s trow ijk a a n de wa a l ie wa n len t Aan de Waal in de Nijmeegse wijk Lent staat sinds kort het grootste strobouwproject van Europa. Het drie en vier etages hoge houten appartementencomplex is gebouwd op initiatief en met hulp van de bewoners.
foto: wen versteeg lent
tekening: orio architecten nijmegen
Hout(stro-skelet)bouw is snelbouw.
Plattegrond begane grond.
Op de voorgrond het multifunctionele gebouw met onder andere restaurant, keuken en distributiecentrum voor biologische groenten.
foto’s: wen versteeg lent
De bewoners hebben samen met vele vrijwilligers de strobalen zelf in de wanden (en daken) aangebracht.
Ongeveer zeven jaar geleden ontstond het plan een stro-
gerealiseerd. Opvallend is de grote variatie in bouwstij-
gebouw te realiseren voor een grote woongemeenschap.
len en bouwmaterialen: staal, baksteen, leisteen, hout.
telt dat zij en haar vrienden destijds voor stro kozen, omdat
Rustiek gebouw Een van de meest in het oog sprin-
het een hernieuwbare grondstof is. ‘Bovendien kun je
gende panden is dat van IEWAN: het heeft een opper-
strobouw ook deels zelf doen, wat kosten bespaart. Tradi-
vlakte van ruim . m, varieert in hoogte van één tot
tionele bouw viel voor ons af, omdat bouwpuin erg milieu-
drie en vier etages en de gevels zijn vrijwel compleet in
vervuilend is. Verder wilden we graag een helofytenfilter
hout uitgevoerd. Niet zichtbaar is dat achter die gevels
om het eigen afvalwater mee te reinigen, een pelletkachel
overal strobalen zijn aangebracht ter isolatie. Het is een
voor het opwarmen van de woningen en zonnepanelen op
modern, maar tevens rustiek gebouw voor in totaal
de daken voor het opwekken van elektriciteit.’
huishoudens van verschillende samenstelling. Naast de
juni 2015
Een van de vijf initiatiefnemers was Hanneke Beld. Ze ver-
appartementen staat een groot multifunctioneel gebouw, waarin onder andere een restaurant, keuken en distribu-
wen was een voorwaarde, maar ook moest het een so-
tiecentrum voor biologische groenten zijn gevestigd. Dit
ciaal huurproject worden. Via Woningbouwvereniging
gebouw heeft een houten draagconstructie van gelami-
Gel- derland (WBVG), die zich inzet voor collectief
neerde kolommen en liggers.
23
het houtblad
Sociaal huurproject Niet alleen ecologisch bou-
wonen in zelfbeheer, kwamen de plannenmakers bij de grotere woningstichting Talis terecht. Beld: ‘We hebben
Bouwen met stro Ontwerper van De Strowijk, zo-
deze woningbouwcorporaties, het waterschap, de ge-
als de bewoners het complex zelf noemen, is Michel
meente, de provincie en architect Michel Post gezamen-
Post (ORIO architecten Utrecht), met wie de initiatief-
lijk aan tafel uitgenodigd. Zo konden ze met elkaar praten
nemers al in een vroeg stadium contact opnamen. Hij is
over de haalbaarheid van onze ideeën.’
tevens voorzitter van Strobouw Nederland. Post publiceerde in het boek Bouwen met Stro, een uitgave
Effectieve aanpak Dit bleek een effectieve aanpak
vol achtergronden over bouwen met strobalen en uit-
van de Initiatiefgroep Ecologisch Wonen Nijmegen
gebreide beschrijvingen van gerealiseerde projecten in
(IEWAN), onder welke naam ze zich voortaan presen-
ons land. ‘Ik bouw uitsluitend ecologisch. De mens en
teerden. De reacties waren positief: na uitwerking van
zijn gezondheid staan daarin centraal. Ik gebruik zoveel
een ontwerp paste het plan binnen de voorwaarden
mogelijk natuurlijke materialen. Hout en stro gaan
van Talis en kon het project worden gefinancierd, de
hand in hand. Stro heeft een hoge isolatiewaarde, is ge-
verhuur zou via WBVG verlopen en provincie en ge-
luiddempend en zorgt voor een goede vochtregulering.
