Stichting Straatpastoraat Den Haag
Projectplan 2015
Straatpastoraat Den Haag | Postbus 371 | 2501 CJ Den Haag www.straatpastoraat-denhaag.nl
Inhoudsopgave Inleiding
3
Achtergrondinformatie Doelstellingen Doelgroep Meerwaarde voor de samenleving en draagvlak
3 4 4 4
Werkwijze Straatpastoraat Individueel Vieringen en groepsgesprekken Maaltijden Ziekte en dood Contacten en presentaties Plannen voor 2015
5 5 6 7 7 8 8
Organisatie Bestuur Team Vrijwilligers
9 9 9 9
Appendix I
11
Appendix II
12
2
Inleiding Al sinds 2003 bieden twee pastores van de Stichting Straatpastoraat Den Haag pastorale zorg aan dak- en thuislozen in Den Haag. Het werk bestaat voor een groot deel uit ontmoetingen met kwetsbare mensen in Den Haag: dak- en thuislozen, zwervenden, verslaafden en mensen met psychische problemen. De straatpastors lenen een luisterend oor aan mensen die een groot deel van hun dagen en nachten doorbrengen op straat of in de maatschappelijke opvang. Ze bieden ruimte aan hen om te praten over de dingen die hen bezighouden, of het nu gaat om de zorgen van alledag of om 'hogere' of diepere vragen van geloof en leven. Daarbij is er respect en aandacht voor mensen zoals ze zijn. Kortom, het Straatpastoraat probeert mensen te bieden wat voor de meesten in onze samenleving zo vanzelfsprekend is: aandacht en steun bij de kleine en grote vragen van het leven. Hoewel de kern van deze werkzaamheden niet aan veranderingen onderhevig is, verandert het maatschappelijke klimaat in rap tempo. Aandacht voor zwakke schakels in de samenleving neemt af, er wordt een groeiend beroep gedaan op de zelfredzaamheid van mensen en in de laatste jaren wordt er gekort op middelen die voor de zorg voor deze mensen beschikbaar worden gesteld. In ‘De vrijwilligers van het toenemende mate wordt gesproken over de participatiesamenleving, die we als samenleving zouden Straatpastoraat zijn het toonbeeld van moeten vormen. Het Straatpastoraat is de medemenselijkheid’ – participatiesamenleving in een notedop: honderd Elly Burgering van de vrijwilligers zetten zich in voor honderden dak- en Haagse Stadspartij. thuislozen en door deze ontmoetingen leren zij van elkaar en voeden zij elkaar, letterlijk en figuurlijk.
Achtergrondinformatie De kern van de activiteiten van het Straatpastoraat is de pastorale steun aan kwetsbare mensen in Den Haag. Pastoraat is in de visie van het Straatpastoraat het onvoorwaardelijk aanwezig zijn – zonder voorwaarden, vooral in de zin van levensovertuiging, afkick of toeleiding naar hulpverlening – voor mensen die aandacht en/of geestelijke steun nodig hebben in hun bestaan op straat. Deze vorm van pastoraat wordt geboden vanuit een christelijke visie, een visie waarin elk leven de moeite waard is, een visie die nadrukkelijk openstaat voor andere levensbeschouwingen. Iedereen is welkom bij het Straatpastoraat, religieuze, culturele of sociaaleconomische achtergrond is niet belangrijk: iedereen kan aanspraak maken op de steun van de twee straatpastors. Het Straatpastoraat biedt een luisterend oor, biedt steun, maar heeft hiermee ook een signalerende functie.
3
Een ankerpunt in de week is de vrijdagmiddag, wanneer velen bij elkaar komen in de Vincentius’ Hof bij het Stadsklooster. Op iedere vrijdag (ook in de vakanties) is daar een viering in de St. Jozefkapel, gevolgd door een maaltijd. De viering wordt wekelijks bezocht door rond de veertig gasten. Er wordt gezongen, er is ruimte voor persoonlijke voorbeden, er kan een kaarsje worden aangestoken en er is een korte overdenking. Na deze viering wordt er een verse en gezonde driegangenmaaltijd opgediend aan 100 tot 120 gasten, voorbereid en geserveerd door vrijwilligers. Een aantal vrijwilligers is als gastvrouw of gastheer aanwezig en eet mee met de bezoekers.
