STOWA TER INFO OVER EUROPESE KADERRICHTLIJN WATER

NIEUWSBRIEF

29

JULI 2005

2 Het ABC van de KRW: naar ‘een goede ecologische toestand’ 4 Bronnen en routes zware metalen in beeld 4 Handboek zuiveringstechnieken KRW 5 Programmamanager KRW / WB 21 Jaap Verhulst: “De ecologische normen zijn een middel, geen doel” 6 KRW-tools: wat zijn de ecologische effecten van fysieke en fysisch-chemische ingrepen in watersystemen? 6 Project WaterTekens: leren communiceren over watervraagstukken 7 Waterschappers: KRW en WB21 samen aanpakken 8 Hoofd afdeling Waterbeleid UvW Erik Kraaij: “Te veel misverstanden over KRW” 9 Dijkgraaf Johan de Bondt: “We kunnen het ook te gek maken” 10 Hulp voor waterbeheerders bij bepalen doelstellingen niet-natuurlijke wateren 11 KRW-verkenner helpt bij opstellen stroomgbiedbeheersplannen 12 EU vergelijkt en toetst KRW-doelstellingen lidstaten 12 Publieke participatie: tot waar...en niet verder? 13 Dijkgraaf Marga Kool: “Niet pessimistisch over haalbaarheid” 14 Dijkgraaf Lambert Verheijen: “KRW bestuurlijk veel te laat opgepakt” 15 Vierde platformdag over de Kaderrichtlijn water 17 Werkgroep aan de slag met nutriëntnormen 18 KRWeetjes 20 Heldere en prettig leesbare brochure over Kaderrichtlijn water 20 Colofon

STOWA ter info over Europese Kaderrichtlijn water

STOWA TER INFO OVER EUROPESE KADERRICHTLIJN WATER Het afgelopen jaar stond voor waterbeherend Nederland

Hebt u na het lezen van deze speciale uitgave behoefte

grotendeels in het teken van de Europese Kaderrichtlijn

aan meer informatie, dan kunt u terecht op onze website.

water. Ongetwijfeld zal dat ook de komende jaren het

U kunt ook onze gratis brochure ‘KRW voor het (water)-

geval zijn. Want hoewel er al het nodige werk is verricht,

leven’ aanvragen, of zich aanmelden voor de vierde plat-

moet er nog veel gebeuren om in 2009 de eerste stroom-

formdag over de Kaderrichtlijn water die plaatsvindt op

gebiedbeheersplannen te kunnen aanbieden aan Brussel.

woensdag 21 september a.s. Zie hiervoor elders in deze

Denk aan het afleiden van ecologische doelstellingen

special.

voor alle niet-natuurlijke wateren, het bepalen van maat-

Jacques Leenen, directeur STOWA

De streng beschermde

regelpakketten om KRW-doelstellingen te halen, het in-

grote modderkruiper is

houd geven aan publieke participatie. Gelukkig wordt op

kenmerkend voor stil-

veel fronten hard gewerkt. In deze speciale uitgave van de

staande verlandende

STOWA ter Info proberen we een overzicht te geven van

wateren (bv. de typen

de actuele ontwikkelingen rondom de invoering van de

M11 en M15).

richtlijn waarbij STOWA betrokken is. In deze uitgave vatten we tevens de gehanteerde methodiek samen voor het bepalen van ecologische doelstellingen en geven enkele bestuurders hun visie op de richtlijn. Bijzonder aan de KRW is dat de ecologie leidend is bij de beoordeling van wateren. Dat gebeurt aan de hand van vier ‘kwaliteitselementen’; fytoplankton (algen), vegetatie (aangroeisel van algen, en waterplanten), macrofauna (waterdiertjes) en vissen. Om u enig gevoel te geven bij de flora en fauna waar het in de richtlijn om draait, hebben we deze uitgave geïllustreerd met een aantal prachtige natuuropnamen. Vandaar dat deze STOWA

De grote wederik is een

ter info deze keer in kleur uitkomt.

opvallende oeverplant van de ondiepe wateren M12 en M13.

HET ABC VAN DE KRW: NAAR ‘EEN GOEDE ECOLOGISCHE TOESTAND’ De Kaderrichtlijn water geeft lidstaten strikte richtlijnen voor het opstellen van ecologische doelstellingen voor oppervlaktewateren. Hoe zien die richtlijnen en doelstellingen er precies uit en welke terminologie gebruikt Brussel daarbij? Het ABC van de KRW.

A

INDELING IN WATERLICHAMEN

Het bepalen van de klassengrenzen is van cruciaal be-

Alle wateren moeten worden ingedeeld in (grotere) ‘wa-

lang. De grens tussen ‘goed’ en ‘matig’ is rechtsreeks ge-

terlichamen’. Een waterlichaam bevat alle wateren van

koppeld aan de hoofddoelstelling van de KRW: een goede

hetzelfde watertype (zie onder) in een bepaald gebied.

ecologische toestand in 2015. De grens tussen ‘goed’ en

Een gedetailleerde kaart van de waterlichamen is te vin-

‘zeer goed’ bepaalt de begrenzing van de referentietoe-

den op http:-//krw.ncgi.nl. Klik onderaan de pagina op

stand. Aan de bepaling van de grenzen stelt de Kader-

‘Openbare gegevens...’ en vervolgens op de button ‘Kaart’.

richtlijn dan ook eisen. Onder meer de eis van ‘intercali-

B

INDELING IN WATERTYPEN

Alle waterlichamen moeten worden ingedeeld bij een bepaald watertype. In Nederland worden 42 natuurlijke watertypen onderscheiden: 18 riviertypen, 20 meertypen, 1 type overgangswater en 3 typen kustwateren. De KRW geeft in een aparte bijlage aan op basis waarvan de type-

bratie’: het vergelijken en eventueel aanpassen van de grenzen die afzonderlijke lidstaten hebben getrokken.

F

NATUURLIJKE, STERK VERANDERDE EN KUNSTMATIGE WATERLICHAMEN

Waterlichamen moeten volgens de KRW behalve naar watertype worden ingedeeld naar categorie. De richtlijn

indeling moet plaatsvinden. Het betreft fysische en che-

onderscheid ‘natuurlijke’, ‘sterk veranderde’ en ‘kunst-

mische kenmerken, zoals stroomsnelheid, oppervlakte,

matige’ waterlichamen. Dit onderscheid is van groot

vorm, geologische ondergrond en diepte.

belang, omdat voor de laatste twee categorieën lagere

C

doelstellingen gelden. In Nederland worden naar ver-

HET BEPALEN VAN DE REFERENTIETOESTAND

wachting bijna alle waterlichamen (>90 procent) inge-

Voor ieder natuurlijk watertype wordt de referentietoe-

deeld in deze categorieën.

stand bepaald, vrij vertaald: de onverstoorde ecologische staat, of ‘zeer goede ecologische toestand’ (ZGET). Van

Kunstmatige wateren zijn wateren die door menselijke

deze referentie wordt vervolgens de ecologische doelstel-

activiteiten tot stand zijn gekomen, zoals gegraven sloten

ling afgeleid: een goede ecologische toestand (GET) in

en kanalen. Sterk veranderde wateren zijn wel van nature

2015.

ontstaan, maar door menselijke ingrepen wezenlijk ver-

D

anderd.

DE ECOLOGISCHE BESCHRIJVING

Het beschrijven van de referentietoestand van een water-

Wateren kunnen op grond van de KRW slechts worden

type gebeurt aan de hand van een aantal ‘kwaliteitsele-

aangewezen als sterk veranderd, als men kan aantonen

menten’. Het betreft biologische (fytoplankton, vegetatie,

dat het onmogelijk is de effecten van de gepleegde ingre-

macrofauna en vis), hydrologische, morfologische en fy-

pen ongedaan te maken, zonder daarbij de wezenlijke

sisch-chemische parameters (o.a. zuurstofhuishouding,

functies van een water aan te tasten. Het weghalen van

zoutgehalte en nutriënten).

oeverconstructies kan om deze reden niet, want daarmee

E

komt de veiligheid in het ge-

DE ECOLOGISCHE BEOORDELING: ECOLOGISCHE

ding. Het verwijderen van

MAATLATTEN

sluizen tast de scheep-

Hoe beter een waterlichaam scoort op de kwaliteitsele-

vaart aan. Deze in-

menten van het watertype waarbij hij is ingedeeld, hoe

grepen zijn, in

hoger hij staat op de ecologische maatlat van dat waterty-

KRW-termen, on-

pe. Iedere maatlat is verdeeld in vijf (of vier) verplichte

omkeerbaar.

klassen. Het betreft, van hoog naar laag: ‘zeer goed’ (de referentie), ‘goed’ (de doelstelling voor 2015), ‘matig’, ‘ontoereikend’ en ‘slecht’. Valt een waterlichaam in de klasse ‘goed’ of hoger, dan voldoet hij aan de KRW-doelstelling.

STOWA TER INFO / SPECIAL EUROPESE KADERRICHTLIJN WATER

PAGINA

2

De melkwitte platworm Dendrocoelum lacteum is een bijzondere soort van amper een centimeter lang. Hij is zeer kenmerkend voor ondiepe lijnvormige wateren die in verbinding staan met de rivier (M5), en voor klei-

G

HET BEPALEN VAN DE DOELSTELLINGEN

ne ondiepe gebufferde

VOOR STERK VERANDERDE EN KUNSTMA-

plassen (M11).

TIGE WATERLICHAMEN

Voor sterk veranderde en kunstmatige waterlichamen gelden zoals gezegd lagere doelen. Voor deze waterlichamen moeten waterbeheerders eerst een ‘maximaal ecologisch potentieel’ (MEP) vaststellen. Er wordt hierbij uitgegaan van de referentietoestand van het natuurlijke type waar het betreffende waterlichaam het meest op lijkt. Vervolgens wordt rekening gehouden met de negatieve effecten op de ecologie, die het gevolg zijn van onomkeerbare morfologische ingrepen, alsmede met de positieve effecten van ‘mitigerende maatregelen’. De resultante is het maximaal ecologisch potentieel. Onomkeerbare ingrepen kunnen niet ongedaan worden

Een goed voorbeeld van

gemaakt zonder (ernstige) gevolgen voor bijvoorbeeld vei-

een sieralg is deze zeer

ligheid of economie. Denk aan het weghalen van stuwen

kieskeurige Cosmarium

of sluizen. Mitigerende maatregelen zijn maatregelen die

protractum, kenmerkend

waterbeheerders moeten nemen om de negatieve effecten

voor ondiepe plassen van

van morfologische ingrepen te verzachten. Goed voor-

het type M25 en M14.

beeld is het aanleggen van een vistrap om de negatieve efDe grote spinnende

fecten op te heffen die een stuw heeft op vismigratie.

watertor (l.) Hydrophilus Nadat waterbeheerders het maximaal ecologisch poten-

piceus (met 5 cm lengte

tieel (MEP) hebben vastgesteld, bepaalt men in hoeverre

een van onze grootste

de feitelijke toestand hiervan afwijkt. Dit gebeurt, net als

waterinsecten) is ken-

bij de natuurlijke waterlichamen, via een maatlat waarbij

merkend voor de plassen

dezelfde kwaliteitselementen een rol spelen. Verschil is

van de typen M11, M25,

dat deze maatlat maar vier klassen kent. Het uiteindelij-

M27, M14 en M23.

ke doel is een plek in de hoogste klasse in 2015. Dit noemt de KRW een ‘goed ecologisch potentieel’ (GEP).

