekking op de top. De zijden van de drie grote piramiden lopen vrij exact noord-zuid en oost-west, met slechts een kleine afwijking die varieert met het tijdstip van bouwen. Dit doet vermoeden dat de Egyptenaren de sterren gebruikten om de oriëntatie van de pyramiden te bepalen, de precessie van de aardas liet de toenmalige poolster langzaam verschuiven en verklaart het verloop in de tijd. De Grote Sfinx van Egypte ligt naast de dodentempel van Chefren en is gehouwen uit een rots die al een beetje de goede vorm had. De sfinx is 57 meter lang, 6 meter breed en 20 meter hoog. Het hoofd van de sfinx beeldde hoogstwaarschijnlijk de farao uit en is voorzien van de koninklijke hoofdtooi. De verhoudingen van hoofd staan niet helemaal in evenwicht met het lichaam doordat er bovenaan meer erosie was. In de oudheid was de sfinx waarschijnlijk beschilderd met felle kleuren: het hoofd en lichaam in het rood en de nemes (hoofdtooi) in afwisselend gele en blauwe strepen. De sfinx was de bewaker van de piramides en werd geïdentificeerd met de god Harmachis, die nauw verwant was aan Horus. De sfinx is al verschillende malen geres31
Studiereis: Egypte taureerd en is lichtjes beschadigd: zijn neus, valse baard en uraeus (slang op zijn voorhoofd) zijn van het beeld gevallen. Citadel De Citadel is een van de grootste bezienswaardigheden van Caïro. Het complex bevindt zich op een heuvel en herbergt een aantal musea, moskeeën en andere bezienswaardigheden. In het jaar 810 bouwde de gouverneur een buitenverblijf op de heuvel, vanwege de frisse lucht en het mooie uitzicht. Pas later kreeg de Citadel een militaire functie. Tussen 1176 en 1183 versterkte de Abbasidische heerser Salah ad-Din het gebied tegen aanvallen van kruisvaarders. Sinds die tijd is er altijd een militair garnizoen gestationeerd geweest en zijn er continu wijzigingen aangebracht in het complex. De Citadel wordt soms ook wel de Mohammed Ali Citadel genoemd, vanwege de imposante moskee die werd gebouwd tussen 1828 en 1848 ter nagedachtenis van de oudste zoon van Mohammed Ali, die vroeg stierf. Khan El-Khalili Khan El-Khalili is de grootste souk (bazaar) ter wereld. De markt is ontstaan aan het eind van de veertiende eeuw en was in het verleden in trek bij de rondreizende handelskaravanen vanuit Afrika, het MiddenOosten en Azië. De souk dankt zijn naam aan Emir Djaharks el-Khalili, een machtige Mammelukse prins, die de markt voor het eerst bouwde in 1382. Ten tijde van het Ottomaans Egypte stond de markt ook wel bekend als de Turkse Bazaar. De markt ligt zo’n 2,5 kilometer ten westen van het centrum van de stad en is goed bereikbaar per taxi en bus. De markt komt pas echt tot leven aan het eind van de middag, in de ochtend en begin van de middag zijn veel winketjes nog gesloten. Er is een lichte scheiding tussen het toeristische deel van de souk en het deel dat voornamelijk bestemd is voor de lokale bevolking: rechts van de ‘hoofdingang’ verkoopt men vooral souvenirs, waterpijpen, goud en zilver terwijl men in het linker deel vooral kleding, allerlei gebruiksvoorwerpen, speelgoed en specerijen aan de lokale bevolking verkoopt. Moskeeën Caïro wordt soms “de stad van duizend minaretten” genoemd. De moskeeën dateren uit alle periodes vanaf de stichting van de islam, ieder met een eigen bouwkundige stijl. Bij het bezoeken van een moskee (niet moslims zijn welkom buiten de gebedstijden) moeten enkele regels nageleefd worden:
32
Studiereis: Egypte • Draag bescheiden kleding. Korte broeken op T-shirts met korte mouwen mogen niet. Vrouwen dienen hun haar te bedekken en met uitzondering van handen, voeten en gezicht, geheel bedekt te zijn. Vermijd alles wat de contouren van het lichaam benadrukt. • Er zijn aparte ingangen voor mannen en vrouwen. Trek je schoenen uit bij de ingang. • In de moskee neem je plaats op de vloer. Ga er niet uitgestrekt op liggen. • Algemene omgangsregels zijn van toepassing, maar dan wat strikter. • Loop niet voor iemand langs als hij bidt.