Doelstellingen Het Straatpastoraat heeft de volgende doelstellingen: -
-
-
-
Het Straatpastoraat biedt aan de actieve gebruikers van drugs en alcohol en aan dak- en thuislozen wat voor de meesten in onze samenleving zo vanzelfsprekend is: een beetje aandacht en steun bij de kleine en grote vragen van het leven. Het Straatpastoraat biedt een rustpunt aan het eind van iedere week met een viering en een maaltijd waar 120 mensen tot rust kunnen komen, kunnen vieren en bidden en elkaar kunnen ontmoeten tijdens een gezonde maaltijd die wordt opgediend en in alle rust kan worden genoten. Het Straatpastoraat biedt 100 vrijwilligers de mogelijkheid om zich kennis te maken met deze groep kwetsbare mensen, zich op verschillende manieren met hen te verbinden en ook van hen te leren. Het Straatpastoraat heeft een signalerende functie en vraagt ook buiten het eigen werkveld aandacht voor de problematiek rondom dak- en thuisloosheid.
Doelgroep De doelgroepen van het Straatpastoraat zijn: -
-
Dak- en thuislozen, mensen die actief gebruiken (drugs/alcohol), mensen met een psychiatrische beperking en sociaal kwetsbaren in de ruimste zin van het woord, die op straat leven of daar een groot deel van hun tijd doorbrengen. Het werkgebied is Den Haag, en plaatsen in Nederland waar gebruikers uit Den Haag tijdelijk verblijven, bijvoorbeeld in detentie of gezondheidszorg. Mensen uit Den Haag en omstreken die zich in willen zetten voor en verbinden met deze groep kwetsbare stadsgenoten: de vrijwilligers.
Meerwaarde voor de samenleving en draagvlak Het Straatpastoraat werkt in een niche van de samenleving: waar wordt gekort op steun en aandacht zonder voorwaarden vooraf voor kwetsbare mensen in Den Haag, wordt in toenemende mate een beroep gedaan op de zelfredzaamheid van mensen. Voor velen is het Straatpastoraat een rots in de branding.
4
Uniek aan het Straatpastoraat is de grote mate van continuïteit: iedereen kan ervan op aan dat er iedere week op vrijdag een viering is en een maaltijd wordt aangeboden. Deze zekerheid is noodzakelijk voor mensen zonder agenda en weinig toegang tot media. Door de laagdrempeligheid en toegankelijkheid onderscheidt het Straatpastoraat zich van andere instanties: iedereen is welkom, je hoeft je niet te registreren en er wordt niets van je gevraagd. Wellicht heeft u iets meegekregen van de onrust rondom de voorgenomen bezuiniging op het Straatpastoraat door de gemeente Den Haag. Het zag er lange tijd naar uit dat het Straatpastoraat verder moest met één pastor. We zijn blij dat deze bezuiniging van de baan is en dat de continuïteit gewaarborgd kan worden. De onzekerheid die hieraan vooraf ging was erg vervelend, maar heeft ook een positief randje: het – vaak onzichtbare – werk kwam ineens in de spotlight te staan. De petitie die werd getekend door velen, het breed gesteunde amendement in de gemeenteraad, inspraakmomenten in de Raad, onze eigen brieven aan college en gemeenteraad, de aandacht in de media: dit alles heeft niet alleen bijgedragen aan het behoud van de subsidie, maar ook het brede draagvlak zichtbaar gemaakt dat er in Den Haag is voor het werk van het Straatpastoraat. Zowel het groeiende aantal gasten als ook het feit dat we nieuwe vrijwilligers soms op de wachtlijst moeten zetten, toont aan dat het Straatpastoraat voorziet in een grote maatschappelijke behoefte.
Werkwijze Straatpastoraat Het werk van het Straatpastoraat laat zich niet in één categorie vangen: individuele benadering, viering en groepsgesprekken, maaltijden, steun en begeleiding rond ziekte en dood en contacten en presentaties.
