STERK SCHOLENWERK VOORTGANGSRAPPORTAGE VERBETERTRAJECT SCHOLENWERK

STERK SCHOLENWERK

VOORTGANGSRAPPORTAGE VERBETERTRAJECT SCHOLENWERK 2010-2015

Afdeling Mensenrechtenbeleid Educatie Juke Fluitsma Juni 2015

Sterk Scholenwerk

INHOUD

Inleiding 3  Verbeterplan scholenwerk 2010

3

Terugblik, stand van zaken en vooruitblik Grote ambities

Sterk Scholenwerk geeft antwoord Bronnen

3

3 4

4



Hoofdstuk 1: Wie is de gastdocent? 5 Vergelijking 2010, 2012 en 2015

5

Welke taken heeft een gastdocent?

6

Aantallen lessen en bereikte leerlingen door gastdocenten Waar wonen de gastdocenten? Conclusie

6

7

7

Luuk Karsten

8

Hoofdstuk 2: Historie 9 Pijler 1: Trainingen

9

Pijler 2: Verbetering coördinatie Pijler 3: Communicatie

Pijler 4: Werving en binding Conclusie

13

14 16

17

Liesbeth Mulder Roel Wasterval

18 19

Hoofdstuk 3: Gastdocenten zoeken Contact! 20 Belonderzoek Contact! 2014-2015 Vervolgtraject Contact! Conclusie Leny Gubbi

20

23

24 25

Hoofdstuk 4: Knelpunten en oplossingen 26 De belangrijkste ontwikkelingen op een rijtje Activiteiten voor de toekomst Conclusie

26

26

27

Leny van den Belt

28

Conclusie 29 Bronnen 30 2

Sterk Scholenwerk

INLEIDING

Voor u ligt het rapport Sterk Scholenwerk 2010-2015 van

Secretariaat. In 2007 werd de eenheid Jongeren

het Educatie-team van Amnesty International Nederland.

en Studenten omgevormd tot Educatie, bestaande

Dit rapport geeft een overzicht van vijf jaar verbetertraject

uit drie medewerkers. Het Educatie-team kreeg de

scholenwerk. We blikken niet alleen terug op activiteiten

verantwoordelijkheid het scholenwerk zo goed mogelijk

van de afgelopen jaren. We werpen ook een blik op

te ondersteunen. In 2009 kreeg één Educatie-

plannen en activiteiten voor de toekomst om aan nieuw

medewerker de taak een verbetertraject scholenwerk te

geformuleerde ambities te kunnen voldoen.

formuleren en deels te implementeren. Dit mondde in 2010 uit in het Verbeterplan Scholenwerk.

VERBETERPLAN SCHOLENWERK 2010 Amnesty International kan sinds haar oprichting rekenen op de inzet van honderden enthousiaste vrijwilligers die leerlingen bewustmaken van Amnesty International en kinder- en mensenrechten. Het is uniek voor een organisatie in Nederland om met zo’n groot aantal vrijwilligers te kunnen werken die zo veel kinderen en jongeren weten te bereiken via hun lessen. Amnesty International is hier zeer trots op.

In de aanloop naar het uiteindelijke verbeterplan is er uitgebreid onderzoek verricht en zijn er talloze gesprekken gevoerd met alle betrokken binnen het scholenwerk om de verbeterpunten te kunnen formuleren. Vier verschillende terreinen, belangrijke pijlers voor het scholenwerk, bleken versterkt te moeten worden. In het Verbeterplan Scholenwerk februari 2010 staan deze pijlers als volgt beschreven: • Ontwikkeling van training en scholing

De meeste scholenwerkers, zoals Amnesty’s gastdocenten van oudsher genoemd werden, zagen het als hun taak leerlingen het verhaal van Amnesty te vertellen. Echter, omstreeks 2005 kwam in de internationale beweging de

• Verbetering van coördinatie van gastlesverzoeken • Verbetering van de communicatie tussen alle betrokkenen binnen het scholenwerk • Aandacht voor werving en binding van gastdocenten

nadruk steeds meer op mensenrechteneducatie te liggen om leerlingen bewust te maken van kinder- en mensenrechten

TERUGBLIK, STAND VAN ZAKEN EN VOORUITBLIK

en op die wijze jongeren te binden aan Amnesty. Door deze

In deze rapportage leest u welke activiteiten er de

verschuiving van focus werd van Amnesty’s scholenwerkers

afgelopen vijf jaar ontplooid zijn om elk van de vier pijlers

verwacht te kunnen optreden als gastdocenten, die be-

te versterken. De visie van Amnesty’s gastdocenten op

kwaam zijn in mensenrechteneducatie-didactiek.2

deze ontwikkelingen speelt een hoofdrol in dit rapport.

Deze ontwikkeling vertaalde zich op nationaal niveau in

geeft een duidelijk beeld hoe gastdocenten over het

het beleidsstuk Agenda ‘10-‘16 als volgt: ‘We ontwikkelen

scholenwerk denken. Voorts volgt er een vooruitblik op

vormen van mensenrechteneducatie door versterking

nieuwe plannen.

1

Het recent uitgevoerde telefonisch onderzoek Contact!

van het scholenwerk’ en ‘Amnesty-activisten zullen meer dan voorheen betrokken worden bij het verbreiden van basiskennis over mensenrechten onder een breed publiek’.3 De nadruk op mensenrechteneducatie heeft ook invloed op de organisatiestructuur van het Amnesty1 ICM circular 25, Human Rights Education (Mexico 2005). 2 Daarom praten we in dit rapport ook vooral over gastdocenten en niet over scholenwerkers. De eerstgenoemde term dekt namelijk beter de lading van de huidige functie van de vrijwilligers van het scholenwerk. 3 Agenda ‘10-’16.

GROTE AMBITIES Het begrip ´mensenrechteneducatie´ is inmiddels leidend geworden binnen het scholenwerk en de term ‘gastdocent’ is helemaal ingeburgerd. Gastdocenten, docenten en leerlingen weten Educatie steeds beter te vinden voor materiaal, gastlessen of antwoorden op inhoudelijke vragen. Educatie weet met haar werk circa 100.000 leerlingen te bereiken, waarvan Amnesty’s gastdocenten er circa 60.000 voor hun rekening nemen.

3

Sterk Scholenwerk Een mooie prestatie, maar geen reden om op onze lauweren

gastdocenten vormt een onmisbare bron van gegevens.

te rusten. Er zijn namelijk grote ambities geformuleerd wat

Deze enquête werd door de het Educatie-team in

betreft de groei van het bereik. Het is de bedoeling dat alle

samenwerking met medewerker marketing en onderzoek,

leerlingen in hun schoolloopbaan een Amnesty-les krijgen.

Yvette Teeboom, gehouden.

Dit komt neer op een bereik van circa 200.000 leerlingen

• Profiel gastdocent

per jaar.4 Amnesty’s gastdocenten zullen hier uiteraard een

De database van actieve leden vormt een andere

belangrijke rol in spelen en de ondersteuning zal daarom

belangrijke bron van kennis voor deze rapportage.

de komende vijf jaar optimaal moeten zijn. Verderop in dit

De database geeft informatie over leeftijdsopbouw,

rapport meer hierover.

sekse, het aantal gastdocenten en de verdeling over het land. Albert Biesheuvel, database marketeer bij

STERK SCHOLENWERK GEEFT ANTWOORD Welke vragen worden in de rapportage Sterk Scholenwerk beantwoord? • Wie zijn Amnesty’s gastdocenten? Hoofdstuk 1 geeft een profielschets van Amnesty’s gastdocenten, over onder andere de grootte van het bestand van gastdocenten, hun activiteiten en spreiding over het land. • Wat zijn er de afgelopen vijf jaar aan faciliteiten en producten voor gastdocenten ontwikkeld om het werk van gastdocenten te ondersteunen? Hoofdstuk 2 schetst de ontwikkelen in het scholenwerk van de laatste vijf jaar en zet de activiteiten van Educatie op een rijtje. • Hoe waarderen gastdocenten hun eigen werk en de ondersteuning hiervoor? Hoofdstuk 3 laat gastdocenten zelf uitgebreid aan het woord. Zo komt onder meer de motivatie van gastdocenten voor het scholenwerk aan bod. Waarom doen vrijwilligers dit werk, wat is er aantrekkelijk aan en wat bevalt minder? Ook beschrijft dit hoofdstuk hoe tevreden gastdocenten op dit moment zijn over de ondersteuning door Educatie. Tevens worden knelpunten in het werk voor gastdocenten beschreven. • Wat zijn mogelijke oplossingen om de knelpunten in het scholenwerk op te lossen? Hoofdstuk 4 bevat aanbevelingen, plannen en ambities om knelpunten weg te nemen.

Amnesty, heeft door de jaren heen drie keer een profiel samengesteld van Amnesty’s gastdocenten. • Interviews Vrijwillige medewerker Hanna Muis heeft in 2013 vijf interviews gehouden met gastdocenten over hun werk op scholen. Zaken als motivatie, onderwerpkeuzes, bijzondere voorvallen in de klas en contact met leerkrachten en docenten passeerden de revue. In deze rapportage kunt u delen van deze interviews teruglezen. • Evaluatierapporten trainingen, conferenties, gastlescoördinatie Educatie evalueert al haar activiteiten en evenementen. Deze evaluatierapporten vormden de bron om waardering hiervoor in kaart te brengen. • Atlas scholenwerk Stagiaire Anne de Lange heeft zich in 2014 gebogen over de vraag waar gastdocenten wonen in het land en heeft dit vergeleken met het aantal gastlesverzoeken en waar deze lessen plaatsvonden. • Telefonisch onderzoek 2014-2015 Contact! Speciaal ten behoeve van deze rapportage is in 20142015 een telefonische enquête onder alle geregistreerde gastdocenten uitgevoerd door vrijwillige medewerker Natalia Nazar. Zij heeft alle gastdocenten gebeld om hen te vragen naar de waardering van de geboden ondersteuning. Ook hebben we naar aanleiding van dit omvangrijke onderzoek onze gegevens in de database kunnen updaten.

BRONNEN We hebben voor deze rapportage gebruik gemaakt van diverse gegevens. • Jaarlijkse enquête scholenwerk Sinds 2010 wordt er actief onderzoek gedaan onder gastdocenten om hun activiteiten en behoeften aan ondersteuning in kaart te brengen. Zonder kennis van zaken is het voor Educatie niet mogelijk de gevraagde kwaliteit te leveren. Een jaarlijkse online-enquête onder 4 Reorganisatieplan, Amnesty Nederland (juli 2014). Conferentie Kinderrechten, Kinderspel? 2014

4

Sterk Scholenwerk

HOOFDSTUK 1 WIE IS DE GASTDOCENT?

VERGELIJKING 2010, 2012 EN 2015 Dankzij onze database hebben we een analyse kunnen

voor Amnesty ontplooit is met 29% toegenomen; • Het aantal zestigplusser is met 7% toegenomen.

maken van wie de geregistreerde gastdocenten zijn. We hebben hierbij gegevens uit 2010, 2012 en 2015

Ongeveer gelijk blijft:

met elkaar vergeleken. Door de jaren heen zijn er vier

• De man-vrouwverhouding (circa een derde man en twee

ontwikkelingen aan te wijzen: • het bestand van gastdocenten is met ruim 100 toegenomen; • het aantal gastdocenten dat lid is van een Amnestygroep is met 30% afgenomen; • het aantal gastdocenten dat drie of meer activiteiten

derde vrouw); • De gemiddelde leeftijd van rond de 50; • De tijd dat een gastdocent gemiddeld actief is voor Amnesty (14 jaar); • De tijd dat een gastdocent gemiddeld actief is voor het scholenwerk (4 jaar).

