Stec Groep aan Gemeente Hengelo

"GEZONDHEIDSPARK HENGELO": ZORG, WELZIJN EN PLEZIER IN EEN GROENE AMBIANCE ADVIES INZAKE RUIMTELIJKE ONDERBOUWING

Stec Groep aan Gemeente Hengelo Stec Groep B.V. Carien Arendz en Frans Wittenberg December 2007

INHOUDSOPGAVE 1.

INLEIDING 1.1 Uw situatie 1.2 Onze aanpak 1.3 Leeswijzer

2 2 3 4

2.

ONZE ADVIEZEN 2.1 Advies 1. Speel in op kansrijke doelgroepen cure, care, wonen en leisure 2.2 Advies 2. Zet in op een publieksgericht park voor (woon)zorg en plezier in een groene ambiance 2.3 Advies 3. Richt het park publieksgericht in

5 5 9 17

BIJLAGE A: HUIDIG LOCATIEPROFIEL EN –BEOORDELING

20

BIJLAGE B: ZORGECONOMIE

22

BIJLAGE C: REFERENTIEPROJECTEN

33

BIJLAGE D: GEÏNTERVIEWDE PERSONEN

45

"Gezondheidspark Hengelo": zorg, welzijn en plezier in een groene ambiance1 Stec Groep aan Gemeente Hengelo 07.011

1. INLEIDING In de inleiding van dit rapport gaan we achtereenvolgens in op uw situatie in paragraaf 1. Vervolgens leest u over onze aanpak in paragraaf 2. Tenslotte volgt in paragraaf 3 volgt de leeswijzer van dit rapport.

1.1 Uw situatie U bent bezig met de planvorming voor de verdere uitbouw van het Gezondheidspark Hengelo. Met het park heeft u grote ambities: het concept moet fraai ogen en het nodige toevoegen aan Hengelo en de regio. Er is al veel aandacht besteed aan de stedenbouwkundige plannen voor de invulling van het park. Ook bent u al bezig met het opstellen van het bestemmingsplan voor het gebied. In dit stadium heeft u vragen over de verdere invulling van het gezondheidspark, zoals: • Wat zijn aantrekkelijke doelgroepen voor het park? • Aan welke randvoorwaarden moet worden voldaan om deze doelgroepen op het Gezondheidspark aan te trekken? Kortom, u wilt weten wat u in de marktbenadering wel of niet moet doen voor een succesvol Gezondheidspark. Dit rapport gaat vooral in op de marktkant van het Gezondheidspark.


1.2 Onze aanpak In deze paragraaf geven we aan welke aanpak we volgen om uw vragen te beantwoorden. Vooraf: gezondheidsmarkt is niet transparant Over de vastgoedkant van gezondheidsmarkt is veel minder cijfermateriaal en statistiek bekend dan bijvoorbeeld over de kantoren- of bedrijfsruimtemarkt. Dit maakt de gezondheidsmarkt veel ondoorzichtiger dan andere vastgoedmarkten. Voor dit rapport betekent dit dat minder hard cijfermateriaal voorhanden is. Verder is het goed dat u zich realiseert dat u met een nieuwe ontwikkeling bezig bent. In Nederland zijn nog geen bewezen succesvolle gezondheidsparken aanwezig. Wel is er een groot aantal plannen. Kortom, u bent dus een pionier! Ook met de ontwikkeling van het Multi Care Center was u één van de eerste in Nederland. Onze aanpak bestaat uit de onderstaande stappen. Stap 1: locatieanalyse In de eerste stap analyseerden we de locatie en beoordeelden deze. We brachten hiervoor, samen met u, een bezoek aan het Gezondheidspark. Dit gaf inzicht in de potentie die het park heeft. We analyseerden ook de reeds aanwezige bedrijven op het park aan de hand van informatie die we van u kregen. Hierdoor kregen we een beeld van kansrijke en aantrekkelijke vestigers op het Gezondheidspark. Stap 2: verkenning van de vraag In onze tweede stap verkenden we de vraag naar een Gezondheidspark in Hengelo en Twente. We keken naar de omvang van zorg en zorggerelateerde sectoren en naar groeipotentie. Hiervoor namen we contact op met instellingen en bedrijven in de zorgsector en peilden hun interesse en mening over het Gezondheidspark Hengelo. We verrichten web- en deskresearch en analyseerden stukken en gegevens van u en de provincie Overijssel.


Stap 3: leren van anderen Leereffecten van andere projecten brachten we in de derde stap in kaart. Op diverse plaatsen in Nederland wordt gewerkt aan de ontwikkeling van ‘health parks’, ‘gezondheidsparken’ en multifunctionele locaties, waar u van kan leren. Dit bracht ons verder in het denken over de mogelijkheden van het Gezondheidspark. We maakten hierbij gebruik van interviews en web- en deskresearch. Stap 4: conclusies en advies Tot slot trekken we onze conclusies en formuleren we onze adviezen voor een goede invulling van het Gezondheidspark.

1.3 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk leest u onze adviezen. Achtergrondinformatie treft u aan in de bijlagen. Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

A. Huidig locatieprofiel en beoordeling B. Zorgeconomie C. Referentieprojecten D. Geïnterviewde personen


2. ONZE ADVIEZEN In dit hoofdstuk presenteren wij onze adviezen. In advies 2.1 leest u over kansrijke doelgroepen voor het Gezondheidspark. Advies 2.2 geeft concrete mogelijkheden voor de invulling van het park waarbij advies 2.3 de randvoorwaarden stelt voor een publieksgericht Gezondheidspark.

2.1 Advies 1. Speel in op kansrijke doelgroepen cure, care, wonen en leisure We adviseren u in te spelen op de wensen van kansrijke doelgroepen zoals gezondheidszorg, welzijnszorg, wonen en zorg en leisure, wellness, sport en preventie. Deze doelgroepen sluiten goed aan bij de karakteristiek van het terrein (zie bijlage a voor onze locatiebeoordeling) en maken bovendien een flinke groei door. Hieronder werken we dit voor u uit. Publieksgerichte voorzieningen het meest kansrijk voor Gezondheidspark Binnen de zorgeconomie onderscheiden we acht doelgroepen. Meer informatie hierover leest u in bijlage b. In de tabel hebben we onze beoordeling van de verschillende doelgroepen op een rij gezet. Naast de aantrekkelijkheid van de locatie ziet u ook een beoordeling van de groeipotentie. De tabel hebben we samengesteld aan de hand van de locatiebeoordeling, interviews, enquêtes onder potentiële gebruikers en onze expertise.


Tabel 1: beoordeling kansrijke doelgroepen gezondheidspark Doelgroep Gezondheidszorg ‘cure’ Welzijnszorg ‘care’ Science base en R&D-bedrijven Productie handel en distributie Zakelijke en financiële dienstverlening Wonen en zorg Leisure, wellness, sport en preventie Onderwijs +(+) positief Bron: Stec Groep, 2007

Aantrekkelijkheid Locatie ++ ++ 0 -/0 + ++ -/0 0 neutraal

Groeipotentie

Totaaloordeel

++ ++ ++ -/0 ++ ++ -/0 - (-)negatief

++ ++ 0/+ + ++ -

De al sterk aanwezige cure en care past uitstekend op het park en heeft bovendien goede groeivooruitzichten. Een versterking met de publieksgerichte onderdelen wonen en zorg en leisure/preventie is een goede aanvulling voor het Gezondheidspark. Hiermee wordt een extra bezoekmotief voor het park geboden naast het motief “zorg en verzorging moeten krijgen”. Bovendien passen de doelgroepen goed bij de locatie en hechten zij ook waarde aan de fraaie landschappelijke omgeving voor hun bezoekers, bewoners en voor hun werknemers, zie bijlage a. De ontwikkeling van de therapeutische route over het park is voor deze groepen heel aantrekkelijk. Daarbij komt dat door toevoeging van wonen en zorg en leisure/preventie het Gezondheidspark ook een leuke, bijzondere plek in de stad wordt om naar toe te gaan. Een dynamisch gebied met meer dan zorg alleen. Uit de telefonische enquête onder potentiële gebruikers in Hengelo blijkt ook vooral interesse uit de publieksgerichte doelgroepen in de cure en care: een tandtechnieker, een plastisch chirurg, een uitvaartverzorger. Aantrekkelijke punten voor de potentiële vestigers zijn vooral de samenwerking met andere partijen en de aanwezigheid van het ziekenhuis. "Gezondheidspark Hengelo": zorg, welzijn en plezier in een groene ambiance6 Stec Groep aan Gemeente Hengelo 07.011

Overigens toonden van de 30 telefonisch benaderde potentiële gebruikers circa 20% interesse. Door de partijen die geen interesse hadden, werd regelmatig de veronderstelde hoge kosten genoemd. Verder hechten de potentiële vestigers veel waarde aan uitstraling, een groen imago en gezamenlijke marketing. Gezondheidspark niet aantrekkelijk voor bedrijvigheid in de zorg Science base, R&D bedrijven en kennisintensieve bedrijven geven de voorkeur aan Enschede, door de aanwezigheid van een sterke kennisinfrastructuur. Bijvoorbeeld een topklinisch ziekenhuis, universiteit en kennispark. Voor de doelgroep productie, handel en distributie is de meerwaarde van vestiging op het park beperkt. Deze bedrijven hebben immers veel meer relaties dan alleen met het ziekenhuis en de andere zorgaanbieders. Bovendien hecht deze groep weinig waarde aan de landschappelijke kwaliteit en wenst het hiervoor zeker niet te betalen. Uitzondering hierop is de ambachtelijke bedrijvigheid: orthopedische schoenmakerij, tandtechnische bedrijven en winkels. Dit zijn bedrijven die juist de nabijheid van de consument nodig hebben. Specifiek voor Hengelo geldt dat de vestiging van bedrijven in het segment zakelijke en financiële dienstverlening minder voor de hand ligt. Dit is omdat de bedrijven in Hengelo veelal deel uitmaken van grotere concerns, waardoor ze niet zelfstandig beslissingsbevoegd zijn op het gebied van huisvesting. Denk bijvoorbeeld aan Asito en OZF verzekeringen. Voor consumentgerichte bedrijvigheid inspelend op de wensen van de zorgconsument, moet u zeker wel plaats bieden. Re-integratiebureaus en uitzendbureaus, ook voor de instellingen, zijn interessante aanvullingen.


