NOTITIE UITVOERINGSKRACHT WERKLOCATIES GELDERLAND Stec Groep aan Provincie Gelderland

NOTITIE UITVOERINGSKRACHT WERKLOCATIES GELDERLAND Stec Groep aan Provincie Gelderland

Stec Groep B.V. Peter van Geffen, Peije Bruil en Guido van der Molen April 2010

INHOUDSOPGAVE 1.

INLEIDING

1

2.

DE GELDERSE AANPAK

2

3.

REFERENTIES: WAT DOEN ANDERE PROVINCIES?

6

4.

ADVIES UITVOERINGSKRACHT 4.1 regio’s nog meer bij de hand nemen 4.2 meer belonen en straffen 4.3 meer vastgoed denken 4.4 sterk communiceren 4.5 ten slotte: focus op de toekomst

9 9 10 11 13 14

1. INLEIDING Achtergrond en opbouw van deze notitie U vroeg ons om een advies over hoe de uitvoeringskracht van het Gelderse beleid op het vlak van werklocaties – in het bijzonder bedrijventerreinen – verder kan worden vergroot. In deze notitie gaan we hierop in. Deze notitie is opgebouwd uit vier onderdelen: • We beginnen met een korte schets van uw situatie en de achtergrond van dit advies (1). • Vervolgens brengen we de belangrijkste kenmerken van uw huidige aanpak (en beleid) in beeld en gaan we in op de belangrijkste plus- en verbeterpunten (2). • Dan geven we een overzicht van hoe provincies elders in Nederland omgaan met beleid op het gebied van werklocaties (3). • We sluiten deze notitie af met onze belangrijkste adviezen, inclusief mogelijke instrumenten die u kunt gebruiken om uw uitvoeringskracht sterker te maken (4). Deze notitie is gebaseerd op bureauexpertise en ervaringen van Stec Groep, de interne werksessie met de beleidsmedewerkers van de provincie Gelderland en een externe werksessie met het Gelderse veld. U wilt weten hoe u de uitvoeringkracht van bedrijventerreinen beleid kunt versterken De provincie Gelderland evalueert nu haar economisch beleid, ook om te kijken waar de provincie – gezien de huidige conjunctuur – de economie in Gelderland kan versnellen. In dat kader denkt u vooral na over innovatie en speerpuntsectoren, maar ook over werklocaties en bedrijventerreinen. U hebt het provinciale beleid waar het gaat om bedrijventerreinen, al grotendeels op de rit. En u werkt hard aan de uitvoering ervan, via EPO’s, het A-team, et cetera. In het kader van de herijking van het economisch beleid, wilt u nog een keer goed naar kijken naar het bedrijventerreinenbeleid; kan de provincie Gelderland nog wat extra’s doen? Daarbij gaat het enkel om de uitvoeringskracht; wat kan de provincie extra (of anders) doen om doelen eerder en beter te realiseren. Het gaat dus om de hoe-vraag (en veel minder de wat-vraag); hoe kan Gelderland de uitvoeringskracht van het beleid opvoeren? Hoe kan Gelderland de gemeenten meer aanzetten tot vergaande regionale afspraken die ook worden uitgevoerd? Hoe (het vervolg op) de EPO’s hiervoor te gebruiken? Welke andere middelen heeft de provincie die zij nog beter kan benutten? Hoe kan de Gelderse bedrijventerreinenmarkt verder ‘verzakelijken’ (waarmee wordt bedoeld dat het bedrijfsleven en professionele vastgoedpartijen meer investeren in bedrijventerreinen)? Hoe kan terreinen parkmanagement echt geborgd worden op een hoog niveau? En hoe kunnen Gelderse werklocaties verder bijdragen aan innovatie en economische versterking?