Scholenwerkers InfoGraphic

5

Sterk Scholenwerk

Aantal geregistreerde gastdocenten

2010

2012

2015

350

380

488

man

vrouw

2010

30%

70%

2012

33%

67%

2015

29%

71%

Gastdocent

95% (hiervan werft 28% ook zelf lessen)

Andere taken o.a.: 5% • Docenten informeren over materiaal (scholenbezoek) • Gastlessen werven • Schrijfacties organiseren • Maatschappelijke stage begeleiden of promoten Van de gastdocenten werkt 63% samen met iemand

leeftijdsopbouw 2010

2012

2015

anders, een groepje gastdocenten of een Amnesty-groep. Samenwerking blijkt tot meer lessen te leiden.6

0%

0%

1%

21-30

11%

10%

14%

31-40

17%

11%

9%

41-50

26%

22%

21%

geven. Met voorbereidingen voor de les en de les zelf, komt

51-60

17%

20%

19%

een gastdocent dan al snel op 3 uur per maand uit. Niet alle gastdocenten lukt het om zo veel tijd te investeren, zo blijkt.

<21

61> Totaal Gemiddeld

2010 Gemiddelde relatieNiet duur met Amnesty onderzocht

29%

37%

36%

100%

100%

100%

50

52

52

2012

2015

15 jaar

14 jaar

Tijd voor het scholenwerk per maand Educatie vraagt gastdocenten circa 10 lessen per jaar te

3 uur of meer

29%

1-3 uur

35%

1 uur of minder

36%

gemiddeld

2,5 uur per maand

Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat gastdocenten nogal opzien tegen het zelf moeten werven van lessen. Gemiddeld aantal jaren gastdocent

Doet drie of meer activiteiten voor Amnesty

2010

2012

2015

Niet onderzocht

4

4

2010

2012

2015

Niet onderzocht

42%

71%

Het is mogelijk dat zij actiever worden als ze meer gastlesverzoeken krijgen vanuit het Amnesty-Secretariaat.

AANTALLEN LESSEN EN BEREIKTE LEERLINGEN DOOR GASTDOCENTEN Een toelichting op het schema hiernaast: leerlingen worden door gastdocenten ook bereikt door middel van andere activiteiten op scholen zoals maatschappelijke stage, schoolbrede projecten of schrijfacties. De lessen kunnen daarom afnemen, terwijl het aantal bereikte leerlingen toe kan

Lid van een Amnesty-groep

2010

2012

2015

93%

87%

63%

nemen. Daarnaast fluctueert het aantal leerlingen per klas. We zien hier de volgende ontwikkelingen:7 • Een toename van het aantal bereikte leerlingen; • Een afname van lessen op de basisschool;

WELKE TAKEN HEEFT EEN GASTDOCENT? Dankzij de enquête scholenwerk hebben we inzicht

• Een toename (en in de bovenbouw een verdubbeling) van het aantal lessen op het voortgezet onderwijs.

in de taken en de activiteiten van gastdocenten. De overgrote meerderheid is gastdocent en geeft lessen mensenrechteneducatie. Een minderheid geeft geen lessen, maar ontplooit andere activiteiten op school.5 5

Enquête scholenwerk (2014).

6 Ibidem. 7 Enquêtes scholenwerk (2011-2014).

6

Sterk Scholenwerk 2011 Basisonderwijs Aantal Lessen Aantal Leerlingen

2013

2014

1500

1450

1600

1350

36.000

43.000

35.000

32.500

200

225

325

180

6700

5400

7700

7800

VMBO Aantal Lessen Aantal Leerlingen Onderbouw HAVO/VWO Aantal Lessen

regio FNU (44% van de gastdocenten die niet verbonden zijn aan een groep komen uit die regio).9 Er is besloten om in het profiel 2015 geen analyse naar regio te maken. De indeling in zulke grote regio’s is weinig exact en biedt onvoldoende houvast om beter te kunnen werven of om contacten te kunnen leggen tussen gastdocenten. Daarom is besloten om de website te gebruiken als middel om inzichtelijk te maken in welke

Aantal Leerlingen Bovenbouw HAVO/VWO Aantal Lessen

250

225

325

450

5400

6600

9500

17.000

verwaar150 loosbaar

300

200

verwaar4200 loosbaar

Aantal Leerlingen

steden en dorpen zich gastdocenten bevinden. Deze nieuwe scholenwerk-kaart wordt in schooljaar 2015-2016 op de website gepubliceerd.

CONCLUSIE We zien een aantal gunstige ontwikkelingen: het aantal

6500

8900

gastdocenten is met ruim 100 toegenomen en zij zijn redelijk goed verspreid over het hele land.

Totaal Aantal Lessen Aantal Leerlingen

2012

2100

1900

2550

2180

52.300

55.000

58.700

66.200

De top 3 van het populairste materiaal in 2014 • Grtz en blanco groetenkaarten • Mensjesrechten

Gastdocenten zijn ook nog eens erg actief op andere fronten bij Amnesty. Maar liefst 71% doet drie of meer activiteiten (meedoen aan acties, de collecte, de bladen lezen etc.). Het aantal gastlessen en bereikte leerlingen is toegenomen in de periode 2011-2014. Ook wordt er meer les gegeven

• Klokhuis met kijkvragen

in de bovenbouw van de Havo en het Vwo, waarschijnlijk door de introductie van het lespakket voor het voortgezet

WAAR WONEN DE GASTDOCENTEN?

onderwijs Mensjesrechten.

Amnesty deelt haar leden in de database onder meer in op regio. Er bestaan vijf grote regio’s binnen de Amnesty

Wel blijkt dat een derde van de gastdocenten maar een uur

organisatie: Brabant-Limburg (BL), Drenthe-Friesland-

per maand gemiddeld besteedt aan het scholenwerk. Ook

Groningen (DFG), Flevoland-Noord-Holland-Utrecht (FNU),

zijn gastdocenten gemiddeld vier jaar actief als gastdocent.

Noordoostpolder-Overrijssel-Gelderland (NOG), Zuid-

Dit zou iets omhoog kunnen. Wij verwachten een toename

Holland-Zeeland (ZZ). De verdeling over het land in het

van inzet als er meer gastlesverzoeken vanuit het Amnesty-

profiel van 2012 zag er als volgt uit:

Secretariaat zullen worden aangeboden. Gastdocenten hoeven dan zelf minder te werven en kunnen sneller aan de slag (zie Hoofdstuk 3 en 4).

BL

13%

DFG

12%

FNU

31%

NOG

29%

in de noordelijke en zuidelijke provincies, waardoor

ZZ

15%

gastlesverzoeken soms ook lastiger in te vullen zijn. Nu

De meeste gastdocenten bevonden zich in 2012 dus in regio’s FNU en NOG.8

Ook zou de spreiding over het land nog beter kunnen. We zien dat er zich relatief minder gastdocenten bevinden

levert dit nog geen structurele problemen op, maar dit zou een knelpunt voor de toekomst kunnen worden. Meer hierover valt te lezen in Hoofdstuk 2.

In 2014 is het aantal gastdocenten dat niet verbonden is aan een groep in kaart gebracht naar regio. Ook in deze analyse bleken de meeste gastdocenten te wonen in de 8

Profiel scholenwerk (2012).

9

Anne de Lange, Atlas scholenwerk (2014).

7

Sterk Scholenwerk

STERK VOORBEELD

LUUK KARSTEN Leeftijd

65

Hoe lang gastdocent? 9 jaar Woonplaats

Amsterdam

Achtergrond

Docent aan de universiteit in wisen natuurkunde, postdoc Stanford University, ingenieur bij Shell, nu met pensioen

Luuk Karsten in actie

Wat motiveerde u om als gastdocent aan de slag te gaan?

Wat zijn de vaste onderdelen in de gastlessen die u geeft?

Ik vind mensenrechten ontzettend belangrijk, omdat ik het zo uniek vind

Een belangrijk onderdeel van mijn lessen is het debat. Amnesty heeft hier

dat bijna alle staten in de hele wereld gemeenschappelijke principes

ook goede lesprogramma’s voor. Het is vaak nieuw voor leerlingen dat ze

onderschreven hebben. Dat was al lang een passie waar ik in door wilde

zich moeten inleven in de argumenten van de ander. Ik vind het belangrijk

gaan. Daarnaast vind ik lesgeven erg leuk. Als gastdocent kan ik mijn

dat ze hiermee ervaring opdoen.

belangstelling voor mensenrechten perfect koppelen aan mijn liefde voor hoogte zijn van mensenrechten, maar dat ze ook weten wat die betekenen

Welke rol moet volgens u de docent van een klas spelen tijdens een gastles?

voor hen. Dat ze ook in het dagelijks leven begrip hebben voor andere

Er moet een docent bij zijn om twee redenen: ik weet niet precies wat alle

opvattingen. Vooral dat ze leren hoe je op dit gebied discussieert met

protocollen zijn als er iets gebeurt, als de sirene gaat of de school ontruimd

elkaar. En dat je uiteindelijk het eens kunt zijn dat je het niet eens bent,

moet worden. Daar is de docent voor nodig. Daarnaast moet de gastles niet

zonder dat je elkaar buiten westen hoeft te slaan.

in het luchtledige vallen. Het is aan de docent om ervoor te zorgen dat wat

onderwijs geven. Ik vind het belangrijk dat leerlingen niet alleen op de

ik verteld heb wordt ingebed in het lesprogramma van de leerlingen.

Hoe bent u bij Amnesty International terecht gekomen?

Wat betreft de ordehandhaving heb ik nog geen problemen gehad. Dat is

Ik was eigenlijk al heel vroeg bekend met het werk van Amnesty, zelfs

altijd het eerste wat mensen zich afvragen: ‘Hoe houd ik orde?’ Maar daar

voordat er een Nederlandse afdeling was. Er was bij mij op school een

moet je niet panisch om zijn. Je moet zelf zorgen dat de les interessant

aardrijkskundeleraar die hevig geïnteresseerd was in Amnesty en er van

genoeg is. En soms helpt het als je gewoon even stil bent of een niet al te

alles over vertelde. Dat hield ik in mijn hoofd en zodra er een afdeling

gewiekste opmerking maakt. Het helpt niet om je stem te verheffen natuur-

in Nederland werd opgericht ben ik daar lid van geworden. Toen heb ik

lijk, want met z’n twintigen kunnen ze veel harder schreeuwen dan jij.

er niet veel aan gedaan, want ik was erg druk met studeren en allerlei andere dingen. Pas nadat ik met pensioen ben gegaan, ben ik echt actief

Nog leuke reacties gehad van leerlingen?

geworden bij Amnesty als gastdocent. Door mijn werk voor Shell heb ik

Bij een van de scholen kwam ik een jaar later weer en daar zeiden ze: ‘Me-

ook te maken gehad met de andere kant van mensenrechten. Dit is van

neer, u moet eerst even meekomen. Vorig jaar was u hier ook voor een gastles

waarde voor mijn huidige werkzaamheden voor Amnesty.

en toen hebben we daarna een werkstuk gemaakt.’ Aan de wand hing een heel mooi werkstuk van alles wat ik het jaar ervoor verteld had. Dat was wel aandoenlijk.

8

Sterk Scholenwerk

HOOFDSTUK 2: HISTORIE

PIJLER 1: TRAININGEN De tweedaagse training mensenrechteneducatie 2010-2015 Bij aanvang van het traject in 2010 was er geen sprake van een uniforme training voor alle gastdocenten die landelijk en op gezette tijden gegeven werd. Wel organiseerden regiocoördinatoren af en toe trainingen samen met leden van hun regiovrijwilligersteam, maar de nadruk bij deze trainingen lag nog niet op mensenrechteneducatie. En daar was juist veel behoefte aan, bleek na gesprekken met betrokkenen binnen het scholenwerk.10 Besloten werd om een tweedaagse training op basis van

Trainingmensenrechteneducatie voorjaar 2015 in Amsterdam

mensenrechteneducatie-principes te ontwerpen en twee keer

ronde en in het voorjaar van 2010 vonden er in vijf steden

per jaar in vijf regio’s aan te bieden. Via een besluit van het

voor de eerste maal trainingen plaats. Het doel was om in

Managementteam (MT) werd bekrachtigd dat alle geregis-

2013-2014 alle geregistreerde gastdocenten te hebben

treerde gastdocenten deze training dienden te volgen. Zo

getraind.

