Nieuwsbrief | april 2013
Voortgangsbericht Kaderrichtlijn Water pakket-Noordoost Nederland Inhoud
Vrij verkeer voor vissen | Uitgelicht: Het belang van risicomanagement | Zwarte Haan krijgt dubbelzijdige vispassage | Aanleg nevengeul Hurwenen begint | Mijlpalenagenda | KRW op internet | Meer water in Buiten Ooij | De meerwaarde van Kaderrichtlijn Water | Even voorstellen
Vrij verkeer voor vissen Het water in Nederland wordt gelukkig steeds schoner – goed nieuws voor mens, plant en dier. Maar het kan beter. Rijkswaterstaat neemt daarom maatregelen om te zorgen voor betere visstanden in onze rivieren en meren. In april verschijnt een brochure waarin u precies leest hoe en waar we dat doen in Noordoost- en Midden-Nederland. In de afgelopen eeuw is het watersysteem in Nederland steeds ver der opgeknipt. Het aanleggen van dammen, stuwen, sluizen en keringen zorgde ervoor dat onze wateren veranderden in een lappendeken vol obstakels. Dit beperkt vooral de migratie van trek vissen die vaak opgroeien in zout water om zich verder te ontwikke len in zoet water, of juist andersom. Met moeite kunnen vissen van zee naar binnenwateren zwemmen en vice versa. Dit belemmert de groei en voortplanting. Sommige vissoorten verkeren daardoor in grote moeilijkheden, andere soorten zijn zelfs uitgestorven. Uit onderzoek van Rijkswaterstaat blijkt dat verreweg de meeste sluizen, stuwen en gemalen in en rond het IJsselmeer en de rivieren niet of nauwelijks passeerbaar zijn voor vissen. Daarom wordt daar wat aan gedaan. In de brochure leest u precies welke maat regelen zijn genomen of binnenkort worden uitgevoerd. Zo voert Rijkswaterstaat visvriendelijk sluisbeheer in en komen er vispas sages in rijkswateren. Ook zorgt Rijkswaterstaat voor financiële ondersteuning van het aanleggen van vispassages op de overgang tussen rijks- en regionale wateren.
Voorbeeld van een vispassage (van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, W. de Wit)
Afsluitdijk Voor migrerend zeeleven is de Afsluitdijk de belangrijkste horde in deze regio. Juist het IJsselmeergebied speelt voor veel vissoorten een belangrijke rol als leefruimte en doortrekroute tussen zee (Noordzee, Waddenzee), rivieren (IJssel, Rijn, Overijsselse Vecht), beken en poldersloten in het achterland. Voor soorten als rivierprik, aal, zalm, zeeforel, houting, spiering en driedoornige stekelbaars zijn goed passeerbare verbindingen tussen zoet en zout daarom erg belangrijk. Aanpassing van de Afsluitdijk kan het gebied weer tot de “vismigratiepoort” maken van Noord-Nederland en de IJssel/Rijn. Naast de Afsluitdijk worden er nog veel andere vismigratieknel punten op de overgang van rijks- naar regionale wateren aangepakt.
Het belang van risicomanagement Hoe voorkom je dat projecten binnen de Kaderrichtlijn Water vertraging oplopen? En welke stappen kun je ondernemen om de gewenste doelen te bereiken? We vroegen het risicomanager Leon Yap van Rijkswaterstaat en Miranda Koppelman. Zij is manager Projectbeheersing bij Waterschap Vallei en Veluwe. Risicomanagement bestaat al heel lang, maar niet iedereen gaat daar even actief mee om, vertelt Leon Yap. Hij is sinds 2009 risicomanager bij Rijkswaterstaat. ‘Organisaties inven tariseerden risico’s, maakten daarvan een rapport en stop ten dat rapport vervolgens in de kast. Pas na jaren werd er weer eens in de kast gekeken welke risico’s je allemaal kunt tegenkomen en of die nog actueel zijn. Dat doen wij bij Rijkswaterstaat anders. Wij voeren een actief risicobeleid.’ Achttien maatregelen Hij legt uit om wat voor risico’s dat gaat. ‘Rijkswaterstaat Noordoost-Nederland voert voor 2016 samen met de partners heel veel verschillende maatregelen uit voor de Kaderrichtlijn Water. In ons cluster zijn dat achttien ver schillende maatregelen, waaronder het herstel van zeegras in de Waddenzee en diverse vispassages. Van al die achttien maatregelen bekijken we welke risico’s we lopen op het gebied van tijd, geld en hoeveelheid. Welke risico’s komen het meeste voor? Met welke risico’s lopen we de meeste vertraging op? En welke risico’s hebben de grootste invloed op het totale beschikbare budget?’ ‘Elke twee weken zorgen projectteamleden, de omgevings manager, technisch manager, contractmanager, manager