Uitvoeringskracht werklocaties Gelderland Stec Groep aan Provincie Gelderland 10.013

1

2. DE GELDERSE AANPAK Convenant Bedrijventerreinen 2010-2020 geeft richting aan provinciaal beleid Binnen het bedrijventerreinenbeleid van het Rijk is een belangrijke rol voor de provincies weggelegd. Provincies hebben conform het convenant bedrijventerreinen, dat is ondertekend door Rijk (Ministerie van EZ, VROM en BZK), IPO en VNG, een rol als zogenaamde ‘systeemverantwoordelijke’. Het convenant beoogt een niet-vrijblijvende samenwerking voor gemeenten, met name waar het gaat om de regionale planning, inclusief fasering, segmentering en locatiekeuze voor nieuwe en te herstructureren bedrijventerreinen in die regio. Van de provincies wordt hierin een regierol verwacht. Ofwel het is aan de provincie Gelderland om de gewenste regionale samenwerking te stimuleren, te sturen en te ondersteunen. Bedrijventerreinenbeleid Gelderland: De Gelderse Aanpak In de (Ontwerp) Structuurvisie van uw provincie is het beleid voor bedrijventerreinen en werklocaties vastgelegd. Het beleid is grofweg gebaseerd op twee belangrijke pijlers: 1. regionale planning en programmering van bedrijventerreinen; 2. verdere verbetering van de kwaliteit van nieuwe en bestaande bedrijfslocaties. U wilt de kwaliteit van de ruimte te verbeteren en bestaande bedrijventerreinen beter benutten. Uw prioriteit ligt daarom op herstructurering, voor uitbreiding en aanleg van nieuwe bedrijventerreinen. Daarnaast vraagt u nadrukkelijk aandacht voor de financiële koppeling van nieuwe en oude bedrijventerreinen. Intergemeentelijke samenwerking en de SER-ladder zijn middelen die u inzet om deze verevening te bewerkstellingen. Daarnaast stelt u vastgoed- en proceskennis beschikbaar aan gemeenten en regio’s. Ten slotte zet u de grondwaardekubus – die aansluit bij de Noordanus-boodschap tot meer verzakelijking – in om waardebehoud en -vermeerdering op bedrijventerreinen te stimuleren. U hebt uw beleidsambities geconcretiseerd en samengevat in de zogenaamde Gelderse Aanpak. De hoofdlijnen hiervan zijn hieronder nog eens samengevat. De Gelderse aanpak De aanpak van verouderde bedrijventerreinen loopt langs drie sporen: 1. een sterke provinciale regie op regionale samenwerking waarbij een koppeling wordt gemaakt tussen de uitleg van nieuwe en het opknappen van bestaande bedrijventerreinen; 2. een goede bundeling van middelen door het opstellen van een regionale investeringsagenda herstructurering van bedrijventerreinen; 3. een efficiëntere en marktgedreven uitvoering van de herstructurering. Er zijn al meerdere concrete resultaten geboekt De eerste resultaten van uw aanpak zijn inmiddels zichtbaar. In deze collegeperiode zijn al circa 1.150 hectare bedrijventerreinen gerevitaliseerd of tot uitvoering gekomen. Daarnaast heeft iedere regio in Gelderland– volgens een vast stramien – een regionale programmering bedrijventerreinen (EPO) gemaakt (vraag/aanbod/SER-ladder), die


2

vervolgens is uitgewerkt naar concrete regionale agenda’s. Daarnaast zijn er eerste concrete voorbeelden van intergemeentelijke samenwerking bij de ontwikkeling van bedrijventerreinen, incluis een koppeling van oud met nieuw: H20 bedrijventerrein Hattem-Heerde-Oldebroek en het Regionaal bedrijventerrein Achterhoek (pilot Noordanus). Pluspunten van uw aanpak Met u en uw achterban hebben we verschillende pluspunten van uw beleid gesignaleerd. De belangrijkste staan hieronder samengevat. •

• • • • •

•

De Gelderse Aanpak en het beleid zijn slim en goed doordacht. De aanpak zit (op papier) gestructureerd in elkaar. U stuurt niet alleen met geld, maar juist veel meer vanuit een breder perspectief op de kwaliteit van uw bedrijventerreinen. U werkt al lang samen in regionaal verband, provincie-dekkend, er ligt een prima basis en er is al veel vertrouwen tussen provincie en regio’s. U hebt concrete resultaten geboekt met de herstructurering: deze collegeperiode is al circa 1.150 hectare bedrijventerreinen gerevitaliseerd of tot uitvoering gekomen. U beschikt voor elke regio over een programmering en uitvoeringsagenda (EPO). U hebt via de grondwaardekubus het denken in vastgoedwaarde geïntroduceerd. U beschikt over capaciteit om beleid te maken en uit te voeren. Via het A-team en procesregisseurs bent u op verschillende locaties actief. Hiermee wordt een impuls gegeven aan de daadwerkelijke uitvoering van herstructurering en regionale samenwerking. U bent innovatief. De regionale samenwerking (en verevening) bij de ontwikkeling van het H20 bedrijventerrein en het regionaal bedrijventerrein West-Achterhoek zijn concrete voorbeelden van innovaties, waarbij gemeenten gezamenlijk een doelstelling hebben: ontwikkeling van een nieuw bedrijventerrein en financiering van herstructurering/herontwikkeling.

