Stichting Stimular De werkplaats voor
Duurzaam Ondernemen
Duurzaamheidsverslag
2015
Onze missie Stichting Stimular vertaalt de groeiende vraag om duurzaamheid naar praktische instrumenten en werkwijzen voor MKB-bedrijven, brancheverenigingen, overheidsorganisaties en zorgaanbieders. Tips en praktijkervaringen delen we via DuurzaamMKB.nl en DuurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl. Ons doel is dat ondernemers en managers in alle beslissingen duurzaamheid meenemen. Kenmerken van onze werkwijze zijn maatwerk, heldere communicatie en inspirerende contacten met ondernemers. Ook binnen de eigen organisatie werken we aan het verminderen van onze milieubelasting, een goede werksfeer en persoonlijke ontwikkeling van de medewerkers.
Duurzaamheidsdoelen van Stimular 1. Werken aan onze missie §§ Per jaar minimaal 3 nieuwe producten ontwikkelen waarmee bedrijven en organisaties duurzamer kunnen werken. §§ Elk jaar 500 nieuwe Milieubarometer gebruikers. §§ Doorzetten van de groei van bezoekers van onze website DuurzaamMKB.nl §§ Vasthouden van aantal bezoekers van DuurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl 2. Duurzame bedrijfsvoering §§ Milieubarometer per fte en CO2-uitstoot per fte handhaven op het huidige goede niveau en liever nog laten dalen. §§ Een klimaatneutrale bedrijfsvoering blijven houden door de resterende CO2-uitstoot te compenseren. 3. Gemotiveerde medewerkers §§ Personeelsbestand (fte) stabiel houden of laten groeien. §§ Handhaven van relatief laag ziekteverzuim. §§ Handhaven van evenwicht van aantal mannen en vrouwen in het team. 4. Maatschappelijke inzet §§ Per jaar minimaal 3 stagiairs in ons werk opleiden. §§ Ieder jaar meedoen aan de landelijke vrijwilligersdag van NL Doet of een vergelijkbare activiteit. §§ Blijven investeren in maatschappelijke doelen die medewerkers aandragen. 5. Economische prestatie §§ Voldoende inkomsten blijven verwerven om de Stichting te continueren. §§ Behouden van de balans in de omzet van respectievelijk kennisontwikkeling, advisering en kennisdeling.
Voorwoord Stichting Stimular is de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen! In 2015 vierden wij ons 25-jarig bestaan. Duurzaamheid staat centraal in onze bedrijfsmissie en strategie. We ondersteunen bedrijven met het opstellen van onder andere energiebesparingsplannen, CO2-footprints, duurzaamheidsverslagen, MVO-zelfverklaringen, ketenanalyses, levenscyclusanalyses en documenten voor het behalen van milieucertificaten. We werken vaak samen met overheden en brancheorganisaties. Zo bereiken we de vele ondernemers en managers die interesse hebben in duurzaamheid maar concrete aanknopingspunten missen. Bedrijven en organisaties maken een vliegende start met onze praktische instrumenten zoals de Milieubarometer en MVO-balans. Ook delen we inspirerende praktijkervaringen en tips via de websites DuurzaamMKB.nl en DuurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl. De Milieubarometer is een online instrument waarmee bedrijven en organisaties hun milieuprestatie en CO2-footprint meten en verbeteren. www.milieubarometer.nl Werken aan
een duurzame
toekomst
Met de MVO-balans maken bedrijven en organisaties in een handomdraai een kleurrijk dashboard voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. www.MVObalans.nl DuurzaamMKB.nl is een website van Stimular, boordevol voorbeelden, besparingstips en instrumenten voor MKB bedrijven die willen Duurzaam Ondernemen. www.duurzaamMKB.nl DuurzameBedrijfsvoeringoverheden.nl is een website van Stimular, met honderden inspirerende voorbeelden van gemeenten, provincies, ministeries en andere overheden. www.DuurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl
Over dit verslag Dit verslag beschrijft onze belangrijkste prestaties op het gebied van duurzaamheid. Samen met de
Dit is het derde gedrukte duurzaam-
medewerkers is vastgesteld welke thema’s de grootste impact hebben op duurzaamheid:
heidsverslag van Stichting Stimular.