meente waren bereid subsidies te verstrekken. Cle-
Hout is natuurlijk, heeft sfeer, voelt goed en daarom
mens Nolten, projectleider Vastgoed bij Talis, legt uit
pas ik het graag toe.’ Omdat Post ook in Nijmegen met
dat IEWAN eigenlijk mooi past binnen het nieuwe be-
een bouwbedrijf wilde werken dat al ervaring had met
leid van de corporatie. ‘Daarin speelt duurzaamheid
strobouw, schoof hij Vastbouw naar voren.
een belangrijke rol. Daarnaast zijn we de laatste jaren steeds meer bezig met bewonersparticipatie, ook bij nieuwbouwprojecten. Dit project sluit aan op dat streven. Het was leerzaam met een bewonersgroep samen te wer-
het proces verliep heel snel en zonder kopzorgen
ken vanaf het plan tot en met de oplevering.’
Plant Je Vlag Naast de steun van financiers was er
Zonder kopzorgen Om het appartementencomplex
ook een mooie bouwlocatie gevonden. Enkele jaren
volgens de wensen van de toekomstige bewoners te
geleden heeft de gemeente Nijmegen in De Waal-
bouwen, gingen Post en Vastbouw uitgebreid met hen in
sprong, het nieuwe stadsdeel ten noorden van de Waal,
gesprek. Beld vertelt dat de groep bewoners inmiddels
een voormalig tuin- en landbouwgebied beschikbaar
fors was gegroeid. ‘In hadden we via Facebook en
gesteld waar mensen zelf als particulier opdrachtgever
andere kanalen onze plannen kenbaar gemaakt en een
hun droomhuis kunnen laten bouwen. Onder de noe-
informatiemiddag georganiseerd. Naderhand kon ieder-
mer Plant Je Vlag zijn er ruim kavels uitgegeven.
een een motivatiebrief sturen. Doorslaggevend was of
Iedereen bepaalt voor zover mogelijk zelf de plaats,
belangstellenden bereid waren mee te helpen met de
perceelgrootte en woningontwerp en -indeling. De ge-
bouw en zich wilden inzetten voor het collectief.’
meente stimuleert toekomstige bewoners de handen
Nadat de architect een uitgebreide lezing had gegeven
uit de mouwen te steken. Bedoeling is dat de wijk zich
over ecologisch bouwen, werkten de bewoners de ideeën
organisch ontwikkelt. Een groot aantal woningen is al
in groepjes uit. Post: ‘Zonder deze participatie was het
■ ■ ■
Detail gevel-verdiepings-
juni 2015
tekening: orio architecten nijmegen
vloer-woningscheidende wand.
het houtblad
24
De strowanden zijn bekleed met OSB.
Door te spelen met de dakhellingen en de gevelbekleding (horizontaal, verticaal) is een aantrekkelijk geheel
foto’s: wen versteeg lent
ontstaan.
nooit zo’n succes geworden. De bewoners deden hun
horizontaal aangebracht, wat een speels karakter geeft.
huiswerk goed en kwamen telkens met nieuwe ideeën. Ze
Het hout is overal onbehandeld, behalve op de bene-
werkten naar buiten als één groep, waardoor het proces
denetage. Daar zijn de delen brandvertragend geïm-
heel snel en zonder kopzorgen verliep. Dat gold ook voor
pregneerd, waardoor ze bovendien minder snel grijs
de gesprekken met de huishoudens afzonderlijk, waarin ze
worden. Post: ‘De Accoya kozijnen zijn evenmin be-
de indeling van hun eigen appartement konden aangeven.’
handeld en daarmee onderhoudsarm. We hebben
uit houtskeletbouw; de afstand tussen de staanders is
Vastbouw heeft de kozijnfabrikant zover gekregen tien
aangepast aan speciale strobalen van x x cm. In
jaar fabrieksgarantie te geven op de verbindingen.
deze geperste balen heeft de producent uitsparingen ge-
Voor zover ik weet, is dat de eerste keer voor een on-
freesd, waardoor ze mooi op elkaar kunnen aansluiten
behandeld Accoya kozijn.’
als planken met messing en groef. De bewoners hebben samen met vele vrijwilligers de strobalen zelf in de wan-
Vluchtweg, balkon, zonwering Tussen de twee
den (en daken) aangebracht. Tevoren waren mm dikke
hoofdgebouwen van drie en vier etages, die in een hoek
OSB- platen aangebracht, waartegen de strobalen kon-
van ° ten opzichte van elkaar staan, bevindt zich een ge-
den worden opgestapeld. De platen zorgen er tevens
meenschappelijke daktuin met daaronder een wintertuin.