Kansrijke doelgroepen zijn sterke groeiers Positief voor de ontwikkeling van uw Gezondheidspark zijn de goede groeiperspectieven. Hieronder noemen we puntsgewijs een aantal onderliggende factoren en trends die van invloed zijn op de groei: • Verdubbeling van de vergrijzing: van 2,3 miljoen ouderen in Nederland naar 4,1 miljoen ouderen in 2040. In Hengelo gaat de vergrijzing iets minder hard, maar is duidelijk aanwezig. Het aandeel 65-plussers neemt van ruim 12.000 in 2005 toe tot bijna 16.000 in 2020: een groei van ruim 30%. Deze vergrijzing leidt tot een stevige toename van de zorgvraag. Juist ouderen doen immers een meer dan gemiddeld beroep op zorg en welzijn. • Sterke toename van woonzorgvraag op verschillende niveaus, doordat partners verschillende zorgbehoefte hebben: combinaties van verpleeghuiszorg en thuiszorg in één huis. • Steeds meer kennisontwikkeling, technologische en ICT oplossingen in de zorg. • Toenemende marktwerking in de zorgsector en veel ruimte voor marktinitiatieven. • Schaalvergroting bij zorginstellingen, bedrijfsleven. Steeds meer samenwerking tussen zorginstellingen en bedrijven. • Veranderde vraag naar health- en zorgproducten (steeds meer extramurale zorg, steeds meer preventie, producten als woonzorgcombinaties en gezondheid als lifestyle bijvoorbeeld). • Toenemende vraag naar ontspanning (“even ontsnappen aan de dagelijkse hectiek”) en sportief bezig zijn op individuele basis. Bewuster bezig zijn met je gezondheid. De toeristische sector groeit sterk, ook in tijden van economische neergang. Dit maakt het aantrekkelijk om in te investeren. Ook in Twente – waar toerisme een belangrijke economische sector is – biedt deze sector veel kansen. • Steeds zelfstandigere patiënten en consumenten die steeds meer keuzevrijheid krijgen en steeds meer eisen stellen aan zorg (luxe revalidatie en herstelklinieken bijvoorbeeld). Kortom, met het Gezondheidspark kunt u inzetten op vier kansrijke doelgroepen die goed bij de locatie passen en bovendien sterk groeien.


2.2 Advies 2. Zet in op een publieksgericht park voor (woon)zorg en plezier in een groene ambiance We raden u aan te kiezen voor een optimale mix van publieksgerichte functies op het park. Het gaat om het uitbreiden en versterken van ‘cure’ en ‘care’ met daarbij wonen en zorg en consumentgerichte voorzieningen in de vorm van leisure, detailhandel, sport en preventie. Met dit pakket maakt u een aansprekend concept dat inspeelt op verschillende bezoekmotieven en verschillende soorten bezoekers. Kernpunt is de realisatie van een Gezondheidspark waar overdag en ’s avonds zorggerelateerde activiteiten zijn. Hierna werken we dit verder voor u uit. Meer dan zorg alleen Met deze positionering kiest u nadrukkelijk voor een Gezondheidspark waar meer te beleven is dan alleen zorg. Op het park wordt gewoond, kunnen mensen sporten, kan er worden gewandeld en gerecreëerd en worden er allerlei activiteiten verzorgd. Daarom is het belangrijk dat op het park ook het nodige te beleven is en er consumentgerichte voorzieningen zijn gevestigd. Voorzieningen die ook kunnen profiteren van elkaars bezoekersstromen. Zo is een zorgboerderij interessant als activiteit voor cliënten, maar tegelijkertijd ook een leuke attractie voor bezoekers. Een fitnesscentrum is gebaat bij de aanwezige werknemers, maar kan tevens ook voor revaliderende patiënten mogelijkheden bieden. Deze wisselwerking tussen functies is essentieel. Door meer functies aan te bieden op het Gezondheidspark ontstaan ook andere redenen om naar het park te komen. Je komt er niet alleen omdat het moet, maar ook omdat het leuk is. Het Gezondheidspark wordt zo een plek in de stad waar consumenten ook voor hun plezier naartoe gaan. Bouwstenen voor het Gezondheidspark De belangrijkste bouwstenen voor de verdere ontwikkeling van het Gezondheidspark zijn cure, care, preventie en wonen. Bij deze bouwstenen gaat het erom aanvullende of nieuwe functies te kiezen die een versterking opleveren van het bestaande aanbod. De jeugdzorg die recent voor het terrein heeft gekozen is een goed voorbeeld van een aanvullende care-voorziening. De instellingen passen goed bij het park en geven een verbreding van het totale zorgaanbod. Het ruimtebeslag van de jeugdzorginstelling en de school bestaat uit circa 38.000 m² bvo. Andere mogelijkheden liggen onder meer op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg, verslavingszorg en de preventieve zorg.


Daarnaast zijn verdere specialisaties rondom medische behandelingen (staar, reuma) denkbaar. Dit zijn in eerste instantie opgaven voor de gevestigde instellingen en bedrijven zoals het Streekziekenhuis Midden Twente (SMT), Carint en Trivium. Ook bij de andere bouwstenen gaat het om aanvullende, nieuwe en versterkende functies. Denk bijvoorbeeld aan ondersteunende detailhandel en horeca en sport/fitness. Voor u is het zaak de invulling te faciliteren en sturing te geven aan de verdere programmering voor het Gezondheidspark. Denk bij de invulling vanuit het concept en de klant Bij de invulling van het Gezondheidspark raden we u aan te denken vanuit het concept en de klant. We bedoelen hiermee dat u een compleet pakket aan zorgverlening moet bieden op het park, met andere woorden van “wieg tot graf”. In feite gaat het erom de gehele zorgketen compleet te maken en de consument langs een zorgpad te geleiden. Dit vereist een goede samenwerking tussen de bestaande zorginstellingen. U moet hiervoor een gezamenlijke visie op de invulling van het park formuleren. Functies die goed passen bij de groene ambiance van het park en die complementair zijn aan de bestaande functies, verdienen een plek op het park. Ondersteunende detailhandel is een essentiële functie voor het park. Zonder detailhandel hebben bezoekers geen mogelijkheden aankopen te doen. De meters kunnen gevuld worden door bijvoorbeeld een drogist, een kleine supermarkt, babyartikelen en kraamkleding. Ook moet er gedacht worden aan winkels met allerlei hulpmiddelen, zoals kleding, pruiken en lingerie. Heroverweeg vestiging van wijkgebonden voorzieningen In het verlengde hiervan pleiten we voor het toestaan van huisartsen op het Gezondheidspark. Dit komt voort uit nieuwe ontwikkelingen binnen de beroepsgroep. De huisarts met praktijk aan huis verdwijnt. Steeds meer wordt gewerkt vanuit maatschappen met meer huisartsen en zijn er huisartsenposten voor nacht- en weekenddiensten. Dit is een duidelijke verandering ten opzichte van de traditionele situatie. Daarnaast gaan huisartsen steeds meer kleine ingrepen zelf doen, waardoor de nabijheid van een specialist in een ziekenhuis absoluut een pré is. Kortom, de eenpersoons praktijk in de wijk zien we meer en meer verdwijnen. Het is goed dat – natuurlijk in beperkte mate – deze ‘cure’ voorzieningen worden gehuisvest op het park. Programmamix voor het Gezondheidspark "Gezondheidspark Hengelo": zorg, welzijn en plezier in een groene ambiance10 Stec Groep aan Gemeente Hengelo 07.011

Binnen de bouwstenen hebben we een programmamix voor het Gezondheidspark opgesteld. Deze presenteren we in overzichtelijke tabellen. Wij hebben één en ander gebaseerd op ons locatiebezoek, bureauinschattingen, deskresearch, groeiverwachtingen van de zorgsector en vastgoedprogramma’s van referentieprojecten en de uitgevoerde interviews. Zoals eerder opgemerkt, is de markt voor zorgeconomie niet transparant; een harde kwantitatieve onderbouwing is daarom niet te geven. Tabel 2: gezondheidszorg "cure" Gezondheidszorg Waar kunt u aan denken? Groeifactoren

Leerervaringen referentieprojecten Voorkeurslocatie op gezondheidspark

Uitbreiding van de vraag naar zorg in of bij het ziekenhuis, zelfstandige behandelcentra, privé-klinieken, apotheken, fysiotherapie, tandartsen, huisartsen, tandtechnische laboratoria. • Sterke groei door vergrijzing. • Nieuwe toetreders door marktwerking. • Veel aandacht voor gezondheid. • Groei van 5.600 naar 6.250 banen (13%) in Hengelo de komende 5 jaar. • Toename zelfstandige behandelcentra die gebruik willen maken van faciliteiten van het ziekenhuis. • Uitbreiding ‘cure’ kan het beste in en nabij het ziekenhuis. De functies bij het ziekenhuis zoals zelfstandige behandelcentra, poliklinieken en uitbreiding van een zorgboulevard bij voorkeur richting ziekenhuis op een centrale plek.