1. Werken aan onze missie
Hierin beschrijven we onze duurzaam-
2. Duurzame bedrijfsvoering
heidsprestaties van het jaar 2015,
3. Gemotiveerde medewerkers
onderbouwd met prestatiescores in de
4. Maatschappelijke inzet
periode 2011-2015. We maken om het
5. Economische prestatie
jaar een gedrukt duurzaamheidsverslag. In het tussenliggende jaar doen we
De grootste impact op duurzaamheid (in positieve zin) hebben wij als wij erin slagen om middelgrote
verslag op onze website.
en kleine bedrijven duurzamer te laten werken. Daarom is het delen van kennis en instrumenten met ondernemers en managers onze topprioriteit. De impact van onze eigen bedrijfsvoering op duurzaam-
Ons duurzaamheidsbeleid is gebaseerd
heid is veel kleiner en komt daarom in onze strategie op de tweede plaats.
op ISO 26000, de richtlijn voor maatschappelijke verantwoordelijkheid
Ons streven is om onze duurzaamheidsprestatie continu te verbeteren. Dit streven hebben we vastgelegd
van organisaties. Onze ISO 26000
in onze duurzaamheidsdoelen. We monitoren onze voortgang ten opzichte van deze doelen met de
zelfverklaring vindt u op
MVO-balans. Als u ideeën of suggesties heeft voor ons duurzaamheidsbeleid dan horen wij het graag.
www.stimular.nl/onze_duurzaamheid.
Wij werken graag samen met u aan duurzaamheid! Directie en medewerkers van Stichting Stimular
Duurzaamheidsverslag 2015 Stichting Stimular
3
Werken aan onze missie
1
De grootste impact op duurzaamheid (in positieve zin) hebben wij als wij erin slagen om middelgrote en kleine bedrijven duurzamer te laten werken. Daarom is het delen van kennis en instrumenten met ondernemers en managers onze duurzame topprioriteit. We onderscheiden 3 sporen waarlangs we aan onze missie werken: 1. Ontwikkelen van nieuwe kennis en producten 2. Persoonlijk contact met ondernemers en managers 3. Kennis en instrumenten delen
Ontwikkelen van nieuwe kennis en producten In 2015 hebben we de volgende nieuwe producten ontwikkeld waarmee bedrijven en organisaties duurzamer kunnen werken. MVO-brancheprofielen Voor het meten van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) zijn bedrijven op zoek naar indicatoren. Stimular heeft samen met brancheorganisaties drie brancheprofielen gepubliceerd voor drukkerijen, ziekenhuizen en producenten van bouwmaterialen. De brancheprofielen bevatten de meest relevante MVO-indicatoren voor de betreffende sector. De indeling van indicatoren volgt de structuur van richtlijn ISO 26000 voor MVO. www.MVObalans.nl LCA-quickscan De vraag naar duurzame producten groeit. Met een snelle Levenscyclusanalyse (LCA) brengt Stimular de milieueffecten van de gehele levenscyclus van producten in kaart. De quickscan biedt bedrijven de kans om met een bescheiden budget te onderzoeken hoe de meeste milieuwinst kan worden behaald, bijvoorbeeld met een andere materiaalkeuze, met energiebesparing in productie of door het verlengen van de levensduur. www.stimular.nl/levenscyclusanalyse Erkende maatregelen energiebesparing in de Milieubarometer Vanaf eind 2015 publiceert de overheid voor branches wettelijk erkende maatregelen voor energiebesparing. Een bedrijf dat die maatregelen toepast voldoet aan de wettelijke verplichting om energie te Boven: MVO-brancheprofielen voor drukkerijen, ziekenhuizen en producenten van bouwmaterialen Onder: Duurzaam Inkopen na workshop van Stimular