Individueel Kernpunt van het Straatpastoraat is individuele pastorale steun, zoals in de achtergrondinformatie toegelicht: onvoorwaardelijk aanwezig zijn voor mensen die aandacht en/of geestelijke steun nodig hebben in hun bestaan op straat. De contacten worden gelegd op straat, in de opvangvoorzieningen van het Leger des Heils en de Kesslerstichting, bij de instellingen voor hulp aan verslaafden (Brijder) en mensen met psychische problemen (Parnassia, Reakt), de gebruikersruimten en op plekken als het Aandachtscentrum, de Paardenberg (Stek) en bij de Soepbus van de Kesslerstichting. De afgelopen periode zijn er op jaarbasis vele honderden contacten geweest en de inhoud van de gesprekken zijn zeer uiteenlopend. Het gaat zowel om praktische of justitiële zaken als eten en drinken, de uitkering, problemen met uitkeringsinstanties als
5
ook om zeer persoonlijke en ingrijpende gebeurtenissen rondom leven en dood, ziekte, verlies, relaties en scheiding. De mensen weten de straatpastors goed te vinden. Het Straatpastoraat verleent geen financiële of materiële steun. Daarvoor bestaan andere instanties. Indien gewenst probeert het Straatpastoraat mensen te helpen de goede weg te vinden in de soms uiterst ingewikkelde wereld van de hulpverlening. Hoewel de boodschap van het christelijk geloof voor ons een bron van inspiratie vormt, zijn we er niet op uit deze aan anderen op te dringen. Ook in gesprekken over geloofsvragen en ‘Ik bezocht de vieringen niet omdat ik religieus ben, maar godsdienstige thema's ik vond er altijd rust, de menselijke aandacht. Ook de gaan we uit van mensen die niet vooruit komen krijgen iedere keer weer openheid en wederzijds de aandacht die ze nodig hebben. Het is ongelooflijk dat je respect. Het doel is dus bijna op elk moment van de dag kunt bellen met iemand nadrukkelijk niet het van het Straatpastoraat’ - Robert Hol, bezoeker werven van nieuwe Straatpastoraat, inspreker Commissievergadering zieltjes. Ook wordt niet Gemeenteraad Den Haag 23-01-2013 verplicht toegewerkt naar een afkickproject of hulpverleningstraject. Wel proberen we mensen te ondersteunen die zelf naar dergelijke vormen van hulp op zoek zijn. Het werk wordt gedaan vanuit de zogenaamde presentiebenadering. ‘Met mensen mee lopen’ in de zin van een aanhoudend regelmatig contact en trouwe aandacht, ook wanneer mensen naar eigen gevoel ‘falen’, is een belangrijke voorwaarde om vertrouwen te winnen en te bewaren. In appendix II vindt u een column van straatpastor Klaas Koffeman over deze benadering.
Vieringen en groepsgesprekken Iedere vrijdag is er van vijf uur tot zes uur een oecumenische viering in de St. Jozefkapel in de Vincentius’Hof bij het Stadsklooster. Deze vieringen zijn toegankelijk voor iedereen en worden gemiddeld bezocht door zo’n veertig gasten. Het interactieve karakter van deze vieringen is opvallend: gasten lezen zelf de lezingen voor, de pastor maakt een rondje door de kapel en verzamelt voorbeden, bezoekers kunnen een kaarsje aansteken, er worden kaarten verstuurd aan mensen die aandacht nodig hebben en mensen reageren op de overdenking. De ‘tempeltest’ uit het katern ‘Religie en Filosofie’ van dagblad Trouw geeft een mooi inkijkje. Deze vindt u in appendix I.