Bron: Stec Groep, 2007


Tabel 3: welzijnszorg "care" Welzijnszorg Waar kunt u aan denken?

Groeifactoren


Groei met name in de vraag naar zorgwoningen, ‘Nursed living’ en ‘Assisted living’. Denk aan kleinschalige woonvormen voor ouderen, verstandelijk en geestelijk gehandicapten, instellingen voor maatschappelijke en geestelijke zorg, jeugdzorg. Bijvoorbeeld Thomas huizen, kleine huizen voor verstandelijk gehandicapten. Deze formule wordt als franchise organisatie in Nederland uitgezet. • Tot 2020, 25% meer 65-plussers in Hengelo. • Tot 2020, 18% meer alleenstaanden/eenpersoonshuishoudens in Hengelo1. • Het aantal oudere verstandelijk gehandicapten neemt toe2. • Stijgende vraag naar zorgwoningen3. • Combinatie van publieksgerichte voorzieningen en wonen wordt ook bij andere projecten gemaakt, zoals Dordrecht en Rotterdam. • Hierbij worden voorzieningen geboden zoals sport en detailhandel. Zoneren in twee gebieden. 1. Rondom Trivium. 2. Tussen Carint en de Brugginksweg.


1 2 3

Bron: Primos prognose, 2007 Nota, ‘Ruimte voor ouderen’, gemeente Hengelo, 2004-2008. Nota, ‘Ruimte voor ouderen’, gemeente Hengelo, 2004-2008.


Tabel 4: Voorzieningen/dienstverlening, ondersteunende detailhandel en horeca Voorzieningen/dienstverlening, ondersteunende detailhandel en horeca Waar kunt u aan Geen zelfstandig buurtwinkelcentrum met autonome aantrekkingskracht, maar denken? ondersteunende detailhandel gericht op de bezoekers, gebruikers, werknemers en patiënten van het Gezondheidspark. Denk aan uitbreiding van het Multi Care Centre buiten het ziekenhuis met bijvoorbeeld een supermarkt, denk aan AH-to-go, winkels voor pruiken/lingerie, ‘dementie’café, lunchroom, reïntegratiebureau, reisbureau, orthopedische schoenmaker, bloemenwinkel, audicien, opticien, drogisterij, reformwinkel, kiosk/souvenirwinkel, apotheek, persoonlijke verzorging in de vorm van kappers en schoonheidsspecialisten, denk ook aan balies van revalidatiespecialisten. Groeifactoren • Detailhandel en horeca maken na moeilijke jaren weer goede tijden door. • in 2006 heeft de detailhandel fors meer omgezet dan een jaar eerder. De toename bedroeg 5,4 procent4. Deze stijging zet zich naar verwachting door in 2007. Leerervaringen Detailhandel en horeca is een verbindende factor tussen verschillende functies op een referentieprojecten gezondheidspark. Voorkeurslocatie op Waar mogelijk, midden op het park zodat de zorgboulevard een trekker wordt om naartoe te gezondheidspark gaan. De zorgboulevard krijgt hiermee tevens de functie van ontmoetingsplek in het park. Bron: Stec Groep, 2007

4

Bron: CBS, 9 februari 2007


Tabel 5: sport Sport Waar kunt u aan denken? Groeifactoren


Fitnesscentrum voor mensen met een medische indicatie (fysio fit), maar ook voor mensen die niets hebben. Fitnesscentra zijn steeds meer multifunctionele bewegingscentra met andere sporten (health & racketclubs). • Sporten in fitnesscentra neemt nog steeds toe. • Jong en oud hebben sterke interesse in gezondheid als lifestyle. • Niet-verenigingsgebonden sporten is daarbij erg aantrekkelijk. • Combinatie met preventie op gebied van dieet of revalidatie neemt toe. • Veel verzekeringsmaatschappijen geven korting op fitness in eigen centra (Achmea en Ohra). In Dordrecht en Heerenveen maakt sport een belangrijk onderdeel uit van het park; in Heerenveen zelfs als trekker (sportstad Heerenveen). Een goed bereikbare locatie, bijvoorbeeld aan de Deldenerstraat. Houd rekening met een ruime parkeernorm. Een fitnesscentrum heeft circa 2.000 leden, die bijna allemaal met de auto komen.



Tabel 6: wellness Wellness Waar kunt u aan denken?

Wellness gerelateerd aan gezondheidszorg: • Zorghotel, zorgboerderij. • Diëtisten. • Kliniek voor dermatologie. • Revalidatiecentrum (professionele) sporters en/of zieken/herstellenden. Wellness gerelateerd aan sport/leisure • Combi buitensport(weekend) met relaxen/horeca. • ‘Thermae’-achtig: zwemmen in combinatie met sauna, bronnenbaden, kuren. • Kuren in combinatie met horeca/relaxen/toerisme. Wellness gerelateerd aan uiterlijke verzorging • Privé-klinieken en zelfstandige behandelcentra (huid, haar, ogen laseren, afslanken et cetera). • Nagelstudio’s, pedicure, beauty-salons et cetera. • Gespecialiseerde detailhandel (type BodyShop, De Tuinen, Weleda producten). • Coachingstrajecten in combinatie met sport/verzorging. Kwantitatief Wellness maakt een sterke groei door. Het aantal bedrijven in de branche nam tussen 2001 en 2006 met een derde toe tot 2.4005. In Nederland is steeds meer belangstelling voor lichamelijk welzijn. Houd rekening met concurrentie vanuit Duitsland, zeker in het kuren en baden segment. Leerervaringen Wellness is in ieder referentieproject vertegenwoordigd het is net als detailhandel een onmisbare referentieprojecten functie om publiek aan te trekken. Voorkeurslocatie op In het centrum nabij de vijverpartij. Een rustige lommerrijke omgeving met verblijfskwaliteit is gezondheidspark voor wellness van belang. Bron: Stec Groep, 2007

5

CBS, 2007.


Tabel 7: preventie Preventie Waar kunt u aan denken? Kwantitatief

Leerervaringen referentieprojecten Voorkeurslocatie op gezondheidspark Bron: Stec Groep, 2007

Verslavingszorg, voedings- en lifestylecentrum, GGD en GGZ, consultatiebureau, thuiszorg (Carint) met cursussen over opvoeden, gewichtsbeheersing, stresspreventie, yoga, thalasso etc. De aandacht voor preventie is groot. Er wordt veel energie en tijd gestoken in het voorkomen van klachten en ziek worden door werkgevers. Het betreft een breed terrein aan bedrijven en instellingen van een rugcentrum tot obesitas behandeling, verslaving, voeding, kraamgymnastiek et cetera. Rondom dit onderwerp worden veel cursussen, trainingen en voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd. Preventie is een hot thema, in de gezondheidsboulevard en de LifeStyle Passage bij sportstad Heerenveen zien we verscheidene functies op het gebied van preventie. Een voorbeeld hiervan is Tigra (trainingsinstituut voor gezondheid, revalidatie en arbeid). Op een goed bereikbare plek en bij voorkeur zichtbaar vanaf de weg. Zichtbaarheid en herkenbaarheid is belangrijk voor deze groep dienstverleners.