11

kreeg een ieder dezelfde basiskennis en konden onervaren deelnemers profiteren van kennis en vaardigheden van erva-

Wij hebben veel geleerd van de evaluaties van die eerste ron-

ren collega´s. De training werd zo ontworpen dat trainers en

de. Hoewel de deelnemers over het algemeen tevreden waren

deelnemers gezamenlijk de training vormgaven.

(zij gaven deze ronde een 7,5 gemiddeld), waren er ook

12

verbeterpunten. Het programma was te vol; sommige trainers Een uitgebreid Q&A-document met alle details over het

beheersten het materiaal onvoldoende; er waren behoorlijk

nieuwe trainingsbeleid, een thema-nieuwsbrief die naar

wat no-shows en de groepen waren erg groot. Punten die

alle gastdocenten per post werd verzonden en presentaties

men vooral waardeerde waren de uitwisseling van ervaringen

op alle Amnesty-Regiodagen in het land in het najaar van

en het geven van een miniles als eindpresentatie op basis

2009 informeerden de gastdocenten voorafgaand aan de

van Amnesty’s lesmateriaal.13

eerste trainingsronde. De conferentie mensenrechteneducatie 2010 diende als aftrap voor de eerste trainings-

Hierop werden onderdelen uit het trainingsprogramma geschrapt en kwam er een train-de-trainer-middag om

10 Verslag bijeenkomst coördinatoren scholenwerk (14 november 2009) en Lesverslagen (2009-2012). 11 MT-besluit verbetertraject scholenwerk (juni 2010) en MT-besluit uitvoering laatste deel professionalisering scholenwerk (juli 2014). 12 De leerdoelen van de training op een rijtje: • De Amnesty-gastdocent heeft kennis van zaken op het gebied van Amnesty International, onderwijs en Amnesty’s les-, info- en actiematerialen; • De Amnesty-gastdocent spreekt de leerlingen op een open manier aan en begeleidt hen op positieve wijze; • De Amnesty-gastdocent maakt gebruik van afwisseldende activiteiten tijdens de gastles en betrekt leerlingen bij de les; • De Amnesty-gastdocent sluit aan bij de belevingswereld van leerlingen; • De Amnesty-gastdocent maakt gebruik van Amnesty’s educatie-materialen en weet hier een eigen draai aan te geven.

trainers beter voor te bereiden. Van enkele trainers werd ook afscheid genomen. Goede trainers die het leerproces faciliteerden en stimuleerden, bleken toch de sleutel tot een succesvolle training. Er werd in de organisatie geprobeerd om een gedragstrainer te koppelen aan een expert van Amnesty Educatie om gezamenlijk de training te kunnen geven. Vaak gebeurde dit ook, wat door de deelnemers erg gewaardeerd werd. Op dit moment zijn we trots op onze vaste trainerspool van circa tien trainers. Zij krijgen steevast hoge cijfers van de deelnemers.14 13 Evaluatierapport trainingen voorjaar 2010. 14 Evaluatierapporten trainingen (2010-2015).

9

Sterk Scholenwerk Het doel om álle gastdocenten te hebben getraind is helaas nog niet behaald. Tijdens recent onderzoek is gebleken dat de meeste gastdocenten wel van plan zijn deze training nog te volgen. 23 geregistreerde gastdocenten hebben aangegeven de training niet te willen volgen. In Hoofdstuk 3 kunt u hier meer over lezen.

Training mensenrechteneducatie voorjaar 2015 in Amsterdam

Tijdens de trainingen bleek ook dat sommige deelnemers (nog) niet gekwalificeerd waren om voor de klas te staan namens Amnesty. Hierop werd een procedure ontwikkeld om deelnemers verder te begeleiden om gastdocent te worden of om deelnemers te leiden naar andere vrijwilligersactiviteiten bij Amnesty.15 Daarnaast werd een procedure opgezet om de deelnemers beter in kaart te kunnen brengen. Zo kregen we beter zicht op leerbehoeften en brachten we het aantal thuisblijvers drastisch terug. Voorafgaand aan de training vullen deelnemers een intake in met een aantal vragen. Deelnemers worden gebeld als zij dit niet gedaan hebben. Ook wijzen wij deelnemers erop dat de trainingen weliswaar kosteloos worden aangeboden maar dat de training zelf wel geld kost. Deze procedure is arbeidsintensief, maar effectief. Andere verbeteringen: Er werd een draaiboek Trainingen opgesteld en een vaste vrijwilliger of stagiair ondersteunt nu elke training. Hij of zij beheert de inbox die voor deze trainingen in het leven is geroepen: [email protected]. Op de website www.amnestyopschool.nl/trainingmre wordt er aandacht besteed aan de trainingen en via een webformulier kunnen geïnteresseerden zich makkelijk aanmelden. Het aantal regio’s waar de training wordt gegeven is inmiddels teruggebracht tot drie. In vijf steden tegelijk aan de slag met de training trok toch een te grote wissel op het Educatie-team. De training wordt inmiddels elke ronde met circa een 8,5 beoordeeld.

15 MT-besluit aanvullende procedure voor Training Mensenrechteneducatie (april 2012).

Aantal geregistreerde gastdocenten

488

Aantal certificaten actieve gastdocenten

296

Aantal certificaten totaal

399

Niet gecertificeerd

192

Ontwikkelingen van vijf jaar trainingen op een rijtje Voorjaar 2011 • 7,5 totaalcijfer • 70 deelnemers • 40 no-shows • Training in 5 regio’s Najaar 2011 • 8,5 totaalcijfer • 46 deelnemers • 11 no-shows • Training in 4 regio’s (Maastricht geschrapt door gebrek aan belangstelling) • Invoering van intakeformulieren Voorjaar 2012 • 8,6 totaalcijfer • 66 deelnemers • 6 no-shows • Trainingsinbox [email protected] • Inschrijving via webformulier op de website amnestyopschool.nl • Training in 5 regio’s • Procedure bij twijfel goedgekeurd door MT • Start faciliteren meelopen starters met ervaren gastdocenten. Najaar 2012 • 8,1 totaalcijfer • 71 deelnemers • 13 no-shows • Training in 5 regio’s op zaterdag plus vrijdaggroep in Amsterdam • Start stage/vrijwilligersplek ter ondersteuning bij organisatie trainingen (vrijwilliger: Corneé Hordijk) Voorjaar 2013 • 8 totaalcijfer • 12 deelnemers • 4 no-shows • Aantal regio’s wordt teruggebracht door zware werkdruk: Amsterdam op zaterdag en vrijdag. Nijmegen wordt geschrapt door gebrek aan belangstelling

10

Sterk Scholenwerk Najaar 2013 • 8,4 totaalcijfer • 31 deelnemers • 2 no-shows • Training in Amsterdam (zaterdag en vrijdag) en Groningen (zaterdag) • Vrijwilliger: Gerdien Kalma

hoofdstuk gaan we hier verder op in). Daarom is de training

Voorjaar 2014 • 8,5 totaalcijfer • 34 deelnemers • 3 no-shows • Training in Amsterdam (vrijdag en zaterdag), Zwolle en Den Haag (zaterdag). • Stagiair: Wouter van de Staaij

een 8 beoordeeld, maar de deelnemersaantallen blijven nog

Najaar 2014 • 8,1 totaalcijfer • 48 deelnemers • Geen no-shows • Training in Amsterdam (vrijdag en zaterdag), Amersfoort en Eindhoven (zaterdag). • Stagiair: Natalia Nazar Voorjaar 2015 • 8,6 totaalcijfer • 25 deelnemers • 2 no-shows • Locaties trainingen waar nog veel gastdocenten de training niet gevolgd hadden: Amsterdam, Utrecht en Deventer. Deventer geschrapt door gebrek aan belangstelling.

scholenbezoek in 2013 dankzij de hulp van gedragstrainer Anne-Maartje Oud, eigenaar van de Behaviour Company, omgevormd tot een training die specifiek aandacht besteedt aan netwerken, profileren en presenteren. De deelnemers waarderen deze training zeer. De laatste ronde werd met steeds achter bij onze verwachtingen. Voorjaar 2011

10 deelnemers 8,5 totaalcijfer

Najaar 2011

Geschrapt door gebrek aan belangstelling

Voorjaar 2012

Geschrapt door gebrek aan belangstelling

Najaar 2012

4 deelnemers 8,3 totaalcijfer

Voorjaar 2013

Geschrapt door gebrek aan belangstelling

Najaar 2013

9 deelnemers 8,3

Voorjaar 2014

5 deelnemers 9 totaalcijfer

Najaar 2014

5 deelnemers 8 totaalcijfer

Van scholenbezoekerstraining naar opbouw scholennetwerktraining Bij de start van de trainingen hielden we rekening met de groep vrijwilligers die uitsluitend scholen bezoekt om docenten te informeren over Amnesty’s les-, actie- en infomateriaal en zelf geen lessen geeft (de scholenbezoekers). Daarom werd er, naast de tweedaagse training mensenrechteneducatie, een training scholenbezoek ontwikkeld, gericht op de presentatie van het educatie-materiaal aan docenten. Deze groep scholenbezoekers bleek echter maar klein (circa 3% van alle scholenwerkers) en, hoewel de trainingen door de deelnemers goed beoordeeld werden, bleef het aantal inschrijvingen beperkt. Voorts kwamen we erachter dat er meer behoefte was aan een training gericht op de opbouw van een scholennetwerk.16 Veel gastdocenten hebben het voordeel lid te zijn van een groep met een bestaand scholennetwerk, maar niet elke gastdocent kon hierop terugvallen zo bleek (in het volgende Conferentie een koffer vol kinderrechten 2014

16 Enquête scholenwerk (2012).

11

Sterk Scholenwerk Conferentie

2013

De mensenrechtenmarkt Thema: kinderrechten in Nederland en debat als werkvorm Keynote spreker: Emile Hofhuis Stagiair: Charlie-Ann Pol

81 deelnemers Eindcijfer 8,1

2014

Kinderrechten, kinderspel? Thema: vijfentwintig jaar VN-Kinderrechtenverdrag: kinderrechten toen en nu Keynote spreker: Bernard Kruithof Stagiair: Hanan Bahar

112 deelnemers Eindcijfer 8,3

2015

Sterk Scholenwerk Thema: terugblik op vijf jaar ontwikkelingen in het scholenwerk

Gepland voor 12 en 13 juni

Als aftrap voor de eerste trainingsronde werd in februari de eerste jaarlijkse conferentie mensenrechteneducatie voor gastdocenten gehouden met de titel Jong geleerd is oud gedaan. Deze jaarlijkse bijeenkomsten hebben als doel om ontmoeting tussen gastdocenten te faciliteren en voor inhoudelijke input te zorgen. Inmiddels zijn er vier conferenties geweest. De bijeenkomst Sterk Scholenwerk volgt op 12 en 13 juni 2015 en zal de vijfde op rij zijn. Elke conferentie bood de mogelijkheid aan een student om ervaring op te doen met organiseren en coördineren. Vrijwel elk jaar kreeg Educatie versterking van een stagiair. Sprekers waren onder meer hoogleraar Wiel Veugelers (Universiteit van Humanistiek), directeur van Amnesty Nederland, Eduard Nazarski, kinderombudsman Marc Dullaert, Emile Hofhuis van het College voor de Rechten van

Online Course

de Mens, Carla van Os, toenmalig medewerker bij Defense

De training mensenrechteneducatie biedt (aankomende)

for Children en historisch pedagoog Bernard Kruithof

gastdocenten didactische handvatten voor hun lessen

(Universiteit van Amsterdam).

mensenrechteneducatie. Kennis over Amnesty’s werkterrein is geen onderdeel van deze training. Deze kennis wordt als

Er zijn workshops gegeven door onder meer de Anne Frank

bekend verondersteld, aangezien de verplichte introductie-

Stichting, Movies that Matter, the Behaviour Company, het

cursus voor elk actief lid, Actief in Amnesty, ingaat op deze

Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, het Amsterdam

zaken. Na een aantal trainingsrondes bleken veel deelnemers

Museum, Verhalenverteller Karel Baracs en Debat.nl.

echter niet op de hoogte van het bestaan van deze training

En we hebben improvisatie-theater gezien van Theatergroep

en bleken zij de nodige kennis over Amnesty en mensenrech-

Crash en De lelijke eendjes. Uiteraard gaf Amnesty’s Educa-

ten te missen. Deelnemers gaven aan dat zij wel behoefte

tie-team ook altijd zelf een workshop over nieuw materiaal en

hadden aan inhoudelijke input op dit gebied.17

werd de conferentie afgesloten met een actie. Deelnemers zijn erg enthousiast over deze bijeenkomsten en de conferen-

Om in deze behoefte te voorzien is in 2013 de online

ties kunnen altijd rekenen op circa 100 deelnemers.

cursus Inleiding Mensenrechten ontwikkeld met behulp van Amnesty’s Webcoördinator, Prasand Baidjnath. Door

2011

2012

Jong geleerd is oud gedaan Thema: introductie tot mensenrechteneducatie Keynote sprekers: Eduard Nazarski en Wiel Veugelers Stagiair: Maaike Neys

142 deelnemers Eindcijfer niet gevraagd

Een koffer vol kinderrechten Thema: kinderrechten ver weg Keynote speeker: Marc Dullaert Stagiair: Jorg Damen

90 deelnemers Eindcijfer 8,3

gebruik te maken van het gratis programma Wordpress, was het betrekkelijk eenvoudig om deze cursus te ontwerpen. Animator Sverre Fredriksen heeft in samenwerking met de eenheid Audiovisuele Vormgeving en de eenheid Educatie een filmpje gemaakt voor de online cursus. Voorafgaand aan elke training doen de deelnemers de cursus zodat zij inhoudelijk goed beslagen ten ijs komen.