H

MEER WETEN? MEER INFORMATIE OVER HET AFLEIDEN VAN DE KRW-

LAGERE DOELSTELLINGEN, OF MEER TIJD OM ZE TE

DOELSTELLINGEN IS TE VINDEN IN DE STOWA-BRO-

HALEN (FASERING)

CHURE ‘KRW VOOR HET (WATER)LEVEN’. ELDERS IN

Als blijkt dat een water niet aan de doelstelling kan vol-

DEZE NIEUWSBRIEF LEEST U HOE U DEZE BROCHURE

doen, kan men aan Brussel lagere doelstellingen of uit-

KUNT BESTELLEN. OOK KUNT U TERECHT OP ONZE

stel (max. twee keer zes jaar) voorstellen. Een reden kan

WEBSITE WWW.STOWA.NL, ONDER HET THEMA

zijn dat men onevenredige kosten moet maken om de

KADERRICHTLIJN WATER. HIER VINDT U VEEL

goede ecologische toestand, dan wel het goede ecologi-

INFORMATIE, ONDER MEER OVER HET AFLEIDEN VAN

sche potentieel te halen. De voorstellen moeten steeds

DOELSTELLINGEN VOOR NIET-NATUURLIJKE WATER-

gedegen worden gemotiveerd.

LICHAMEN.


PAGINA

3

BRONNEN EN ROUTES ZWARE METALEN IN BEELD STOWA laat momenteel inventariseren welke instrumenten er zijn, of worden ontwikkeld, om inzicht te krijgen in de bronnen en routes van zware metalen in het oppervlaktewater. Bij waterbeheerders bestaat grote behoefte aan zo'n instrument, vanwege de Europese Kaderrichtlijn water (KRW). De KRW kent naast een ecologische doelstelling een che-

kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater. Met het

mische doelstelling, namelijk een ‘goede chemische toe-

oog hierop dienen waterbeheerders inzicht te hebben in

stand van alle oppervlaktewateren in 2015’. Om dat te

de herkomst van zware metalen die in het oppervlakte-

bereiken laat de Europese Commissie voor een aantal

water zitten en de wijze waarop ze erin terecht zijn geko-

zogenoemde prioritaire stoffen (w.o. de zware metalen

men. Zijn de stoffen afkomstig van landbouw, industrie,

cadmium, kwik, lood en nikkel) momenteel concentratie-

of van natuurlijke aardlagen? Ook moet duidelijk worden

normen opstellen. De normen voor prioritaire metalen

wat het aandeel van de afzonderlijke bronnen is op de

worden waarschijnlijk strenger dan de nu in ons land

voorkomende stoffenconcentraties, en hoe duur en effec-

gehanteerde MTR-normen. De KRW stelt verder als eis dat

tief maatregelen zijn om aan de toekomstige prioritaire-

alle menselijke activiteiten in beeld worden gebracht, die

stoffennormen te voldoen.

- direct of indirect - significante invloed hebben op de Op dit moment lopen er her en der projecten bij waterbeheerders en kennisinstituten om hier meer inzicht in te De driedoornige stekelbaars kan een breed

krijgen. STOWA laat nu bekijken wat dat precies voor projecten zijn, en in hoeverre de producten van

scala van watertypen

deze projecten aansluiten bij de behoeften van

bewonen, van zee tot

waterbeheerders. Op basis hiervan haakt STO-

de kleinere beken.

WA aan bij een initiatief, of laat het op basis van de opgedane inzichten een eigen instru-

Omdat de kroeskarper

mentarium ontwikkelen. Het instrument zal

(r.) zuurstofarme milieus

in ieder geval ook inzicht moeten geven in de

kan verdragen, is hij

kosten en effectiviteit van maatregelen om de

kenmerkend voor ondiepe

chemische doelstellingen van de KRW te halen.

plassen met een dikke laag organisch materiaal op de bodem (M25).

HANDBOEK ZUIVERINGSTECHNIEKEN KRW STOWA, Rijkswaterstaat en de deelnemers aan het zogenoemde Urban Water Cycle project laten momenteel een Handboek zuiveringstechnieken KRW opstellen. Het handboek geeft waterbeheerders een overzicht van (nieuwe) technieken voor het vergaand zuiveren van afvalwater. De inzet van dergelijke technieken is naar verwachting nodig om te voldoen aan de waterkwaliteitsnormen die gaan gelden bij de invoering van de Kaderrichtlijn water (KRW). Lozingen van gezuiverd afvalwater

ze een afweging maken met andere

handboek gebruiken om voor hun zui-

kunnen significant bijdragen aan de

maatregelen om aan de KRW-stoffen-

veringen geschikte aanvullende zuive-

belasting van regionale wateren. Uit

normen te voldoen (bijv. bronaanpak).

ringtechnieken te selecteren. Of aan-

onderzoek is gebleken dat 10 van de 33

Bij die overweging is het van belang

vullende zuivering echt nodig is,

in de Kaderrichtlijn genoemde ‘priori-

te weten welke (aanvullende) technie-

hangt af van de situatie ter plekke.

taire stoffen’ regelmatig voorkomen in

ken er voorhanden zijn, of binnen

Het gaat vooral om zuiveringsinstalla-

effluent. Effluentlozingen kunnen

enkele jaren op de markt komen. Wat

ties die lozen op kwetsbare en regio-

daarmee een belangrijke emissiebron

is het effect ervan, en wat zijn de kos-

nale wateren. Het handboek is deze

voor deze stoffen vormen. Waterbe-

ten? Op al deze vragen geeft het Hand-

zomer gereed.

heerders zullen om die reden aanvul-

boek zuiveringstechnieken een ant-

lende zuivering overwegen, waarbij

woord. Waterbeheerders kunnen het


PAGINA

4

JAAP VERHULST “DE ECOLOGISCHE NORMEN ZIJN EEN MIDDEL, GEEN DOEL” JAAP VERHULST IS PROGRAMMAMANAGER KRW / WB 21

IS NEDERLAND IJVERIGER MET DE KRW DAN ANDERE

BIJ HET MINISTERIE VAN VERKEER EN WATERSTAAT.

LIDSTATEN?

VERHULST VERWACHT DAT DE WATERSITUATIE MEDE

“Grappig genoeg denkt ieder land dat de buren het min-

DOOR DE KRW DE KOMENDE JAREN AANMERKELIJK

der nauw nemen. In Engeland hoorde ik mensen zeggen:

GAAT VERBETEREN. MAAR DAARVOOR MOETEN ALLE

‘Jullie in Nederland zullen wel niet zo gek zijn om het zo

BETROKKEN PARTIJEN WEL HUN STEENTJE BIJDRAGEN.

precies uit te voeren als wij hier’. Maar eerlijk gezegd denk ik wel dat we in Nederland goed in staat zijn om het

HOE KIJKT U AAN TEGEN DE ‘GROENE’ NORMEN UIT DE

ingewikkeld te maken. Dankzij de traditioneel hoge orga-

KRW?

nisatiegraad, grote deskundigheid en jarenlange ervaring

“Ze zijn een middel, geen doel op zichzelf. Uiteindelijk

binnen onze watersector.”

wil je als bestuurder toch weten waar je naartoe wilt, wat het kost en wat het je waard is. De systematiek van de

WELK EFFECT VERWACHT U VAN DE KRW OP LANGERE

watertypen, referenties en maatlatten levert de bouwste-

TERMIJN?

nen om antwoorden te formuleren op deze beleidsvra-

“Ik verwacht vanaf 2015 een betere watersituatie waar de

gen.”

mensen in ons land en de bedrijven profijt van hebben. Dat komt overigens niet alleen door de KRW, maar ook

VINDT U BIJ DE WATERSCHAPPEN VEEL DRAAGVLAK

door natuurbeleid, diverse landinrichtingsprojecten en

VOOR DEZE VISIE?

de extra ruimte die er komt voor de rivieren.”

“Het verwerven van steun is een proces dat tijd nodig heeft. Op dit moment is er nog veel huiver ten aanzien

WAAR HANGT HET VANAF OF DAT GAAT LUKKEN?

van Brussel. Wat ook afschrikt is de omvang van de KRW-

“Dat alle partijen - andere overheden, departementen en

materie. Die kent zo veel nieuwe variabelen dat het van

bedrijven - hun deel van het werk oppakken. Denk aan de

bestuurders veel gevraagd is om het overzicht te bewaren.

mestproblematiek maar ook aan ruimtelijke ordeningsas-

Ook omdat ze het idee hebben dat alles al is vastgelegd,

pecten. Voor gemeenten is weer een rol weggelegd bij de

wat overigens niet zo is. De referenties zijn slechts bepa-

afvoer van hemelwater en riolering. Het accent ligt daar-

lend voor hoe een water zou kunnen zijn. Vergelijk het

om nu op het proces om daarover afspraken te maken in

met een muziekstuk dat je nog nooit hebt gespeeld en

het stroomgebiedbeheersplan dat in 2008 in concept

slechts op papier hebt. Pas als je weet hoe het kan klin-

klaar moet liggen.”

ken, weet je waar je je op moet richten. Al doende leer je snel genoeg om je eigen rustmomenten en accenten erin te leggen.”