‘En na de preek ging de pastor onder pianomuziek alle aanwezigen langs om te horen voor wie ze wilden bidden. Daar hoorde hij wat de mensen bezighield. Wat een mooi gebaar. Ook waren er nog kaarten voor een jarige, een zieke, de nabestaanden van de overleden dakloze. Deze kaarten konden na afloop bij de maaltijd worden ondertekend. Wat een ruimte had deze pastor voor de mensen voor wie hij werkte. Het ontroerde me’. - deelnemer aan de tour langs voorzieningen voor daklozen in Den Haag
6
Rond Allerzielen op 1 november worden ook bij het Straatpastoraat degenen herdacht die het afgelopen jaar zijn overleden. Op de internationale Remembrance Day op 21 juli wordt jaarlijks speciaal stil gestaan bij slachtoffers van een verslaving . Nabestaanden en vrienden van de straat worden uitgenodigd en er wordt een viering gehouden met vooraf een broodje en achteraf koffie. Daarnaast besteedt het Straatpastoraat veel aandacht aan de bijzondere dagen rond Sinterklaas, Kerst, Oud en Nieuw en Pasen. Dit blijkt van belang, omdat het voor dak- en thuislozen vaak de moeilijkste dagen zijn om door te komen. De activiteiten in deze perioden bieden daarnaast de mogelijkheid om dieper in te gaan op de vragen die bij hen leven. Zo zijn er in het achterliggende jaar groepsgesprekken gehouden over levensvragen, waarbij in kleine groepjes intense verhalen naar voren kwamen. In de Adventstijd voor Kerst en de Veertigdagentijd voor Pasen wordt altijd aandacht besteed aan een speciaal thema. Door de deelnemers wordt dit zeer gewaardeerd. Voor hen bieden deze momenten de mogelijkheid hun eigen leven, al is het maar voor even, in een ander perspectief te plaatsen. Dit is van groot belang omdat velen van hen in de cirkelgang van het bestaan nauwelijks perspectief zien of ervaren. Ook in de zomermaanden is er gelegenheid om in groepsverband te spreken over thema’s en vragen die te maken hebben met leven, toekomst, geloof en zichzelf.
Maaltijden Iedere vrijdag, na de viering, komen 120 gasten bij elkaar om te genieten van een gezonde, verse driegangenmaaltijd. Er is rust en ruimte om de maaltijd te gebruiken en andere gasten en vrijwilligers te ontmoeten. De afgelopen jaren is het aantal gasten sterk toegenomen. Om te zorgen dat iedereen genoeg te eten krijgt en de veiligheid gewaarborgd kan worden, is er een maximaal aantal gasten van 120 ingesteld. Wanneer de vrijwilligers bij de poort merken dat het vol raakt sluiten ze de poort. Niemand gaat echter met een lege maag de straat op: dankzij een afspraak met het Griekse restaurant aan de overkant van de straat kunnen gasten een afhaalmaaltijd ophalen die wij aan het eind van de avond afrekenen.
Ziekte en dood Het komt regelmatig voor dat gasten van het Straatpastoraat wegens ziekte in het ziekenhuis of revalidatiecentrum terecht komen. De straatpastores en vrijwilligers bezoeken deze gasten. Daarnaast werkt het Straatpastoraat sinds eind 2014 samen met de Thuispoli, een onafhankelijke zorgorganisatie die gratis zorg biedt aan mensen die om welke reden dan ook geen toegang hebben tot de reguliere zorg. De Thuispoli is iedere vrijdagmiddag aanwezig in één van de zalen van de Vincentius’Hof en beschikbaar voor basale zorg, zoals de verzorging van wonden en voeten (vooral belangrijk in de koude, natte herfst en winter). Het Straatpastoraat is geregeld betrokken bij uitvaarten van iemand uit de doelgroep. Het is van grote betekenis voor de familie, maar zeker ook voor de dak- en thuislozen 7
zelf, te weten dat iemand niet anoniem wordt begraven of gecremeerd. Zoals wellicht bekend heeft het Straatpastoraat – met behulp van een aantal fondsen – op de begraafplaats Oud Eik en Duinen graven gekocht. Daarin zijn mensen te ruste gelegd die naar hun laatste rustplaats werden begeleid door de pastores van het Straatpastoraat. Het komt voor dat de pastores, vrijwilligers en enkele daklozen de enigen zijn die de begrafenis of afscheidsdienst bijwonen. Voor de ‘familie van de straat’ is dit een belangrijke plaats en gelegenheid om afscheid te nemen en te herdenken. In veel gevallen leidt een afscheid ook tot een vervolg van nazorg, niet in het minst onder vrienden en bekenden van de straat, die veelal geen ander oor vinden om over hun rouw en verdriet te praten. Het komt ook nogal eens voor dat in de fase voor het levenseinde of rond de uitvaart het contact met de biologische familie wordt hersteld.