Verbeterpunten van uw aanpak De volgende verbeterpunten zijn gesignaleerd: •

•

De Gelderse Aanpak is weliswaar slim doordacht, maar nog niet bij iedere gemeente voldoende bekend. In enkele regio’s zijn de EPO’s min of meer administratief afgehandeld, zo is onze ervaring. In de communicatie tussen gemeenten en regio’s kan nog het een en ander worden verbeterd; er zijn voorbeelden van regio’s die voortvarend aan de EPO’s zijn begonnen, maar door een lang en onduidelijk proces nu de motivatie hebben verloren. Daarnaast zijn er voorbeelden van regio’s en gemeenten die juist door de EPO’s nu fanatiek aan de slag zijn. De EPO’s hebben er in deze regio’s voor gezorgd dat gemeenten elkaar beter hebben gevonden en leren kennen. Kortom, er zijn grote verschillen tussen regio’s onderling. De verschillen tussen regio’s onderling komt mede door het verschil in rol en aanpak van de regiomanagers. Er is niet een duidelijke regierol of lijn. Dit moet worden verbeterd, meer duidelijkheid en eenduidigheid richting regio’s is noodzakelijk.


3

•

•

•

•

•

De EPO’s zijn opgesteld met de regio’s en de gemeenten. Vanuit het georganiseerd bedrijfsleven komt de kanttekening dat de positie van ondernemers in dit geheel te weinig uit de verf komt. Ook vraagt men zich af wat de status van de EPO’s is; Vooralsnog is het voor de regio’s onduidelijk of de provincie tevreden is met hun input in de EPO’s en investeringsagenda. De provincie Gelderland moet meer concrete (prestatie)afspraken maken (met targets) met de regio’s. Wanneer een regio kan worden afgerekend op een prestatie (met behulp van targets), kan worden aangegeven of de provincie wel of niet tevreden is over een regio. In het bedrijventerreinenbeleid worden nog te weinig koppelingen gelegd met innovaties (Health Valley, Food Valley), kennis, maar ook andere ruimtelijke thema’s zoals infrastructuur, woningbouw en onderwerpen zoals ‘het nieuwe werken’. Daar nu niet op inspelen is een gemiste kans. Binnen de provincie en het A-Team wordt in de praktijk nog te weinig met de grondwaardekubus en het ‘vastgoeddenken’ gedaan. Het idee achter de grondwaardekubus is zeer waardevol; juist daarom moet het in de praktijk meer worden uitgevoerd. Er is meer kennis nodig over vastgoed en het daadwerkelijk inzetten van de grondwaardekubus, zowel bij regio’s en gemeenten als bij de provincie zelf. De provincie Gelderland beschikt over twee gedeputeerden die het onderwerp bedrijventerreinen in hun portefeuille hebben (vanuit ruimtelijke ordening en vanuit economische zaken). In de praktijk werkt dit goed; beide gedeputeerden kunnen goed met elkaar overweg en maken duidelijke afspraken. Voor de effectiviteit van het beleid is het niettemin beter om één gezicht of één sterke bestuurder te hebben die zich hard maakt voor het onderwerp bedrijventerreinen. Dit vergroot de herkenbaarheid en de eenduidigheid, en daarmee de bestuurskracht. Een goed voorbeeld hiervan is de gedeputeerde van Zuid-Holland, de heer Asje van Dijk. Hij is een voortrekker van bedrijventerreinen binnen de provincie en was ook lid van de bestuurlijke werkgroep Jorritsma (BWU).

