18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Deze mini-leergang is een samenwerking tussen
Duurzaam Ondernemen in de zorg Bosch en Duin, 12 december 2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Marjon Olijdam
[email protected]
010 – 238 28 28
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Doelen mini-leergang
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Programma 12 december 9.15
U en uw instelling ondersteunen om stappen te nemen richting meer duurzaamheid
Welkom Doelen en programma Kennismaking en verwachtingen Inleiding Duurzaam Ondernemen
Leren van Stimular, gastsprekers én elkaar
Pauze
Kennis van duurzaamheid verbeteren (van raamwerk naar maatregelen)
Milieuthermometer: raamwerk voor milieu in de zorg
Stimuleren van maatregelen
Evt. energiemaatregelen
Nulmeting milieuprestatie/CO2-footprint van één locatie
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Programma 2e bijeenkomst
Milieubarometer: meten van milieuprestatie Duurzaamheid bij Warande, Marcel Blauw 12.00
Afsluiting
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stichting Stimular
Workshop Milieubarometer (hulp bij invullen en analyseren) Gebruik van de Milieubarometer in uw bedrijfsvoering Energiebesparing Aanpak Analyse
De werkplaats voor duurzaam ondernemen
Maatregelen
1
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Wat doet Stimular?
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Enkele voorbeelden Online tools
Wij stimuleren MKB-ers duurzaam te ondernemen aan de hand van:
Milieubarometer
(Online) tools
Kansen bij Verkassen
(Online) kennisverspreiding
MVO balans
Advies en ondersteuning Vanuit de win-win voor ondernemer en milieu.
(Online) Kennisverspreiding duurzaamMKB.nl www.DuurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Enkele voorbeelden Advies en ondersteuning
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Voorstelronde In 3 minuten
CO2 / Energie-scans
Uw naam, functie & organisatie
Cursus Duurzaam Ondernemen
Wat is thuis uw meest recente duurzaamheidsactie?
Cursus CO2-Prestatieladder
Waar staat u en uw organisatie op dit moment
Duurzaamheidskringen ISO 14001 / ISO 26000
Duurzaamheid in beleid, Duurzaam inkopen, Energie, Milieubarometer, Milieuthermometer? Waarom neemt u deel aan de mini-leergang en wat is uw verwachting?
MVO-strategie trajecten
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Eduard Douwes Dekker (Multatuli) Inleiding Duurzaamheid in bedrijven en andere organisaties
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
2
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Duurzaam Ondernemen / Organiseren
Wat is Duurzaam Ondernemen?
Of:
Neem bij alle bedrijfsbeslissingen
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
de PPP-aspecten (People-Planet-Profit) mee:
Corporate Social Responsibility (CSR)
Financiën (winst en omzet, continuiteit bedrijf)
Ethisch Ondernemen
Medewerkers (wensen, capaciteiten, gezondheid)
Business Community Involvement (BCI)
Maatschappij (samenleving, directe omgeving)
Maatschappelijk Betrokken Ondernemen (MBO)
Milieu (grondstoffen, uitstoot, natuurwaarden)
En vele andere termen (er zijn minstens 26 definities in omloop!)
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
ISO 26000
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Waarom Duurzaam Ondernemen?
7 MVO principes: Het afleggen van rekenschap Transparantie Ethisch gedrag Respect voor belangen van stakeholders (ga de dialoog aan) Respect voor wet- en regelgeving Respect voor internationale gedragsnormen Respect voor mensenrechten Bijv. omdat we 2 x meer consumeren dan ecologisch kan
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Waarom Duurzaam Ondernemen: 12 wereldproblemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Al Gore
Bron: Vijf voor twaalf, Twintig wereldproblemen, twintig jaar om ze op te lossen, J.F. Rischard, 2002 Onze planeet delen
Onze menselijkheid delen
Opwarming van de aarde
Armoede
Verlies van biodiversiteit
Conflicten en terrorisme
Uitputting van visgronden
Onderwijs voor allen
Ontbossing
Besmettelijke ziekten
Watertekorten
Digitale scheidslijn
Zeewatervervuiling
Natuurrampen
3
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
De kringloopgedachte in een nieuwe jas
Duurzaamheid, waarom ook u? 1. omdat het moet 2. omdat het hoort 3. omdat het loont
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Duurzaamheid, omdat het moet
Duurzaamheid, omdat het hoort
Omdat het moet van de wet? Nee! Duurzaam ondernemen gaat om activiteiten die een stap verder gaan dan waartoe de wet verplicht! Maar de omgeving kan het wel ‘afdwingen’ Opdrachtgevers Milieuorganisaties Toekomstige wetgeving
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Duurzaamheid, omdat het loont Duizenden euro’s bespaard op de koeriersdienst
“Voor mij is dat
Vanuit innerlijke gedrevenheid: normaal.” Opvoeding Persoonlijke levensvisie Geloofsovertuiging, rentmeesterschap
Per kilo wasgoed 30% minder aardgas
Wat is voor u het belangrijkste? 1. omdat het moet 2. omdat het hoort 3. omdat het loont
Meer opdrachten met duurzaam ondernemen
Meer ruimte èn lagere energierekening
4
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Wat is een duurzaam bedrijf? Als ik naar mijn oma ga verwacht ik …
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Een aantrekkelijke omgeving
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Gastvrijheid als ik met OV of fiets kom Fietsenstalling OV info op de website oplaadpunt voor elektrische scooter
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Energiezuinige inrichting
Schoon
Licht en verwarming uit waar niemand is
Nestgelegenheid voor vogels
LED-lampen en Hoogfrequent TL
Groen
Mooie schutting
Energiemonitor in de hal
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Verantwoord eten en drinken
Zonneboiler op het dak
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Een duurzaam gebouw
Fair trade koffie
Visueel aantrekkelijk
Biologische zuivel
Karaktervol
Vegetarisch op de kaart
Goed geïsoleerd
Kraanwater op tafel
Zonwering FSC hout Cradle-to-cradle materialen
5
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Betrokken personeel Dat er al langer werkt Omdat ze het leuk vinden Weten wat Duurzaam in het bedrijf betekent
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Duurzaamheids rapportage Een beleidsverklaring Doelen en monitoring Communicatie over acties Een dalende belasting Een certificaat (?)