33
Studiereis: Egypte
Alexandrië
Feiten Alexandrië ligt in het noorden van het land, in de (relatief) groene Nijldelta en aan de Middellandse Zee. Deze tweede stad van Egypte, met zo’n 5,5 miljoen inwoners, heeft een lange geschiedenis en we kennen haar allemaal uit verhalen als ‘Asterix en Cleopatra’ of de tekenfilm ‘The Prince of Egypt’. Alexandrië is gelegen aan de Middellandse Zee, wat zorgt voor een 34
Studiereis: Egypte zachte winter en (voor Egyptische maatstaven) koele zomer, wat ook veel Egyptenaren naar het noorden brengt. Er is een ‘natuurlijke haven’, een landtong die een baai afschermt die een natuurlijke haven vormt. Deze wordt al eeuwen gebruikt, maar omdat de haven direct aan zee grenst kwamen schepen vol in de wind aan en is er ook menigeen gesneuveld op de rotsen. Duikers hebben sinds 1990 meer dan 2500 stenen objecten op de zeebodem aangetroffen, behalve wrakken ook stukken van obelisken en pilaren.
Geschiedenis Toen Alexander de Grote in 322 v.Chr. naar Egypte kwam, besloot hij een nieuwe hoofdstad te stichten voor het land. Hij verkoos een vissersdorpje aan de Middellandse Zee boven Memphis, de oude hoofdstad, net onder het huidige Caïro. Alexander zette zijn architect aan het werk om een stad te bouwen en trok zelf verder richting Azië, waar hij acht jaar later stierf. Bij de verdeling van Alexanders rijk kwam Egypte in handen van een Macedonische generaal, het begin van een dynastie (323 tot 30 v.Chr.). Alexandrië werd een intellectueel machtspunt, onder andere Euclides en Eratosthenes (schatter van de omtrek van de aarde, aan de hand van de zon) hebben er gestudeerd. In die tijd al was de stad beroemd om haar bibliotheek, de Bibliotheca Alexandrina. Laatste in de Macedonische dynastie was Cleopatra VII (51 tot 30 v.Chr.), bekend om haar relatie met Julius Caesar en diens opvolger Marcus Antonius. Alexandrië is een tijd lang in handen geweest van de Romeinen, maar ook Arabieren zijn er aan de macht geweest (614 na Christus). Zij verkozen echter Fustat tot hoofdstad van het land, deze plaats is nu onderdeel van Caïro. De Arabieren genoten de kennis die Alexandrië bezat, maar schonken weinig aandacht aan de stad. Toen Napoleons leger in 1798 in Egypte aankwam, troffen ze Alexandrië als een vissersplaats met 4000 inwoners.
Het huidige Alexandrië Het Alexandrië van vandaag de dag is gebouwd op de ruïnes van de vroegere stad, wat het voor archeologen niet makkelijk maakt. Daardoor is er eigenlijk maar ‘weinig’ te zien. Het is vooral een stad om sfeer te proeven: de ambiance van de vroegere Europese en Egyptische 35
Studiereis: Egypte wijken blijft je bij. Wel is er nog zat te zien en te doen in Alexandrië, als je genoeg hebt van de aanblik van de zee. Zo is er in de zomer van 2007 is een gloednieuwe Bibliotheca Alexandrina geopend. Net als in de oudheid, is de beroemde bibliotheek een centrum kennis. De bibliotheek heeft ruimte voor een miljoen boeken, maar ook zijn er drie musea, een planetarium, zeven ‘academic research centers’, negen permanente tentoonstellingen, vier kunstgaleries en een conferentiecentrum met ruimte voor duizenden mensen en tal van instituten in het mooie pand gevestigd.
Dingen te doen In Alexandrië is heel veel te doen. Bijvoorbeeld het Nationaal Museum waar je heel veel artefacten uit de gescheidenis van Alexandrië, maar ook een kijk op Alexandrië tegenwoordig. Ongeveer twee kilometer van het treinstation staat Fort Qaibey. Dit fort staat op de plaats waar vroeger de Pharos Vuurtoren stond. Rond 1475 is die vuurtoren ingestort en waarschijnlijk is het fort opgetrokken uit de restanten daarvan. Alexandrië ligt dan wel aan de zee, je zult niet kunnen zonnenbaden. Niet alleen zijn er heel veel Egyptenaren op vrijdag en zaterdagen, ook is het enige strand waar je je als westerling in zwembroek/bikini kunt vertonen zo’n 25 km uit het stadscentrum. Twee van de bekendste (en oudste) momnumenten van Alexandrië zijn de Pilaar van Pompeius en de catacomben van Kom es-Shoqafa. Neem tram 16, bus 709 of een taxi.