Tabel 1: overzicht plus- en verbeterpunten Gelders bedrijventerreinenbeleid Pluspunten • Al ruim 1.150 hectare bedrijventerrein gerevitaliseerd of in uitvoering • beleid en aanpak zijn goed doordacht • procesregisseurs („A-team”) aanwezig • lange samenwerking met en in de regio’s in heel Gelderland (100% dekking) • bottom-up benadering • grondwaardekubus: vastgoedbenadering; • innovaties: H2O en West-Achterhoek


Verbeterpunten • Gelderse Aanpak niet overal goed bekend; • nog weinig targets of concrete streefbeelden; • regio’s merken niet of provincie tevreden is; • verschillende rollen voor regiomanagers; • nog te weinig sturing op vastgoedwaarde; • weinig koppelingen met andere thema s en functies; • twee bestuurders als „trekker”; • weinig aandacht voor innovaties; • ondernemers / gebruikers meer betrekken;

4

Samenvattend • De Gelderse Aanpak en het beleid staan goed in de steigers en zijn 100% Noordanus- proof, danwel sluiten uitstekend aan bij het nieuwe Rijksbeleid. Het beleid is goed doordacht en innovatief, er is capaciteit/menskracht beschikbaar en het beleid is goed vertaald naar de regio’s. Partijen (gemeenten, regio en provincie) zijn hierdoor meer met elkaar in gesprek. Aan de doorvertaling van beleid naar krachtige uitvoering kan nog het nodige verbeterd worden. Het is nu belangrijk om van papier tot meer actie en resultaten te komen in alle Gelderse regio’s.


5

3. REFERENTIES: WAT DOEN ANDERE PROVINCIES? We geven een overzicht van het bedrijventerreinen- / economische beleid van de provincie Groningen, Zuid-Holland en Noord-Holland. Op basis van bureauexpertise kiezen we voor deze drie provincies, juist omdat het beleid van deze provincies wordt gekenmerkt door enkele goede voorbeelden van uitvoeringskracht, die nuttig zijn als voorbeeld voor u. We gaan specifiek in op de belangrijkste leereffecten voor Gelderland.

Tabel 2: provincie Groningen Hoofdlijnen beleid

•

• •

• Voorbeelden van uitvoeringskracht

•

•

•

Leereffecten voor Gelderland

• • •

Provincie Groningen In het Provinciaal Omgevingsplan 2009-2013 heeft de provincie Groningen aangegeven een restrictief beleid te voeren voor uitbreiding van bedrijventerreinen. De komende jaren ligt het accent op revitalisering van bestaande bedrijventerreinen; De provincie beschikt over voldoende uitgeefbaar bedrijventerrein (harde plannen) en zoekgebieden voor bedrijventerreinen (zachte plannen) om de komende jaren de vraag te kunnen bedienen. Buiten de zoekgebieden komt in beginsel geen nieuw bedrijventerrein; De provincie geeft invulling aan het landelijke programma “Mooi Nederland” om verrommeling van het landschap tegen te gaan. Benutting van de zoekgebieden is alleen mogelijk indien en voor zover de noodzaak daarvoor is aangetoond na stringente toepassing van de SERladder. De achterliggende gedachte hierbij is: “Geen nieuw bedrijventerrein, tenzij…”; De regio’s in de provincie maken een investeringsprogramma bedrijventerreinen en onderzoeken de mogelijkheden voor (financiële) verevening In de regio Groningen-Assen zijn afspraken gemaakt over verevening van bedrijventerreinen (binnen eigen gemeente). In de regio Oost-Groningen wordt nu gekeken of dergelijke afspraken ook haalbaar zijn. De provincie stimuleert dit. Groningen is een voorbeeld van een strenge provincie. De provincie is strikt over de uitbreidingsmogelijkheden van nieuw terrein en geeft invulling aan het programma ‘Mooi Nederland’. In de provincie Groningen zijn in de regio Groningen-Assen al concrete afspraken gemaakt over verevening binnen eigen gemeente. Wanneer meeropbrengsten door grondprijsverhoging niet binnen eigen gemeente worden gebruikt voor bedrijventerreinen, worden deze financiën in een regionaal fonds gestort.