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Wanneer is een organisatie duurzaam?
Belanghebbenden
Insteek Stimular
Medewerkers Cliënten Directie, koepelorganisatie Bezoekers en familie Leveranciers Overheid, zorgverzekeraars Omwonenden en eigen privé-kring Bank, boekhouder, accountant Zij hebben allen verschillende verwachtingen van u en uw organisatie
Directie én medewerkers bepalen zelf op welk duurzaam niveau zij willen opereren!! Belanghebbenden voeden deze discussie. Ga hier actief mee om en wees transparant. De grens verschuift door ontwikkelingen in de maatschappij, beschikbare techniek, kennis.
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Hoe werk je aan Duurzaam Ondernemen? Stappen voor structurele aanpak: Nulmeting Drijfveren onderzoeken / Visie ontwikkelen
Pauze
Bedrijfsmissie en doelen formuleren Acties plannen en uitvoeren Resultaat monitoren Intern motiveren en communiceren
15 minuten
Extern communiceren Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
6
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Milieuthermometer Zorg checklijst/ criteria voor milieuzorg
Milieuthermometer Zorg
MPZ i.s.m. Stichting Milieukeur (breed draagvlak, i.s.m. zorginstellingen, overheden en deskundigen) goedgekeurd door Raad voor Accreditatie (degelijk) certificeerbaar www.milieuplatform.nl/milieu_thermometer
raamwerk voor milieu in de zorg
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen 38
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Milieuthermometer Zorg
Inhoud
2010: gereed voor ziekenhuizen 2011: gereed voor GGz en verpleeg- en overige zorginstellingen 2012: Inhoudelijk verbeterd Twee criterialijsten samengevoegd tot één (voor de gehele zorgsector) 2013: Amsta, Cordaan, en HVO-Querido (3 grote zorgkoepels in Amsterdam) werken aan niveau brons voor alle 200 vestigingen (waarvan er ± 40 gecertificeerd worden in 2014)
17 hoofdstukken met criteria Soort criteria organisatorische maatregelen technische maatregelen Verplichte en optioneel: Verplicht: geen discussie over noodzaak Optioneel: doen wat bij de organisatie past, oplopend aantal voor niveau
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
17 hoofdstukken 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Milieumanagement Energie Water Afvalwater Bodem Lucht Afval Hinder Gevaarlijke stoffen
Voordelen Milieuthermometer 10.Catering 11.Reiniging 12.Vervoer 13.Inkoopbeleid 14.Verbouw/nieuwbou w 15.Groenbeheer 16.Papier 17.Textiel
biedt structuur (waar gaat het om) direct alle maatregelen in beeld laat zien waar een instelling staat directies snappen het, kunnen snel ambitie stellen geen schrijfwerk taken per afdeling zijn snel te verdelen degelijk en breed draagvlak: geen discussie of een maatregel nodig is vergelijken met andere instellingen is optie route naar een duurzame bedrijfsvoering
7
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
(facultatief) Aan de slag
Certificering
Criteria scoren voor 1 (bij voorkeur grote) locatie
Brons =
voldoen aan wetgeving en net iets meer
Zilver =
+ duurzaam inkopen en nog iets meer
Goud =
++ milieu- of duurzaamheidsverslag en nog iets meer
Vraag evt. leidinggevende om toestemming Uitzetten vragen betrokken leidinggevenden/ coördinatoren in organisatie Nabellen direct na mailing Verzamelen antwoorden, evt. nogmaals nabellen Antwoorden verwerken in een document NB: Excel beschikbaar waarin u de resultaten kunt scoren
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Procedure certificering Milieuthermometer
Kosten certificering Milieuthermometer
a) Aanvraag offerte Brons + zilver: MPZ Goud: Keurmerkinstituut b) Offerte c) Na akkoord offerte: controle-onderzoek (audit) beslissing tot toekenning d) Melding verlenen certificaten aan MPZ en SMK Brons + zilver = 3 jaar Goud = 1 jaar e) Jaarlijks hercontrole-onderzoek
Voorbeeld: verpleeginstelling, 1 locatie, niet MPZlid, niveau brons Eenmalige Controle- Jaarlijkse Hercontroleaanvraag onderzoek bijdrage onderzoek < 200 bedden
€ 300
200 – 400 bedden € 400 ≥ 400 bedden
€ 500
€ 300 16 uur = ± € 1.600 + € 400 reiskosten € 500
8 uur = ± € 800 + reiskosten
D.w.z. voor een instelling < 200 bedden: 1e jaar = € 2.200, 2e en 3e jaar = € 1.100