PAGINA

5

KRW-TOOLS: WAT ZIJN DE ECOLOGISCHE EFFECTEN VAN FYSIEKE EN FYSISCH-CHEMISCHE INGREPEN IN WATERSYSTEMEN? Onlangs ging het BSIK-project KRW-tools van start. In dit project proberen onderzoekers meetbaar te maken wat de ecologische effecten zijn van ingrepen in watersystemen. Om de ecologische doelstellingen van de KRW te halen,

gaat de komende tijd veranderen. In het project KRW-

zullen waterbeheerders vaak fysiek of fysisch-chemisch

tools proberen onderzoekers deze relaties meetbaar te

moeten ingrijpen in hun watersystemen. Het kan gaan

maken voor specifiek Nederlandse omstandigheden. De

om uiteenlopende maatregelen als hermeandering van

relaties worden vastgelegd in een modelinstrumentari-

beken, het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, het

um dat waterbeheerders kunnen gebruiken bij het bepa-

aanpassen van het peilbeheer, de aanleg van vispassages,

len van mogelijke herstelmaatregelen.

het aanpakken van diffuse bronnen of het verbeteren van de afvalwaterzuivering. Hoewel dit soort maatregelen in

Het project KRW-tools sluit nauw aan bij het Europese

Nederland al regelmatig wordt genomen, zijn de resulta-

REBECCA-project. In dit project onderzoekt men generie-

ten hiervan meestal niet geëvalueerd over een wat lange-

ke ingreep-effectrelaties, relaties die in meerdere Euro-

re periode. Ook zijn de resultaten vaak slecht toeganke-

pese regio’s op een zelfde manier voorkomen. De EU kan

lijk voor derden. Daarnaast is nog weinig bekend over de

hierdoor de beschrijvingen van ecologische en chemische

precieze ecologische effecten van dergelijke ingrepen en

status door de verschillende lidstaten met elkaar vergelij-

de extrapolatiemogelijkheden naar andere gebieden. Dat

ken. Ook heeft het project KRW-tools een duidelijke link

PROJECT WATERTEKENS: LEREN COMMUNICEREN OVER WATERVRAAGSTUKKEN Om de doelen van KRW en NBW te halen, moeten waterbeheerders de komende jaren de nodige maatregelen nemen. Daarbij komen ze vroeg of laat de burger tegen. Hoe communiceer je daarmee over je plannen en welke zaken zijn daarbij van belang? Dat zijn de vragen waar het om draait in het leven-met-waterproject WaterTekens, een gezamenlijk project van enkele waterschappen, Rijkswaterstaat, Alterra, WUR, NOK en STOWA. Vroeger? Ach, toen maakte je als waterbeheerder een

In het project wordt een aantal praktijkcases doorlopen,

gedegen technisch plan, je gaf in het plaatselijke dorps-

waarbij waterbeheerders met omwonenden te maken

huis een korte uitleg en daarna kon de schop de grond in.

krijgen bij het uitvoeren van hun taken. Bij iedere case

Tegenwoordig is zoiets ondenkbaar, weten waterbeheer-

bepalen zij samen met de onderzoekers de communica-

ders uit ervaring. Hun plannen en werkzaamheden stui-

tiestrategie en worden methoden van communicatie

ten in toenemende mate op onbegrip en verzet bij omwo-

gekozen. Het hele communicatietraject wordt daarna uit-

nenden en andere belanghebbenden. Soms is dat makke-

gevoerd en geëvalueerd. Verder wordt een leergemeen-

lijk te verklaren. Het waterschap wil bijvoorbeeld ergens

schap opgericht, waarin de resultaten van het onderzoek

water graven, waar omwonenden liever een park zien.

en de praktijkcases worden besproken. In deze leerge-

Maar vaak is veel lastiger te achterhalen waarom burgers

meenschap participeren in ieder geval vertegenwoordi-

‘de hakken in het zand zetten’. Het project WaterTekens

gers van de projectpartners. Maar hij staat ook open voor

onderzoekt met het oog hierop de wijze waarop mensen

anderen.

water beleven. Dat bepaalt in hoge mate hun houding en

Het laatste onderdeel van het project is het overdragen

gedrag ten aanzien van veranderingen in het waterbe-

van de verworven kennis en de leerpunten uit de praktijk-

heer, is de gedachte. Kennis daarover is dus van groot be-

cases aan waterbeheerders. Dit gebeurt door de ervarin-

lang voor succesvolle watercommunicatie.

gen goed te documenteren en door speciale kennisoverdrachtbijeenkomsten te organiseren.


PAGINA

6

De waterwants Notonecta viridis behoort tot de welbekende rugzwemmers of bootsmannetjes.

WATERSCHAPPERS:

typen stilstaande wate-

KRW EN WB21 SAMEN AANPAKKEN

ren.

STOWA heeft bij waterschappen een onderzoek laten uit-

Deze soort is kenmerkend voor zeer verschillende

voeren naar een gecombineerde uitvoering van WB21 en de met het leven-met-waterproject KRW-verkenner. De resultaten vormen input voor deze verkenner,

Kaderrichtlijn water. Vertegenwoordigers van 12 waterschappen werden geïnterviewd over de kansen en knelpunten.

een instrument waarmee strategische keuzes kunnen worden gemaakt voor beheer

Waterschappen hebben de komende jaren hun handen

en inrichting van stroomgebieden (zie elders in deze

vol aan het behalen van de waterkwaliteitsdoelen van de

nieuwsbrief).

Kaderrichtlijn. Tegelijkertijd moeten ze uitvoering geven aan WB21 om hun watersystemen kwantitatief op orde te

Het project wordt uitgevoerd door Delft Cluster, een

krijgen. Een gecombineerde aanpak van beide levert

samenwerkingsverband van kennisinstituten, werkzaam

grote voordelen op, vonden de geïnterviewde waterschap-

op het gebied van de grond-, weg- en waterbouw. Parti-

pers. Het bespaart kosten, het leidt tot een gebiedsgerich-

ciperende kennisinstituten zijn Geodelft, Unesco-IHE,

te aanpak en tot meervoudig ruimtegebruik. Bovendien

KIWA, TNO, TU Delft en WL | Delft Hydraulics. Daarnaast

maak je werk met werk omdat veel hydromorfologische

leveren verschillende waterbeherende organisaties in-

herstelmaatregelen zowel gunstig zijn voor de water-

breng.

kwantiteit (WB21) als de waterkwaliteit (KRW). Als knelpunt voor een gecombineerde aanpak werd onder meer het faseverschil genoemd; WB21 zit al volop in de uitvoerende fase, terwijl de KRW zich nog in de voorbereidingsfase bevindt. Ook noemde men als knelpunt een gebrekkig inzicht in de kosten die gemoeid zijn met de uitvoering van de KRW, en het feit dat er nog weinig bekend is over de precieze effecten van maatregelen op het ecologisch functioneren van wateren. Dit laatste maakt het zoeken naar synergie in maatregelen lastig. Uit de interviews kwam naar voren dat de Kaderrichtlijn water vooral als kans wordt gezien, niet als bedreiging. De geïnterviewden beschouwen de richtlijn als een belangrijke steun in de rug voor een grondige aanpak van waterkwaliteitsproblemen en als breekijzer om betrokken partijen daarbij op hun verantwoordelijkheden te wijzen. Ook was men positief over de resultaatsverplichting van de KRW. Dit biedt volgens de ondervraagden perspectief voor zakelijker en resultaatgerichter waterbeheer. Wel was sprake van enige bestuurlijke terughoudendheid, omdat de consequenties van de richtDe karakteristieke krab-

lijn nog onvoldoende duidelijk zijn.

bescheer draagt bij aan het verlandingsproces in

De uitkomsten van het onderzoek zijn vastgelegd in het

kleine ondiepe plassen

STOWA-rapport 2005-15 ‘Inventarisatie synergie Europe-

van het type M11.

se Kaderrichtlijn water en Waterbeleid 21ste eeuw’. Het rapport kunt u bestellen bij Hageman Fulfilment in Zwijndrecht, 078 623 05 13.


PAGINA

7

ERIK KRAAIJ “TE VEEL MISVERSTANDEN OVER KRW” ERIK KRAAIJ IS HOOFD AFDELING WATERBELEID BIJ DE

IS DAT ZO ERG?

UNIE VAN WATERSCHAPPEN. KRAAIJ BETREURT HET

“Wat mij betreft niet. Het werk dat onder regie van

FEIT DAT ER IN BESTUURLIJK NEDERLAND MOMENTEEL

STOWA is uitgevoerd, vormt een prima basis om mee ver-

ZOVEEL SCEPSIS BESTAAT OVER DE KADERRICHTLIJN

der te gaan. Bovendien had het toch moeten gebeuren.

WATER. DAAR LIGGEN VOLGENS HEM VOORAL MISVER-

Dus ik zou zeggen: zo vlug mogelijk aan de slag met de

STANDEN AAN TEN GRONDSLAG.

referenties en maatlatten.”

ER BESTAAT VEEL ACHTERDOCHT TEN AANZIEN VAN DE

WAT BEDOELT U MET ‘ERMEE AAN DE SLAG GAAN’?

ECOLOGISCHE KRW-NORMEN. WAT VINDT U DAARVAN?

“Dat je al doende vanzelf zult ontdekken waar de kansen

“Helaas wordt de stemming nog te veel overheerst door

liggen. Nu roept iedereen op voorhand al dat het onbe-

misverstanden. Veel bestuurders denken dat ecologen de

taalbaar wordt, omdat men denkt dat de 42 omschreven

dienst uitmaken en dat alles wordt bepaald in Brussel.

natuurlijke watertypen voor heel Nederland hét streef-

Sinds de perikelen met de Europese Habitatrichtlijn en

beeld vormen. Maar dat is helemaal niet de bedoeling.

de Nitraatrichtlijn kan Brussel geen goed meer doen.

Laten we nu de vertaalslag maken naar doelstellingen, de

Terwijl Nederland begin jaren negentig juist één van de

maatregelen bepalen, de effecten bestuderen - desnoods

voorvechters was van de Europese Kaderrichtlijn water.

met simulatieberekeningen - en de kosten in kaart bren-

De euforie van toen is vervangen door een gevoel van ‘we

gen. Laten we de komende vier jaar vooral hard oefenen

zijn erin geluisd’. Dat vind ik erg jammer.”

met de richtlijn, want het is 2009 voordat je het weet.”

HOE ZOU HET KOMEN DAT MEN ZICH OVERVALLEN

WELK EFFECT VERWACHT U VAN DE KRW OP LANGERE

VOELT?

TERMIJN?