17 Evaluatierapporten trainingen (2012-2013).

12

Sterk Scholenwerk Gastlesverzoeken in 2014-2015 verdeeld over de regio’s

PIJLER 2: VERBETERING COÖRDINATIE Leerkrachten en docenten in het voortgezet onderwijs vragen regelmatig gastlessen mensenrechteneducatie aan bij Amnesty. In 2010 lag de organisatie en coördinatie van deze verzoeken bij de afdeling Actieve Achterban. Het waren de regiocoördinatoren die samen met hun regioteams zorgden

Drente-Friesland-Groningen

12

Brabant-Limburg

20

Flevoland-Noord-Holland-Utrecht

58

Noordoostpolder-Overijssel-Gelderland

28

Zeeland-Zuid-Holland

30

Totaal

148

voor invulling van deze verzoeken door gastdocenten te vragen deze op te pakken. Educatie was er strikt genomen

Andere taken

alleen voor de inhoud. In de praktijk bleek dit echter niet

Behalve het zoeken naar gastdocenten die gastlessen op

te werken. Regiocoördinatoren hadden door hun veelheid

scholen willen verzorgen, heeft de coördinator scholenwerk

aan taken vaak onvoldoende tijd om naar behoren aan de

andere belangrijke taken gekregen, waaronder het

verzoeken te voldoen en de registratie ervan gebeurde niet

monitoren van de kwaliteit van gastlessen, het onderzoek

of nauwelijks. Het Educatie-team werd daarnaast ook steeds

doen naar de impact van lessen mensenrechteneducatie

meer een natuurlijk aanspreekpunt voor docenten en leer-

en het koppelen van ervaren aan onervaren gastdocenten

krachten door de ervarenheid van de medewerkers met het

om deze laatstgenoemden een steuntje in de rug te geven

onderwijssysteem en de lesmaterialen.

om te starten met het scholenwerk. Deze optie wordt zeer



gewaardeerd door nieuwe gastdocenten en er wordt vaak

Het was daarom bijna vanzelfsprekend dat Educatie naast de

gebruik van gemaakt.18

inhoudelijke kant van het scholenwerk ook de organisatie en coördinatie ervan voor haar rekening ging nemen. In septem-

Cijfer voor gastles

ber 2011 werd het Educatie-team verstrekt door coördinator

2011-2012

98 eval.formulieren

8,6 gemiddeld

scholenwerk Maaike Neys die een coördinatie-systeem op

2012-2013

123 eval.formulieren

8,4 gemiddeld

poten zette en de gastlesverzoeken behandelde. Zij zond

2013-2014

154 eval.formulieren

8,5 gemiddeld

gastlesverzoeken voornamelijk naar gecertificeerde gastdo-

2014-2015

82 eval.formulieren (stand mei 2015)

8,4 gemiddeld

centen en adviseerde gastdocenten en docenten over lessen op maat. Dit heeft zij, met uitzondering van een verlofperiode van drie maanden in 2013, tot juli 2014 gedaan.

Koppeling ervaren aan onervaren gastdocenten Schooljaar

Aanvragen voor matching

Gekoppeld

verantwoordelijkheid geworden van het Servicecenter. Dit

2011-2012

21

10

team is het eerste aanspreekpunt voor alle vragen van de

2012-2013

17

15

actieve achterban. Sinds september 2014 beheren zij de

2013-2014

48

35

inbox [email protected] in nauwe samenwerking met

2014-2015

41

38

Na de reorganisatie in 2014 is de gastlescoordinatie de

Educatie. Hoeveelheid aanvragen gastlessen schooljaar

aanvragen

klassen

leerlingen

2011-2012

128

245

6860

2012-2013

183

516

14.448

2013-2014

121

274

7672

2014-2015

148 (stand mei 2015)

Nog niet bekend

Nog niet bekend

18 Contact! 2015.

13

Sterk Scholenwerk PIJLER 3: COMMUNICATIE

Ook komt er steeds meer aandacht voor het werk van gastdocenten in de regio. Regelmatig plaatsen we verslagen van gastdocenten en reacties van leerlingen op de website.

Van www.youngamnesty.nl en Infopunt naar www.amnestyopschool.nl

De professionalisering van de Educatie-servicebalie

De website is vanaf het begin een belangrijk middel om

De Educatie-servicebalie is 2007 de onmisbare

gastdocenten te informeren over materialen en evenemen-

schakel tussen het Educatie-team en haar voornaamste

ten. In 2010 had de website nog de naam www.youngam-

doelgroepen: docenten, leerlingen en gastdocenten.

nesty.nl. Deze was in 2010 vooral gericht op docenten

Via de inbox [email protected] konden en kunnen

en leerlingen. Gastdocenten konden wel terecht op een

gastdocenten vragen stellen en materialen bestellen. Deze

intranetomgeving, genaamd Infopunt. Infopunt was en is

inbox werd twee keer in de week bijgehouden door een

er voor algemene groepsondersteuning en bevat relevante

vrijwilliger die pakketten verstuurde en inhoudelijke vragen

documentatie voor het reilen en zeilen van Amnesty-groe-

beantwoordde.

pen. Gastdocenten werken echter lang niet altijd in groepen en Infopunt had een vrij statische lay-out. Daarnaast was

Echter, door de groei van materialen en orders werd

er voor Infopunt ook een inlog nodig. Dit alles maakte het

deze vrijwilligersfunctie steeds veeleisender. Ook het

medium weinig aantrekkelijk als communicatiemedium

voorraadbeheer werd gecompliceerder en dit trok een

voor gastdocenten en Educatie.

steeds zwaardere wissel op de educatie-servicebalie. Daarnaast werd de vraag vanuit bestuur en directie om

Met de komst voor de nieuwe website amnestyopschool.nl

uitgebreid te rapporteren over de afname en het gebruik

in 2010 werd er ook besloten om geen gebruik meer

van materialen een steeds belangrijker onderdeel van

van Infopunt te maken, maar al onze doelgroepen

de functie. Ten slotte was er niet alleen de vraag om de

(docenten, leerlingen én gastdocenten) te bedienen via

aantallen bestelde materialen bij te houden, maar ook om

amnestyopschool.nl. Er kwam informatie op over het

de bestellers zelf te registreren. Van de vrij eenvoudige taak

gastdocentenschap, de trainingen, de conferentie en

– het versturen van pakketten –, ontwikkelde de functie

natuurlijk les-, actie- en infomateriaal.

van educatie-servicemedewerker zich steeds verder tot een

Actie voor Brazilië tijdens de Conferentie Kinderrechten, Kinderspel?

14

Sterk Scholenwerk coördinerende officemanager-functie, onmisbaar voor de eenheid Educatie. In 2013 werd deze functie uit budgettaire overwegingen overgenomen door vrijwilligers, maar de functie bleek dusdanig belangrijk dat een betaalde medewerker van het Servicecenter deze momenteel vervuld. Zo blijft de kwaliteit en continuïteit gewaarborgd.

Adviesgroep Scholenwerk en lesbezoeken  In de startfase van het verbetertraject scholenwerk is een groep van circa tien gastdocenten nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van de trainingen en de opzet van de vragenlijst voor de jaarlijkse enquête scholenwerk. Er zijn in 2010 een paar bijeenkomsten georganiseerd om hierover van gedachten te wisselen. Tevens is er via e-mail overlegd. Hun input was zeer nuttig voor het ontwikkelen van beleid, de trainingen en de enquête. In de periode 2009-2012 hebben we ook diverse lessen en vergaderingen van gastdocenten bezocht om te zien wat er leefde. Zo zijn we onder meer naar lessen in Amsterdam, Wychen, Apeldoorn, Gouda, Tilburg, Spijkenisse en Leiden geweest. Ook hebben we gesproken met de basisschool-groep van Amnesty-Haarlem. Deze groep heeft

Poster Educatiefabriek voor werving van gastdocenten

als specialisme leerkrachten te informeren over Amnesty’s educatiemateriaal.

stuk efficiënter en goedkoper zou maken, werd in 2012 besloten om de nieuwsbrief alleen nog digitaal te versturen.

Enquête scholenwerk

Het bleek dat circa 40% van de gastdocenten deze digitale

Zoals in de inleiding te lezen valt, is de jaarlijkse enquête

nieuwsbrief ook daadwerkelijk las. Hoewel dit een hoog

scholenwerk een belangrijk middel voor Educatie om op de

percentage is in vergelijking met andere doelgroepen, von-

hoogte te blijven van activiteiten, behoeften en wensen van

den wij dit toch niet toereikend. De nieuwsbrief bevat alle

gastdocenten. In de nieuwsbrief Educatie wordt er jaarlijks

urgente informatie van Amnesty-Educatie en zou de hele

teruggekoppeld over de resultaten.

groep moeten bereiken. Daarnaast kon de digitale versie van de nieuwsbrief nieuw materiaal niet goed tonen. Daar-

Van papieren nieuwsbrief naar digitale nieuwsbrief en weer terug

om is er nu besloten tot een mix van media: de nieuwsbrief

Vanaf 2007 werd er circa vier keer per jaar een nieuwsbrief

jaar volgt er ook een mass mailing per post die naast de

per post verstuurd naar alle gastdocenten. De nieuwsbrief

nieuwsbrief samples bevat van nieuwe materialen.

wordt regelmatig digitaal verstuurd en circa twee keer per

Educatie geeft gastdocenten een overzicht van alle ontwikkelen op educatiegebied bij Amnesty. Met de komst van een mass mail tool, wat verzenden van de nieuwsbrief een

15

Sterk Scholenwerk PIJLER 4: WERVING EN BINDING

Binding In het bovenstaande profiel staat ook te lezen dat gastdocenten gemiddeld vier jaar actief zijn. We hebben

Werving

gepoogd via het aanbieden van een meelooptraject nieuwe

In het profiel in Hoofdstuk 1 valt te lezen dat sinds de

gastdocenten te activeren. Dit blijkt een populair systeem

invoering van de trainingen het aantal gastdocenten met

zoals in de cijfers in Hoofdstuk 2 te zien is.

ruim 100 mensen is toegenomen. Vanuit het AmnestySecretariaat is nauwelijks actief geworven. De inzet van het

Ook hebben we een toolkit ontwikkeld om scholen te kunnen

verbetertraject is dan ook niet kwantitatieve groei geweest.

benaderen en het zo gemakkelijker te maken lessen te werven.