6

Tabel 3: provincie Zuid-Holland Hoofdlijnen beleid

•

•

•

Voorbeelden van uitvoeringskracht

•

•

•

•

• Leereffecten voor Gelderland

• • • • •

Provincie Zuid-Holland De provincie Zuid-Holland beschikt over een actieprogramma en uitvoeringsprogramma ‘ruimte voor economie’. In deze programma’s staan meerdere thema’s centraal, waaronder programmering, herstructurering, intensief ruimtegebruik en ruimtewinst op (bestaande) bedrijventerreinen. Gemeenten kunnen aanspraak maken op subsidie voor onderzoek naar en uitvoering van de herstructurering van bedrijventerreinen. Randvoorwaarden voor subsidie zijn ondermeer ruimtewinst, regionale samenwerking/strategie en de aanwezigheid van een (afvaardiging) van ondernemers; Zuid-Holland beschikt over een kantorenstrategie, met daarin aandacht voor vraag-aanbod per regio, typologie en herstructurering. De provincie legt, zeker voor wat betreft het kantorenprogramma, sterke koppelingen met de programma’s voor Stedenbaan en Zuidvleugelnet (knooppunten). De provincie Zuid-Holland heeft een convenant afgesloten met het (georganiseerde) bedrijfsleven om te streven en toe te werken naar duurzame bedrijventerreinen; De regio’s in Zuid-Holland moeten beschikken over een bedrijventerreinenstrategie, inclusief prioritering van te herstructureren bedrijventerreinen en (onderbouwd) nieuwbouwprogramma. Wanneer regio’s hier niet aan voldoen, maken ze geen aanspraak op subsidie; Het Industrieschap Plaspoelpolder is een voorbeeld van een intergemeentelijke samenwerking (Rijswijk en Den Haag) die als doel heeft bedrijventerrein te ontwikkelen en uit te geven. Mogelijk kunnen de industrieschappen verder worden uitgebouwd om een regionale herstructureringsmaatschappij op te zetten. De gedeputeerde van Zuid-Holland (de heer Asje van Dijk) trekt als bestuurder ook de regio in, spreekt regio’s aan en stimuleert gemeenten om regionaal samen te werken. Ook zat hij in de bestuurlijke werkgroep Jorritsma. Zuid-Holland profileert zich sterk en besteedt veel aandacht aan communicatie en persberichten; Sterke communicatie en persberichten; Ook strategie voor kantoren; Aantal verplichtingen voor de regio’s, inclusief strafmaatregel (geen subsidie); Gedeputeerde toont veel bestuurskracht; Zuid-Holland kan mogelijk bestaande industrie/bedrijvenschappen uitbouwen tot regionale herstructureringsmaatschappij. In deze industrieschappen is al veel kennis, maar ook financiën, aanwezig.

Tabel 4: provincie Noord-Holland Hoofdlijnen beleid

•

•

Provincie Noord-Holland Provincie kiest voor twee ‘lijnen’: afspraken met ontwikkelingsbedrijf NoordHolland Noord (boven het kanaal) en afspraken met Plabeka (Noordvleugel; pilot Noordanus). Provincie doet nu onderzoek hoe bestaande industrieschappen en ROM’s (inclusief NHN, SADC, RON) kunnen worden opgeschaald tot ROB.


7

Voorbeelden van uitvoeringskracht

•

•

Leereffecten voor Gelderland

• •

• •

Provincie heeft twee bedrijventerreinen geschrapt. De nut en noodzaak van deze terreinen was onvoldoende aanwezig. Noord-Holland (en het ontwikkelingsbedrijf/Plabeka) bemoeien zich sterk met de programmering van bedrijventerreinen. Ook plannen voor ontwikkeling van kantoren werden geschrapt; De provincie vraagt van ieder van de twee regio’s nu een helder uitvoeringsprogramma en prioritering herstructurering, zoveel mogelijk volgens Noordanus en Jorritsma. Op basis hiervan maakt provincie NoordHolland haar herstructureringsprogramma. Noord-Holland durft in te grijpen en schrapt een tweetal bedrijventerreinen; De provincie kiest voor een ontwikkelingsbedrijf voor de regio NoordHolland Noord. Dit genereert ook inkomsten en versnelt de herstructurering van bedrijventerreinen. Regionale samenwerking wordt vooral gedaan via bestaande organen en per regio op maat uitgewerkt. Vooral via NHN wordt proceskennis beschikbaar gesteld.