Contacten en presentaties Het blijft nodig om ook buiten ons directe werkgebied aandacht te vragen voor ons werk. Hierdoor wordt enerzijds de draagkracht van het Straatpastoraat versterkt, anderzijds is het goed dat de Haagse bevolking kennis heeft van wat er zich afspeelt in wat ook wel de andere kant van Den Haag wordt genoemd. Mede daarom zijn er door ons ook in het achterliggende jaar de nodige presentaties gegeven. De straatpastors waren, vaak vergezeld door iemand van de doelgroep, te gast bij werkgeversorganisatie VNO/NCW, studenten van verschillende opleidingen en hun verenigingen, in een aantal kerkdiensten, bij catechese- en diaconale bijeenkomsten, bij de Rotary van Den Haag en netwerkbijeenkomsten zoals de Kennisfabriek van Stek (zie voor meer details ook pagina 27 van het Jaarverslag 2012-2013).
Plannen voor 2015 Met het oog op de doelgroepen en doelen van het Straatpastoraat blijft het belangrijkste aandachtsgebied voor het komende jaar het continueren van de werkzaamheden zoals ze hierboven zijn beschreven. De afgelopen jaren is gebleken dat hier in toenemende mate behoefte aan is, dus het is noodzakelijk dit te consolideren. Zoals u in de begroting kunt zien leeft het plan om de website te vernieuwen en meer aandacht te besteden aan onze externe communicatie. Met de huidige website maken wij niet optimaal gebruik van dit medium, omdat er bijvoorbeeld geen mogelijkheid bestaat om sociale media te koppelen. Met een vernieuwde website kunnen wij de doelgroepen, gasten en vrijwilligers, op de hoogte houden, alsook potentiële vrijwilligers, media en externen. Verdere toelichting bij de begroting is te vinden bij de begroting.
8
Organisatie Bestuur Het bestuur van het Straatpastoraat bestaat uit de volgende personen – die hun werk allemaal onbezoldigd uitvoeren: Dhr. Pier Tolsma – voorzitter Mevr. Ria Huisman – secretaris Mevr. Marijke Witteman-Bom –lid Mevr. Eunice van Zomeren –lid Voor de functie van penningmeester bestaat momenteel een vacature Als directeur treedt op: Dhr. Stegeman – directeur (in dienst van Stek, voor stad en kerk)
Team Het team bestaat uit de twee straatpastores (in dienst van het Straatpastoraat): Dhr. ds. Klaas Koffeman (teamleider) Mevr. Mariëtte Brekelmans en de vrijwilligerscoördinator (in dienst van Stek, voor stad en kerk): Mevr. Inge Vianen
Vrijwilligers Vanzelfsprekend is het Straatpastoraat Een jonge Indonesische vrouw, belangrijk voor de gasten, minder studerend aan het ISS, vertelt vanzelfsprekend is misschien de grote waarde tijdens de evaluatie dat ze zich die de vrijwilligers eraan hechten. De honderd ondanks het taalverschil vrijwilligers die zich jaarlijks inzetten voor het meteen thuis voelde tussen de Straatpastoraat zijn mensen gasten: ‘Ik kom uit een grote verbonden aan een wijkgemeente of een familie, dus al deze mensen om parochie uit Den Haag of Wassenaar, aan de me heen: dat voelt als thuis!’. Church of Our Saviour aan de Bezuidenhoutseweg, studenten van het Institute of Social Studies (ISS) en mensen die via de website of overige media op het pad komen. Scholieren, expats, werkenden uit de stad, religieus of niet, gepensioneerden, werklozen: de diversiteit tussen de vrijwilligers is enorm. De vrijwilligers geven aan dat ze het erg prettig vinden om iets praktisch bij te dragen aan het project; bij velen wordt op hun werk veel gevraagd van hun intellectuele vermogen, bij het Straatpastoraat is de belangrijkste vraag: hoe zorg ik dat we zo snel mogelijk 120 borden opdienen? Of : wat heeft deze meneer nodig om rustig te worden? Ook de pianisten die de vieringen opluisteren en de fondsenwerver doen dit op vrijwillige basis.