De groei van het bestand hield gelijke tred met de toename

• Stappenplan om scholen te benaderen en contacten te

van het aantal activiteiten en materialen.

onderhouden; • Een presentatie met alle lesmaterialen;

Scholenwerkgroepen in het land gaven aan soms wel

• Een voorbeeldbrief om aan scholen te zenden;

gericht te willen werven naar nieuwe collega’s. Zij hadden

• Een filmpje met educatie-mogelijkheden om aan

behoefte aan wervingsmateriaal om aan nieuwe collega’s te

docenten te tonen.

komen. Hiervoor is er een speciale poster ontwikkeld.

Conferentie de Mensenrechtenmarkt 2013

In de toekomst zal er echter meer aandacht moeten

Dit blijkt echter niet genoeg te zijn. Gastdocenten geven

komen voor gerichte werving van gastdocenten vanuit

zelf aan moeite te hebben met het opbouwen van een

het Amnesty-Secretariaat. Amnesty heeft grote ambities

scholennetwerk.19

wat betreft de groei van het aantal bereikte leerlingen en hiervoor zijn meer gastlessen nodig. Met de toename van het aantal gastlesverzoeken zullen gastdocenten, die nu al in het bestand staan, actiever worden, maar zal het ook steeds moeilijker worden om met dit bestaande bestand aan alle verzoeken te kunnen voldoen. In de zuidelijke en noordelijke provincies zijn er bijvoorbeeld relatief minder gastdocenten. Het is zaak de werving voor gastlessen tegelijk op te laten gaan met de werving voor gastdocenten.

19 Contact! (2015) en Enquête scholenwerk (2014).

16

Sterk Scholenwerk CONCLUSIE Er zijn de afgelopen vijf jaar verschillende activiteiten ontplooid en materialen ontwikkeld om de vier pijlers van het scholenwerk te versterken. De trainingen mensenrechteneducatie en training opbouw scholennetwerk zijn opgezet. De conferentie mensenrechteneducatie is een jaarlijkse traditie geworden. De online course biedt inhoudelijke kennis over mensenrechten. Echter, nog niet iedereen is getraind. Ook lijkt niet elke gastdocent op de hoogte van de training opbouw scholennetwerk, terwijl hier wel grote behoefte aan is (zie volgend hoofdstuk). De bestaande trainingen bieden wel een goede basis om verder te werken aan workshops om andere vaardigheden en kennis op het gebied van mensenrechteneducatie op te doen. De coördinatie van gastlesverzoeken is gecentraliseerd en de procedure om de juiste gastdocent voor de juiste school te vinden is door de tijd heen aangescherpt en verfijnd. Tijd om gastlessen te promoten onder alle scholen in Nederland. Hoe meer gastlesverzoeken, hoe meer leerlingen in aanraking komen met mensenrechten. Ook is het dan minder noodzakelijk voor gastdocenten om zelf scholen te benaderen. Wel moet er in dat geval meer aandacht komen voor gerichte werving naar gastdocenten.

De monitoring van de kwaliteit en het zorgvuldig afhandelen van gastlessen blijft van groot belang. Dit zijn arbeidsintensieve taken, maar juist door maatwerk en kwaliteit te leveren én snel en adequaat te reageren, zullen scholen meer en meer bij Amnesty aankloppen voor lessen. De nieuwsbrief en website zijn door de jaren heen verbeterd en worden goed gelezen. Ook is er steeds meer plaats gekomen voor nieuws van gastdocenten uit de regio op de website. De jaarlijkse enquête scholenwerk geeft veel input voor nieuwe beleidsontwikkeling, maar de communicatie blijft zo wel statisch en de uitwisseling tussen gastdocenten onderling blijft via deze communicatiemiddelen beperkt. Het gastdocentschap blijft onverminderd populair. Zonder dat er aan veel structurele werving wordt gedaan, blijven nieuwe geïnteresseerden zich aanmelden voor trainingen. Maar het gastdocentschap vergt ook investeringen. Het volgen van enkel de tweedaagse training is vaak niet genoeg om aan de slag te gaan en het meelopen met een ervaren gastdocent – hoe nuttig ook – is vaak niet voldoende om actief te blijven. Het is een uitdaging voor Educatie om gastdocenten blijvend te activeren. Ook tools voor gerichte werving zijn nodig om in het hele land verzoeken voor gastlessen te voldoen en scholengroepen te helpen om te zorgen voor nieuwe aanwas. In het volgende hoofdstuk is te lezen wat gastdocenten vinden van hun vrijwilligerswerk en de ondersteuning die Educatie biedt bij hun belangrijke taak.

17

Sterk Scholenwerk scholenwerk

STERK VOORBEELD

LIESBETH MULDER Leeftijd

75

Hoe lang coördinator van de scholengroep? 6 jaar Woonplaats

Voorschoten

Achtergrond

Pianolerares en actief binnen het Humanistisch Verbond, nu met pensioen

Liesbeth Mulder, tweede van links

Hoe ging dat opzetten van het scholenwerk in Voorschoten in zijn werk?

Wat wilt u bereiken met een gastles?

Ik heb eerst een startnotitie gemaakt en gekeken of er voldoende

zich realiseren dat het niet vanzelfsprekend is dat je allemaal hebt wat

vrijwilligers waren. Binnen de Amnesty-groep van Voorschoten was er

zij hebben. Dat je gewoon naar school kunt, dat je ouders genoeg geld

meteen al een aantal mensen die graag als gastdocent wilde werken.

verdienen om kleren voor je te kopen, dat je mag sporten en dat je van je

Daarna heb ik alle scholen in de buurt aangeschreven en kennis gemaakt.

ouders een goede opvoeding krijgt. Als dat blijft hangen dan ben ik al heel

Onze ervaring is dat de persoonlijke contacten met de scholen het

blij. Maar ik hoop natuurlijk dat ze zich uiteindelijk op latere leeftijd ook

belangrijkst zijn. Daardoor ontstaat er een band. Aan het begin van het

gaan inzetten voor mensen die die dingen niet hebben.

Het allerbelangrijkste is dat er bewustwording ontstaat. Dat kinderen

schooljaar bellen we of we ook dat jaar weer mogen komen en daar wordt bijna altijd positief op gereageerd.

Wat zijn leuke reacties van leerlingen die u heeft gehad naar aanleiding van een gastles?

Is het voor een gastdocent belangrijk om ervaring in het onderwijs te hebben?

Van de week kwam er een jongetje collecteren met zijn moeder. Ik deed

Niet per se. Het belangrijkste is dat je affiniteit hebt met de leeftijdsgroep.

ons lesgegeven!’ Of dat je bij de Albert Heijn kinderen tegenkomt die je

Je moet wel een bepaald soort attitude hebben. Je moet niet alleen maar

herkennen, omdat je een Amnesty-les hebt gegeven. Dat ze dat nog weten

je verhaal vertellen, maar ook de interactie met leerlingen opzoeken.

is ontzettend leuk.

de deur open en toen zei hij: ‘Hé, bent u niet van Amnesty? Ja, u heeft bij

Daarnaast is het van belang dat je affiniteit met Amnesty hebt en je je realiseert dat je daar namens Amnesty staat.

Wat maakt een gastles tot een geslaagde les? Als ik de kinderen aan het praten krijg en er een discussie ontstaat. Ook

Wat voor lesmateriaal gebruikt u?

als er veel kinderen zijn waarvan ik zie dat ze met heel veel plezier bezig

In het begin hebben we zelf de lessen gemaakt. Nu worden er vanuit de

zijn en met vragen komen als ik rondloop. Een les is geslaagd als je ziet

afdeling Educatie van Amnesty prachtige lespakketten ter beschikking

dat er iets binnen is gekomen bij de kinderen. Wat ik ook heel belangrijk

gesteld. De scholen zijn er ook razend enthousiast over. Het is wel vaak

vind is of je ziet dat de kinderen respectvol naar elkaar toe zijn. Over het

te veel om het hele lespakket in één les te doen. Maar de meeste scholen

algemeen gaat dat wel goed. Maar als dat niet zo is dan stel ik dat aan de

vinden dan nog wel ergens ruimte op een ander moment en dan maken ze

orde door ze te bevragen: ‘Zie je wat je doet?’ Niet door te oordelen, maar

het zelf af.

door een spiegel voor te houden.

18

Sterk Scholenwerk scholenwerk

STERK VOORBEELD

ROEL WASTERVAL Leeftijd

88

Hoe lang gastdocent? 17 jaar Woonplaats

Hoek (Zeeuws-Vlaanderen)

Achtergrond

jeugdwerker, directeur vormingscentrum, dominee,



nu met pensioen

Hoe bent u gestart met het scholenwerk?

Is er wel eens iets gebeurd wat u altijd zal bij blijven?

Ik ben begonnen om les te geven op basisscholen. Maar er zijn in onze

Ja, ik was op een basisschool en we hadden het over gevangenschap

regio zó veel scholen. ik zou er nooit aan toekomen die allemaal langs te

en wat dat inhoudt. Op een gegeven moment steekt er een jongetje,

gaan. Toen dacht ik: ‘Misschien moet ik maar eens de middelbare scholen

Niek heette hij, zijn vinger op en zegt: ‘Mijn vader kan geen zwembroek

proberen’. Daar zijn er vier van in de regio. Voordat ik deze scholen had

aan.’ Niemand snapte wat hij daarmee bedoelde. Ook de juf had geen

aangeschreven, kreeg ik een verzoek van een mevrouw van het Reynaert

idee wat er aan de hand was. Het was heel stil, iedereen had door dat

College in Hulst om daar gastlessen te geven. Dat ben ik gaan doen. De

het een ernstige mededeling was. Ik vroeg hem of hij misschien wilde

manier waarop het ging, hoe ik ontvangen werd en hoe ze het regelden

uitleggen wat hij bedoelde. ‘Ik kom uit Roemenië,’ zei hij, ‘en mijn

vond ik heel prettig. Ik kom nu al tien jaar op deze school.

vader is daar gevangengenomen.’ ‘Ze hebben op zijn lijf meer dan 200 sigaretten uitgedrukt. Hij zit dus onder de littekens en daarom doet hij

Wordt u behalve voor de reguliere gastlessen ook wel eens voor andere projecten gevraagd?

geen zwembroek aan.’ Ik was er ondersteboven van en de juf nog meer,

Naast de vier middelbare scholen hier in de regio is er ook een MBO. Op een

was geweest. En dan bij zo’n vreemde meneer, die in een dorp komt waar

gegeven moment werd daar besloten dat het vak maatschappijleer niet meer

hij nooit geweest was, op een school waar hij nooit van gehoord had, juist

een uur per week gegeven werd, maar dat er twee keer per jaar een hele dag

daar vertelt hij dat.

omdat ze die jongen al drie jaar in de groep had en het nooit aan de orde

aandacht aan dit vak werd besteed. In het kader daarvan heb ik daar ook een paar keer gastlessen gegeven. Dat was leuk om te doen; de doelgroep

Welke boodschap wilt u de leerlingen graag meegeven?

bestond natuurlijk uit oudere jongens en meisjes. Alleen praat je dan voor

Discrimineer nooit!

zo’n 120 leerlingen. Je hebt daar niet het contact mee dat je in een klas hebt. Een klas is per definitie een groep waar een bepaalde sfeer heerst. Het is prettiger om in zo’n omgeving een gastles te geven.

19

Sterk Scholenwerk

HOOFDSTUK 3: GASTDOCENTEN ZOEKEN CONTACT!

BELONDERZOEK CONTACT! 2014-2015

De verkorte vragenlijst betrof voornamelijk de controle van gegevens voor ons bestand en een vraag over de training.

Om de mening van de gastdocenten over de stand van zaken van het scholenwerk te horen, hield Educatie in samenwerking met de eenheid Marktonderzoek een telefonische enquête onder alle 488 geregistreerde gastdocenten. Deze werd van oktober 2014 tot en met april 2015 uitgevoerd door vrijwillige medewerker Natalia Nazar. De resultaten geven ons veel nuttige informatie om het bestand van gastdocenten te updaten en ons educatiebeleid verder aan te kunnen scherpen. Een opvallende uitkomst? Gastdocenten willen meer onderling contact!