“Wat meespeelt is dat er geen uniforme afspraakopdracht

“De richtlijn geeft ecologische belangen een plek in het

met alle waterschappen ten grondslag ligt aan de invul-

beleid. Er zullen best vertragingen en versoepelingen van

ling van de ecologische kant van de KRW. Bij de chemi-

ecologische doelstellingen komen. En voor nieuwe lan-

sche normering is dit indertijd wel gebeurd, maar bij dit

den die het niet kunnen bekostigen, zal er ook wel een

biologische onderdeel hebben we - laat ik er eerlijk over

differentiatie komen. Maar uiteindelijk zal de KRW op

zijn - verzuimd onze bestuurders aan de hand te nemen.

lange termijn duidelijk resultaat geven.”

STOWA heeft het daarentegen wel in een vroeg stadium opgepakt, wat ook goed past bij haar onderzoekstaak. Maar voor veel waterschapsbestuurders komt de beleidsvoorbereiding nu uit een andere hoek dan ze gewend zijn.”


PAGINA

8

JOHAN DE BONDT “WE KUNNEN HET OOK TE GEK MAKEN” DIJKGRAAF VAN HET HOOGHEEMRAADSCHAP AMSTEL,

VINDT U HET BELANGRIJK DAT HET WATER ECOLOGISCH

GOOI EN VECHT JOHAN DE BONDT BEPLEIT EEN REALIS-

GEZOND IS?

TISCHE INVULLING VAN DE KADERRICHTLIJN WATER.

“Jazeker. Dat blijkt ook uit alles wat we al gedaan hebben.

ANDERS WORDT DE KRW-EXERCITIE IN ZIJN OGEN

Langs de Vecht hebben we natuurlijke oevers aangelegd.

ONWERKBAAR ÉN ONBETAALBAAR.

De natuurgebieden het Naardermeer en de Botshol worden zelfs door Unesco hoog gewaardeerd. Niet om onszelf

WAT IS UW ALGEMENE INDRUK VAN DE GROENE NOR-

op de borst te kloppen, maar dat is wel onze verdienste.

MEN?

Daar hebben we als hoogheemraadschap echt geïnves-

“We zijn als bestuurders veel te laat wakker geworden.

teerd in natuur en ecologie. Vrijwillig wel te verstaan. We

Het standpunt wordt teveel bepaald vanuit het ambtelijk

gaan allang niet meer alleen over dijken en peilen.”

denken, door de wetenschappers. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat we straks elk watertje groter dan een

JULLIE INSPANNINGEN IN HET NAARDERMEER, DE

vingerhoed in Brussel moeten aanmelden. Daarom heb ik

VECHTOEVER, DE BOTSHOL ETC. ZIJN GEBIEDSGERICHT.

bij de eerste uitwerking al gezegd dat we alleen de grote

BIJ DE KRW GAAT HET OM EEN STRUCTURELE AANPAK.

wateren, gerelateerd aan het Brussels perspectief, moeten

HOE KIJKT U DAAR TEGENAAN?

benoemen als ‘waterlichaam’. Doe je meer, dan kom je

“Ook een structurele, globale aanpak valt uiteen in pro-

om in monitoring en rapportages.”

jecten die gebiedsgericht zijn. Waterschappen kunnen zelf bepalen of ze meer doen dan strikt is voorgeschreven.

KORTOM: U VINDT HET HELEMAAL NIKS?

In Hilversum bouwen we een nieuwe zuiveringsinstalla-

“Zoals de insteek aanvankelijk was, lijkt het me onwerk-

tie die wordt uitgerust met membraanbioreactortechno-

baar. In het begin waren er meer dan duizend verschillen-

logie, het nieuwste van het nieuwste.”

de waterlichamen benoemd. Dat aantal hebben we gelukkig stevig omlaag weten te krijgen.” U TRAPT DUS STEVIG OP DE REM...

“Dat moet ook wel. Den Haag is erg goed in het opleggen van regels aan de decentrale overheden, maar van de vraag hoe we alles in vredesnaam moeten waarmaken liggen ze niet echt wakker. Het is de strijd van de idealisten tegen de realisten. En vergeet niet: wie gaat het straks betalen? Want reken maar dat er een pittig prijskaartje aan het hele gebeuren komt te hangen. Den Haag heeft ingezet op een koers van lastenverlichting. Dus zal het er wel op neerkomen dat de waterschapslasten fors omhoog zullen gaan.”


PAGINA

9

HULP VOOR WATERBEHEERDERS BIJ BEPALEN DOELSTELLINGEN NIET-NATUURLIJKE WATEREN Momenteel werkt een speciale werkgroep van de LBOW-werkgroep Doelstellingen aan een handreiking voor het bepalen van referenties en doelstellingen voor alle niet-natuurlijke wateren, de zogenoemde MEP’s en GEP’s. STOWA en RIZA hebben opdracht gegeven om op basis van deze handreiking voor een aantal veelvoorkomende niet-natuurlijke waterlichamen voorbeeldMEP’s en -GEP’s op te stellen. Handreiking en voorbeeldbeschrijvingen zijn deze zomer gereed. De Kaderrichtlijn water maakt zoals bekend onderscheid

MAATWERK

tussen ‘natuurlijke’, ‘sterk veranderde’ en ‘kunstmatige’

Bij natuurlijke waterlichamen hebben alle lichamen van

waterlichamen. Dit onderscheid is van groot belang, om-

hetzelfde natuurlijke watertype dezelfde referentie. Van-

dat voor de laatste twee categorieën lagere doelstellingen

daar dat deze landelijk worden vastgesteld. Het vaststel-

gelden. Zeker voor Nederland, waarbij bijna alle waterli-

len van de doelstellingen van niet-natuurlijke wateren

chamen (>90 procent) tot de laatste twee categorieën

moeten waterbeheerders echter zelf doen. Het afleiden

behoren. Voor natuurlijke waterlichamen geldt als doel-

van MEP’s is namelijk maatwerk. De niet-natuurlijke wa-

stelling een ‘goede ecologische toestand’, voor niet-na-

terlichamen kunnen weliswaar geclusterd worden rond

tuurlijke waterlichamen mogen de lidstaten volstaan met

het natuurlijke watertype waar ze het meest op lijken.

een ‘goed ecologisch potentieel’. Dit GEP moeten zij aflei-

Maar de gepleegde onomkeerbare ingrepen zien er per

den van het ‘maximaal ecologisch potentieel’ (MEP).

waterlichaam steeds anders uit, en dus verschilt het MEP van waterlichaam tot waterlichaam.

MITIGERENDE MAATREGELEN

De handreiking die nu wordt ontwikkeld, moet waterbe-

Bij het bepalen van het ‘maximaal ecologisch potentieel’

heerders helpen bij het afleiden van de niet-natuurlijke

gaat men uit van de referentietoestand van het natuurlij-

doelstellingen. STOWA en RIZA laten bovendien voor-

ke type waar het betreffende waterlichaam het meest op

beeldMEP’s en -GEP’s bepalen voor een aantal veel voorko-

lijkt. Vervolgens wordt rekening gehouden met de nega-

mende niet-natuurlijke waterlichamen. Het gaat hierbij

tieve effecten op de ecologie, die het gevolg zijn van zoge-

om waterlichamen die zijn afgeleid van hetzelfde water-

noemde onomkeerbare morfologische ingrepen, alsmede

type, met min of meer identieke morfologische ingrepen.

met de positieve effecten van ‘mitigerende maatregelen’.

Dit gebeurt op basis van de handreiking, zodat de toepas-

De resultante is het maximaal ecologisch potentieel.

baarheid ervan direct wordt getoetst en kan worden ver-

Onomkeerbare morfologische ingrepen kunnen niet

beterd.

ongedaan worden gemaakt, omdat anders bepaalde functies gevaar lopen, zoals scheepvaart of veiligheid. Miti-

BESTUURLIJKE RUIMTE

gerende maatregelen zijn maatregelen die waterbeheer-

De Kaderrichtlijn water laat lidstaten over het algemeen-

ders moeten nemen om de negatieve effecten van morfolo-

weinig bewegingsvrijheid. De kleine letters van de richt-

gische ingrepen te verzachten. Goed voorbeeld is het aan-

lijn bevatten strikte voorwaarden voor het behalen van de

leggen van een vistrap om de negatieve effecten van een

doelstellingen en bijkomende verplichtingen. Toch is er

stuw op vismigratie op te heffen.

juist bij het afleiden van de MEP’s en GEP’s wel ruimte voor eigen interpretatie. Het gaat onder meer om het

Nadat waterbeheerders het MEP hebben vastgesteld,

bepalen van de onomkeerbaarheid van ingrepen en om

bepaalt men in hoeverre de feitelijke toestand hiervan

het vaststellen van mitigerende maatregelen om de effec-

afwijkt. Dit gebeurt, net als bij de natuurlijke wateren,

ten ervan op de ecologie te verminderen. De belangrijkste

via een maatlat, waarbij dezelfde kwaliteitselementen

bestuurlijke keuzen liggen echter bij het samenstellen

(algen, vegetatie, macrofauna en vis) een rol spelen. Ver-

van de maatregelenpakketten die moeten leiden tot het

schil is dat deze maatlatten maar vier klassen kennen.

behalen van de gewenste ecologische toestand.

Het uiteindelijke doel is een plek in de hoogste klasse in 2015. Dit noemt de KRW een ‘goed ecologisch potentieel’ (GEP).


PAGINA

10

Kiezelalgen zijn goed te herkennen aan hun geometrische vormen en hun bruine kleur.

SLOTEN EN KANALEN

chamen zijn, moeten de doelstellingen worden afgeleid

KRW-VERKENNER HELPT BIJ OPSTELLEN STROOMGEBIEDBEHEERSPLANNEN

van de referentie van het natuurlijke watertype waar ze

Onlangs kwam het prototype gereed van de ‘KRW-verken-

het meest op lijken. Nu is dat voor veel van deze waterli-

ner’, een instrument dat waterbeheerders ondersteunt bij

chamen niet zo’n probleem. Een MEP van een zandwin-

het opstellen van stroomgebiedbeheersplannen.

Momenteel worstelen KRW-experts met de vraag hoe we bij het bepalen van KRW-doelstellingen moeten omgaan met sloten en kanalen. Omdat het kunstmatige waterli-

put kun je bijvoorbeeld afleiden van de referentie van een diep meer. Maar voor kanalen en sloten blijkt het

Zijn KRW-doelstellingen haalbaar, waar liggen knelpun-

heel lastig om een vergelijkbaar natuurlijk watertype te

ten en welke maatregelen kunnen we nemen om de doe-

vinden. Dit dilemma wordt overigens door Brussel er-

len alsnog te bereiken? Nog verdergaande afvalwaterzui-

kend.

vering? Het aanpakken van diffuse verontreinigingen?