besparen. Stimular neemt de gepubliceerde erkende maatregelen op in de Milieubarometer. Bedrijven kunnen de maatregelen beoordelen, afvinken en de resultaten in een PDF-rapport vastleggen. www.milieubarometer.nl/erkende-maatregelen-milieubarometer Doe-cursus energiebesparing voor toezichthouders In het SER energieakkoord is afgesproken strenger te handhaven op energie. De doe-cursus van Stimular helpt toezichthouders en vergunningverleners om op een stimulerende manier met bedrijven het gesprek over energiebesparing aan te gaan. Vuistregels, kosten-baten-voorbeelden en technische kennis over de wettelijk erkende maatregelen komen aan bod. www.stimular.nl/training_energiebesparing Workshop duurzaam inkopen Van gemeentelijke overheden wordt al jaren verwacht dat ze duurzaam inkopen. De praktijk is weerbarstig. Met deze workshop maakt Stimular budgethouders en inkopende vakspecialisten bewust van hun rol en de speerpunten voor duurzaam inkopen. Na afloop gaan deelnemers criteria voor duurzaamheid opnemen in bestekken en in gesprek met hun leveranciers. www.stimular.nl/duurzaam_inkopen
4
Persoonlijk contact met ondernemers en managers Inspirerende persoonlijke contacten van onze adviseurs met ondernemers en managers hebben veel impact. Daarom werkt Stimular aan diverse netwerken, cursussen, workshops en bedrijfsdoorlichtingen. In 2015 werden honderden bedrijven en organisaties persoonlijk begeleid door onze adviseurs: §§ Tien branchegerichte duurzaamheidskringen: vijf grafische kringen verspreid over het hele land, Haagse Theaters, Haagse Musea, zwembaden in Haaglanden en Drenthe, Convenant Duurzame Hospitality in Utrecht §§ Zes lokale duurzaamheidkringen in Werkendam, Hoorn, Hellevoetsluis, Spijkenisse en Drechtsteden §§ CO2-keteniniatief West-Friesland §§ Netwerk Duurzame Bedrijfsvoering Overheden §§ Milieuplatform Zorgsector §§ Tientallen scans gericht op besparing van energie, afval en CO2 en/of duurzaam ondernemen §§ Vier workshops energiebesparing voor sportverenigingen §§ Twee LCA-quickscans voor een productiebedrijf en een workshop LCA-quickscan §§ Vijf Milieubarometercursussen §§ Drie cursussen CO2-Prestatieladder §§ Vier begeleidingstrajecten bij certificering voor de CO2-Prestatieladder en ISO 14001 §§ Twee begeleidingstrajecten bij het schrijven van een duurzaamheidsverslag en opstellen van een ISO 26000-zelfverklaring
Kennis en instrumenten delen
Boven: Leden van Duurzaamheidskring Werkendam
Ook bereiken we ondernemers en managers doordat ze met onze instrumenten werken of onze informatieve websites bezoeken. Voor de effectiviteit van onze kennisdeling hanteren we drie indicatoren. De scores staan in onderstaande MVO-balans grafieken.
Onder: Ondernemers geven elkaar het stokje door in Klimaatestafette Maassluis
In 2015 hebben we onze doelstelling van 500 nieuwe Milieubarometer gebruikers niet gehaald. Ook de bezoekersaantallen van onze websites groeien minder hard dan de doelen in onze werkplannen. Dit vraagt extra aandacht in 2016. Vanaf volgend jaar gaan we een indicator over het gebruik van de MVO-balans toevoegen.
800
600
400
200
0 2011
2012
2013
2014
2015
Nieuwe Milieubarometer gebruikers 150k
25k
125k
20k
100k 15k 75k 10k 50k 5k
25k
0k
0k 2011
2012
2013
2014
2015
DuurzaamMKB.nl bezoekers
doelvlak
goed
voldoende
2011
2012
2013
2014
2015
DuurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl bezoekers
richting voldoende
niet voldoende
Duurzaamheidsverslag 2015 Stichting Stimular
5
Duurzame bedrijfsvoering
2
Vanaf de oprichting van Stimular in 1990 streven wij naar minimale milieubelasting ten gevolge van het werk dat wij uitvoeren. Daardoor hebben wij inmiddels een goede milieuprestatie van de eigen organisatie bereikt die we willen handhaven. We monitoren onze prestatie jaarlijks met de Milieubarometer. Binnen ons kantoorpand hebben we alle relevante energiebesparende maatregelen uitgevoerd. Om extra energiebesparing te behalen zijn we in 2013 met acties gestart om het energieverbruik bij de medewerkers thuis te verlagen. Dit heeft geleid tot 10% energiebesparing bij de medewerkers thuis.
Duurzaam inkopen Nieuwe apparaten en materialen kopen we duurzaam in. Voorbeelden zijn kantoorpapier met EU Ecolabel en 100% biologische producten voor onze gezamenlijke lunch.