Vragenlijst  Tijdens het telefonische interview vroegen we naar verschillende aspecten van het scholenwerk. De belangrijkste vragen die we gastdocenten hebben voorgelegd betroffen de mate van tevredenheid

Dit versnelde de procedure aanzienlijk. Ondanks deze efficiëntieslag is het niet gelukt om alle geregistreerde gastdocenten telefonisch te spreken te krijgen. Omwille van de tijd belde Natalia drie keer op verschillende dagen en tijdstippen en als zij de gastdocent dan nog niet had gesproken, staakte zij haar pogingen.

Respons 59% Dit resulteerde in de volgende responscijfers: Van de 488 gastdocenten heeft Natalia er in totaal 289 gesproken (respons 59%). Uitgebreide vragenlijst

154

Verkorte vragenlijst

135

Totaal gesproken

289

3 x gebeld maar, niet bereikt

199

over wat Educatie te bieden heeft, de training mensenrechteneducatie en de motivatie voor het scholenwerk. Elk interview werd voorafgegaan met een controle van de gegevens om te zien of ons bestand klopt.

Werkwijze  Bijna vijfhonderd gastdocenten bellen met een uitgebreide vragenlijst bleek een ambitieuze klus, die meer tijd in beslag nam dan we van te voren voorzien hadden. Door de reorganisatie kwam de ondersteuning van Marktonderzoek te vervallen, wat de voortgang van het onderzoek bemoeilijkte. Er werd besloten verder te werken met een verkorte vragenlijst.

Natalia aan het werk

20

Sterk Scholenwerk Voornaamste redenen om niet de training te willen volgen

Resultaten

waren:

Update bestand gastdocenten Van de 488 geregistreerde gastdocenten gaven 56 respondenten aan uit het bestand verwijderd te willen worden. Zij waren al een tijdje geen gastdocent meer of hadden recentelijk besloten te stoppen. Een interessante uitkomst: 16 van de gestopte gastdocenten gaven aan dat zij ermee ophielden omdat ze er alleen voorstonden en graag aansluiting hadden willen hebben met andere gastdocenten. Omdat er door de voorjaarstrainingen weer nieuwe gastdocenten bij gekomen zijn, blijft het huidige bestand van gastdocenten nagenoeg gelijk in aantal.

• Het verplichte karakter staat tegen (2x genoemd). • De gastdocent voelt zich te oud en is van plan te stoppen (2x genoemd). • De gastdocent doet het werk al lang en vindt het niet nodig (5x genoemd). • Geen tijd (1x genoemd). • De gastdocent werkt of heeft gewerkt als docent en vindt de training niet nuttig (10x). Van deze 23 gastdocenten heeft inmiddels 1 persoon wel deelgenomen aan de training van voorjaar 2015. Met certificaat

Daarnaast heeft Natalia e-mailadressen en andere gegevens gecorrigeerd en aangevuld zodat wij gastdocenten beter kunnen bereiken. We hadden ook nog niet de beschikking over alle geboortedata. Natalia heeft er veel kunnen aanvullen, waardoor we een nog betrouwbaarder overzicht van de leeftijdsverdeling kunnen maken.

8% van de respondenten vond de training niet goed aansluiten op wensen en behoeften. De rest van de respondenten (92%) vond de training goed tot redelijk goed aansluiten. Enkele reactie uit de gesprekken van het onderzoek met betrekking tot de training: • ‘Ik had verwacht dat de training heel theoretisch zou zijn, maar het was juist erg praktisch met concrete tips

De trainingen mensenrechteneducatie Van de 289 gastdocenten die Natalia gesproken had, was het merendeel al in bezit van een certificaat. Dat wil zeggen dat zij de training mensenrechteneducatie al gevolgd hadden. Aan hen werd gevraagd of de training aansloot op hun behoeften en naar eventuele suggesties ter verbetering. De respondenten zonder certificaat werd gevraagd of zij van plan waren de training in de toekomst te volgen en zo nee, waarom niet.

en ideeën over hoe je met het materiaal om moet gaan.’ • ‘De training had van mij wat meer vaart mogen hebben. Ik vond dag twee het nuttigst.’ • ‘Ik had meer over Amnesty willen weten.’ • ‘Ik sta al jaren zelf voor de klas, maar de training vond ik heel leuk. Je leert nieuwe mensen kennen, deelt ideeën en leert ook meer over Amnesty.’ • ‘Ik ben zelf docent Engels geweest en ik zou het leuk vinden als er wat meer Engels materiaal zou komen. De training was geweldig, ik heb zowel de netwerktraining

Respondenten met certificaat

178

Respondenten zonder certificaat

111

Niet bereikt na 3x bellen met certificaat

118

Niet bereikt na 3x zonder certificaat

81

als de tweedaagse gedaan.’

Zonder certificaat Van de 192 gastdocenten zonder certificaat heeft Natalia er 111 telefonisch kunnen interviewen. Uiteindelijk gaven 23 gastdocenten aan niet van plan te zijn de training in de toekomst te volgen. De overgrote meerderheid gaf aan de training wel te willen volgen. Ook zijn er vrijwilligers die de training niet zullen volgen omdat zij niet voor de klas staan, maar andere taken hebben, zoals het coördineren van de groep of het informeren van

Natalia

docenten over Amnesty’s lesmateriaal.

21

Sterk Scholenwerk Tevredenheid over ondersteuning door Educatie We kunnen concluderen dat gastdocenten over het algemeen tevreden zijn over de ondersteuning door Educatie. Slechts 1% zei ontevreden te zijn. Natalia vroeg gastdocenten over welke zaken zij het meest tevreden zijn. Van de voorgecodeerde onderdelen werden de volgende zaken het meest genoemd: • Het materiaal (55%) • Het contact met Educatie (48%) • Nieuwsbrieven en de website (24%) • De training (12%) en de conferentie (7%) Het aanbieden van gastlesverzoeken werd slechts door 1% genoemd. Gastlesverzoeken worden nog te weinig aangeboden aan een grote groep, dus weinig gastdocenten kunnen hiervan profiteren. Zaken die spontaan werden genoemd betroffen vooral het materiaal en de snelle verzending ervan (‘het materiaal is aantrekkelijk. De kinderen vinden het leuk om te doen!’) en de netwerktraining (‘fijn dat er nu ook netwerktrainingen worden aangeboden’), hoewel deze training nog vrij onbekend blijkt te zijn.

Suggesties ter verbetering Gevraagd naar wat beter kan in de ondersteuning, zijn er vier categorieën aan te wijzen: • Het materiaal • Trainingen en cursussen • Werven van lessen • Samenwerking met anderen Materiaal Opmerkingen over het materiaal betroffen vooral de lengte en veelheid (8x genoemd). Gastdocenten geven aan het materiaal vaak niet in een lesuur te kunnen behandelen. Educatie ontwikkelt de materialen ook met het oog op gebruik door vakdocenten op scholen. Zij hebben vaak meer tijd ter beschikking en organiseren regelmatig projecten met het materiaal. Het is om deze reden dat het materiaal zo uitgebreid is. Ook vroeg een aantal gastdocenten om nieuw materiaal en materialen in het Engels. Wij zijn inderdaad van plan om in de toekomst Engels materiaal te ontwikkelen en gaan verder met het ontwikkelen van nieuwe materialen.

Trainingen en cursussen Er blijkt een grote behoefte te zijn om op allerlei vlakken meer kennis te vergaren en te werken aan vaardigheden, gezien het aantal opmerkingen hierover. • Zo is er behoefte aan workshops over de lesmaterialen (8x genoemd). Deze worden wel tijdens de jaarlijkse conferentie gegeven, maar dan kan slechts een beperkte groep gastdocenten deelnemen. • Er werd gevraagd om meer inhoudelijke training op het gebied van mensenrechten (5x genoemd). De online-cursus Inleiding Mensenrechten op leren.amnesty.nl moet deels in die behoefte voorzien, maar is of niet voldoende of nog niet voldoende bekend bij gastdocenten. • Er werd gevraagd om meer training over Amnesty als organisatie (5x genoemd). Men is blijkbaar onvoldoende bekend met de introductiecursus Actief in Amnesty. • Er is een grote behoefte aan een follow-up of terugkomdag na de trainingen mensenrechteneducatie. Nu is er wel de mogelijkheid tot meelopen met een ervaren gastdocent, maar daarna volgen er geen bijeenkomsten meer voortvloeiend uit de training. Cijfers hierover volgen verderop in dit hoofdstuk. Hulp bij werven gastlessen Het opbouwen van een scholennetwerk en gastlessen werven wordt door gastdocenten genoemd als het meest lastige aspect van hun werk (maar liefst 30% van de respondenten noemde dit). Het kost vaak veel geduld om bij de juiste enthousiaste docent uit te komen die gastlessen wil voor zijn of haar leerlingen. Gastdocenten geven aan dat het proces steeds moeilijker lijkt te worden. Als het netwerk er eenmaal is, wordt het makkelijker om jaarlijks een vast aantal lessen te kunnen geven, maar ook dan moeten contacten wel goed onderhouden worden. Verhuist een docent naar een andere school, dan valt direct het contact weg en kan een gastdocent weer opnieuw beginnen. Sinds 2011 komen gastlesverzoeken binnen bij Educatie en sinds kort bij het Servicecenter. Deze aanvragen zijn echter (nog) niet voldoende om alle getrainde gastdocenten van lessen te voorzien. Jammer voor gastdocenten die graag aan de slag willen, maar werven erg lastig vinden. De training opbouw scholennetwerk is er als hulpmiddel om te starten met het opbouwen van een netwerk. Deze training wordt gewaardeerd door de deelnemers, maar Natalia merkte dat veel gastdocenten nog onbekend blijken met deze training, terwijl deze wel in een behoefte voorziet.

22

Sterk Scholenwerk Enkele uitspraken hierover uit de gesprekken tijdens het

Van de 56 gestopte gastdocenten gaven 16 desgevraagd

onderzoek:

aan dat zij aansluiting bij een groep misten. Hadden zij

• ‘Contacten leggen met scholen is lastig! Maar ja, dat

dit wel gehad, dan waren zij er waarschijnlijk niet mee

hoort er wel bij.’

opgehouden.

• ‘Je krijgt weinig respons van scholen.’ • ‘Het kost veel tijd om contact te leggen met scholen.’

Meelopen met een ervaren gastdocent

• ‘Je moet heel erg achter mensen aan mailen om lessen

Het meelopen met een ervaren gastdocent wordt erg

te werven.’

gewaardeerd. Dit mag meer gepromoot worden volgens veel gastdocenten. Het maakt de aansluiting bij een groep

Zaken die ook als lastig werden aangemerkt waren

makkelijker en helpt bij het opstarten.

ongeïnteresseerde docenten of klassen (elk 4x genoemd) en zaken met betrekking tot de lespakketten (3x genoemd):

Bijeenkomsten ter inspiratie

• ‘Docenten die weglopen of huiswerk gaan nakijken.

Of het nou de conferentie is, terugkomendagen na de

Apeldoorn stuurt nu e-mails naar gastdocenten om te

training, intervisiedagen of bijeenkomsten die lijken op

vragen of ze actief meedoen.’

een Amnesty-Regiodag, er zijn veel suggesties gedaan

• ‘Als je een klas hebt waar je veel moeite voor moet doen om de aandacht te trekken. Als het dan wél lukt is het

om elkaar meer te treffen en op de een of andere wijze ervaringen met elkaar uit te wisselen.

extra leuk.’ • ‘Een zwijgzame klas die niet reageert.’

Het leukste van het werk?

• ‘Ik moet zo sjouwen, kan er niet meer digitaal?’

Gastdocenten noemen op deze vraag vooral het contact met kinderen en het inspireren en bewustmaken van kinderen

Samenwerking met anderen

op het gebied van mensen- en kinderrechten.

Niet voor niets heeft het belonderzoek de titel Contact! gekregen. De behoefte om meer samen te werken, uit

Enkele uitspaken die gedaan zijn door respondenten tijdens

te wisselen en inspiratie bij collega-gastdocenten op te

het onderzoek:

doen, werd veel spontaan genoemd. Het werken met

• ‘Het is fantastisch om kinderen iets nieuws te leren.

andere gastdocenten levert ook meer lessen op, zo laten ook de resultaten van de enquête scholenwerk21 zien. Dus samenwerking loont op meerdere vlakken.