Het probleem kan op twee manieren worden opgelost. Of

Wat kost het en wat levert het op? Het zijn hoogst actuele

je gaat - zo goed en zo kwaad - toch uitgaan van de refe-

vragen voor waterbeheerders, met het oog op de stroom-

rentie van het meest gelijkende natuurlijke type, of je

gebiedbeheersplannen die ze moeten opstellen. De KRW-

leidt het MEP direct af van de bestaande hydromorfologi-

verkenner biedt de mogelijkheid op (deel)stroomgebiedsni-

sche situatie. Hierover moet de komende maanden meer

veau maatregelenpakketten te ontwikkelen en (globaal) te

duidelijkheid komen.

bekijken in hoeverre daarmee de doelstellingen uit de Kaderrichtlijn worden bereikt. De effecten van de maat-

ECOLOGISCHE EFFECTEN

regelen worden visueel weergegeven op stroomgebieds-

Tot slot: voor het bepalen van de MEP’s en GEP’s is het

kaarten om de communicatie met burgers en de bestuur-

nodig aan te geven wat de ecologische effecten zijn op

lijke besluitvorming te vergemakkelijken. Belangrijk on-

een niet-natuurlijk waterlichaam van hydromorfologi-

derdeel van de verkenner vormt een database met maat-

sche ingrepen, herstelmaatregelen en verzachtende maat-

regel-effectrelaties. Hierin worden tal van herstelmaatre-

regelen. Experts zijn het erover eens dat de bestaande

gelen opgenomen, met bijborende effecten en kosten. De

kennis hierover ontoereikend is om dit kwantitatief per

verkenner wordt momenteel bij Waterschap Vallei & Eem

kwaliteitselement (algen, vegetatie, macrofauna, vis-

getest.

sen) te beschrijven. Het alternatief is het leggen van kwalitatieve rela-

De KRW-verkenner richt zich vooralsnog op de ecologi-

ties, waarbij men globaal aan-

sche toestand van wateren. Wellicht wordt dit uitgebreid

geeft wat een ingreep be-

met de chemische toestand. De komende maanden wordt

tekent voor het gehele sys-

de database over ingreep-effectrelaties verder ingevuld,

teem. Dit varieert van een

met name via het gerelateerde onderzoeksproject KRW-

groot negatief effect (-3),

tools (zie elders in deze nieuwsbrief). Eind van dit jaar

via geen effect (o) tot een

verschijnt een basisversie. De ontwikkeling van de ver-

groot positief effect (+3).

kenner vindt plaats in het kader van het BSIK-program-

Ook hierover moet de

ma ‘Leven met Water’. Het wordt medegefinancierd door

komende maanden meer

STOWA.

duidelijkheid komen. De riviergrondel is een goed voorbeeld van een kleine stroomminnende vissoort. STOWA TER INFO / SPECIAL EUROPESE KADERRICHTLIJN WATER

PAGINA

11

EU VERGELIJKT EN TOETST KRW-DOELSTELLINGEN LIDSTATEN In Europees verband is het proces van ‘intercalibratie’ in volle gang. Het betreft het vergelijken en eventueel aanpassen van de KRW-doelstellingen die afzonderlijke lidstaten voor hun watertypen hebben gedefinieerd. Dit moet voorkomen dat een rivier die de grens oversteekt - op papier - ineens van kwaliteit verandert. Elke lidstaat van de Europese Unie definieert zijn eigen

eigen doeldefinities en maatlatten. Voor Nederland zijn

ecologische doelstellingen en de daarbij behorende maat-

vertegenwoordigers van Verkeer en Waterstaat en de Wa-

latten en klassengrenzen. Om te zorgen voor uniformi-

terschappen Rivierenland en Reest en Wieden betrokken

teit, dient dit te gebeuren aan de hand van de eisen die

bij de intercalibratie.

de Kaderrichtlijn water en bijbehorende bijlagen hieraan stellen. Verder heeft Brussel speciale ‘guidances’ (richt-

Het moerasvergeetmij-

snoeren) laten opstellen door Europese Waterdirecteuren.

nietje is kenmerkend

Desondanks is het mogelijk dat er verschillen ontstaan

voor de oeverzone van

tussen de doeldefinities van lidstaten. Vandaar dat Brus-

ondiepe wateren (M5,

sel in de KRW de eis van intercalibratie heeft opgenomen.

M11, M14).

OVEREENSTEMMEN

Het aarvederkruid (R)

Voor de intercalibratie moet iedere lidstaat zijn mening

Myriophyllum spicatum

geven over de goede toestand en referentiecondities voor

hoort thuis in vrijwel

een aantal watertypen. Onze wateren worden bijvoor-

alle typen stilstaande

beeld beoordeeld met de maatlatten van vergelijkbare

wateren, zolang het

watertypen van andere lidstaten, om te kijken of de uit-

maar niet te zuur is.

komsten met elkaar overeenstemmen. In andere gevallen wordt gezocht naar een nieuwe maatlat die een ‘benchmarker’ is voor de maatlatten van de lidstaten. Tot slot zal Brussel willen toetsen of de maatlatten en uitkomsten van de vergelijking in overeenstemming zijn met de definities uit de richtlijn. Intercalibratie is een belangrijk proces, omdat de uitkomsten nog wijzigingen kunnen gaan inhouden voor de

PUBLIEKE PARTICIPATIE: TOT WAAR... EN NIET VERDER? In de Kaderrichtlijn water is een speciaal artikel opgenomen over publieke participatie. Brussel wil dat lidstaten hun burgers actief betrekken bij het opstellen, aanpassen en herzien van stroomgebiedbeheersplannen. De vraag is: hoe doe je dat en hoe ver ga je daarin? Het leven-met-waterproject ‘Grenzen aan publieke participatie’ probeert daarop een antwoord te vinden. Het project wordt getrokken door RIZA. Een goed plan is een gedragen plan.

eindelijk niet kunt voldoen. Daarmee

Er komt mogelijk een handreiking

Dat inzicht is inmiddels ook doorge-

bereik je het tegendeel van wat je

voor de afbakening van publieke par-

drongen op de Brusselse burelen.

wilde. Doel van dit project is inzicht

ticipatie binnen een project, aan de

Vandaar dat in de Kaderrichtlijn

te krijgen in de grenzen aan publieke

hand van kenmerken van dat project.

water nadrukkelijk aandacht wordt

participatie bij de grote actuele wa-

De werking van de ontwikkelde

gevraagd voor publieke participatie.

teropgaven: waarover communiceer

instrumenten en de achterliggende

Maar het gevaar ligt op de loer. Je

je wel, waarover niet (meer)? De be-

inzichten worden in een aantal prak-

laat iedereen ‘grenzeloos’ over van al-

doeling is dat de opgedane kennis

tijksituaties getoetst.

les meepraten, hetgeen overspannen

beschikbaar komt in de vorm van

verwachtingen wekt waaraan je uit-

enkele praktische instrumenten.


PAGINA

12

MARGA KOOL “NIET PESSIMISTISCH OVER HAALBAARHEID” MARGA KOOL IS, ZOALS ZE HET ZELF UITDRUKT, NIET

Natuurlijk leven er ook veel vragen rondom het standstill-

PESSIMISTISCH OVER DE HAALBAARHEID VAN DE KRW-

principe, wat inhoudt dat de toestand van waterlichamen

DOELSTELLINGEN. MAAR OVER DE TERMIJN WAAROP

niet mag verslechteren. Je zou al snel kunnen denken dat

HET MOET GEBEUREN, MAAKT ZE ZICH WEL ZORGEN.

daarmee het hele land op slot gaat. Dat kan natuurlijk

KOOL IS DIJKGRAAF VAN HET WATERSCHAP REEST EN

niet de bedoeling zijn. Of is het zo dat je een ecologisch

WIEDEN EN TEVENS BESTUURSLID VAN DE UNIE VAN

nadelige maatregel mag compenseren met een gunstige,

WATERSCHAPPEN, WAAR ZE DE KRW IN HAAR PORTE-

zodat de toestand er per saldo ook niet op achteruit gaat?”

FEUILLE HEEFT. WELKE KNELPUNTEN ZIET U VERDER NOG? WAT IS UW ALGEMENE INDRUK VAN DE GROENE NOR-

“Een gebrek aan consistentie in beleid. Streven naar een

MEN?

goede waterkwaliteit, zowel in chemisch als in ecologisch

“Ik ben niet pessimistisch over het realiseren van de

opzicht, heeft enkel zin wanneer ook de ministeries zich

gewenste ecologische toestand, maar wel over de termijn,

hier hard voor maken. Om een voorbeeld te geven: veel

want er moet nog heel veel gebeuren.”

chemische verontreiniging ontstaat via diffuse bronnen. Het Rijk moet dat beleid aanscherpen. Voor zover dat be-

IK HOOR U NIET ZEGGEN DAT U HET BIJ VOORBAAT

drijfsmatige bronnen betreft bestaat er al volop regule-

ONHAALBAAR VINDT?

ring, bijvoorbeeld mestbeleid en vergunningenbeleid.

“Dat zou te snel zijn. Van huis uit ben ik geen bioloog en

Maar als particulier kun je voor je eigen achtertuin straf-

dat geldt voor veruit de meeste bestuurders. Daarom is

feloos de kwalijkste bestrijdingsmiddelen en bouwmate-

het goed dat ons helder wordt uitgelegd hoe het precies

rialen inslaan. Afgezien van wat vrijblijvende milieukeur-

werkt met de ecologische normstelling. Pas wanneer de

merken, is er niemand die dat reguleert. Terwijl de

systematiek en de achterliggende gedachten duidelijk

milieuschade door alle particulieren bij elkaar opgeteld

zijn, kan er een volwassen discussie over plaatsvinden. In

verbazingwekkend hoog is. Daarom zijn wij blij met het

dit stadium zijn er nog veel vragen.”

verbod op lozingen van afvalwater uit recreatieboten.”

ZOALS...?

WELKE MAATREGELEN HEEFT UW WATERSCHAP VERDER

“De stuurbaarheid bijvoorbeeld. Stel dat je straks alle

AL GENOMEN?

moeite hebt gedaan om het water fysisch en chemisch

“Wij hebben besloten de zuiveringsinstallatie in Steen-

weer goed te krijgen voor een bepaalde groep soorten.

wijk uit te breiden met een extra zandfiltratie. Dat is een

Wie garandeert dan dat die planten en dieren er ook ko-

hele stap voorwaarts.”

men? En houden de biologische normen rekening met klimaatveranderingen? Of met de invloed van exoten?


