VR 12.02.2016 UIT DE REEKS PIANO
ZA 24.10.15
Matan Porat
WO 09.12.15
Keiko Shichijo & Francesco Corti
DO 28.01.16
Nelson Goerner
Steven Osborne VR 25.03.16
Till Fellner
Fauré Quartett op 14.01.09 in de Handelsbeurs © Evy Ottermans
Pralines voor de artiesten worden geschonken door Patisserie & Chocolaterie Joost Arijs www.joostarijs.be
Programma 20:15 Start concert 21:00 Pauze 22:00 Einde
F. SCHUBERT (1797-1828)
Impromptu D935 nr. 1 (1827) Impromptu D935 nr. 4 C. DEBUSSY (1862-1918)
Masques (1903-04) Beluister het concert opnieuw op 22 februari in het programma ‘Klara live’, vanaf 20u.
C. DEBUSSY
Images, boek 2 (1907)
Cloches à travers les feuilles Et la lune descend sur le temple qui fut Poissons d’or
C. DEBUSSY
L’isle joyeuse (1904)
(Pauze)
S. RACHMANINOV (1873-1943)
Etudes Tableaux opus 33 nrs. 1, 3, 6, 7 & 8 (1911) Allegro non troppo Grave Allegro con fuoco Moderato Grave
S. RACHMANINOV
Etudes Tableaux opus 39 nrs 2, 5, 7, 8 & 9 (1916-17) Lento assai Appassionato Lento lugubre Allegro moderato Allegro moderato. Tempo di marcia
Vreemde figuren in de vrije natuur / Pieter Van den Brande
Wat zijn componisten vaak vreemde figuren. Als je de biografieën mag geloven, was Debussy een vreselijk irritante kerel, liet Rachmaninov zich graag genezen door een hypnotiseur en zag Schubert eruit als een wandelende zwam. Dat ze fantastische muziek voortbrachten, maakt deze eigenaardigheden echter ruimschoots goed.
De geniale eikel ‘Gezond verstand is het verschrikkelijkste ding dat ik ken – tenslotte is het niets anders dan een religie opgericht om de alomtegenwoordigheid van imbecielen te verontschuldigen.’ Met dergelijke uitspraken komt Claude Debussy niet meteen over als een toffe peer. Of er in zijn tijd veel imbecielen rondliepen, zal wellicht afgehangen hebben van het standpunt dat je innam. Debussy’s standpunt was dat van de geniale, onbegrepen kunstenaar – een imago dat hij zorgvuldig cultiveerde. Hij minachtte het grote publiek (al stelde hij het oordeel van connaisseurs wel sterk op prijs), leefde ruimschoots boven zijn stand en gedroeg zich ronduit onbeschoft tegenover uitvoerders van zijn werk. Bij al deze dingen weigerde hij verantwoording af te leggen. Uitermate vervelend als je bijvoorbeeld een vriend was die hem geld leende voor een zoveelste luxueuze uitspatting, een Japanse prent van Hokusai met de Fujiberg erop, om maar iets te noemen. Als verzachtende omstandigheid zou je kunnen inroepen dat de buitenwereld weinig ontvankelijk was voor Debussy’s muziek. Lange tijd werd zijn werk niet begrepen of verkeerd geïnterpreteerd. Wanneer het succes dan wel toesloeg, zoals bij de Prélude à l’après-midi d’un faune, veroorzaakte dat bij hem zelfs argwaan en ongemak. Zijn verongelijkte gevoelens konden explosieve proporties aannemen.
Het zou hem dan ook woest gemaakt hebben, mocht hij weten dat schoolboeken hem nu portretteren als de grootste exponent van het impressionisme – een term die hij zelf hartsgrondig haatte. Nochtans deed hij met zijn muziek iets gelijkaardigs als wat de impressionisten enkele decennia eerder in de schilderkunst hadden gedaan: de traditie doorbreken en ingaan tegen het conservatieve, vooral in Frankrijk erg geïnstitutionaliseerde establishment. Zijn uitspraak ‘uiteindelijk moeten we gewoon de tuin van onze instincten cultiveren en zonder enig respect alle bloemtapijten verbrijzelen die symmetrisch voor ons zijn neergelegd in ideeën van witte stropdassen’, spreekt wat dat betreft boekdelen. Zoals er binnen de schilderkunst alleen academische schilders mochten exposeren in de Parijse salons, als ze maar klassieke taferelen en composities schilderden, kende men in Frankrijk ook door de staat erkende componisten. Zij waren verenigd in de Société Nationale de Musique en rijkten ieder jaar de Prix de Rome uit aan een verdienstelijke jonge componist. Die schreef uiteraard in de door hen geprefereerde stijl. In Debussy’s tijd zwaaiden heren als SaintSaëns, Meyerbeer, Gounod en Thomas de plak. Tegendraads als hij was, wou Debussy toch bewijzen dat ook hij in dat rijtje thuishoorde. Na twee mislukte pogingen om binnen de lijntjes te kleuren, slaagde hij er in 1884 in om de prestigieuze prijs te winnen. Zijn enthousiasme hierover stak hij niet onder stoelen of banken: ‘Wat betreft de instituten waarmee Frankrijk zichzelf gelukkig prijst, kent u iets dat belachelijker is dan de Prix de Rome? Ik ben mij ervan bewust dat het al vaak gezegd is en nog vaker geschreven, maar blijkbaar zonder enig effect, want hij bestaat nog steeds met die betreurenswaardige standvastigheid die eigen is aan absurde ideeën.’ Het leverde hem niettemin een verblijf op in Rome, waar hij de muziek van Palestrina leerde kennen en zich tegoed kon doen aan
de daar te bezichtigen kunst. Een ander element dat Debussy gemeen heeft met de impressionistische schilders, is zijn fascinatie voor de natuur. Eerder dan zich te conformeren aan mathematisch opgelegde ritmes, dictatoriale maatsoorten en voorgekauwde structuren, werkte hij instinctmatig volgens de grilligheden die hij in de natuur waarnam. Veel van zijn werken verwijzen ook in de titel naar natuurlijke fenomenen zoals de wind en het water.