voor dat de gebouwen wind- en waterdicht zijn. De
Aan de zijde van het binnenterrein zijn aan de gevels m
deelnemers leerden tijdens workshops de stro- en
brede buitengalerijen bevestigd, inclusief zware verbin-
kalkzandsteenmuren aan de binnenzijde af te werken
dingstrappen. Deze galerijen fungeren als vluchtweg, bal-
met enkele leemlagen.
kon en, evenals de uitstekende daken, zonwering voor de onderliggende etages. Hoewel de bewoners de voorkeur
Angst De woningscheidende kalkzandsteenmuren
hadden voor Europees hout, zijn de galerijen in zwaar
dienen om contactgeluid te voorkomen. Bijzonder is
tropisch FSC-hardhout uitgevoerd vanwege de Bouw-
dat tussen deze muren woningscheidende houten vloe-
besluit-eisen voor brand. De kolommen en liggers zijn van
ren zijn aangebracht. Normaal zijn die van beton, maar
bilinga. Het hekwerk en de dekken van galerijen en daktuin
de bewoners wilden alleen ecologische materialen. Er
zijn van azobé. De vloerdelen liggen strak tegen elkaar aan
was volgens Post wel de angst dat er aan de randen van
om eventuele brandoverslag naar boven te vertragen.
de vloeren geluidslekken zouden ontstaan.’ Daarom bestaat de vloer uit prefab dozen van twee
Oude boerderij Afgelopen april is De Strowijk opgele-
lagen hout met daartussen steenwol: licht, geluidsiso-
verd. Daarna kan de aanleg van het helofytenfilter, de
lerend en brandvertragend. Erop zit een cementdek-
moestuin en de fruitboomgaard beginnen. Het afvalwater
vloer (+ vloerverwarming). Deze massa houdt ook
dat straks gereinigd uit het helofytenfilter komt, wordt ge-
geluid tegen. Verder staan de kalkzand- steenmuren
bruikt voor de toiletten en wasmachines. Beld is trots en te-
, m uit elkaar. Omdat we wilden werken met nor-
vreden met het behaalde resultaat na vele jaren inspanning.
male balkafmetingen en standaard hart-op-hartmaten
‘Het is een nieuwbouwhuis, maar als je binnenkomt, voelt
van cm, kon die overspanning niet groter worden.’
het meteen heel gezellig aan. Alsof je in een oude boerderij komt. Ook de buitenkant straalt die sfeer uit. Voorheen za-
Onbehandeld hout De buitenkant van de appar-
ten op dit terrein boeren en tuinders. Ons gebouw sluit dus
tementen bestaat voor % uit stuc en voor % uit
bijzonder mooi aan op de historie van dit gebied.’ •
fijnbezaagde gepotdekselde douglas geveldelen. Op sommige gevels zijn deze delen verticaal, op andere
john ekkelboom
Locatie: Laauwikstraat Lent, Nijmegen Opdrachtgevers: Talis en IEWAN Ontwerp: ORIO architecten Nijmegen (orioarchitecten.nl); Michel Post Houtconstructeur: Ingenieursburo Meijer & Joustra Heerenveen (imj.nl) Bouwfysisch adviseur: Nieman Groep Utrecht (nieman.nl) Bouwbedrijf: Vastbouw Oost Rijssen (vastbouw.nl) Douglas gevelbekleding: Oude Hengel Gildehaus, Bad Bentheim (oude-hengel.nl) Gelamineerd vuren: Heko Spanten Ede (hekospanten.nl) Hsb-elementen: Fortress Poland Korpele (fortress-poland.pl)/Vastbouw Polen Szczecin (vastbouw.nl) Bilinga/azobé balkons/galerijen: Wijma Kampen (wijma.com) Accoya kozijnen: Verweij Houttechniek Woerden (verwey-ht.nl) Bouwoppervlak: hoofgebouw m, bijgebouw m Bouwperiode: Maart - april Bouwkosten: € ..,- (excl. btw)
25
het houtblad
Accoya, dat eerst nog een azijnachtig gas uitademt.
juni 2015
roestvaststalen beslag toegepast, metaal roest snel bij
Enkele leemlagen De Nijmeegse Strowijk bestaat