PAGINA

13

LAMBERT VERHEIJEN “KRW BESTUURLIJK VEEL TE LAAT OPGEPAKT” VOLGENS DIJKGRAAF LAMBERT VERHEIJEN VAN

WELKE KNELPUNTEN ZIET U?

WATERSCHAP AA EN MAAS IS EEN INTEGRALE, DOOR

“Er zijn nog onduidelijkheden rondom erfenissen uit het

MEERDERE MINISTERIES GEDRAGEN AANPAK NOODZAKE-

verleden. In Brabant hebben we bijvoorbeeld veel nikkel

LIJK OM WATERKWALITEITSDOELSTELLINGEN TE HALEN.

in de bodem. En natuurlijk hebben we - ook vanuit het

NU IS WATERKWALITEIT VOLGENS HEM NOG TE VEEL

verleden - zoveel meststoffen dat nu al vaststaat dat we de

EEN SECTORAAL THEMA.

norm per 2015 onmogelijk zullen halen. Daarover is uiteraard al een brief naar Brussel gegaan. Maar ook juri-

WAT IS UW ALGEMENE INDRUK VAN DE ECOLOGISCHE

disch zijn er vragen. In hoeverre mag je nog overgebleven

NORMEN UIT DE KRW?

bedrijven aansprakelijk stellen voor wat er in het verle-

“Ze zijn wel erg vakinhoudelijk. Bestuurlijk gezien heb-

den aan stoffen naar het grondwater is uitgespoeld? En

ben we het veel te laat opgepakt. Nu schrikken we van de

hoe moeten we omspringen met het zogenoemde stand-

vraag of alles wel haalbaar is. En is het zoeken geblazen

still-principe. Sinds 2000 mag de toestand van een waterli-

naar de beleidsruimte die er nog in zit.”

chaam niet verslechteren. De standstill kenden we eerst alleen maar van gebieden die binnen de ecologische

EN, ZIET U BELEIDSRUIMTE?

hoofdstructuur lagen of die zijn aangewezen in het kader

“Jazeker. Ten eerste in de vertaalslag van natuurlijke refe-

van de Vogel- of Habitatrichtlijn. Terwijl het niet altijd in

renties naar sterk veranderde en kunstmatige wateren.

het belang is van de natuur. Zo mochten we ooit van

Dat wordt een hele belangrijke, omdat we in Nederland

Brussel het Krammer-Volkerak, vanwege de standstill, niet

bijna alleen maar sterk veranderde en kunstmatige wate-

schoonspoelen met (schoon) water van buitenaf.”

ren hebben. Ten tweede zie ik beleidsruimte in de mogelijkheid om (tot tweemaal) het jaar waarin de norm moet

WAT BESCHOUWT U ALS ABSOLUTE NOODZAAK?

zijn gehaald uit te stellen met zes jaar. En ten derde in de

“De medewerking van andere ministeries. Schoon water

mogelijkheid de normen te versoepelen. Ik realiseer me

kan onmogelijk alleen de zorg zijn van de waterschap-

dat dergelijke acties een zeer goede onderbouwing verei-

pen. Om een simpel voorbeeld te geven: autoverkeer leidt

sen. Maar daar heb ik alle vertrouwen in. Ruim de helft

(via de uitstoot van lood) tot watervervuiling. Het kan

van de Nederlandse landbouwgronden is verzadigd met

straks niet zo zijn dat wij alles moeten doen om een

fosfaat. Dat krijgen we écht niet weg voor 2015.”

water helemaal schoon te krijgen en dat Verkeer en Waterstaat er dan doodleuk een snelweg naast plant. Hetzelfde geldt natuurlijk voor de landbouw en industrie. We missen daarom nog een, door meerdere ministeries gedragen, integrale aanpak. Waterkwaliteit is nog te veel een thema binnen het waterbeheer.”


PAGINA

14

21 SEPTEMBER:

VIERDE PLATFORMDAG OVER DE KADERRICHTLIJN WATER STOWA en de Unie van Waterschappen organiseren op woensdag 21 september a.s. voor de vierde keer een platformdag over de Europese Kaderrichtlijn water. Tijdens de dag passeert een groot aantal technische en politiek-bestuurlijke onderwerpen de revue met betrekking tot de implementatie van de richtlijn. Van harte aanbevolen voor waterschappers, wetenschappers, vertegenwoordigers van Rijk, provincies en gemeenten. De implementatie van de KRW is het afgelopen jaar op stoom gekomen. Activiteiten en besluiten buitelen inmiddels over elkaar heen. Reden genoeg voor STOWA en de Unie van Waterschappen de zaken weer eens op een rij te zetten.

A

AFWEGINGSKADER

Bij het bepalen van het meest doelmatige maatregelenpakket voor het bereiken van de doelstellingen is het nodig een analyse uit voeren van de menselijke belasting en beïnvloeding van waterlichamen. Soms kan dat nationaal, soms is regionaal maatwerk nodig. Daarbij worden

De vierde platformdag over de Kaderrichtlijn water opent

grove schattingen gemaakt van de bijdragen, de kosten

met een kort overzicht van de stand van zaken door

en effecten die samenhangen met de maatregelen. Wat

Marga Kool. De dijkgraaf van Waterschap Reest en Wie-

zijn de ervaringen tot nu toe en zijn er al conclusies te

den én UvW-bestuurslid staat nadrukkelijk stil bij de rol

trekken? Inleider: Bert Palsma (STOWA).

en verantwoordelijkheid van alle bij de KRW betrokken partijen. Kortom: wie staat nu eigenlijk waarvoor aan de lat? Na deze inleiding worden onze KRW-inspanningen afgezet tegen de wijze waarop andere lidstaten werken aan de implementatie. Is Nederland - zoals we vaak den-

B

AFVALWATERZUIVERING EN DE KRW

Bij het bepalen van maatregelen om KRW-doelstellingen te bereiken, wordt al snel naar zuiveringsinstallaties

gewezen. Logisch, want effluentlozingen kunnen behoor-

ken - het braafste jongetje van de klas en maken we het

lijke vervuilingsbronnen zijn voor oppervlaktewateren.

onszelf daarmee nodeloos lastig, of niet? Erik Kraaij van

Maar het kan ook voorkomen dat andere vormen van be-

de UvW gaat in op de decembernota die eind van dit jaar

lasting dominanter zijn. Dan ligt het voor de hand extra

voor de eerste keer gaat verschijnen.

bronmaatregelen te treffen in de waterketen, zoals stren-

Tijdens het plenaire gedeelte is er ook aandacht voor de

gere normen voor bedrijfsafvalwaterlozingen, producten-

wijze waarop de doelstellingen voor niet-natuurlijke

beleid of het afkoppelen van hemelwater. In de sessie

wateren moeten worden vastgesteld. Lenie Klein Holken-

wordt gekeken hoe waterbeheerders in de praktijk een

borg van Waterschap Zuiderzeeland geeft een toelichting op de hiervoor ontwikkelde methodiek. Deze staat beschreven in het rapport ‘Handreiking MEP/GEP. Hand-

De Europese rivierkreeft

reiking voor vaststellen van status, ecologische doelstel-

hoort van nature thuis in

lingen en bijpassende maatregelenpakketten voor

de meeste langzaamstro-

niet-natuurlijke wateren’.

mende rivieren (R5, R6, R7, R10) en in de snel-

De dag vervolgt met een groot aantal parallelle

stromende rivier of

deelsessies over uiteenlopende onderwerpen.

nevengeul op zandbodem

Deze worden in blokken gegeven, zodat deel-

of grind (R16).

nemers de gelegenheid hebben meerdere sessies (drie) bij te wonen. Hierna volgt een kort overzicht.


PAGINA

15

afweging kunnen maken tussen mogelijke maatregelen. Inleider: Pia Ecksteijn (Unie van Waterschappen).

C

GEMEENTEN EN DE KADERRICHTLIJN

F

MONITORINGSTRATEGIE

De EU, maar ook de nationale en regionale overheden, vragen om informatie over de mate waarin de doelstellingen worden gehaald. Om daar eenduidig antwoord op te

Waterbeheerders kunnen alleen samen met andere

krijgen is het nodig dat op doordachte en uniforme wijze

betrokken partijen de KRW-doelstellingen bereiken, waar-

wordt bemeten, bemonsterd en gerapporteerd.

onder gemeenten. Ook zij zullen hun steentje moeten bij-

In de sessie worden aanwezigen geïnformeerd over de

dragen, bijvoorbeeld via het terugdringen van ‘stedelijke’

afspraken die hierover gemaakt zijn (of worden) tussen

emissies. De Kaderrichtlijn lijkt bij gemeenten echter nog

Rijk, provincies en waterschappen.

niet sterk te leven.

Inleider: Paul Latour (RIZA).

In de sessie wordt een beeld gegeven van de mate waarin gemeenten een rol kunnen spelen bij het halen van de doelstellingen, in welke mate er reeds initiatieven lopen en in hoeverre de beïnvloedingen vanuit gemeentelijke objecten belangrijke bedreigingen zijn. Inleider: n.n.b.

D

G

MONITORINGTECHNIEKEN EN -INSTRUMENTEN

De uitkomsten van de toetsing aan doelstellingen worden in hoge mate bepaald door de (technische) specificaties van de gebruikte bemonsteringsmethoden. Denk aan de locatiekeuze, de gebruikte techniek, de wijze van middelen of samenvoegen van meerdere metingen, frequenties,

NUTRIËNTEN EN DE KRW

analysemethoden, etc. Daarnaast is het belangrijk dat de

In de Kaderrichtlijn water is de biologie leidend. De nor-

in de monitoringcyclus gebruikte instrumenten goed op

men voor stikstof en fosfaat ondersteunen de biologie en

elkaar aansluiten. In de sessie wordt ingegaan op het

moeten eruit volgen. Het gaat erom te bepalen welke con-

belang van uniforme afspraken en worden mogelijk stan-

centraties toelaatbaar zijn, zonder dat ze het bereiken

daarden getoond.

van de goede ecologische toestand, dan wel het goede

Inleiders: Gert van Ee (HH Hollands Noorderkwartier) en

ecologische potentieel van een waterlichaam in de weg

Bart Schaub (HH Rijnland).

zitten. Daarbij zal ook aandacht geschonken worden aan de effecten stroomafwaarts. Internationaal zijn er richtsnoeren in ontwikkeling die sturing geven aan de wijze waarop (per lidstaat) nutriëntnormen moeten worden vastgesteld. In de sessie wordt ingegaan op de uitgangs-

H

RELATIES TUSSEN MAATREGELEN EN EFFECTEN OP WATERSYSTEMEN

Na de implementatie van de KRW en het vaststellen van de doelen, moeten waterbeheerders maatregelpakketten

punten en ontwikkelingen bij het stellen van normen en

definiëren en uitvoeren die op de meest doelmatige en

krijgen de deelnemers een indruk van de hoogte van de

effectieve wijze leiden tot die doelen. De relaties tussen

mogelijke normen.