Zwammetje Wind en water, het zijn elementen die ook in de Oostenrijkse natuur veelvuldig voorkomen, zij het dan op een andere manier dan op de Japanse gravures die Debussy zo koesterde. In plaats van de fikse zeebries rond de Fuji, kende Franz Schubert de wind eerder als de deprimerende droge föhn die uit de Alpen Wenen binnenwaaide. Dat het gebergte een diepe indruk maakte op Schubert, blijkt uit een brief die hij naar zijn broer Ferdinand schreef. Hij heeft het over ‘vreeswekkende en ijzingwekkende afgronden’ en ‘schrikkelijke bergen’, waarvan ‘je hart enigermate van slag dreigt te geraken’. Hoewel het een reisverslag betreft, geraakt Schuberts fantasie algauw op dreef: ‘Het was op deze plek dat aan de ene kant de Beieren, en de Tirolers aan de andere kant van de Salzach, die zich diep, diep hier beneden bruisend een weg baant, die gruwelijke moorden begingen, doordat de Tirolers, verscholen in de rotsspleten, met woeste vreugdekreten de Beieren, die de pas wilden veroveren, onder vuur namen, die getroffen in de diepte stortten zonder ook maar te hebben kunnen zien waar de schoten vandaan kwamen.’ Het oog voor de natuur had Schubert wellicht van zijn broer Carl, die kunstschilder was en hem regelmatig meenam om lange wandel-
tochten te maken. Franz haalde veel inspiratie uit de natuur, die in zijn tijd nog heerlijk woest en vijandig was. In liederen zoals Erlkönig en de Winterreise-cyclus graaien de bomen om zich heen, doet de koude wind tranen bevriezen, en worden moerassen bevolkt door dwaallichten. Overigens, ook Schuberts bijnaam kwam uit de natuur. Zijn vrienden noemden hem Schwammerl (zwammetje), vanwege zijn kleine, mollige gestalte. De emoties die Schubert verklankt in zijn liederen en andere werken, gaan vaak terug op zijn eigen ervaringen. Of zoals hij het zelf zei: ‘Wat ik heb gemaakt is er door het vernuft van de muziek en door mijn smart.’ Zo verwerkte hij de dood van zijn moeder in een Klaglied en het Octet voor blazers, waarna hij op meesterlijk ironische wijze zijn vaders reactie daarop in de verf zette met de Kantate zur Nahmensfeyer des Vaters. (Die hertrouwde namelijk nog geen jaar later, met een twintig jaar jongere vrouw.) Dat Schubert op zo’n emotionele en persoonlijke manier met zijn muziek omging, is ook af te leiden uit zijn geschriften. Toen hij in 1824 wel erg diep zat, stortte hij in een brief aan zijn vriend Kupelwieser zijn hart uit: ‘ik voel mij het ongelukkigste, jammerlijkste schepsel ter wereld.’ Naar eigen zeggen kon hij wel elke avond zijn lied Gretchen am Spinnrade zingen: ‘Meine Ruh ist hin, mein Herz ist schwer, ich finde sie nimmer und nimmermehr.’ Redenen om ongelukkig te zijn had hij genoeg: de eerste tekenen van syfilis staken de kop op, zijn vriendengroep viel langzaamaan uiteen en zijn opera’s sloegen niet aan bij het publiek.