Tabel 8: vergader, opleidings- en trainingsaccommodatie Vergader, opleidings- en trainingsaccommodatie Waar kunt u aan Gemeenschappelijke ruimte voor de gevestigde bedrijven en instellingen om te vergaderen, denken? cursus te geven, opleidingen en trainingen geven. Deze ruimte kan op commerciële basis worden verhuurd aan derden. De ruimtes kunnen worden gebruikt voor het geven van patiëntenvoorlichting, instructies, bijeenkomsten van belangenverenigingen in de zorg et cetera. Positief van een dergelijk initiatief is ook dat werknemers van de verschillende bedrijven en instellingen elkaar ontmoeten. U kunt overwegen dit centrum uit te breiden met een gezamenlijk bedrijfsrestaurant. Ook kunt u hier een parkmanager huisvesten als centraal aanspreekpunt. Voorkeurslocatie op Een centrale, goed bereikbare plek op het park. gezondheidspark Bron: Stec Groep, 2007


Stimuleer bredere samenwerking dan alleen op het park: denk in nieuwe allianties Belangrijk is tot slot dat u ook samenwerking met instellingen buiten het park moet stimuleren. Zoek en stimuleer samenwerkingsverbanden met de toeristische sector en verzekeringsmaatschappijen. De provincie Limburg is hier heel actief in het kader van de ontwikkeling van nieuwe economische dragers. Als pilot wordt nu een samenwerking tussen een ziekenhuis, een hotel en een verzekeringsmaatschappij uitgewerkt. Doel hiervan is de klant optimaal te bedienen en allemaal wat te verdienen. We raden u aan dit soort initiatieven actief te bevorderen. “Zuid-Limburg als een Europees Florida” Een opvallende ontwikkeling: zorg en toerisme versterken elkaar door gebruik te maken van elkaars competenties en accommodaties. In Zuid-Limburg zijn de Orbis Zorggroep, de Oostwegel Hotelgroep en Achmea Verzekeringen bezig met een pilot waarbij de verzekerde gelijk gast en patiënt is. Hij wordt door de combinatie sneller, goedkoper en plezieriger verzorgd. Bron: volkskrant 14-9-2006

2.3 Advies 3. Richt het park publieksgericht in Kies voor een publieksgerichte invulling van het park en zorg voor een aantrekkelijk open gebied. Met een dergelijke inrichting sluit u aan bij de wensen en eisen van bezoekers en bewoners. Ook ondersteunt u zo de opzet om van het Gezondheidspark een aantrekkelijke, levendige plek in de stad te maken. Bezoekers eisen aantrekkelijke uitstraling Voor bezoekers is het van groot belang dat het Gezondheidspark een aantrekkelijke uitstraling heeft, zowel wat betreft de architectuur als de openbare ruimte en het groen. Dit ondersteunt de verblijfskwaliteit en verlengt de verblijfsduur en daarmee ook de potentiële bestedingen. Overigens kan de uitstraling per gebied, afhankelijk van de functie verschillen. Zo is rondom wonen en zorg belangrijk dat het publieke domein helder is gescheiden van het private domein. Het is immers niet prettig een bezoeker in je tuin aan te treffen. Verder lijkt het ons verstandig de bebouwingsintensiteit af te laten nemen in de richting van de Brugginksweg. Hier liggen de aantrekkelijke landschappelijke kwaliteiten die je ook in het gebied sterk moet ervaren. De opzet van het stedenbouwkundige plan houdt hier al rekening mee. De huidige gebouwen zijn niet allemaal even aantrekkelijk. Bij uitbreiding of nieuwbouw is hier nog een flinke slag te slaan.


Omdat de uitstraling en kwaliteit van de bebouwing zo belangrijk is raden we u aan hiervoor een beeldkwaliteitplan op te stellen. Ook kunt u overwegen een supervisor aan te stellen die toezicht houdt op de gehele kwaliteit. Zorg voor aansprekende en herkenbare entrees De entrees van het Gezondheidspark verdienen de nodige aandacht. In de huidige situatie vinden we deze niet herkenbaar en aantrekkelijk. Vanuit de Geerdinksweg moet een duidelijke herkenbare entree komen met goede bebouwing en aansprekende beeldkwaliteit. Het voormalige ROC-gebouw dient ingrijpend te worden verbeterd. Vanaf de Deldenerstraat heeft u ook een entree voorzien, dat vinden we positief. Zo hoeft niet al het verkeer over het hele Gezondheidspark te komen. Bovendien hoeven bezoekers, bewoners of gebruikers die niet voor het ziekenhuis komen niet langs het ziekenhuis en vice versa. We raden u aan maatregelen te treffen die de doorstroming over het park van de ene naar de andere entree bemoeilijken (belemmeren sluipverkeer). Zorg bij de entrees voor goed vorm gegeven borden met een aantrekkelijke uitstraling en een beeldmerk die de ingang van het park markeren. Een heldere plattegrond met overzicht van de instellingen en bedrijven is een andere vereiste. De hoofdroutes door het park kunt u begeleiden door een heldere bewegwijzering, eventueel ondersteund door kunstobjecten die het karakter van het park onderstrepen. Zorg voor een goede parkeeroplossing Het parkeren op het Gezondheidspark is een belangrijk knelpunt. Dit speelt bijvoorbeeld bij het ziekenhuis, maar ook ter hoogte van Carint. Het heeft onze voorkeur een aantal grotere parkeerconcentraties te maken. Mogelijk moet hier voor bezoekers betaald parkeren worden geïntroduceerd. Het parkeren zal door de partijen in gezamenlijk overleg moeten worden opgelost. Misschien zijn er mogelijkheden voor dubbelgebruik. Naast het functionele aspect van goed parkeren is het voor de uitstraling van het park van belang dat het parkeren niet overal het blikveld domineert. Daarmee zou de publieksvriendelijke uitstraling geweld worden aangedaan.


Maak verschillende deelmilieus: van rustig tot semi-zakelijk of feestelijk Binnen het Gezondheidspark moeten verschillende deelmilieus ontstaan, afgestemd op de doelgroepen en functies. Zo hebben activiteiten als sauna en beauty een rustige en aantrekkelijke omgeving nodig. Deze activiteiten kunt u dan ook goed met elkaar combineren in een groen en lommerrijk milieu. De zorgboulevard kan een veel stedelijkere uitstraling krijgen en past goed in aansluiting op het ziekenhuis. De beleving van groen speelt hier een veel minder belangrijke rol. De attractiewaarde zit vooral in de functies, de beleving en de interactie met andere mensen. Verder is het belangrijk dat in het Gezondheidspark heel duidelijk een publieksgerichte trekker is opgenomen. De horeca die u in de boerderij wilt vestigen, is hiervoor een belangrijke bouwsteen. Een zorgboerderij met een natuur- en milieucentrum kan hierop een goede aanvulling zijn.


BIJLAGE A: HUIDIG LOCATIEPROFIEL EN –BEOORDELING In deze bijlage geven we een overzicht van de locatiekenmerken van het Gezondheidspark Hengelo met daarbij ons oordeel.

Figuur 1: huidige situatie Gezondheidspark Hengelo


Tabel 9: huidig locatieprofiel en –beoordeling Gezondheidspark Hengelo Criteria Ligging nabij woonmilieu

Bereikbaarheid

Uitstraling omgeving Doelgroep Zichtbaarheid Parkeergelegenheid Bezoekersstroom

Imago ziekenhuis

Omschrijving • In de directe omgeving woongebieden aan de Boerhaavelaan. Dit is belangrijk voor nabijheid van potentiële klanten en de levendigheid op en rondom het park. • Daartegenover staat mogelijke overlast voor de bewoners door het Gezondheidspark. • Dicht bij de snelweg A35, aansluiting op de A1. • Congestie rondom het park door beperkte ontsluiting. • Openbaar vervoer door busverbindingen vanaf station Hengelo. • In de toekomst wellicht een syntusstation. • Landelijk groen karakter. • Rommelige indeling met weinig samenhang van functies. • Gemiddelde uitstraling van de bebouwde omgeving. • Het park wordt ingevuld door een ‘trekker’ SMT en verschillende instellingen. • Er zijn al veel zorggerelateerde functies aangetrokken in het Multicare center. • Niet optimaal vanaf de Deldenerstraat en de Geerdinksweg omdat vooral het middengebied in aanmerking komt voor nieuwe bedrijvigheid. • Hoge parkeerdruk rondom het SMT en Trivium. • Jaarlijks komen er zo’n 105.000 patiënten in het ziekenhuis6. • De bezoekersstroom zal echter veel groter zijn door onder andere bezoek aan patiënten, bezoekers voor andere instellingen op het park, werknemers van de diverse instellingen en bewoners en omwonenden. • Gevestigde bedrijven profiteren van de naamsbekendheid SMT. • Locatie staat op mental map voor eventuele gebruikers.

6

Beoordeling -/+

+ + + 0 + + +

+ +

Op basis van kengetallen ZGT uit 2005. Het gaat hier om patiënten voor een poliklinisch bezoek, een dagopname of een klinische opname. "Gezondheidspark Hengelo": zorg, welzijn en plezier in een groene ambiance21 Stec Groep aan Gemeente Hengelo 07.011

BIJLAGE B: ZORGECONOMIE Wat is zorgeconomie? Het is niet eenvoudig een allesomvattende definitie te geven van zorgeconomie. Het omvat in principe alle economische activiteiten die direct of indirect een relatie hebben met zorg. Zorgeconomie is daarmee meer dan alleen gezondheid- en welzijnszorg. Het gaat ook om een breed scala aan andere zorggerelateerde activiteiten binnen de zakelijke en financiële dienstverlening (zoals zorgverzekeraars), productie, handel en logistiek (zoals farmaceutische industrie), science base en R&D (zoals medische technologie), onderwijs (zoals universiteiten en kennisinstellingen op HBO en MBO niveau), detailhandel (bijvoorbeeld drogisterijen en opticiens), voorzieningen voor sport en ontspanning (denk aan fitnesscentra en sauna). Zakelijke en financiële diensten

Wonen en zorg

Onderwijs Gezondheidszorg

Welzijnszorg Productie, handel en distributie

Stec Groep, 2007

Science base en R&D

Leisure, toerisme wellness, sport en preventie


Omvang Zorgeconomie in Hengelo Hieronder geven we in drie tabellen enkele kerngegevens over zorgeconomie in Hengelo. Tabel 10: aantal arbeidsplaatsen in de gezond- en welzijnszorg in Hengelo (2006) Sector binnen zorgeconomie Gezondheid (cure) Welzijnszorg (care) Totaal Bron: vestigingenregister gemeente Hengelo, april 2006

Aantal vestigingen 155 107 262

Aantal arbeidsplaatsen 2.545 3.069 5.614

Tabel 11: zorggerelateerde sectoren/activiteiten in Hengelo (2006) Sector binnen zorgeconomie Science base en R&D bedrijven Zorggerelateerde productie, handel en distributie Zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening Leisure, wellness, sport en preventie Woningcorporaties Onderwijs Totaal Bron: vestigingenregister gemeente Hengelo, april 2006

Aantal vestigingen 1 48 8 187 2 4 250

Aantal arbeidsplaatsen 20 307 246 634 174 87 1.468

Aantal vestigingen 512

Aantal arbeidsplaatsen 7.082

Tabel 12: totale zorgeconomie in Hengelo Totaal Bron: vestigingenregister gemeente Hengelo, april 2006


Tabel 13: de 10 grootste werkgevers binnen zorgeconomie Hengelo Organisatie

Gevestigd op het gezondheidspark?