(combinaties van) mogelijke maatregelen en de daaraan

Inleider: Floor Heijnis (HWE).

gekoppelde effecten zijn op dit moment echter niet altijd

E

duidelijk. Op meerdere fronten wordt gewerkt aan het

PRIORITAIRE STOFFEN

samenbrengen en ontsluiten van bestaande kennis hier-

De normen voor prioritaire stoffen worden volgens een

over en aan het ontwikkelen van nieuwe, zoals deze ses-

vaste methode op internationaal (EU) niveau opgesteld.

sie laat zien.

Daarnaast worden voor andere stoffen nationaal normen

Inleiders: Egbert van’t Oever (Waterschap Vallei & Eem)

afgeleid. De conceptnormen zijn al enige tijd bekend.

en Joost Icke (WL | Delft Hydraulics).

Duidelijk is dat in delen van Nederland het een hele klus zal worden de normen te halen. Soms zijn de achtergrondbelastingen zo groot, dat verlaging van doelstellingen onontkoombaar is. In deze sessie wordt uiteengezet hoe de normen zijn vast-

I

RELATIES TUSSEN WB21 EN KRW

Binnen het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) zijn afspraken gemaakt over het gecombineerd uitvoeren van WB21 en de KRW. Inmiddels is een nationale werkgroep-

gesteld, wat de (concept)normen zijn en in hoeverre we

structuur opgericht, die hieraan tegemoet komt. Het is

eraan kunnen voldoen.

echter nog niet duidelijk in hoeverre het uitvoeren van

Inleider: Peter van der Wiele

maatregelen ‘in het veld’ voor beide beleidslijnen elkaar

(Waterschap Regge en Din-

versterkt, of juist conflicten oplevert. In de sessie wordt

kel).

een beeld gegeven van de ervaringen van waterbeheerders met het uitvoeren van specifieke maatregelen en de

De winde is een

(neven)effecten die ze hebben op het bereiken van de

typerende vis voor lang-

doelstellingen van WB21 of KRW.

zaamstromende rivieren.

Inleider: José Ziekenheiner (Hogeschool Larenstein).


PAGINA

16

N OT E E R A LVA S T I N U W AG E N DA : WO E N S -

J

DAG 2 1 S E P T E M B E R , K R W- P L AT F O R M -

PUBLIEKE PARTICIPATIE

De KRW vereist dat waterbeheerders andere overheden,

DAG , C O N G R E S C E N T R U M A N T R O P I A I N

belangengroepen en burgers actief betrekken bij het opstellen van stroomgebiedbeheersplannen. Dat is van

D R I E B E R G E N . VO O R M E E R I N F O R M AT I E

groot belang voor een succesvolle implementatie en uit-

EN AANMELDING KUNT U TERECHT OP DE

voering, zoals in deze sessie wordt aangetoond. Er is al

W E B S I T E VA N S TOWA , W W W. S TOWA . N L .

enige ervaring opgedaan met (burger)participatie, maar de kennis en kunde erover kunnen vergroot worden. Het is daarvoor zaak ervaringen uit te wisselen en proeven uit te voeren. Inleider: Corine Jansen (Waterschap Rijn en IJssel).

L

FASERING & VERLAGING VAN DOELSTELLINGEN

Lidstaten kunnen bij de Europese Commissie lagere doel-

K

stellingen of max. twee keer zes jaar uitstel aanvragen,

INTERCALIBRATIE

Onlangs is in Europees verband het proces van ‘intercali-

als blijkt dat een waterlichaam niet aan de doelstelling

bratie’ van start gegaan. Het gaat hierbij om het vergelij-

kan voldoen. In de sessie wordt aandacht besteed aan de

ken en eventueel aanpassen van de KRW-doelstellingen

argumentatie op basis waarvan men hiertoe kan beslui-

die afzonderlijke lidstaten voor hun watertypen hebben

ten. Inleider: Jeroen Haan (Syncera Water).

gedefinieerd. De sessie geeft antwoord op de vraag hoe dit precies in zijn werk gaat.

M

VOORBEELDPROJECTEN KRW

Her en der in het land zijn waterbeheerders gestart met

Inleider: Ton Ruigrok (Water-

de implementatie van de KRW en met het uitvoeren van

schap Rivierenland).

maatregelen die moeten leiden tot het realiseren van de

Wanneer een libel het

doelen. Welke ervaringen hebben zij daarbij opgedaan en

luchtruim kiest, laat hij

waar lopen ze tegenaan. Een sessie ter lering (en soms ter

zijn larvale huid (exuvia)

vermaak) van waterbeheerders die nog aan de slag moe-

als een lege huls achter

ten.

op de stengel van een

Inleiders: Maarten Ouboter (DWR), Thomas Ietswaart

oeverplant.

(Provincie Friesland), Harry van Buggenem (Waterschap Roer en Overmaas).

WERKGROEP AAN DE SLAG MET NUTRIËNTNORMEN Hoe gaan we om met nutriënten in ons oppervlaktewater met het oog op de Kaderrichtlijn water? Welke concentraties passen bij de te formuleren doelen? Het zijn vragen waar waterbeherend Nederland al een tijdje mee worstelt. Een speciale werkgroep, waaraan ook STOWA deelneemt, gaat de komende maanden proberen antwoorden te geven. In de Kaderrichtlijn water is de biolo-

gen van natuurlijke watertypen. Ver-

De normen worden vastgesteld op

gie leidend. De normen voor stikstof

der bevat het rapport een methodiek

basis van strikt aquatisch-ecologische

en fosfaat zijn ondersteunend aan de

die waterbeheerders kunnen hante-

uitgangspunten. Het is echter goed

biologie en moeten daaruit volgen.

ren voor het afleiden van nutriënt-

mogelijk dat ze om maatschappelijke

Dat is het uitgangspunt bij de Neder-

normen voor niet-natuurlijke waterli-

of economische redenen niet haal-

landse nutriëntenaanpak. Kortom:

chamen. Bij de normbepaling gaat de

baar zijn. In dat geval moet Neder-

het gaat erom te bepalen welke con-

werkgroep nadrukkelijk rekening

land onderbouwd aangeven welke

centraties toelaatbaar zijn, zonder

houden met de stikstof- en fosfaatei-

concentraties wel haalbaar zijn (doe-

dat ze het bereiken van de goede eco-

sen van levensgemeenschappen ver-

len definiëren) en binnen welke ter-

logische toestand, dan wel het goede

der stroomafwaarts.

mijn. De werkgroep gaat in haar

ecologische potentieel van een water-

Het is duidelijk dat de gehanteerde

eindrapport enkele voorbeelden ge-

lichaam in de weg zitten.

uitgangspunten en werkwijze ertoe

ven van argumentatie om deze doel-

leiden dat normen per gebied kun-

definities te kunnen onderbouwen.

De werkgroep gaat in haar eindrap-

nen gaan verschillen. Dit is een be-

port voorstellen doen voor de N- en P-

langrijk verschil met de huidige situ-

normen die horen bij de doelstellin-

atie, waarin sprake is van generieke normen.


PAGINA

17

KRWEETJESKRWEETJESKRWEET CONCEPTMAATLATTEN NATUURLIJKE

BIJEENKOMST OVER WERKING EN

KADERRICHTLIJN WATER KRIJGT

WATEREN GEAUTOMATISEERD

BRUIKBAARHEID KRW-MAATLATTEN

PLEK BINNEN WATERNOOD

RIZA, RIKZ en STOWA hebben in ok-

Op donderdag 21 april jl. vond in het

Waterbeheerders werken sinds enke-

tober 2004 drie lijvige rapporten uit-

Leidse museum Naturalis een bijeen-

le jaren met Waternood bij het ont-

gebracht. Hierin worden de referen-

komst plaats over de KRW-concept-

werpen en (her)inrichten van regio-

tietoestand en conceptmaatlatten

maatlatten die in de herfst van 2004

nale watersystemen. Deze nieuwe

beschreven voor alle 42 in Nederland

werden gepubliceerd.

werkwijze heeft als doel de verschil-

onderscheiden natuurlijke waterty-

Waterbeheerders, adviseurs en onder-

lende grondgebruiksfuncties in een

pen. Momenteel wordt in aansluiting

zoekers kregen tijdens de bijeen-

gebied (landbouw, natuur, wonen,

hierop gewerkt aan het opstellen van

komst een toelichting op de maatlat-

etc.) hydrologisch zo goed mogelijk

doelen voor alle niet-natuurlijke wa-

ten en er werden ervaringen uitge-

tot hun recht te laten komen. Een

teren. In afwachting hiervan wordt al

wisseld over het gebruik in de prak-

belangrijk onderdeel ervan vormt het

volop gewerkt met de conceptmaat-

tijk. De dag was georganiseerd door

bepalen van doelrealisatiescores voor

latten. Het met de hand toepassen

de Werkgroep Ecologisch Waterbe-

alle voorkomende functies. Een doel-

van deze maatlatten is echter tame-

heer, de Nederlands-Vlaamse Vereni-

realisatie is het verschil tussen ‘op-

lijk arbeidsintensief. Vandaar dat

ging voor Ecologie en STOWA.

brengst’ van een functie onder opti-

RIZA en STOWA hebben besloten om

male en feitelijke hydrologische om-

voor zoete wateren (de rivieren

De meeste aanwezigen waren positief

standigheden. Voor het bepalen van

meertypen) de maatlatten in geauto-

over de voor Nederland uitgewerkte

doelrealisaties heeft STOWA een spe-

matiseerde vorm aan te bieden. De

methodiek van referenties en maat-

ciaal Waternoodinstrument laten

applicatie QBWat leest bestanden

latten. Uit gebruikerservaringen

ontwikkelen. Dit instrument is on-

met gegevens over de aanwezigheid

bleek wel dat het onderscheidend

langs uitgebreid met een module

van macrofyten, fytobenthos, fyto-

vermogen van een aantal maatlatten

voor aquatische natuur. Hiermee

plankton, macrofauna en vissen van

nog niet optimaal is. De klassengren-

kunnen waterbeheerders zowel voor

een waterlichaam en beoordeelt het

zen moeten verbeterd worden, von-

de bekende aquatische natuurtypen

waterlichaam aan de hand daarvan

den de deelnemers aan de bijeen-

als voor KRW-watertypen (i.c. beken

op basis van de conceptmaatlatten.

komst. Men pleitte ervoor de komen-

en sloten) de doelrealisaties bepalen.