Roodkapje en de wolf Mislukkende meesterwerken, dat is iets waarover ook Sergej Rachmaninov kon meespreken. Zijn gefaalde eerste symfonie zou hem zijn leven lang niet meer loslaten. Ze legde
een zweem van onzekerheid over zijn gemoed, zeker wanneer het composities betrof. Hij verzweeg angstvallig wat hij aan het componeren was, uit angst voor kritiek. Ook in de uitgavegeschiedenis van de EtudesTableaux was onzekerheid een belangrijke raadgever. Bij de eerste publicatie van het Opus 33 besliste de componist om drie nummers weg te laten. Pas na zijn dood in 1943 werden de ontbrekende stukken teruggevonden in handschriften en aan latere uitgaves toegevoegd. Nochtans was Rachmaninov tijdens zijn leven een gevierd pianist met bijna legendarische allures. Zijn techniek was fenomenaal, en de pianowerken van zijn hand zijn er dan ook naar. De Etudes Tableaux behoren tot de moeilijkste stukken in het repertoire. De Italiaanse componist Respighi, die de stukken orkestreerde, gaf ze bijnamen als De zee en de meeuwen en Roodkapje en de wolf. Het Opus 39 uit 1916-17 is Rachmaninovs laatste Russische compositie en echoot de stijl van Aleksandr Skrjabin. Die had nog samen met Rachmaninov aan het conservatorium gezeten en was een jaar eerder gestorven aan een bloedvergiftiging ten gevolge van een pukkel op zijn bovenlip. Vreemde figuren, die componisten. Pieter Van den Brande is musicoloog en milieuwetenschapper. Hij schrijft verhalen, toneel en minder fictieve teksten.
Biografie
Na zijn vorige concert in de Handelsbeurs op 27 februari 2013 bleef Steven Osborne lang hangen bij de bar. Hij vond het heerlijk om daar met luisteraars uit het publiek na te praten. Meestal gaat het bij zulke gesprekken over Belgisch bier en eigenaardigheden van elkaars land en taal. Bij Osborne was er ook diepgang. Hij had het over de solitaire muziekbeleving in het Westen, de afstand tussen het publiek en de uitvoerder in een concertzaal. Het is voor hem alleszins een uitdaging om muziek en publiek zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen. De Schot werd geboren in 1971 en kreeg les van Richard Beauchamp in Edinburgh om erna verder te studeren bij Renna Kellaway aan het Royal Northern College of Music in Manchester. Hij won in 1991 de prestigieuze
Carolin Widmann | viool Marie-Elisabeth Hecker | cello Martin Helmchen | piano
Clara Haskil International Piano Competition in Zwitserland en in 1997 de Naumburg International Competition in New York. In 1999 werd hij geselecteerd als BBC New Generation Artist. Concerten brachten hem intussen in alle grote concertzalen van de wereld. Sinds 1998 neemt hij jaarlijks op bij Hyperion Records. Zijn opnames van zowel solo pianomuziek uit de canon (Prokofjev, Mussorgski, Messiaen, Rachmaninov, Britten) als concerto’s van bekende en minder bekende (Sir Donald Tovey) en hedendaagse componisten (Nikolai Kapustin) worden steeds met veel lof onthaald. Zijn recentste kamermuziekopnames maakte hij met Alina Ibragimova (Prokofjev) en met zijn klarinettiste en echtgenote Jean Johnson (Brahms, Rósza).
Binnenkort in de Handelsbeurs
Z A 1 3.0 2.1 6
Ictus, Christie Finn & Liesa Van der Aa American lament Trapani, Polansky hedendaags klassiek ZO 2 1.0 2.1 6
Foyer Matinee: Christian Mendoza & Heleen Van Haegenborgh Quatre mains tussen jazz en Bach aperitiefconcert / klassiek / jazz
Stap in een wereld waar het Russisch futurisme de maat slaat. Woorden worden gemanipuleerde klanken. Daarrond bruisen diepe gorgelgeluiden en de mechanische snelheid van theremins, speakers en turntables.
@Handelsbeurs #handelsbeurs Schrijf je in op de nieuwsbrief via www.handelsbeurs.be
Tickets & abonnementen www.handelsbeurs.be 09 265 91 65
Tabea Zimmermann (altviool), Jörg Widmann (klarinet) & Denes Varjon (piano) Virtuoze componist speelt eigen werk Schumann, Kurtág, Widmann, Mozart klassiek / trio Z A 1 2.0 3.1 6
Blind Date Mini #4 De toekomst van hedendaags klassiek klassiek i.s.m. Matrix D I 2 2.0 3.1 6
Artemis Quartet Een rondedans van tragiek en vreugde Schubert, Beethoven, Bartók klassiek / kwartet V R 2 5.0 3.1 6
Till Fellner Titaan onder pianisten Schumann, Berio, Beethoven klassiek / piano
Handelsbeurs Concertzaal is een initiatief van Noordstarfonds vzw.
vormgeving Pascal Van Hoorebeke / v.u. Stefaan D’haeze © Handelsbeurs Concertzaal, Kouter 29, 9000 Gent
Blijf je graag op de hoogte?
D O 1 0.0 3.1 6