Streekziekenhuis Midden Twente Ja Trivium zorggroep Twente Ja Stichting Carint Bescheiden aandeel Woonzorgcentrum het Woolde (Carint) Ja Ambulance Oost Nee Kraamzorg Twente Ja Asito medical Hengelo B.V. Nee, maar wel aandeel op het park Woonzorgcentrum Humanitas (Carint) Nee Woonzorgcentrum Backenhagen (Carint) Nee Scala instituut voor welzijnsprojecten Nee Bron: vestigingenregister gemeente Hengelo, april 2006

7

Werkzame personen minder dan 12 uur per week.


Aantal werknemers fulltime + parttime7 1.496 530 329 273 240 190 175 169 146 101

Doelgroepen binnen de zorgeconomie In de volgende factsheets worden de te onderscheiden doelgroepen binnen ‘zorgeconomie’ uiteengezet. 1. Gezondheidszorg (cure) Omschrijving

Economische betekenis voor Hengelo? Locatievoorkeur en vestigingseisen

Verhuisdynamiek

Huur/koop Kwaliteiten gezondheidspark Hengelo Groei werkgelegenheid Bron: Stec Groep, 2007 8

Toelichting Bedrijven en instellingen die zich bezig houden met de medische zorg (het genezen van patiënten). Voorbeelden hiervan in Hengelo zijn het SMT (ziekenhuis), medische praktijken, huisartsen, consultatiebureau, revalidatiecentra, tandartsen, maar ook ondersteunende activiteiten zoals laboratoria, apotheken, fysiotherapie praktijken etc. • Groot, in deze sector werken ruim 2.500 mensen. • 55 instellingen zijn in de gezondheidssector werkzaam. • Hengelo heeft 56 specialisten, 41 huisartsen en 9 apothekers8. • Clusters van gezondheidszorgvoorzieningen in de stad (zorgboulevards, gezondheidspark, etc.). • Kleinere instellingen en praktijken hebben eveneens voorkeur voor kleinschalige praktijkruimten in woonwijken, dicht bij de doelgroep. • In of nabij verzorgings- of verpleeghuizen. • Bereikbaarheid en parkeergelegenheid wordt in deze sector steeds belangrijker. • Zelfstandige behandelcentra zien we steeds meer voor bepaalde specialismen binnen een ziekenhuis, deze centra worden niet per definitie bij het ziekenhuis gevestigd. • Voor grote instellingen heel laag: een verhuizing is een megaoperatie die niet zaak voorkomt en bovendien erg kostbaar is. • Door marktwerking neemt verhuisdynamiek toe doordat er efficiënter met vastgoed wordt omgegaan. • Nog veel eigendom, steeds meer huur, vooral ook bij nieuwe activiteiten. • Veel interesse van beleggers onder meer voor sale en leaseback. • Aanwezigheid SMT en uitbreidingsmogelijkheden op het gezondheidspark. • Mogelijkheden voor samenwerking met anderen. • Groene ambiance. • De APO prognose van de Provincie schat een groei van het aantal banen tot 2011 van 13%.

Statistisch jaarboek 2006, volksgezondheid, gemeente Hengelo.


2. Welzijnszorg (care) Omschrijving

Economische betekenis voor Hengelo?

Locatievoorkeur en vestigingseisen

Verhuisdynamiek Huur/koop Kwaliteiten gezondheidspark Hengelo Groei werkgelegenheid Bron: Stec Groep, 2007

Toelichting Bedrijven, organisaties en instellingen die zich bezig houden met verplegen en verzorgen van zorgbehoevende personen. Voorbeelden hiervan: verpleeg- en verzorgingshuizen, dagverblijven, thuiszorg (Internos) en maatschappelijke dienstverlening. • Groot, in deze sector werken ruim 3.000 mensen. • Ruim 100 instellingen zijn in de welzijnssector actief. • De grootste werkgever in deze sector is Trivium zorggroep Twente en is daarmee de vijfde grootste werkgever van Hengelo. Verpleeg- en verzorgingshuizen, dagverblijven en seniorenwoningen: • In bestaand stedelijk gebied (woonwijken). • Rustige, parkachtige omgeving, nabij winkelvoorzieningen. • Veelal gestapelde bouw, appartementen met woonunits en openbare ruimten. Thuiszorginstellingen en maatschappelijke dienstverleners: • Kleine of middelgrote kantoren met deels baliefunctie. • Centraal gelegen in de stad, goed toegankelijk voor klanten. • Zorgboulevards zijn uitstekende vestigingsplaats voor dit type voorzieningen. • Laag, maar toenemend door marktwerking en extramuralisering. • Huur en koop. • Care al sterk vertegenwoordigd, waardoor mogelijkheden voor samenwerking. • Aanwezigheid andere zorginstellingen. • De APO prognose van de Provincie schat een groei van het aantal banen tot 2011 met 13%.


3. Science base en R&D-bedrijven Omschrijving

Economische betekenis voor Hengelo? Locatievoorkeur en vestigingseisen

Verhuisdynamiek Huur/koop Kwaliteiten gezondheidspark Hengelo Groei werkgelegenheid

Toelichting Het geheel aan (onafhankelijke) zorggerelateerde kennisinstellingen: (top)universiteiten, onderzoeksinstituten en -scholen, instellingen als TNO, academische ziekenhuizen en ondernemingen met een sterk fundamentele medische en/of technologische R&D-inslag. Zeer beperkt, in Hengelo zijn nauwelijks medische of technologische science base en R&D-bedrijven gevestigd. Ook kennisintensieve instellingen (universiteit, onderzoeksinstellingen) ontbreken. • Rondom clusters van toonaangevende kennisintensieve instellingen als universiteiten en Academische Ziekenhuizen en andere kennisintensieve bedrijven en instellingen. • Hoogwaardige kantoorlocaties in combinatie met laboratoria en andere voorzieningen (cleanrooms, magnetenlab, etc.), kennisparken. • Beschikbaarheid van personeel met hoog opleidingsniveau, aanwezigheid van toptalenten. • Redelijk hoog door vaak snelle groei na opstart. • Huren, zoals kantoren en bedrijfsruimte. • Niet aantrekkelijk voor deze doelgroep door het ontbreken van goede kennisinfrastructuur en een academisch ziekenhuis en/of universiteit. • De APO prognose voor de gemeente Hengelo voorspelt een daling van de werkgelegenheid in deze sector in de komende vijf jaar.



4. Zorggerelateerde productie, handel en distributie Omschrijving

Economische betekenis voor Hengelo op dit moment? Locatievoorkeur en vestigingseisen

Verhuisdynamiek Huur/koop

Kwaliteiten gezondheidspark Hengelo

Groei werkgelegenheid

Toelichting Bedrijven die actief zijn in de productie, handel en distributie van de zorggerelateerde producten als farmaceutische producten, food, orthopedische producten, verpakkingsindustrie etc. Binnen deze doelgroep vallen eveneens gespecialiseerde logistieke dienstverleners en distributeurs. • De economische betekenis van deze doelgroep is op dit moment behoorlijk. • Bijna 50 bedrijven zijn op dit gebied actief in Hengelo met ruim 300 werkzame personen in de sector.