De meeste biologische databases, zo-

de periode te gebruiken om de maat-

Op deze manier kunnen waterbe-

als Ecolims en Ecobase, kunnen out-

latten verder bij te schaven en te vali-

heerders bij het (her)inrichten van

put genereren die QBWat kan inle-

deren. Dat is nodig om een zo

watersystemen direct rekening hou-

zen.

betrouwbaar mogelijk oordeel te

den met de ecologische doelstellin-

kunnen geven over de ecologische

gen van de KRW.

QBWat kan gratis worden gedownlo-

kwaliteit van een waterlichaam. Van

ad vanaf www.roelfpot.nl/qbwat.

dat oordeel hangt in de toekomst

Voor vragen of opmerkingen kunt u

veel af.

mailen naar de speciale QBWat-helpdesk. Het adres is [email protected]. De waterpissebed Asellus aquaticus duidt bijna In de meeste rivieren is

altijd op een mindere

de grote diepslak

waterkwaliteit. Alleen in

Bithynia tentaculata

ondiepe lijnvormige

een negatief dominante

wateren die verbonden

indicator. Dit wil zeggen

zijn met de rivier (type

dat hij er niet in grote

M30) is aanwezigheid

aantallen hoort te wor-

van deze soort een goed

den aangetroffen.

teken.


PAGINA

18

TJESKRWEETJESKRWEETJESKRWEET STOWA BREIDT WEBSITE UIT

PROJECT ‘STRATEGIE RWZI’S/

HULP BIJ ZOEKTOCHT NAAR

STOWA besteedt op haar website de

WATERKETEN EN KRW’ GESTART

(KOSTEN)EFFECTIEVE MAATREGELEN

nodige aandacht aan de Kaderricht-

Naast landbouw, scheepvaart, ver-

OM KRW-DOELEN TE HALEN

lijn water. Vanaf de homepage kun-

keer, atmosferische depositie, indus-

Pakken we vooral de emissies vanuit

nen bezoekers direct doorklikken

trie en buitenlandse aanvoer blijkt

de landbouw aan, richten we ons op

naar een speciaal themagedeelte

uit diverse studies dat rwzi-effluen-

industriële lozingen, of kunnen we

over de KRW. Om waterbeheerders

ten een significant aandeel kunnen

het best de afvalwaterzuivering ver-

optimaal te ondersteunen bij de

hebben in de belasting van opper-

beteren? Wat kost het en wat levert

implementatie, is dit thema onlangs

vlaktewateren.

het op? Het zijn lastige vragen voor

uitgebreid met informatie over het

Afvalwaterzuiveringen vormen regio-

de opstellers van de stroomgebiedbe-

afleiden van doelstellingen voor

naal vaak belangrijke emissiebron-

heersplannen. Zij moeten daarin

niet-natuurlijke wateren (de zgn.

nen. Het aanpakken ervan moet dan

met maatregelenpakketten komen

MEP’s en GEP’s). Bezoekers kunnen

ook zeker worden afgewogen tegen

om de (stoffen)doelstellingen uit de

onder meer het verslag en de presen-

andere maatregelen, als er maatre-

richtlijn te halen. Om het opstellen

taties downloaden van een belangrij-

gelpakketten worden ontwikkeld om

ervan te vergemakkelijken, gaat een

ke workshop die op 17 maart jl. over

de KRW-doelstellingen te halen. Dit

werkgroep de maatschappelijke kos-

dit onderwerp werd gehouden. Ook

gegeven én de centrale plaats van de

ten en baten van mogelijke maatre-

kan men er terecht met vragen en

rwzi in de gehele waterketen, vorm-

gelen kapitaliseren, zodat een maat-

opmerkingen over het onderwerp.

den de reden om het project

schappelijke kosten-batenanalyse

‘Strategie rwzi’s/ waterketen en

kan worden uitgevoerd. Op deze

METHODIEK VOOR BEPALEN RIOOL-

KRW’ te starten. De projectgroep

manier wordt het mogelijk te komen

EMISSIES NAAR OPPERVLAKTE-

gaat een afwegingssystematiek ont-

tot het meest effectieve én doelmati-

WATER

wikkelen die regionale uitvoerings-

ge maatregelenpakket. De werkgroep

STOWA heeft een methodiek laten

organisaties helpt bij het vaststellen

bestaat uit vertegenwoordigers van

ontwikkelen waarmee waterbeheer-

van mogelijke maatregelen in de

RIZA, waterschappen, ministeries

ders een schatting kunnen maken

waterketen (bijv. afkoppelen) en op

(LNV, VROM, V&W/ DG-Water), de

van de rioolemissies (m.n. rioolover-

rwzi’s (betere zuiveringstechnieken)

Unie van Waterschappen, VNG, IPO,

storten ) naar het oppervlaktewater.

voor stroomgebiedbeheersplannen.

kennisinstituten als LEI, Alterra en

De methodiek SESRIO (Snelle Emis-

Deelnemers aan de projectgroep zijn

RIVM, en STOWA.

sie Schatting RIOlering) kan zijn nut

vertegenwoordigers van de Unie van

bewijzen bij het in beeld brengen

Waterschappen, STOWA, enkele

van de significante menselijke in-

waterschappen, VROM, DG-Water,

Aquarius paludum is ken-

vloed op oppervlakte- en grondwater,

Rijkswaterstaat, RIZA en VNG.

merkend voor ondiepe

De grote schaatsenrijder

een vereiste uit de Kaderrichtlijn

matig gebufferde plassen

water. Wanneer waterbeheerders

M14, gebufferde meren

deze werkzaamheden op uniforme

van de typen M20 en

wijze uitvoeren, is een snelle uitwis-

M21, en laagveenplassen

seling van resultaten en aggregatie

van het type M27.

naar stroomgebiedsniveau mogelijk. SESRIO helpt tevens bij het formuleren en prioriteren van mogelijke herstelmaatregelen.


PAGINA

19

[email protected] WWW.stowa.nl TEL 030 232 11 99 FAX 030 232 17 66 Arthur van Schendelstraat 816 POSTBUS 8090 3503 RB UTRECHT

COLOFON Deze nieuwsbrief informeert u over

HELDERE EN PRETTIG LEESBARE BROCHURE OVER KADERRICHTLIJN WATER

het beleid van de Stichting Toegepast

KRW voor het (water)leven. Dat is de titel van de STOWA-brochure die onlangs is

richten tot ir. Jacques Leenen van het

verschenen over het hoe en waarom van de biologische doelen uit de

stichtingsbureau.

Kaderrichtlijn water. Tegelijk met de brochure kwam een overzicht uit van alle in Nederland onderscheiden natuurlijke watertypen. Watertypen. Referenties. Maatlatten. Kwaliteitselementen. Macrofauna en fytoplankton. Allemaal termen waarmee de Kaderrichtlijn water de ecologische doelen beschrijft waaraan Europese waterlichamen in 2015 moeten voldoen. Het lijkt behoorlijk ingewikkeld, maar is dat ook echt zo? Dat blijkt, na het lezen van ‘KRW voor het (water)leven’, mee te vallen. De brochure geeft een heldere uiteenzetting over de biologische doelen van de KRW en de daarbij gehanteerde beoordelingssystematiek. Ook krijgt de lezer antwoord op enkele veel gestelde vragen over de werking en de gevolgen van de richtlijn. Kortom: van harte aanbevolen voor niet- en minder-ingewijden in de Europese Kaderrichtlijn water.

Onderzoek Waterbeheer (STOWA) en over de onderzoeken die in STOWAverband worden uitgevoerd. Deze nieuwsbrief verschijnt viermaal per jaar. Voor nadere informatie kunt u zich

MEDEWERKERS

Het STOWA-bureau telt acht vaste medewerkers met de volgende globale werkverdeling: ir. Jacques Leenen bestuurlijke en algemene zaken, directeur drs. Bas van der Wal en ir. Michelle Talsma watersysteemonderzoek drs. Bert Palsma waterketenonderzoek ir. Cora Uijterlinde afvalwatersysteemonderzoek

Tegelijk met de brochure is een bestuurlijk overzicht verschenen van de 42 natuurlijke watertypen die we in Nederland onderscheiden. De typologie is gebaseerd op door Brussel opgestelde criteria, zoals stroomsnelheid, oppervlakte, vorm, geologische ondergrond en diepte. Deze watertypen vormen het vertrekpunt bij het bepalen van de KRW-doelstellingen voor waterlichamen. De doelen er-

ir. Ludolph Wentholt info en dienstverlening, waterweringsonderzoek ir. Bob Pengel projectleider NOAH en ICT Jet Gerssen en Petra Angelone secretariaat TEKSTEN

van zijn gerelateerd aan het na-

Bert-Jan van Weeren, Deventer

tuurlijke watertype waartoe een

INTERVIEWS

water behoort, of - in het geval van

Bart Siebelink, Bussum

sterk veranderde of kunstmatige

EINDREDACTIE

waterlichamen - waar het waterli-

Bas van der Wal

chaam het meest bij in de buurt komt.

FOTOGRAFIE

STOWA, Bart Siebelink, provincie Brabant LAY-OUT

De snoek is een typische oogjager die

Alle STOWA-deelnemers hebben inmiddels 5 exemplaren ontvangen van ‘KRW voor het (water)-

Studio B, Nieuwkoop DRUK

heldere wateren nodig

leven’ en van het ‘Overzicht natuurlijke watertypen’.

Drukkerij Artoos Nederland, Rijswijk

heeft, waar hij vanuit

Extra exemplaren zijn te bestellen bij Hageman Fulfilment in

ISSN-NUMMER

de dekking van water-

Zwijndrecht, o.v.v. de titel en het STOWA-nummer (brochure

0929-6220

planten kan toeslaan.

2005-04; overzicht 2005-08). Telefoon: 078 623 05 13. Email: [email protected].


PAGINA

20

STOWA TER INFO OVER EUROPESE KADERRICHTLIJN WATER

Recommend Documents