Miranda Koppelman
Leon Yap
projectbeheersing en de projectmanager, voor een update van het risicoregister. Een keer in de drie maanden analyseer ik alle geïnventariseerde risico’s. Aan de hand daarvan voer ik weer gesprekken met onze partners, die ook zo’n risicoregister voor hun eigen maatregelen bijhouden. In dat gesprek analyseren we van elkaar wat wij als Rijkswaterstaat als de grootste risico’s zien en wat onze partners als de grootste risico’s ervaren. Daarna bespreken we hoe wij de partners eventueel kunnen helpen. Door risico’s goed in kaart te brengen en met elkaar te delen, kunnen we ook gezamenlijk voor een oplossing zorgen.’ Samen sterk Hij komt met een voorbeeld: ‘Stel dat een van de risico’s het aanvragen en op tijd rond krijgen van vergunningen is. Als individuele partij krijg je misschien niet op tijd de aanvraag rond; gezamenlijk kun je veel meer bereiken. Zeker als wij vanuit Rijkswaterstaat het betrokken ministerie duidelijk kunnen maken dat de vergunningen belangrijk zijn om de deadline van 2015 te kunnen halen.’ Miranda Koppelman, sinds 2011 manager Projectbeheersing bij Waterschap Vallei en Veluwe, vindt deze werkwijze erg prettig. ‘Wij brengen elke vier weken de risico’s in kaart en bespreken die in ons kernteam. In het overleg met Rijkswaterstaat bespreken we vervolgens onze “Risico Top5” en hoe zij ons eventueel kunnen helpen om risico’s bij bijvoorbeeld grondbeheer te voorkomen. Die samenwerking met Rijkswaterstaat verloopt erg prettig. De basisvoorwaarde is goed partnership en vertrouwen in elkaar. Die is er zeker.’ |2
Zwarte Haan krijgt dubbelzijdige vispassage Wetterskip Fryslân legt een dubbel zijdige vispassage aan bij het H.G. Miedemagemaal in het buurtschap Zwarte Haan. Dat ligt boven St. Annaparochie in de gemeente Het Bildt in Friesland. Het project moet in oktober 2014 klaar zijn. De vispassage moet ervoor zorgen dat trekvissen gemakkelijk van zee naar het binnenwater en terug kunnen zwemmen. Voor zover bekend, is dit de eerste keer dat er een dubbelzijdige vispassage wordt aan gelegd, vertelt projectleider Douwe de Vries van Wetterskip Fryslân. ‘Een betonnen bak
met een visvriendelijke pomp zorgt ervoor dat de intrekkende vis door een lokstroom met zoet water en een laag toerental het gemaal kan passeren. De vis zwemt tegen de lokstroom in. Vervolgens spoelt de vis bij het opengaan van de schuiven naar de Kouwe Feart. Vanuit de Kouwe Feart komt een lokstroom met een klein beetje zout water. De visvriendelijke pomp pompt de uitgaande vis met veel water dezelfde bak in. Na het openen van schuiven kan de vis dan naar de Waddenzee zwemmen.’ De vispassages worden aangesloten op de bestaande leidingen van het gemaal
onder de zeedijk. Het project wordt samen met de aanleg van een natuurvriendelijke oever opgepakt. Die oever is bedoeld als leefomgeving voor vis in de aansluitende Kouwe Faert. Belangrijke trekplaats Voor vissen als glasaal en driedoornige stekelbaars is een vispassage bij de Zwarte Haan erg belangrijk. Zwarte Haan is straks voor de driedoornige stekelbaar de tweede belangrijke intrekplaats van zout naar zoet water. Voor glasaal is het de derde belang rijke intrekplaats. De bouwlocatie
Opdrachtgever: Rijkswaterstaat (KRW) in samen werking met Wetterskip Fryslân Planning: • Oktober 2013 Start aanbesteding • Januari 2014: Gunning project. • April 2014: Start project • Oktober 2014: Project gereed.
|3
Aanleg nevengeul Hurwenen begint Op 6 maart is op de Waaldijk bij Hurwenen het bouwbord voor het project Hurwenense Uiterwaard onthuld. Dienst Landelijk Gebied heeft hiervoor onlangs de laatste overeenkomst getekend. In de uiterwaard komt een nevengeul van drie kilometer lang. Tegelijkertijd wordt het rietmoeras in het natuurgebied De Kil hersteld. Alle werkzaamheden moeten in oktober 2015 klaar zijn.