• • • •

Hoogwaardige bedrijfsruimte in combinatie met kleinschalige kantoorruimte (80%-20%). Goed bereikbare, modern gemengde bedrijventerreinen nabij de snelweg. locaties met een hoogwaardige uitstraling (waaronder zichtlocaties). In het geval van dienstverleners, zoals orthopedische schoenmakers, is het gezondheidspark aantrekkelijk vanwege de nabijheid van de doelgroep. Deze bedrijvigheid is erg gericht op een goede bereikbaarheid over de weg en dit is dan ook een van de grote factoren in de locatiekeuze van deze bedrijven. • Deze productie en distributie bedrijven gedragen zich als een reguliere bedrijfsruimtevestigers. Dat betekent dat de verhouding huur/koop uit 30% huur ten opzichte van 70% koop bestaat. • Voor de handel is huur van winkelruimte of huur van bedrijfsruimte voor het vervaardigen van zorggerelateerde producten aantrekkelijk. • Voor wat betreft de distributie is het gezondheidspark niet erg aantrekkelijk door de congestie rondom het park. Dit wordt verbeterd, maar het is de vraag of het park gebaat is bij zo veel vervoersactiviteit. Dit komt namelijk de verblijfskwaliteit niet ten goede. Ook zijn er concurrerende mogelijkheden met een betere uitgangspositie. • Productie en handel kan zich op het park vestigen, gezien de voorkeur van dit segment. Voor betaalbare no-nonsens ruimte ligt dit echter niet voor de hand. De landschappelijke kwaliteit heeft immers zijn prijs. • De APO prognose voor de sector handel en reparatie voorspelt een sterke groei van ruim 16% voor de komende 5 jaar.



5. Zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening Omschrijving


Toelichting De doelgroep zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening omvat een brede groep van dienstverlenende, bedrijven, organisaties en instellingen met een (sterke) relatie met de zorgsector. Voorbeelden hiervan zijn zorgverzekeraars, ICT-bedrijven, adviesbureaus, trainingsinstituten, advocatenkantoren, banken en personeelsdiensten.

• • •


• •

Verhuisdynamiek Huur/koop Kwaliteiten gezondheidspark Hengelo

• • • • • • •


•

Economische betekenis van zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening is op dit moment beperkt. De grootste dienstverlener in Hengelo is Asito met 175 werknemer in Hengelo. Daarnaast zijn er een aantal verzekeraars in Hengelo gevestigd zoals OZF, Univé, Dela en Amicon (klein kantoor). Kleine en middelgrote dienstverleners met een lokale en regionale uitstraling zijn bij voorkeur gevestigd in kantoren in en rondom het centrum van de stad. Middelgrote en grote dienstverleners hebben de voorkeur voor moderne kantoorruimte (vanaf 750 m² bvo) op goed bereikbare kantorenlocaties. Naast een goede bereikbaarheid per OV hecht deze doelgroep een belangrijke waarde aan een optimale autobereikbaarheid (nabij snelweg, voldoende parkeerfaciliteiten). Belangrijk is de uitstraling van de omgeving. Op basis hiervan worden verhuisbeslissingen gemaakt. Verder is het afhankelijk van de lopende huurcontracten (reguliere contracten lopen 5 of 10 jaar). Kantoorgebruikers zijn overwegend huurders. Deze sector is beperkt aanwezig in Hengelo. Feitelijk zijn pure kantoren op het park niet toegestaan. De beslissing om te verplaatsen wordt veelal niet in Hengelo gemaakt. De aanwezige regio kantoren in Hengelo kennen weinig beslissingsmacht. De uitstraling van het park is niet ‘zakelijk’ genoeg om aantrekkelijk te zijn voor deze doelgroep. Dit komt door de instellingensfeer op het park. Voor deze twee sectoren wordt voor de komende 5 jaar een gematigde groei voorspeld van 3 tot 5%.



6. Leisure, wellness, sport en preventie Omschrijving



Verhuisdynamiek Huur/koop Kwaliteiten gezondheidspark Hengelo Groei werkgelegenheid

Toelichting Het geheel van zorggerelateerde voorzieningen gericht op preventie, sport, ontspanning en vrijetijdsbesteding. Voorbeelden van bedrijven en instellingen in deze doelgroep zijn sauna’s, beautysalons, thermaalbaden, fitnessscholen en toeristische voorzieningen gericht op de zorg. • Er zijn in Hengelo ongeveer 50 sporten recreatievoorzieningen op het gebied, waaronder campings, zwembaden, parken en sporthallen9. • Verder is er in Hengelo een zeer ruime vertegenwoordiging aan persoonlijke dienstverleners op het gebied van wellness en sport. Denk hierbij aan schoonheidssalons, fitness en sportcentra, kappers etc. Er zijn in Hengelo bijna 160 van dit soort dienstverleners en in deze sector zijn 360 mensen werkzaam. • Wat er verder nog aan deze sector is toe te delen, bestaat onder meer uit toeristische voorzieningen, zoals een hotel en bungalowparken.

• • • • • • • • •

Leisure en wellness bij voorkeur in een omgeving met rust, ruimte en natuur. Preventie: rondom of in de nabijheid van een medische voorzieningen (bijvoorbeeld ziekenhuis) en sportfaciliteiten. In bestaand stedelijk gebied. Gezondheidspark en zorgboulevard bieden aantrekkelijke vestigingsplaats voor deze doelgroep. Wanneer een locatie aan de vestigingseisen voldoet, zal een toevloeiing van deze sector ontstaan. Voornamelijk huur. Ligging in de directe nabijheid van het Twentse landschap (rust, ruimte, groen). Beschikbaarheid van uitgebreid, toeristisch en recreatief potentieel. De APO prognose voorspelt voor de overige diensten een groei van 6% in de komende 5 jaar.


9

Bron: kerncijfers gemeente Hengelo 2006.


7. Wonen en zorg Criteria Omschrijving

Toelichting Dienstverlenende organisaties op het gebied van wonen en zorg aan senioren en jongere mensen met een beperking. Voorbeelden zijn woningcorporaties, thuiszorgorganisaties en zorgaanbieders (huisartsen, apotheek, fysiotherapeuten, etc.). Deze partijen werken veelal in samenwerkingsverbanden. Het segment wonen en zorg vertoont daarmee overlap met andere segmenten in de zorg, maar is als specifiek segment opgenomen omdat dit een belangrijke groeimarkt is.


• •

Op het gezondheidspark zien we nu voornamelijk concepten voor zwaardere zorg (assisted living). Sterke groei van de woonzorgvraag op verschillende niveaus door groei van eenpersoonshuishoudens en groep 65+.


• • •

Verspreid over stedelijk gebied, bij voorkeur in een groene, parkachtige omgeving. Nabij zorgvoorzieningen, detailhandel (dagelijkse voorzieningen) en OV.

• • • •

Sterk accent op huur, bij de hogere inkomens meer koop.

Kwaliteiten gezondheidspark Hengelo


•

De eerste indicator voor groei van dit segment is de gezondheids- en welzijnszorg zelf, aangezien dit de sector is die de daadwerkelijk zorg verleend. Een tweede indicator zijn de overige diensten waarin de werkgelegenheid met ruim 6% zal stijgen.

Verhuisdynamiek

Huur/koop

•

Woon-zorg intramuraal neemt af. Beleid is gericht op extramurale zorg met zoveel mogelijk zelfstandigheid in de wijk. Dus afname van grote zorginstellingen en toename van woon-zorg voorzieningen in reguliere woonmilieus. Groeiende markt voor woon-zorg concepten als gevolg van bovengemiddeld sterke vergrijzing. Hengelo is een belangrijke woongemeente in de regio. Het gezondheidspark biedt een goede landschappelijke kwaliteit en mogelijkheden voor het ontwikkelen van een veilig en prettig woonklimaat.



8. Onderwijs Omschrijving Economische betekenis voor Hengelo?

Toelichting MBO-, HBO- en Universitaire instellingen met zorggerelateerde opleidingen.

• • • •

Het ROC in Hengelo is een school voor gezondheidszorg, welzijn en sport op MBO-niveau. Het ROC Twente kent in totaal 1735 werknemers in 2005. Hiervan zijn ongeveer 700 mensen werkzaam in Hengelo. Hiervan zijn naar schatting 70 mensen werkzaam op de afdeling verpleegkunde en assisterende beroepen gezondheidszorg in Hengelo.

Locatievoorkeur en vestigingseisen Verhuisdynamiek

•

In bestaand stedelijk gebied, op locaties die goed per OV te bereiken zijn.

•

Sterk afhankelijk van rijksbeleid inzake onderwijs (fusies, schaalvergroting, concentratie/deconcentratie).

Huur/koop

• • • •

Eigendom en huur.

Kwaliteiten gezondheidspark Hengelo Groei werkgelegenheid

De aanwezigheid van zorginstellingen is een aantrekkelijke vestigingsplaatsfactor. De bereikbaarheid per OV is niet optimaal voor een grote stroom leerlingen. De APO prognose van de Provincie schat de groei van het aantal banen in op 13% voor de komende 5 jaar.



BIJLAGE C: REFERENTIEPROJECTEN

A B C D

B C

A

D


Ziekenhuiszone Sportboulevard Middenzone Woongebied

Tabel 14: Gezondheidspark Dordrecht Criteria Project

Concept Bereikbaarheid Zichtbaarheid Uitstraling Gebruikers Betrokken partijen Verschillen en overeenkomsten met Hengelo

Leereffecten Hengelo

A Ziekenhuiszone met aan gerelateerde voorzieningen, laboratoria, kraam- en zorghotel, huisartsenpraktijk, GGD, bloedbank en het Da Vinci College met zorgopleidingen. Kansen voor groei in: • Gezondheid en advies (preventiecentra, goede medische begeleiding en advies). • Welzijn en comfort (ooglaserbehandelingen, sterilisatie, etc.). • Uitstraling en uiterlijk (plastische chirurgie, personal training, etc.). B Sportboulevard met ijshal, sporthal en zwembad met fitnesscentrum (3.800 m²) en racketsportcentrum (1.700 m²). C Middengebied winkels en horeca (6.000 m²), commerciële gezondheidsfuncties en kantoren (15.000 m²). D Woongebied. Fysieke koppeling van thema gezondheid aan sport. Aan de N3, goed bereikbaar. Zichtlocatie. Representatief met verblijfskwaliteit. Zeer divers, nog geen concrete gebruikers. Gemeente, Multi vastgoed en Albert Sweitzer Ziekenhuis Verschil: • Dordrecht zet naast gezondheid in op het thema sport. • Duidelijke indeling van het gebied, oftewel zonering. Overeenkomst: • Ziekenhuis is trekker voor aanvullende functies op het park.