Veel hebben echt nog nooit gehoord van kinderrechten.’ • ‘Het is geweldig om kinderen tijdens de les te zien veranderen. Je ziet het gewoon gebeuren.’ • ‘Het enthousiasme van kinderen! Ze doen altijd heel

Maar liefst 73 keer, en dat is door bijna de helft van de 154 respondenten, wordt de behoefte aan meer contact spontaan genoemd. Het gaat dan onder meer over de volgende aspecten:

actief mee.’ • ‘De interactie met kinderen is leuk. Je kunt ze vertellen dat het niet over zeehondjes gaat.’ • ‘Kinderen inspireren en erop wijzen hoe vrij ons land is!’ • ‘Heel leuk als het lukt om lessen te laten aansluiten bij

Werken in een groep

de interesse van leerlingen.’

De samenwerking in een groep wordt enorm gewaardeerd. Het gaat dan niet per se over aansluiting bij een officiële Amnesty-groep. Dit kan ook een informeel samenwerkingsverband zijn. Gastdocenten die al in een groep werken, spreken hier hun voldoening over uit en verzochten Educatie regelmatig tijdens de telefonische enquête om contactgegevens van nieuw getrainde gastdocenten om aan hun groep toe te kunnen voegen.

VERVOLGTRAJECT CONTACT! We hebben inmiddels conform de afspraken met het MT de gastdocenten die zeiden geen training te willen volgen een brief gestuurd met een uitnodiging zich toch in te schrijven voor het voorjaar 2015.22 Tijdens de training wordt er niet alleen aandacht besteed aan nieuwe kennis en vaardigheden, maar kunnen deze ervaren gastdocenten ook hun kennis en ervaring dele met startende gastdocenten. Inmiddels heeft één persoon gehoor gegeven aan deze oproep.

21 Enquête scholenwerk (2014)

22 MT-besluit, Uitvoering laatste deel professionalisering scholenwerk (juli 2014).

23

Sterk Scholenwerk Natalia heeft, zoals eerder vermeld, niet het hele

In het najaar zullen wij toch nog een poging wagen om ook

gastdocentenbestand telefonisch weten te bereiken.

de non-respondenten te bereiken met een korte vragenlijst.

Omdat het van het grootste belang is om onze database

Om alle gastdocenten goed van dienst te kunnen zijn, is het

up-to-date te hebben, proberen wij na de zomer toch deze

immers van belang dat de database is bijgewerkt.

199 personen te spreken met een verkorte vragenlijst om gegevens te checken en om enkele vragen over de training

De resultaten betreffende de tevredenheid over de onder-

te stellen.

steuning komen in grote lijnen overeen met de resultaten van de online-enquêtes scholenwerk. Men is over het alge-

CONCLUSIE Hoewel de uitvoering van het belonderzoek Contact! meer tijd vergde dan we aanvankelijk hadden gedacht en we helaas niet alle gastdocenten hebben kunnen spreken, leverden de interviews wel een schat aan informatie op. Het bijwerken van de database was enorm nuttig. Het is belangrijk om te weten wie onze geregistreerde gastdocenten zijn, onder meer om iedereen op de hoogte te houden van de laatste ontwikkelingen op mensenrechteneducatie-gebied. Verder bleken de trainingen over het algemeen goed aan te sluiten op de wensen en behoeften. Het merendeel van

meen erg te spreken over de ondersteuning. In de enquête scholenwerk van 2014 krijgt Educatie een 7,5. Suggesties ter verbetering komen in grote lijnen overeen met eerder onderzoek.23 Deze suggesties betreffen vooral het uitbreiden van scholings- en trainingsmogelijkheden; hulp met het werven van gastlessen en het opbouwen van een scholennetwerk en het faciliteren van meer onderling contact. In het afsluitende hoofdstuk valt te lezen welke activiteiten Educatie gepland heeft om aan behoeften en wensen te voldoen om ambities in de toekomst waar te kunnen maken.

de groep die de training nog niet gevolgd heeft, is van plan dat binnenkort te doen. Ruim 20 gastdocenten zeiden de training niet te willen volgen.

23 Enquête scholenwerk (2011-2014)

24

Sterk Scholenwerk scholenwerk

STERK VOORBEELD

LENY GUBBI Leeftijd Hoe lang coördinator? Woonplaats Achtergrond

67 30 jaar IJsselstein Ambtelijk secretaris voor ondernemingsraden en personeelsadviseur, nu met pensioen

Hoe bent u erbij gekomen om lid te worden van Amnesty International en als gastdocent te gaan werken?

om af en toe wat humor in de les te gooien. Wees ontspannen. Laat ook je

Een kleine dertig jaar geleden hoorde ik voor het eerst van het bestaan

zelf vragen te stellen. Dat werkt allemaal.

interesse in de leerlingen blijken. En zorg dat je ze aan het denken zet door

van Amnesty. Ik dacht meteen: ‘Dit is een hele goede organisatie en daar wil ik me aan verbinden’. Vanwege de strijd voor de mensenrechten, maar

Welke reacties van leerlingen zijn u bijgebleven?

ook omdat het een neutrale organisatie is. Ik wilde niet kiezen voor een

Er is één voorval dat ik nooit zal vergeten. We waren op een school

bepaalde groep of richting. Amnesty is er juist voor iedereen van wie de

gevraagd in Utrecht en moesten een gastles geven voor zo’n honderd

mensenrechten worden geschonden. Dat sprak me ontzettend aan.

leerlingen. Met zijn vieren deden we dat voor groepjes van vijfentwintig leerlingen. Het ging allemaal prima. Na afloop liep ik naar mijn auto toe en

U loopt al lang mee als gastdocent. Is er veel veranderd in de loop van de tijd?

daar stonden een paar leerlingen. Een daarvan zei tegen mij terwijl hij zijn

In het begin gingen we vooral naar scholen in het voortgezet onderwijs

Dat is zo leuk, als je zulke reacties krijgt! Je krijgt dus echt wel nog eens

en werden we door de school gewoon ingepland. Dat is jaren zo gegaan,

wat terug. Dat je echt kunt merken dat ze geïnteresseerd zijn, soms zelfs

totdat de docenten die ons uitnodigden dat niet meer deden. Vanwege

bewogen door wat ze gezien en gehoord hebben. We hopen natuurlijk dat er

pensionering of om andere redenen. We hebben toen wel zelf het initiatief

ook wat van blijft hangen, want daar doe je het voor.

duim opstak: ‘Mevrouw, u gaat weer naar huis? Nou, goed gedaan hoor!’

genomen, maar het kost geweldig veel tijd om iemand te bereiken. En waar zo’n hele school druk mee bezig is. Dus ze zitten eigenlijk ook niet

Wat hoopt u dat de leerlingen met zich meenemen na een gastles?

zo te wachten op weer een goed doel. Daarom zijn we gaan kijken wat de

Dat er grondwaarden zijn die universeel zijn. Die universaliteit benadruk ik

basisscholen zouden willen en dat loopt goed. We hebben nu zo’n negen

ook altijd in een gastles. Dan zeg ik: ‘Universeel is natuurlijk een moeilijk

basisscholen waar we naartoe gaan om gastlessen te geven in groep 7 en

woord, wat is dat nou eigenlijk?’. Nou, dat is voor iedereen overal in de hele

8. Af en toe worden we nog wel eens uitgenodigd op middelbare scholen

wereld hetzelfde. Dus iedereen heeft dezelfde rechten overal in de wereld.

als ze iets speciaals organiseren.

Ook kinderen. Dat zegt iets over onze beschaving. Ik hoop dat de leerlingen

de scholen zijn ook veranderd. Ze hebben vaak zelf ook goede doelen,

in hun eigen omgeving daar ook wat mee doen.

Heeft u tips voor aankomende gastdocenten die op de basisschool gaan lesgeven? Ten eerste moet je geen moeilijke woorden gebruiken. Het is ook belangrijk

25

Sterk Scholenwerk

HOOFDSTUK 4: KNELPUNTEN EN OPLOSSINGEN

Er is de afgelopen vijf jaar veel werk verricht om de vier

4. Werving en binding

geformuleerde pijlers van het scholenwerk te verstevigen en

De trainingen hebben een wervend effect gehad. Na

gastdocenten op die manier beter te kunnen ondersteunen

invoering hiervan steeg het gastdocentenbestand met

bij hun belangrijke taak in de klas.

honderd nieuwe vrijwilligers. Er is informatiemateriaal ontwikkeld voor geïnteresseerden en de trainingen werken

DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN OP EEN RIJTJE De belangrijkste ontwikkeling is kort samengevat de centralisatie van het scholenwerk om een kwaliteitsslag te kunnen maken. Zowel de inhoud als de organisatie van het scholenwerk is steeds meer op één plek komen te liggen: materialen, trainingen, coördinatie, werving en

als opstapje om vervolgens aan de slag te kunnen. Er is een toolkit ontwikkeld om scholen te kunnen benaderen met een voorbeeldbrief, presentatie, filmpje en een stappenplan van aanpak. De mogelijkheid om mee te lopen met een ervaren gastdocent wordt erg gewaardeerd en is een extra steuntje in de rug om te starten.

onderzoek werden opgepakt door Educatie met de inzet om activiteiten en diensten aan te bieden die elkaar versterken

ACTIVITEITEN VOOR DE TOEKOMST

en de kwaliteit van het scholenwerk op alle vlakken ten

Bovenstaande activiteiten worden in de toekomst

goede doet komen.

gecontinueerd en, waar nodig, verbeterd. Uit de enquêtes scholenwerk en het belonderzoek Contact! kwamen

1. Trainingen

duidelijke wensen en knelpunten naar voren waar we de

Er zijn trainingen mensenrechteneducatie en de training

komende tijd aan zullen werken.

opbouw scholennetwerk ontwikkeld; er is een online course Inleiding Mensenrechten gemaakt om meer

1. Trainingen

inhoudelijke voeding te geven. De jaarlijkse conferentie

Gastdocenten zeggen behoefte te hebben aan meer training

mensenrechteneducatie wordt goed bezocht en goed

en scholing, onder meer over het lesmateriaal, over men-

gewaardeerd.

senrechten, over het werven van scholen en over Amnesty.

2. Coördinatie van gastlesverzoeken

Geplande activiteiten voor 2015-2016:

Het coördinatieproces om gastlesverzoeken uit te zetten is

• Trainingen voor gastdocenten over het nieuwe

gecentraliseerd. De monitoring van kwaliteit wordt middels

workshopmateriaal voor het MBO Een kwestie van

evaluatieformulieren goed bijgehouden en gastdocenten

kleur?

ontvangen regelmatig een gastlesverzoek vanuit het Amnesty-Secretariaat.

• Aanpassing en uitbreiding van de online cursus Inleiding Mensenrechten. • De ontwikkeling van een online cursus over de

3. Communicatie De communicatiemiddelen zijn verbeterd. De website

organisatie Amnesty. • Het promoten van de training opbouw netwerk.

is uitgebreid met informatie en nieuws voor en door gastdocenten. Bestellen kan via de website en de educatie-

2. Coördinatie gastlesverzoeken

servicebalie wordt het grootste deel van de week bemand

Scholen weten de weg naar Amnesty steeds beter te

door medewerkers met kennis van zaken. De nieuwsbrief

vinden, maar het aantal gastlesverzoeken zou veel

verschijnt afwisselend digitaal en op papier om een

groter kunnen zijn. Met een uitbreiding van het aantal

zo groot mogelijke doelgroep te bereiken. De jaarlijkse

gastlesverzoeken worden er twee vliegen in één klap

online-enquête scholenwerk geeft Educatie inzicht in de

geslagen: gastdocenten hoeven zelf minder aan werving

hoeveelheid activiteiten van gastdocenten en input over

te doen en er worden meer leerlingen bereikt met lessen

mogelijke verbeteringen om haar beleid aan te scherpen.

mensenrechteneducatie. Het is hierbij wel zaak dat de

26

Sterk Scholenwerk werving voor gastdocenten gelijke tred houdt met het aantal gastlessen.