De Nevengeul in Hurwenen is een zoge noemd NURG-project, waarbij natuur ontwikkeling en de uitvoering van een Kaderrichtlijn Water-maatregel hand in hand gaan. Er komt meer kenmerkende riviernatuur, ruimte voor meer open water, rietmoerassen en natte en droge, kruiden rijke graslanden. Daarnaast wordt de (eco logische) waterkwaliteit van de Hurwenense Uiterwaard verbeterd.
Gevarieerd rivierlandschap De nevengeul verbetert het leefklimaat voor diverse dier- en plantensoorten. De geul loopt door een zandwinplas, die voor een deel minder diep wordt gemaakt. Ook dit ondiepere deel zorgt voor een beter leefk limaat. De geul wordt geen kaarsrecht kanaal, maar een met flauwe oevers, bochten en smalle en bredere stukken. Na de aanleg mag de natuur haar gang gaan. Uiteindelijk ontstaat zo een gevarieerder en natuurlijker rivierlandschap.
Opdrachtgever: Rijkswaterstaat (KRW); ministerie van Economische Zaken (NURG); provincie Gelderland (WaalWeelde). Planning: 2015 aanleg nevengeul gereed; overige projectonderdelen (De Kil) mogelijk met doorloop tot na 2015.
Onthulling van het bouwbord op de Waalbank in de Hurwenense Uiterwaard.
Mijlpalenagenda 2013
KRW op internet
April 2013 • Mirt 3 besluit Dienst Landelijk Gebied Buiten Ooij • Intake MIRT vereniging Kust en Zee, project Mosselwad • Intake MIRT WS Fryslân, gemaal Vijfhuizen • Intake MIRT Dienst Landelijk Gebied, Noord Fryslân Buitendijks Mei 2013 • Startbijeenkomst betrokkenen projectplan/MIRT Kaderrichtlijn Water IJsselpakket Juni 2013 • Start uitvoering vispassage Makkum door Wetterskip Fryslan • Oplevering aalgoot Vispassage Nieuwstatenzijl door Waterschap Hunze en Aa’s
Wilt u meer weten over Duits zeegras in de Waddenzee, het slibonderzoek in de Eems-Dollard of de aanleg van kwelders en het herstel van mosselbanken in de Waddenzee? Kijk dan op de website van Rijkswaterstaat voor de KRW-projecten van Noord-Nederland. Zie onder meer: www.rijkswaterstaat.nl/water/plannen_en_projec ten/vaarwegen/waddenzee/waddenzee_herstel_mossel banken/index.aspx
|4
Ga hier verder met broodtekst
Het gebied Buiten Ooij, waar straks van maart tot april bij hoog water een grote waterplas komt te staan.
Meer water in Buiten Ooij Medewerkers van het projectteam Kaderrichtlijn Water NoordoostNederland kregen 10 april een rond leiding in Buiten Ooij, onderdeel van het natuurgebied Oude Waal bij Nijmegen. Hier verlaagt Dienst Landelijk Beheer in opdracht van Rijkswaterstaat bij de Waardse Sluis de buitendijkse gronden. Hierdoor blijft er in het voorjaar langer water in het gebied staan. Dat is goed nieuws voor vissen als de snoek, die deze zijriviertjes gebruiken om zich voort te planten. De Buiten Ooij vormt samen met Oude Waal, De Stadswaard en de Vlietberg de entree van de Gelderse Poort. Het gebied kreeg in de achttiende eeuw een zomerkade die de landbouw tegen zomeroverstromin gen moest beschermen. In de oude rivier loop (Oude Waal) zijn in die tijd riet, moeras en open water met waterplanten ontstaan. Tegenwoordig is de landbouw er nagenoeg verdwenen. Het water kan daardoor na over stroming langer worden vastgehouden om het moeras in dit gebied te herstellen. Door
lokale maaiveldverlaging en het opengraven van oude geulen kan zo tachtig hectare extra moeraslandschap ontstaan. Project- en omgevingsmanager Sylvia Peeters-Som van Dienst Landelijk Gebied over de voordelen voor de Kaderrichtlijn Water: ‘Door een deel van de buitendijkse gronden, de uiterwaarden, te verlagen, krijgt de rivier weer meer invloed op het gebied en ontstaat een natuurlijk rivier landschap. Zo kan in de toekomst het hoge water van maart tot eind april blijvend op 10.20 meter boven NAP worden gehouden. Die tijdelijke grote waterplas met de vele kolkjes zorgen ervoor dat vissen zich in het gebied kunnen voortplanten. Daarnaast draagt het project bij aan de kwaliteitsverbe tering van rietmoeras.’ Aandacht voor dijken De hogere waterstand heeft geen nadelig effect op de stabiliteit van de dijk. Om scha de door grote gravers, losliggende takken en ander vuil te voorkomen, wordt plaatselijk extra steen gestort en de dijk verbreed.