Milieubarometer We meten jaarlijks de milieuprestatie van onze eigen organisatie met de Milieubarometer. Uit onze Milieubarometer blijkt dat woon-werkverkeer en zakelijk verkeer het merendeel van onze milieubelasting veroorzaken. Vervoer is dus ons belangrijkste aandachtspunt. Ons kantoor maakt nog geen gebruik van groene stroom die in Nederland is opgewekt. Als huurder in een verzamelpand hebben we hier weinig invloed op. De impact van brandstof & warmte is laag omdat ons kantoor wordt verwarmd met stadsverwarming en dit heeft een lage milieubelasting.
Kantoorpapier - 2,1% Zakelijk verkeer - 34% Woon-werkverkeer - 38% Bedrijfsafval - 4,0% Water & afvalwater - 3,7% Brandstof & warmte - 2,1% Elektriciteit - 16%
Verdeling milieubelasting Stimular in 2015
Het verminderen van de milieubelasting van vervoer heeft onze continue aandacht. Voor woonwerkverkeer en zakelijk verkeer gebruiken we zoveel mogelijk Openbaar Vervoer en de fiets. We hebben een bedrijfsvouwfiets en abonnement op OV-fiets. Wanneer de reistijd te lang wordt met OV en fiets, gebruiken we een deelauto van Greenwheels of een privéauto. Energiezuinige privéauto’s krijgen een toeslag op de kilometervergoeding: met A label 10 cent extra en met B label 5 cent extra per kilometer. Onze focus op vervoer werpt al jaren zijn vruchten af. In 2015 werd 95% van de woon-werkkilometers met OV en fiets afgelegd. Van de zakelijke kilometers werd 67% met OV en fiets gereisd. Uit de figuur op de volgende bladzijde blijkt dat de milieubelasting per fte in 2015 lager is dan in 2014. Dit komt voornamelijk doordat we minder zakelijke kilometers hebben gemaakt (4.344 km per fte in 2015 versus 5.563 km per fte in 2014).
6
In 2014 werd plasticinzameling in de gemeente Rotterdam gestart en zijn we plastic afval gaan scheiden in de keuken. In 2015 hebben we ook in het kantoor een afvalbak voor plastic geplaatst. De Milieubarometerscore van Stimular is 40% van het gemiddelde per fte uit de Milieubarometerbenchmark Overheidskantoren. Bij een vergelijking van Milieubarometers per fte exclusief vervoer is de score van Stimular 25% van het gemiddelde overheidskantoor. Zie voor meer informatie over de benchmark www.milieubarometer.nl/kantoor
250
% t.o.v. Stimular 2009 / fte
200
Kantoorpapier Zakelijk verkeer Woonwerkverkeer Bedrijfsafval
150
Water & afvalwater Brandstoffen Elektriciteit
100
50
0 2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015 gemiddelde kantoor
We scheiden plastic afval in de keuken en in het kantoor
De Milieubarometer van Stimular per fte, naast het gemiddelde overheidskantoor
Uitstoot van CO2 De CO2-uitstoot in 2015 van Stimular is met de Milieubarometer berekend. De CO2-uitstoot van elektriciteit, warmte, water, woon-werkverkeer, zakelijk verkeer en kantoorpapier is bij elkaar opgeteld 12,3 ton CO2. Onze CO2-uitstoot per fte is met 1,49 ton CO2 de beste score sinds 2009. Onze complete CO2-footprint staat op www.milieubarometer.nl/CO2-footprints We compenseren jaarlijks onze CO2-uitstoot. Onze uitstoot in 2015 is gecompenseerd door Trees for Life, een Britse organisatie die bomen plant in Schotland. Hiermee heeft Stimular een klimaatneutrale bedrijfsvoering.
2
80
1,5
60
1
40
0,5
20
0k
0 2011
2012
2013
2014
2015
CO2 uitstoot (ton CO2 per fte)
doelvlak
goed
voldoende
2011
2012
2013
2014
2015
Zakelijk verkeer met OV en fiets (% van km)
richting voldoende
niet voldoende
Duurzaamheidsverslag 2015 Stichting Stimular
7
Gemotiveerde medewerkers
3
In 2015 werkten bij Stimular 11 medewerkers. De meesten werkten parttime (4 dagen per week). In totaal betrof het 8,3 fte (full-time-equivalent). Een goede werksfeer, persoonlijke ontwikkeling en balans tussen werk en privéleven zijn belangrijk voor Stimular medewerkers.