• •

Zoneren. Samenwerking en synergie zijn voorwaarden voor succes en kwaliteitsverbetering.




Tabel 15: Zuwe Hofpoort zorgpassage, Woerden Criteria Project

Bereikbaarheid Zichtbaarheid Uitstraling Gebruikers

Betrokken partijen Gerealiseerde prijsniveaus Huur/koop

Uitgiftetempo/regionaal economische betekenis van het park Marketing en acquisitie

In de zorgpassage van ongeveer 1.600 m² krijgen allerlei zorgdienstverleners een plaats, die niet direct onder ziekenhuiszorg vallen. (Zoals een slaap-waakcentrum, dermatologisch centrum, hulpmiddelenverhuur voor thuiszorg, poliklinische apotheek en een reeks andere zorgbedrijven). Binnen 500 meter van de snelweg.

• •

Intern in ziekenhuis gevestigd. Soort overdekt winkelcentrum. Modern, uitstraling van een winkelcentrum met etalages en galerijen. Dit zijn: Altrecht, deciBel Hoortoestellen, Flexicare, Fysiotherapeuten Maatschap Woerden (FMW), MEE Utrecht, Poliklinische apotheek, Sodexho Health & Care Services, Trias, Vitaal thuiszorgwinkel, Voet Medisch Centrum Heijgele, VoetZorgCentrum van POM en Zelfstandige Behandelcentra (ZBC). Voor de resterende ruimte is het Hofpoort Ziekenhuis nog in gesprek met diverse zorg- en dienstaanbieders. (stand van zaken maart 2006). Hofpoort ziekenhuis en Heijmans ontwikkeling.

•

Op de begane grond 175 euro per m² met een toeslag voor het gebruik van de algemene ruimten. • 150 euro per m² op de eerste verdieping. Bij het slaan van de eerste paal is ruim 80% van de ruimte in de Zorgpassage verhuurd. Voor de resterende ruimte is het Hofpoort Ziekenhuis nog in gesprek met diverse zorg- en dienstaanbieders. Verwacht wordt dat bij oplevering de passage vol zit. Het heeft lang geduurd met het afzetten van de zorgpassage. Voornamelijk doordat enkele functies conflicteerden met het ziekenhuis. Het ziekenhuis stond niet erg open voor commerciële functies. Hierdoor lange ontwikkeltermijn, wel veel belangstelling van gebruikers. Het ziekenhuis voert zelf acquisitie voor dit plan door middel van een internetsite en het uitgeven van een brochure.


Vervolg tabel 15: Zuwe Hofpoort zorgpassage, Woerden Criteria Verschillen en overeenkomsten met Hengelo


Verschil: • Geen rol voor de gemeente bij dit project. Overeenkomst: • Vergelijkbaar met multicare centrum. • Het multicare center heeft al een groot scala aan vergelijkbare bedrijvigheid.

•

• •

Voorbeeld van integratie van functie door het aanbieden van diensten en voorzieningen op basis van bezoekmotief. Patiënten kunnen na bezoek aan een specialist direct naar de balie van bijvoorbeeld de fysiotherapeut voor een afspraak of naar een winkel voor gehoorapparaten. Bezoekers kunnen iets gebruiken in het restaurant, dat ook bedoeld is voor het ziekenhuispersoneel. Het ziekenhuis is hier echt een commerciële partij geworden/dienstverlener. Erg belangrijk is dat de trekker (het ziekenhuis) het eens is met de plannen en open staat voor werkelijke commercialisering van de zorg.



Tabel 16: Sportstad Heerenveen Criteria Project

Ligging Bereikbaarheid Zichtbaarheid Uitstraling

Concept waaraan tot 2015 wordt gewerkt rondom thema’s Sport, Gezondheid en Lifestyle. In Sportstad Heerenveen worden/zijn de volgende functies gerealiseerd: • 20.000 m² leisure en winkels. • 60.000 m² kantoorruimte. • 360 appartementen. • Een sportcentrum (gerealiseerd). • Een gezondheidsboulevard met thema’s gezondheid en sport & gezondheid en arbeid (gerealiseerd). • Een LifeStyle Passage, behelst alles op het gebied van persoonlijke verzorging, beweging, sport, gezondheid, voeding en paramedische zorg. Goed voelen en er goed uitzien is het motto van dit concept (gerealiseerd). • Het Abe Lenstra Stadion. • Het ROC Friesland College. Zeer goed aan de A32 en nabij A7. Goed, vanaf de snelweg en met OV vanaf station Heerenveen met de bus. Goed, zichtlocatie aan de snelweg. Zeer representatieve en moderne uitstraling.


Vervolg tabel 16: Sportstad Heerenveen Criteria Gebruikers

Betrokken partijen Gerealiseerde prijsniveaus Huur/koop

Uitgiftetempo/regionaal economische betekenis van het park Marketing en acquisitie

Verschillen en overeenkomsten met Hengelo Leereffecten Hengelo

•

De gezondheidsboulevard kent gebruikers als adviesdiensten Arbo-Unie en De Friesland Zorgverzekeraar. • De LifeStyle-passage kent een keur aan functies zoals een zelfstandig behandelcentrum, wellness-centra een gymnasion en fitnesscentrum. • Met name lokale en regionale gebruikers zijn neergestreken in sportstad Heerenveen. • Een enkele bovenregionale gebruiker heeft zich gemeld, waaronder de exploitant van het klimcentrum. Sportstad Heerenveen is een initiatief van de gemeente Heerenveen, Voetbalclub SC Heerenveen, De Friesland Zorgverzekeraar en ROC Friesland College. Niet bekend.

• •

Alleen zorgverzekeraar De Friesland heeft kantoorruimte aangekocht. Alle andere gebruikers huren de ruimte waaronder ook een school. Deze school wil waarschijnlijk nog met 6.000 m² uitbreiden.

• • • •

Alles is nu verhuurd op één object in de LifeStyle passage na. Tijdens de bouw werd duidelijk dat alle ruimten verhuurd konden worden. De belangstelling is zo groot dat men nu al weer gaat uitbreiden.

• • • •

Clustering met onderwijs. Clustering met sport. Hier is ook ingezet op kantoren. Ruime parkeervoorzieningen zijn belangrijke succesvoorwaarde.

In Heerenveen zoekt men nauwe contact met de lokale bedrijvigheid onder andere door deel te nemen aan bedrijvencontactdagen in Friesland. • Goede overzichtelijke website met informatie over activiteiten. • Evenementen zoals demonstraties, try-outs en sport en spel weken. Verschil: • Geen trekker in de vorm van een ziekenhuis, maar het voetbalstadion Overeenkomst: • Weet functies aan zich te binden zoals ze ook in het multicare centrum aanwezig zijn.

Bron: Stec Groep, 2007 "Gezondheidspark Hengelo": zorg, welzijn en plezier in een groene ambiance39 Stec Groep aan Gemeente Hengelo 07.011

Tabel 17: Health park Leidsche Rijn, Utrecht Criteria Project

Ligging Bereikbaarheid Zichtbaarheid Uitstraling Gebruikers

Betrokken partijen Huur/koop Verschillen en overeenkomsten met Hengelo Leereffecten Hengelo

Het concept is gericht op hoogwaardige dienstverlening gericht op gezond zijn, blijven en worden, door een zeer cliëntgerichte aanpak en een zo breed mogelijk zorgaanbod. Hiervoor wordt een prettige ontspannen omgeving met thematische indeling gecreëerd. Complex met naar verwachting 50 tot 75 klinieken. Gebruikers worden gezocht in verschillende thema’s. Leidsche Rijn nabij het nieuwe Mesos ziekenhuis op bedrijventerrein De Wetering-zuid.

• •

Goed, nabij de A2. OV verbinding met station Leidsche Rijn. Zichtlocatie langs de snelweg. Representatieve uitstraling met aandacht voor vormgeving en verblijfskwaliteit. Rondom het ziekenhuis komen diverse functies en diensten zoals: • Aanvullende voorzieningen voor de zorg zoals privé-klinieken, een apotheek, een tandartspraktijk, of een huisartsenpost. • ZBC’s gericht op planbare low care activiteiten. • Kantoren van diensten als thuiszorg, de ARBO of de GGD. • Verblijfsaccommodaties als een Ronald McDonald huis, zorghotel of kraamkliniek. • Gespecialiseerde zorggerelateerde winkels zoals een audicien of thuiszorgwinkel. • Algemene voorzieningen als horeca, kiosken en kinderopvang. TCN Property Projects werkt samen met Achmea Vastgoed/Interpolis Vastgoed. De ruimten in het Health Park zullen worden verhuurd. Verschil: • Er is hier nog geen ingebed milieu zoals in Hengelo, dit moet ontstaan. Overeenkomst: • Er wordt sterk ingezet op het bezoekmotief van de patiënt c.q. consument.