Beleef de natuur Vanwege de kwetsbaarheid, mogen recre anten het gebied zelf niet in. Wel kunnen zij het gebied straks vanuit de Vlietberg, de Zwarte weg en de winterdijk bekijken.
Opdrachtgever: Rijkswaterstaat (KRW); Dienst Landelijk Gebied, Waterschap Rivierenland, provincie Gelderland. Planning: • april 2013: inloopmiddag voor omgeving • januari 2014: vergunningen rond en start verlaging uiterwaarden • 2015: project gereed
|5
De meerwaarde van Kaderrichtlijn Water Rijkswaterstaat heeft er sinds kort een tak Leefbaarheid bij. Eind maart spraken we met directeur Ype Heijsman, tot januari directeur Water en Scheepvaart Rijkswaterstaat Noord-Nederland, over deze toevoeging. Wat vindt hij hier belangrijk aan en wat is zijn visie op de Kaderrichtlijn Water? ‘Met de tak leefbaarheid erbij is Rijkswaterstaat binnen het ministerie van Infrastructuur en Milieu niet langer alleen de uitvoeringsorganisatie voor infrastruc tuur, maar nu ook voor ruimte en milieu. Dit betekent een breder werkpakket en dat maakt het werken bij Rijkswaterstaat nog interessanter. Ook bij de Kaderrichtlijn Water wordt dit merkbaar. Ruimte en milieu gaan een nog grotere rol spelen in het Kaderrichtlijn Water-programma van Rijkwaterstaat, zodat de meerwaarde van dit programma toeneemt. Voor gebruikers en medebeheerders. Voor andere overheden, voor politiek en samenleving. Voor het gebiedsgericht beleid van Infrastructuur en Milieu. Meer effect van je inspanningen!’ Meerwaarde Ype Heijsman is 54 jaar, van huis-uit sociaal geograaf met als specialisatie Planologie en werkt sinds 1986 bij de Rijksoverheid. Eerst bij VROM, daarna als interim manager in de interdepartemen tale interim managementpool bij diverse andere departementen en de laatste tien jaar bij Rijkswaterstaat. ‘Tot 1 januari 2013 was ik directeur Water en scheepvaart bij Rijkswaterstaat IJsselmeergebied en Utrecht. Met ingang van 1 april zijn beide diensten samengevoegd tot Rijkswaterstaat Midden-Nederland en ben ik daar direc teur Netwerkmanagement. Ik werk met veel plezier bij Rijkswaterstaat: het werk is concreet en interessant en heeft een grote maatschappelijke meerwaarde. Het werk doet er toe! Daarnaast maak ik ook tijd voor
hobby’s: wielrennen en tuinieren.’ ‘Ik heb veel interne en externe overleggen. Rijkswaterstaat heeft een productieopgave. Die vraagt de volle inzet en flexibiliteit van de medewerkers en het management van Rijkswaterstaat. Daarbij spelen wensen, visies, acties en belangen van andere over heden (provincies en gemeenten) en van belangenorganisaties, bedrijven en bewo ners een grote rol. De directeur staat daar middenin en zoekt actief samenwerking met partners. Hij is een belangrijke schakel tussen de externe en interne samenwer king, beweegt zich in bestuurlijk overleg,
‘Eén Rijkswaterstaat, elke dag beter!’
jaren aanzienlijke inspanning van zowel het management als de medewerkers. Dit veranderproces wordt aangepakt door een continu verbeterproces en daarbij hoort ook een nieuwe stijl van leidinggeven. Een stijl die mensen ruimte en vertrouwen geeft. Dit leiderschap is dienend aan de medewerkers van Rijkswaterstaat. De directeur dient zijn of haar medewerkers dan ook te stimuleren en faciliteren om verbeteringen zelf op te sporen en door te voeren. Hierbij is het uiterst belangrijk dat de directeur de inhoud van het werk en de werkprocessen kent, met medewerkers in gesprek gaat over verbete ringen en hierin enthousiasme kan leggen. Dit is best uitdagend en daar ga ik voor!’