Goede werksfeer Stimular creëert een inspirerende omgeving voor haar medewerkers. Daarbij wordt uitgegaan van de eigen wensen, interesses, talenten en drijfveren van de medewerkers. We zoeken voortdurend een match tussen de persoonlijke visies en de missie en activiteiten van Stimular. Dit leidt tot veel inspraak, grote motivatie en een laag ziekteverzuim.
Stimuleren van persoonlijke ontwikkeling Stimular wil vernieuwend en inspirerend zijn. Daarvoor is het belangrijk dat de medewerkers blijven leren en ontwikkelen. Hiervoor hebben we verschillende methoden: §§ Met lunchlezingen houden de medewerkers elkaar op de hoogte van nieuwe kennis en ervaring die zij opdoen tijdens hun werk. Adriaan van Engelen
Marjon Olijdam
§§ Inspiratie-uitjes om nieuwe ideeën en inspiratie op te doen.
Marc Herberigs
§§ Gezamenlijke cursussen om vaardigheden te trainen. §§ Individuele opleidingen en bijeenkomsten die interessant zijn voor het werk. In 2015 zijn geen gezamenlijke cursussen en individuele opleidingen gevolgd. We hebben inspiratie gedeeld met de gasten op ons lustrumfeest in de vorm van 30 pitches door onze medewerkers en onze relaties, zie http://25jaar.stimular.nl
Marlies Peschier
Stefan Romijn
Man-vrouwverhouding in het team
Willemien Troelstra
Stimular streeft ernaar dat er ongeveer evenveel mannen als vrouwen in het team zijn. Bij het aannemen van nieuwe medewerkers is dit één van de afwegingspunten. In 2015 was 31% van de fte man.
Balans tussen werk en privéleven Een goede balans tussen werk en privéleven is belangrijk voor medewerkers van Stimular. Door parttime werk, gecombineerd met flexibele werktijden, kan het werken bij Stimular goed worden gecombineerd met de zorg voor jonge kinderen of hulpbehoevende ouderen. Isja Dominicus
Rianne Anouk van der Veen Schrauwen
Ans van Mourik
Irene Kraak
4
50
40
3
30 2 20 1
10
0
0 2011
2012
2013
2014
2015
Ziekteverzuim (%)
doelvlak
8
goed
2011
2012
2013
2014
2015
Man-vrouwverhouding (% man van fte)
voldoende
richting voldoende
niet voldoende
Maatschappelijke inzet
4
De missie van Stimular is gericht op het verbeteren van de maatschappij. Aanvullend helpt ons team mee aan sociaal-maatschappelijke activiteiten. Dit doen wij door stageplekken aan te bieden, mee te doen aan vrijwilligersactiviteiten en door te investeren in maatschappelijke doelen.
Stages en werkervaringsplaatsen Door het aanbieden van stages en werkervaringsplaatsen dragen we bij aan de opleiding van studenten en het delen we onze kennis met docenten, andere studenten, scholen en opleidingen. Ook worden we zelf gevoed met kennis en vaardigheden van studenten. Ons doel is om minimaal 3 stagiairs per jaar op te leiden. In 2015 hebben we 4 stagiairs begeleid.
NL Doet Stimular wil ieder jaar meedoen aan de landelijke vrijwilligersdag NL Doet. Helaas konden we in 2015 niet voldoende collega’s afvaardigen voor een maatschappelijke klus.
Fietsactie Stimular voerde een fietsactie uit in het voorjaar. In de week van 18 tot 23 mei sloten we ons aan bij de landelijke Fiets Naar je Werk Week. De medewerkers en stagiairs reisden deze week zoveel mogelijk zakelijke en woonwerk-kilometers met de fiets. Gezamenlijk hebben we 564 kilometer gefietst. Voor elke fietskilometer doneerde Stimular 50 cent aan Fonds Kinderhulp, dat kinderen in armoede aan een fiets helpt.