9
De vrijwilligers worden begeleid door de vrijwilligerscoördinator door middel van een nieuwsbrief en vrijwilligersavonden over relevante thema’s. Voor de training ‘Omgaan met kwetsbare mensen’ heeft het Straatpastoraat in november 2014 de vrijwilligers waarderingsprijs Haagse Hulde van wethouder Karsten Klein van stedelijke economie, zorg en havens ontvangen. De vrijwilligers die actief zijn op de vrijdagen, zetten zich een of twee keer per maand in en maken allemaal deel uit van een van de drie ploegen: de kookploeg is verantwoordelijk voor het bedenken van het menu, het doen van boodschappen (voor een streefbedrag van €180 per week) en het bereiden van de drie gangen. De tafelploeg dekt de tafels, serveert het eten, doet de afwas en zorgt dat alles weer netjes wordt opgeruimd. De gastheren en –vrouwen zijn aanwezig bij de viering en zitten tijdens de maaltijd tussen de gasten om een praatje te maken. Voor iedereen een goede gelegenheid om met iemand te spreken die ze anders niet zomaar zouden ontmoeten. Alle ploegen en vrijwilligers zijn onmisbaar, want iedereen draagt bij een aan een gastvrije en veilige sfeer. Wat mij de eerste keer bij het Straatpastoraat verbaasde, was de hartelijkheid van de gasten. Op straat zou ik ze hebben herkend als dak- of thuisloos Elske, vrijwilliger
10
Appendix I Tempeltest in ‘Religie en Filosofie’ van dagblad Trouw van 12 juli 2014.
https://image-store.slidesharecdn.com/a97ce09e074f-11e4-bd1b-12313d03353b-original.jpeg
11
Appendix II Presentie Het werk wordt gedaan vanuit de zogenaamde presentiebenadering. Een pastorale houding die zich kenmerkt door de keuze om duurzaam, zoveel mogelijk en zo dicht mogelijk bij mensen te zijn in het leven zoals zij het leven. Deze presentie stelt geen voorwaarden vooraf en heeft ook geen (verborgen) agenda. De basis is respect voor de mensen zoals ze zijn en de keuzes die zij maken. Het Straatpastoraat dringt niet uit zichzelf aan op verandering bij de mensen met wie het in contact komt, noch religieus (bekering, zieltjes winnen), noch persoonlijk (afkicken, gezondheidszorg) noch maatschappelijk (opvang, wonen, financiën). Desondanks gebeurt het vaak dat mensen in contact met de pastors aangeven zélf veranderingen te wensen op een of meer van deze gebieden. In dergelijke gevallen doen de pastors alles wat in hun vermogen ligt om mensen in hun wensen, plannen en dromen te ondersteunen. ‘Met mensen mee lopen’ in de zin van een aanhoudend regelmatig contact en trouwe aandacht, ook wanneer mensen naar eigen gevoel ‘falen’, is een belangrijke voorwaarde om deze rol te kunnen vervullen, vertrouwen te winnen en te bewaren. Maar ook letterlijk meelopen behoort tot de geregelde praktijk van de pastors. Wanneer mensen opzien tegen contacten met instanties en organisaties (CCP oftewel Centrale Coördinatie Punt, Sociale Dienst, politie, dokter, verslavingszorg, etc.) en een beroep op doen op de pastors om met hen mee te gaan en hen te steunen, zijn zij daar graag toe bereid. Hoewel de pastors de verantwoordelijkheid voor het verloop van dergelijke contacten altijd bij de ‘cliënt’ laten, blijken zij vaak toch een nuttige bemiddelende rol te kunnen spelen wanneer het contact niet vanzelf goed verloopt. Door na afloop samen nog een kop koffie te drinken en de inhoud van het gesprek te evalueren, wordt de betekenis vaak nog verhelderd en de praktische uitwerking bevorderd.
Een toelichting bij presentiewerk. Een column van Klaas Koffeman, straatpastor.
12