vertegenwoordigt Rijkswaterstaat daarin en is in staat daarin de organisatie mee te nemen. Hij werkt vanuit de gedachte van één Rijkswaterstaat, dat samen met andere partners meerwaarde creëert voor de maatschappij.’ Uitdaging ‘Rijkwaterstaat maakt momenteel een veranderingsproces door om het Ondernemingsplan 2015 uit te voeren. Het motto daarbij is: “één Rijkswaterstaat, elke dag beter!” Aanleiding voor deze verandering vormen onder meer de taken die wij van het kabinet hebben gekregen en de hogere eisen die de samenleving aan de organisatie stelt. In dat kader is het noodzakelijk om in- en extern steeds meer als één Rijkswaterstaat te werken en als organisatie flexibeler en slagvaardi ger te worden. Ik geef de nieuwe directie Netwerkmanagement vorm volgens de ambities in het ondernemingsplan 2015.’ ‘De doelen uit het Ondernemingsplan 2015 zijn ambitieus en zij vragen de komende
Ype Heijsman |6
Even voorstellen … In deze rubriek stellen we graag een nieuwe medewerker aan u voor. Dit keer is dat Marianne Greijdanus, sinds 1 maart Omgevingsmanager IJsselmeergebied. Zo’n 26 jaar geleden startte Marianne Greijdanus (46) haar Rijkswaterstaat-carrière met veldwerk. ‘In die tijd werkte ik met beestjes en plantjes en gaf ik af en toe les aan basisscholieren. Heel leuk werk. Nu probeer ik de leefomstandigheden van deze planten en dieren te verbeteren en anderen te enthousiasmeren dat met ons te doen’, vat ze kort haar huidige taken samen. ‘Toen bestond mijn werk vooral uit het nemen van monsters en analyseren ervan, nu overleg ik met stakeholders zoals vissers over een pro ject. Communicatie vormt dus nog steeds een groot onderdeel van mijn werk.’
‘Ik zit voor mijn nieuwe werk letterlijk één verdieping hoger.’ Van zestig naar drie dossiers Ze bekleedt sinds 1 maart haar nieuwe func tie. Daarbij werkt ze van maandag tot en met woensdag vanuit Lelystad en op donderdag in Arnhem. Voor die tijd was ze regioadvi seur voor het Programmabureau Aanleg Hoofdwatersysteem bij de Waterdienst. ‘Ik zit voor mijn nieuwe werk letterlijk één verdieping hoger’, zegt ze lachend. ‘Als Regioadviseur van het Programmabureau had ik wel zestig verschillende dossiers onder mijn hoede, nu zijn dat drie mapjes, maar wel hele volle mapjes. Dat gaat om de pro jecten Vispassages Afsluitdijk, Ondiepe zones Ketelmeer en Zwarte meer en het herstel en de inrichting van het Eemmeer.’ Praten met omgeving ‘Als omgevingsmanager, de naam zegt het al, ben je verantwoordelijk voor de afstem ming van een project met alle partijen uit
Marianne Greijdanus
de omgeving van het project. Dat kun nen gemeenten zijn, provincies, vissers, agrariërs, waterschappen en omwonenden. Als omgevingsmanager moet je ervoor zorgen dat vergunningen rond zijn, dat er voorafgaand aan een project een onderzoek plaatsvindt naar mogelijke explosieven, kabels en leidingen en de leefomgeving van mens en dier. Ook moet je ervoor zorgen dat mensen in de directe omgeving op de hoogte zijn van wat er gaat gebeuren. Door vooraf met alle belanghebbenden over de projecten en besluiten te praten, zorg je voor een soepel verloop van het project en voorkom je problemen met bijvoorbeeld het aanvragen van vergunningen. Erg leuk en veel omvattend werk.’
Paragliding en skiën Ook privé houdt zij haar omgeving in de gaten, maar dan vanuit de lucht of in het water. ‘Sinds een paar jaar doe ik met mijn man aan paragliding, een zeer leuke en uitdagende sport. Het lijkt mij leuk om die sport nog eens te combineren met een andere hobby van mij: skiën. Daarnaast houd ik van snorkelen en schaatsen, lees ik graag en veel en schrijf en regisseer ik musicals voor basisscholen.’
|7
Meer informatie Dit voortgangsbericht is bestemd voor de interne en externe betrokke nen bij KRW. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de in de tekst genoemde collega’s. Kent u iemand die zich ook wil abonneren op deze nieuwsbrief, stuur dan een mail naar:
[email protected]. Dit is een uitgave van Rijkswaterstaat. April 2013 | don0413lc015