Workshop duurzaamheid voor goede doelen Op 9 juni bracht Stimular diverse goede doelen bij het WNF in Zeist bij elkaar om kennis en ervaringen over duurzame bedrijfsvoering uit te wisselen. Duurzaamheid is belangrijk voor de goede doelen.
Op de fiets voor het goede doel
Donateurs verwachten dat goede doelen zich in alle opzichten verantwoord gedragen en toekenning van fondsen en bijdragen is steeds vaker afhankelijk van een goed verhaal over duurzaamheid. In de workshop werden vele praktische voorbeelden uitgewisseld.
Investeren in maatschappelijke doelen Medewerkers van Stimular worden ieder jaar gevraagd om maatschappelijke doelen aan te dragen om in te investeren. Elke medewerker mag 200 euro aan een goed doel geven, onder de voorwaarde dat minimaal 2 collega’s het voorstel steunen. Medewerkers zijn veelal actief betrokken bij het betreffende doel. In 2015 werd op deze manier 45% van het beschikbare budget besteed aan de volgende goede doelen: de Voorleesexpress, Stichting Reanimatie Overschie, lesmateriaal over duurzaamheid voor basisschool Groenehoek, bewegingsmelders op verlichting voor basisschool de Toermalijn en Floron (FLORistisch Onderzoek Nederland). Omdat het budget de laatste jaren niet voldoende werd benut hebben we een coördinator voor deze maatschappelijke activiteit aangewezen.
6
100
5
80
4 60 3 40 2 20
1 0
0 2011
2012
2013
2014
2015
Stages bij Stimular (stagiairs)
doelvlak
goed
voldoende
2011
2012
2013
2014
2015
Budget voor goede doelen (% besteed)
richting voldoende
niet voldoende
Duurzaamheidsverslag 2015 Stichting Stimular
9
5
Economische prestatie Om invulling te kunnen geven aan onze missie zijn de continuïteit van de stichting en een goede balans in de omzet belangrijk. Ook dragen we bij aan verbetering van de economische prestatie van de bedrijven die wij adviseren.
Continuïteit van de stichting In 2015 werden voldoende inkomsten verworven om de kosten te dekken. Daardoor kunnen we uitvoering blijven geven aan onze missie.
Balans in de omzet Stimular werkt langs 3 sporen aan haar missie: 1. Ontwikkelen van nieuwe kennis en producten 2. Adviseren en ondersteunen van ondernemers en managers 3. Kennis en instrumenten delen In 2015 is het gelukt om voldoende omzet te draaien in elk van de drie sporen waardoor we sterk blijven in de drie disciplines.
Verbeteren van de economische prestatie van bedrijven Het advieswerk van Stimular leidt tot innovatie en kostenbesparing bij bedrijven. De economische spinDuurzame economische prestatie
off van onze adviezen wordt niet gemeten maar wordt geschat op meerdere malen onze eigen omzet.
1.000k
10
800k
8
600k
6
400k
4
200k
2
0k
0 2011
2012
2013
2014
2015
Omzet (euro)
doelvlak
10
goed
2011
2012
2013
2014
2015
Personeelsbestand (fte)
voldoende
richting voldoende
niet voldoende
Onze duurzaamheidsindicatoren MVO-balans Stimular Werken aan onze missie
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2011
2012
2013
2014
2015
2016
Nieuwe Milieubarometer gebruikers DuurzaamMKB.nl bezoek DuurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl bezoek
Milieu
Milieubarometerscore CO2-uitstoot Woon-werkverkeer met OV en fiets Zakelijk verkeer met OV en fiets Zakelijke kilometers
Arbeidspraktijk
Personeelsomvang Ziekteverzuim Man-vrouw verhouding
Gemeenschap
Stages bij stimular Budget voor goede doelen Omzet
goed
voldoende
richting voldoende
niet voldoende
Scheepmakershaven 27c
www.milieubarometer.nl
Colofon
3011 VA Rotterdam
www.MVObalans.nl
Dit duurzaamheidsverslag is een
T 010 - 238 28 28
www.duurzaamMKB.nl
uitgave van Stichting Stimular, 2016.
[email protected]
www.duurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl
Ontwerp: Didier Brouwers, Delft - www.didjee.nl
www.stimular.nl twitter.com/stimular
Papier: Biotop Next met EU Ecolabel