• Een plek op de website www.amnestyopschool.nl voor vacatures en annonces van gastdocenten om nieuwe collega’s te kunnen werven.

Geplande activiteiten voor 2015-2016 • Actieve promotie van gastlessen via docentendagen, websites als Gast in de klas en de Amnesty educatienieuwsbrief voor docenten basisonderwijs en voortgezet onderwijs. • Het ontwikkelen van een gadget/visitekaartje voor gastdocenten om in docentenkamers achter te laten en zo gastlessen te kunnen promoten.

• In kaart brengen van lacunes in het gastdocentenbestand om gericht te werven om aan gastlesverzoeken te kunnen voldoen. • Het nabellen van getrainde gastdocenten na een half jaar om poolshoogte te nemen wat betreft hun activiteiten, wensen en behoeften. • Het in kaart brengen van specialisaties van gastdocenten en het bijhouden van een gastdocentenvolgsysteem om beter zicht te krijgen op

3. Communicatie

wensen en behoeften. Dit kan deels via een nieuwe

De communicatiemiddelen die nu ter beschikking staan

CRM-systeem (database) dat over een aantal maanden

van en voor het scholenwerk zijn adequaat om informatie

zal worden ingevoerd, Salesforce.

te zenden en te ontvangen, maar zijn niet interactief. De behoefte aan regelmatige face-to-face communicatie tussen gastdocenten onderling is groot en helpt daarbij om nieuwe gastdocenten te binden en te activeren. Geplande activiteiten voor 2015-2016 • Het ontwikkelen van een kaart van Nederland met een overzicht van alle gastdocenten voor de website www.amnestyopschool.nl. • Het opzetten van een online-platform via sociale media. • De organiseren van terugkomdagen na de trainingen. • Het aanbieden van bijeenkomsten voor intervisie en supervisie door onze trainerspool.

4. Werving en binding Geïnteresseerden in het scholenwerk starten vaak erg

CONCLUSIE Er is veel gebeurd de afgelopen jaren, maar op sommige vlakken zijn nog niet alle knelpunten opgelost. Er is nog volop werk om toekomstige ambities waar te kunnen maken. De trainingsmogelijkheden kunnen worden uitgebreid, het aantal gastlesverzoeken kan groeien en er kan meer gedaan worden om interactieve en face-to-face communicatie mogelijk te maken tussen gastdocenten. Dit draagt bij aan een grotere binding aan het scholenwerk en er zal tevens een wervende werking van uit gaan. Om die werving en binding verder te versterken is het zaak startende gastdocenten nog beter te begeleiden en goed in beeld te hebben wat de specialisaties, wensen en behoeften zijn van gastdocenten.

enthousiast, maar blijven gemiddeld vier jaar actief. Zij haken af omdat werven van lessen te lastig blijkt of omdat zij geen aansluiting vinden bij een groep. Zonde, want de meeste gastdocenten vinden hun werk enorm leuk en inspirerend. Een aantal van bovenstaande verbeteringen moet het voor gastdocenten al makkelijk maken om aan de slag te gaan en aan de slag te blijven. Meer gastlesverzoeken betekent minder zelf hoeven werven. Het meer faciliteren van onderling contact via yammer.nl en terugkomdagen, betekent meer ondersteuning en aanmoediging van collega-gastdocenten. Andere activiteiten die Educatie van plan is te ontplooien staan hieronder. Geplande activiteiten voor 2015-2016 • Alle gastdocenten de kans geven om een gastlesverzoek op te kunnen pakken. • Uitbreiding van de toolkit Scholenwerk met een profiel van gastdocenten en een persbericht voor vacaturebanken en lokale krantjes om nieuwe collega’s te werven.

27

Sterk Scholenwerk scholenwerk

STERK VOORBEELD

LENY VAN DEN BELT Leeftijd Hoe lang gastdocent? Woonplaats Achtergrond

73 15 jaar Apeldoorn leerkracht, nu met pensioen

Leny (eerste van links) tijdens de training mensenrechteneducatie in Deventer, 2011

Hoe bent u bij Amnesty International betrokken geraakt?

kan met z’n zessen. We volgen altijd de actie die Amnesty landelijk voert

Ik ben al heel lang bekend met Amnesty. De Amnesty-werkgroep in Apeldoorn

voor 10 december. Ik maak daarvoor een opzet voor elke gastdocent. We

organiseerde in de jaren negentig een grote schrijfmarathon en daar heb

hebben een afspraak met de scholen dat we mogen inbreken in de lessen;

ik toen aan meegedaan. Sindsdien ben ik brieven blijven schrijven voor

dat weten alle docenten. We breken bijvoorbeeld midden in de Engelse

politieke gevangenen. Toen ik stopte met werken was ik op zoek naar nieuwe

les in en hebben een kwartier de tijd om te vertellen over Amnesty en de

dingen om te doen. Ik zag in die tijd een oproep om gastdocent in het basis-

mensen voor wie op dat moment actie wordt gevoerd. Daarna gaan de

onderwijs te worden en toen dacht ik: ‘Oh, dat is echt iets voor mij, dat wil ik

petitielijsten rond en gaan we naar de volgende klas. Dat zijn kickdagen!

gaan doen!’ Mensenrechten zijn immers zo vreselijk belangrijk en ik ben zelf docent in het voortgezet onderwijs geweest. Ik dacht: ‘Groep 8, dat wordt een

Wat is de opzet van uw gastlessen?

eitje.’ En zo ben ik in het scholenwerk gerold.

Ik begin de les met het aansteken van de Amnestykaars met de spreuk: ‘Het is beter een kaars aan te steken, dan de duisternis te vervloeken.’

U maakt als gastdocent deel uit van een scholengroep. Kunt u daar wat meer over vertellen?

Deze kaars staat in een standaard die speciaal voor de scholengroep

Voorheen zaten er zes vrijwilligers in onze scholengroep, nu zijn we met

International door Peter Benenson. Daarbij maak ik ook duidelijk dat het

z’n vijven. We hebben een lijst met 68 basisscholen. Na de zomervakantie

bij mensenrechten niet alleen om vrijheid van meningsuiting draait, maar

komen we bij elkaar om bij te praten en al die scholen onder elkaar

ook of je naar school mag. Ik begin dichtbij en dan breid ik het uit naar

te verdelen. Elke vrijwilliger belt vervolgens zijn eigen scholen om een

de grote wereld. Dit jaar hebben we het Kinderrechtenpaspoort gebruikt,

afspraak te maken. In september vergaderen we nog een keer om te

één van de lesmaterialen van de afdeling Educatie. Een ander jaar

bespreken hoe we het dat jaar gaan doen. We maken dan met elkaar een

krijgen de leerlingen een groepsopdracht, die vervolgens klassikaal wordt

les op basis van het materiaal van de afdeling Educatie van Amnesty.

besproken. Daarnaast vind ik het belangrijk dat de leerlingen iets dóen

Vervolgens gaat iedereen zelf op zijn eigen scholen aan de slag. Maar

voor gewetensgevangenen. Volwassenen kunnen een brief schrijven naar

tussendoor kunnen we altijd een beroep doen op elkaar.

autoriteiten, jonge mensen kunnen een kaart maken. Ik gebruik daarvoor

Apeldoorn is gemaakt. Dan vertel ik kort over de oprichting van Amnesty

de groetenkaarten, waar ze prachtige tekeningen op maken. De docent

Doen jullie naast het geven van gastlessen ook nog andere projecten?

doet uiteindelijk al die kaarten op de post. Aan het eind van de les krijgt

In december hebben we altijd een grote bliksemactie op vier middelbare

bij het lespakket dat we voor die gastles gebruikt hebben. De leerlingen

scholen in het kader van de ‘Dag van de rechten van de mens’ op 10

geven we een ballpoint met het logo van Amnesty met het advies eens op

december. We komen dan op vier ochtenden langs bij deze scholen, als het

de website te gaan kijken.

de leraar van ons altijd een cadeautje, bijvoorbeeld het boekje dat hoort

28

Sterk Scholenwerk

CONCLUSIE

Het moge duidelijk zijn. De afgelopen vijf jaar is er een

Om dit bereiken zijn er meer lessen en meer zelfverzekerde,

grote slag gemaakt: het aantal bereikte leerlingen is

goed getrainde en enthousiaste gastdocenten nodig die voor

toegenomen, gastlessen worden goed beoordeeld door

circa vijf jaar bereid zijn te investeren in zichzelf, in elkaar

docenten en het aantal gastdocenten is toegenomen. We

en natuurlijk in leerlingen.

hebben met zijn allen hard gewerkt om het scholenwerk te verbeteren en dat heeft zichtbaar zin gehad. Maar we

Bovenstaande activiteiten moeten daar aan bijdragen

kunnen niet stilzitten.

en werken complementair: meer gastlesverzoeken betekenen voor gastdocenten minder zelf lessen werven en

Gastdocenten bereiken zoals eerder vermeld per jaar circa

waarschijnlijk ook langer actief zijn. Meer training betekent

60.000 leerlingen en geven circa 2000 lessen. Zij zijn en

meer mensen ontmoeten en meer ervaringen uitwisselen.

blijven een onmisbaar voor het scholenwerk en onmisbaar

Meer samenwerking betekent makkelijker taken verdelen.

om ambities voor de toekomst te halen. Elke leerling moet in zijn of haar leven een Amnesty-les gehad hebben. Dat

Wij hopen u over vijf jaar weer een rapport te kunnen

betekent dat er 200.000 leerlingen per jaar bereikt moeten

presenteren met de mededeling dat ons streven om

worden met lessen. Dat is nu in totaal, met alle activiteiten

200.000 leerlingen per jaar bereikt is en mede te danken

die Educatie voor leerlingen, gastdocenten en docenten

is aan een grote groep enthousiaste en geïnspireerde

ontplooit, circa 100.000.

gastdocenten.

Hoewel steeds meer docenten de weg naar Amnesty’s educatiematerialen weten te vinden, nemen gastdocenten nog steeds meer dan de helft van het aantal bereikte leerlingen voor hun rekening. Aandacht, inzet en investering van Amnesty voor het scholenwerk, blijft daarom ook de komende jaren van groot belang. De gevraagde groei kan zonder gastdocenten niet bereikt worden.

29

Sterk Scholenwerk

BRONNEN

Onderzoek onder gastdocenten • Albert Biesheuvel, Profiel scholenwerkers (2010, 2012 en 2015). • Anne de Lange, Atlas scholenwerk (Amsterdam 2014). • Hannah Muis, Interviews met Roel Wasterval, Luuk Karsten, Liesbeth Mulder, Leny van den Belt en Leny Gubbi (2013). • Natalia Nazar, Yvette Teeboom en Juke Fluitsma, Contact! telefonisch onderzoek (Amsterdam 2015). • Yvette Teeboom en Juke Fluitsma, Enquête scholenwerk (Amsterdam 2010-2014).

Evaluatierapporten • Juke Fluitsma, Evaluatierapporten trainingen mensenrechteneducatie, scholenbezoek en opbouw scholennetwerk (2011-2015). • Maaike Neys en Kirsja Oudshoorn, Evaluatierapporten gastlescoördinatie (2011-2015). • Maaike Neys, Jorg Damen, Charlie-Ann Pol, Juke Fluitsma, Evaluatierapporten conferentie mensenrechteneducatie (2010-2014).

Beleid • ICM circular 25, Human Rights Education (Mexico 2005). • Strategisch beleidsplan Agenda ’10-’16. • Juke Fluitsma, Verbeterplan scholenwerk (Amsterdam 2010). • MT-besluit Verbetertraject scholenwerk (juni 2010). • MT-besluit, aanvullende procedure voor Training Mensenrechteneducatie (april 2012). • MT-besluit Uitvoering laatste deel professionalisering scholenwerk (juli 2014). • Reorganisatieplan, Amnesty Nederland (juli 2014).

Andere bronnen • Nieuwsbrieven Educatie (2009-2015). • Q&A Trainingen (2009). • Verslagen lesbezoek (2009-2012). • Verslag bijeenkomst coördinatoren scholenwerk (14 november 2009). • Verslagen Adviesgroep Scholenwerk (2010).

30

Sterk Scholenwerk

31