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Toelichting Milieubarometer
Milieubarometer
Online meetinstrument dat de milieuscore en bijbehorende kosten van uw instelling eenvoudig en snel zichtbaar maakt. Voor meten en registreren
Meten van milieuprestaties
Voor analyseren en vergelijken Meten is weten Trends & afwijkingen geven zicht op besparingsmogelijkheden
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Voor communicatie
8
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Wat registreren? Energie* Water* Afval* Emissies (koudemiddelen) Vervoer personen Zakelijk Woon-werkverkeer Bezoekers Vervoer goederen (Grondstoffen)
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Aan de slag Huiswerk Aanmelden voor Milieubarometer Verzamelen gegevens Invullen gegevens in de Milieubarometer
* Milieuthermometer eis 2.1.1.7
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Aanvragen licentie Milieubarometer Meld u aan via: https://online.milieubarometer.nl/aanmelden/mpz
(deze link krijgt u ook per e-mail) Kies een gebruikersnaam en veilig wachtwoord! U kunt direct aan de slag. U ontvangt een bevestigingsmail om uw mailadres te verifiëren. Nodig om later weer in te loggen! U krijgt een startabonnement cadeau van IVVU (tot 1 januari 2015) Daarna €60,- per jaar (tarief 2014)
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
9
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Milieubarometer in het kort
Milieubarometer (absoluut)
http://milieubarometer.nl/demo/index.html
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Milieubarometer per erkend bed
Milieubelasting elektriciteit (per bed)
(en ook serviceflat, bewoners, seniorenwoningen, …)
WKK (milieubelasting telt mee bij aardgas) Groene stroom (minder milieubelasting)
WKK
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Milieubarometer verwarming (per bed)
Milieubelasting afval (per bed)
WKK (milieubelasting aardgas) stadsverwarming stadsverwarming stadsverwarming
WKK
10
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Aan de slag Huiswerk Aanmelden voor Milieubarometer
Energiebesparing Maatregelen
Verzamelen gegevens Invullen gegevens in de Milieubarometer
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Ontwikkeling energiekosten
Meest rendabele energiemaatregelen 1
Infomil: energiebesparing en winst www.infomil.nl/onderwerpen/duurzame/energie/energiebesparing/
39 maatregelen voor zorginstellingen selectie van de overheid voor uw branche 2 3
rendabele energiemaatregelen: terugverdientijd < 5 jaar opgesteld als alternatief voor energiebesparingsplan
4
* Milieuthermometer eis 2.1.2.8 1
2
3
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Thema’s
4
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Implementatie van maatregelen (bron: 133 instellingen in de regio Rijnmond, DCMR, nov. 2009)
inkoop / voorraadbeheer isolatie / tochtwering koelen mechanisatie / automatisering monitoren / meten / rapporteren procesoptimalisatie ventileren verlichten verwarmen
11
18-12-2013
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Belangrijkste ontbrekende maatregelen
Voorbereiding deze (en anders volgende) bijeenkomst
percentage instellingen w aar maatregel genomen is Verlichting daglichtafhankelijk geregeld Hoog frequente verlichting aanwezig Bewegingsensoren aanwezig Isoleren appendages en afsluiters Monitoring energieverbruik Frequentie geregelde cv-pompen plaatsen Aparte ketel warm tapwater HR-ketel Stookgrens juist ingesteld WTW uit ventilatielucht Vrije koeling aanwezig 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70% 80%
90% 100%
Bekijk de rendabele energiemaatregelen (Milieubarometer -> MAATREGELEN -> tabbladen Elektriciteit en Brandstoffen) Beoordeel: Nader onderzoeken Doen op korte termijn Doen op lange termijn Gedaan Niet van Toepassing Laat me per e-mail weten: Over welke van deze maatregelen wilt u meer weten?
Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen
Afronding Vragen? Datum en tijdstip volgende bijeenkomst Meenemen: Logingegevens voor Milieubarometer Nota’s/ milieugegevens Cursusmap Rekenmachine Laptop Dank voor uw aandacht Succes en tot de volgende keer!
12