•

Maak het de patiënt gemakkelijk door functies samen te voegen.

Bron: Stec Groep, 2007 "Gezondheidspark Hengelo": zorg, welzijn en plezier in een groene ambiance40 Stec Groep aan Gemeente Hengelo 07.011

Tabel 18: MCRZ, Rotterdam Criteria Project

Ligging

Bereikbaarheid

Gebruikers

Betrokken partijen Huur/koop Uitgiftetempo

• •

Ziekenhuis: 75.000 m² bvo. Medimall (zorgboulevard): 35.000 m² bvo (waarvan 20.000 m² voor zorggerelateerde functies en 15.000 m² voor commerciële functies). Rotterdam-Zuid (Lombardijen), begrensd door de spoorlijn Rotterdam - Dordrecht. Locatie ligt in de zuidwestelijke hoek van Spinozaweg en de spoorlijn en grenst aan een bedrijventerrein. • NS Station Rotterdam Lombardijen ligt vlak naast het ziekenhuis. Vanaf dit station gaan om de tien minuten treinen naar Rotterdam Centraal. • OV door diverse bussen; de tramhalte ligt op minder dan 10 minuten lopen. • Aansluiting op de snelweg A-15 en A-16 op korte afstand. • Parkeergarage, parkeerplekken nabij het spoor en een aparte breng- en haalroute. • Voorzieningen voor Medimall zijn zowel zorggerelateerd als commercieel denk aan: psychiatrie, revalidatie en fysiotherapie, fitness, logeervoorziening, zorghotel, kraamhotel, winkels, kantoren, bloedbank, preventie en screening, huisartsenpost, tandarts, apotheek, horeca, kinderopvang e.d. 25-40 gebruikers. • Woontoren is bedoeld voor bewoners die een relatie hebben met het MCRZ of de zorgsector in het algemeen. OBR en MCRZ. • Commerciële ruimten worden verhuurd.

•

Verschillen en overeenkomsten met Hengelo

Start bouw van de medimall voorjaar 2008 – oplevering najaar 2010. Verschil: • Zeer groot integraal project. Overeenkomst: • Ziekenhuis is trekker.


•

Er wordt hier gestreefd naar het ontwikkelen van de medimall in samenwerking met het ziekenhuis. Het ziekenhuis heeft bepalende stem bij de keuze van de huurders. Er zal dus in gezamenlijkheid moeten worden ontwikkeld.



Tabel 19: Gezondheidspark, Hardenberg Criteria Project

Ligging Bereikbaarheid

Zichtbaarheid Gebruikers

Zorg en zorggerelateerde functies clusteren op een centrale plek. Het gaat om zorgfuncties (ziekenhuis, apotheek, tandheelkunde), verblijfsfuncties (woonzorg, zorghotel) en ondersteunende functies (GGD, thuiszorg, steunpunten). Dit alles rond het thema gezond zijn en gezond blijven, m.a.w. cure, care en preventie. Het programma zal indicatief tussen de 20.000 en 30.000 m² groot zijn. Bij Röpke-Zweers ziekenhuis (Saxenburgh groep) bijna in het centrum van Hardenberg.

• •

Redelijk door een aansluiting op de N34. De streekbuslijn 80 (Hoogeveen-Almelo Connexxion) heeft een bushalte vlak voor het ziekenhuis. Daarnaast zijn er de buurtbuslijnen 97, 98, 193 en 199 die ook voor de bussen ingang van het ziekenhuis een halte hebben.

• •

Ziekenhuis aan de doorgaande weg naar Emmen zichtbaar. Het gezondheidspark ligt aan de weg naar het centrum op een zichtlocatie. Er is afgesproken dat de functies op het park in principe niet concurrerend met het ziekenhuis mogen zijn. Voorbeeld: een ooglaser kliniek is prima, maar er mogen geen staar operaties worden uitgevoerd.

Betrokken partijen

• •

Huur/koop Marketing en acquisitie

•

De gemeente bekijkt de mogelijkheid voor het inzetten van marktpartijen voor de ontwikkeling. De gemeente heeft nauwe samenwerking met ziekenhuis voor de locatie ontwikkeling. Afhankelijk van de functie zal het gaan om huur of koop.

Veel contacten met geïnteresseerde bedrijven in de regio, de reacties uit de markt zijn positief te noemen. • Uitgifte van een nieuwsbrief met vorderingen rondom het park, interviews en onderzoeksresultaten. Kortom, er wordt reuring gecreëerd. Verschillen en Verschil: overeenkomsten • Gezondheidspark Hengelo heeft een betere ligging dan het gezondheidspark Hardenberg en is beter met Hengelo bereikbaar, zeker met de eventuele komst van een station. • Hardenberg wil geen commerciële concurrerende functies aantrekken. Overeenkomsten: • Ongeveer in hetzelfde stadium van de ontwikkeling. Leereffecten Wellicht kunnen Hardenberg en Hengelo elkaar helpen en van elkaar leren bij het ontwikkelen van een Hengelo gezondheidspark. Bron: Stec Groep, 2007 "Gezondheidspark Hengelo": zorg, welzijn en plezier in een groene ambiance42 Stec Groep aan Gemeente Hengelo 07.011

Tabel 20: Medische Boulevard, Tilburg Criteria Project

Ligging Bereikbaarheid Zichtbaarheid Uitstraling Gebruikers

Betrokken partijen Gerealiseerde prijsniveaus

Huur/koop

Dit is een twee verdiepingen tellend gebouw waarin bedrijven zijn gevestigd die zorggerelateerde producten verkopen. Ook zijn er het Traumacentrum Brabant en enkele afdelingen van het ziekenhuis gevestigd. De entree van het St. Elisabeth Ziekenhuis Tilburg bestaat sinds eind 2001 uit de Medische Boulevard. Goed vanaf de snelweg. Aan de A58. Representatief met verblijfskwaliteit. Zeer divers, winkels op het gebied van zorg zoals een thuiszorgwinkel, orthopedische voorzieningen, een apotheek, bloemist, kapper, lingeriewinkel en een audicien. Verder zijn er een mondhygiëniste en een bijzonder tandheelkundig centrum gevestigd en de berglandkliniek. Ook zijn er horecafaciliteiten met een brasserie en een café DE. Dit is een ontwikkeling vanuit het ziekenhuis, zonder tussenkomst van ontwikkelaars. • Op de begane grond worden huurprijzen van 300 euro per m² gerealiseerd, dit is exclusief servicekosten. • Op de verdieping wordt ongeveer 200 euro per m² gerealiseerd, dit is exclusief servicekosten. Alle units worden verhuurd.


Vervolg tabel 20: Medische Boulevard, Tilburg Criteria Uitgiftetempo/regionaal economische betekenis van het park Marketing en acquisitie Verschillen en overeenkomsten met Hengelo


Uitgifte ging heel vlot. Vanaf initiatief heeft het 3 jaar geduurd voordat er werd gebouwd. Op het moment van oplevering was alles verhuurd. Er zijn vele partijen die zich inmiddels hebben gemeld zich te vestigen bij het ziekenhuis, maar er is geen ruimte meer. Vooral veel contact met de lokale en regionale bedrijvigheid. Verschil: De winkels in de Medische boulevard Tilburg zijn niet te missen voor eenieder die het ziekenhuis bezoekt. In Hengelo (Multicare center) zitten ze meer weggestopt. Hengelo heeft meer functies in en rondom het ziekenhuis bijvoorbeeld een zotel. Overeenkomst: Metrage en aanbod van de Medische boulevard Tilburg komt grotendeels overeen met het Multicare center in Hengelo. Zelfstandige behandelcentra zijn een interessante doelgroep, denk hierbij aan: • Health & Beauty, Cosmetische Chirurgie, Schoonheids- behandelingen. • Travel & Health, Travel Care. • Female Care, Laserontharing, Tepelhoftatoeage, 20 weken echo. • Male Care, Circumcisie (besnijdenis voor jongens), Hersteloperatie na sterilisatie. • Care for All, Huidtherapie, Snurktherapie, Stoppen met roken, Tatoeage verwijdering, Voetverzorging. • Company Care, Herstel en Reïntegratie.



BIJLAGE D: GEÏNTERVIEWDE PERSONEN Lijst van gesproken personen: • De heer S.G. Herbold, Carint Reggeland Groep • Mevrouw H. Klopper, Streekziekenhuis Midden Twente • De heer W. van de Braak en J. Grootenhuis, TCN Cares • Mevrouw L. van der Veen - van Schoonhoven, Oost N.V. • De heer P. Smits, Monviso Vastgoed B.V. • Mevrouw van Oostrom, gemeente Hardenberg • Mevrouw Schoenmakers, Medische boulevard Tilburg


Stec Groep aan Gemeente Hengelo

Recommend Documents