36
Studiereis: Egypte
Luxor
Algemeen Luxor is een van de oudste vakantiebestemmingen, zo claimen ze zelf. Het was de hoofdstad van het vroegere Opper-Egypte en in veel dinastieën het middelpunt van de macht. Hierdoor zijn er veel archeologische achterblijfselen zoals de zuidelijke tempel (Opet) en de noordelijker gelegen Luxortempel. Aan de andere kant van de valei ligt de doden vallei met onderandere het graf van Toetanchamon en Hatsjepoet.
37
Studiereis: Egypte
Geschiedenis De naam Luxor komt van het arabsisch El-Uqsur, wat “de plaatsen” of “de kastelen” betekent, waarschijnlijk vanwege het Romeinse castrum dat er stond. Daarvoor heette de stad Thebe. Rond 2100 v.Chr. kwam de groei van Thebe goed op gang toen het de hoofdstad werd van het Verenigde Egypte, de lokale heersers was het net gelukt Egypte weer te herenigen. Het werd een stad van luxe voor de sociale opperklasse en het middelpunt voor kunst, religie, wetenschap en politieke macht. Rond 1500 v.Chr. werd heel kort Achetaton de hoofdstad, maar Toetanchamon verplaatste de macht weer terug naar Thebe. In 1300 v.Chr. werd de macht definitief naar het noorden verplaatst, maar het bleef een belangrijke stad door onder andere de aanwezigheid van het heiligdom van Amon-Re. In 660 v.Chr. raakte de stad zwaar beschadigd door de inname door de Assyriërs. Het bleef een religieus middelpunt, onder andere voor de christelijke monniken tijdens de Romeinse tijd. Toen in 1799 de Napoleaanse expedtie Luxor bereikte, deden de meereizende wetenschappers de ene na de andere (archeologische) ontdekking en dat is sindsdien niet veranderd.
Transport Midden door de stad loopt de Nijl, waar pas in 1998 een brug over gebouwd werd. De traditionele manier van oversteken blijft toch de “local ferry” (ongeveer 1 Egyptische pond). Door de stad reizen kun je goed te voet doen. De paard en wagen (‘cleches’) zijn een goed alternatief, al is het wat duur. Ook taxi’s zijn redelijk te doen en nooit ouder dan 20 jaar. Ook kun je fietsen of een motor huren.
Wat te doen Het dichtste bij (en de op één na voor de handliggenste activiteit) is het bezoeken van de Luxor Tempel, je kunt hier waarschijnlijk een flink deel van je dag doorbrengen. Een andere aanrader is het mummificatiemuseum, iets noordelijker en direct aan de Nijl, alhoewel het stiekem vooral over het leven na de dood gaat. Als je liever een overzicht van Luxor en omgeving ziet ga je naar het Luxor Museum. Dit museum is goed toegankelijk voor Engelstaligen. Verder zijn er in de stad volop bazaars te vinden, waar je uren kunt snuffelen. Ga er wel vanuit dat mensen je hun winkeltje in proberen te sleuren en dat je 38
Studiereis: Egypte overal stevig moet afdingen. Wel gaan de meeste niet-op-toeristengerichte winkels dicht tussen 14:00 en 17:00. Het meest voor de hand liggend, maar waarschijnlijk ook meest intensieve, is het bezoeken van de dodenvallei. Je kunt hier makkelijk een week doorbrengen en nog niet alles gezien hebben. Naast de Vallei der Koningen en de Vallei der Koninginnen staan hier de tempels voor Ramsus II, Ramsus III en Hatsjepoet en nog veel meer. Vooral de Vallei der Koningen ligt ver weg (hemelsbreed 5km, met hoogteverschil), het kan dus handig zijn om een fiets te huren, een busje te nemen of een ezel of motor te regelen. Het kopen van kaartjes is lekker decentraal geregeld. Voor sommige dingen moet je voor de ingang van een attractie een kaartje kopen, maar de meeste kun je kopen bij het Ticket Office bij de ingang, naast de Tourist Police. Ga er vanuit dat je rond de 20 Egyptische pond per tempel/attractie betaalt. Fotograferen is in de tombes over het algemeen verboden.
39
Z.O.Z.
Operation Cleopatra, comin’ right at ’cha Snoop Dogg