Belangrijkste leereffecten voor Gelderland Wanneer we de Gelderse aanpak en het beleid vergelijken met andere provincies vallen ons een aantal dingen op: • Met de bottom-up benadering, de Gelderse aanpak en het A-Team is de provincie Gelderland slim en gestructureerd bezig met economie en bedrijventerreinen, ook in vergelijking tot andere provincies; • In vergelijking tot andere provincies is Gelderland niet erg streng. Andere provincies stellen meer voorwaarden en eisen aan de regio’s; • Gelderland toont nog te weinig bestuurskracht. Waar andere provincies al concreet ingrijpen, door bijvoorbeeld bedrijventerreinen te schrappen, doet Gelderland dit soort acties niet. • Gedeputeerden van andere provincies komen meer in beeld en zijn een toonbeeld/gezicht naar buiten toe. Met name Zuid-Holland doet dit slim. • Andere provincies kiezen vaker voor een ontwikkelingsbedrijf of industrieschap om de herstructurering van bedrijventerreinen op te pakken (Zuid-Holland en NoordHolland). In de praktijk werkt dit goed, daarbij genereert een ontwikkelingsbedrijf of industrieschap ook geld. • Ook andere economische thema’s, zoals functiemenging of kantoren, verdienen aandacht. Slechts enkele provincies (waaronder Zuid-Holland en recent Utrecht met een taskforce voor leegstaande kantoren) pakken deze onderwerpen op. • Innovaties en resultaten worden in andere provincies vaak veel meer dan in Gelderland belicht in de media. Gelderland kan zich meer laten zien door persberichten en communicatie. Ook bewustzijn van eigen kwaliteiten is belangrijk! H20 bedrijventerrein en West-Achterhoek zijn innovaties en goede voorbeelden voor de rest van Nederland!


8

4. ADVIES UITVOERINGSKRACHT Op basis van onze analyse van plus- en verbeterpunten, de vergelijking van Gelderland met andere provincies en de input uit zowel de interne als externe werksessie komen we tot vijf hoofdlijnen om de uitvoeringskracht van de provincie Gelderland te versterken.

4.1 regio’s nog meer bij de hand nemen Het eerste advies richt zich op uw relatie met de regio’s. U hebt hen nodig om de uitvoeringskracht te realiseren. Daarbij zijn zeker nog stappen te zetten. U moet uw regierol waarmaken door heldere verwachtingen te scheppen en daarover uitstekend te communiceren. Wanneer u de regio’s meer bij de hand neemt en beter ondersteunt, zult u zien dat de motivatie en actiebereidheid van regio’s toeneemt. Ontwikkel eigen ‘roadmap’ en vertaal deze naar handreiking voor regio’s We adviseren u een roadmap te maken voor uw beleid de komende jaren. Hierin staat klip en klaar welke aanpak u kiest. Wat wilt u op korte, middellange en lange termijn bereiken? Welke eisen gaat u stellen? Waarop worden regio’s afgerekend? Hoe gaat u de voortgang monitoren? Welke prikkels deelt u uit? Welke eisen stelt u? De roadmap moet uw rode draad zijn en is een goede basis om handreikingen te maken voor de regio’s. Wat verwacht u (minimaal) van hen? Hoe worden ze beoordeeld? Welke prestaties leiden tot een beloning? Uiteraard gaat het hier om maatwerk. Niet elke regio is immers even bekwaam en gemotiveerd waar het gaat om regionale samenwerking. Bij de eenduidigheid in uw aanpak hoort ook een heldere rol van uw regionale accountmanagers. Zorg dat zij met een mond spreken en goede ambassadeurs zijn van de Gelderse Aanpak. De roadmap en de rode draad hiervan moet bij hen goed tussen de oren zitten, dit geld ook voor de procesregisseurs die u inzet. Maak bestuurlijke prestatieafspraken met de regio’s Met elke regio moet u duidelijke bestuurlijke prestatieafspraken (SMART) maken voor de komende jaren over de voor u belangrijke onderwerpen. Dit past binnen uw regionale bedrijventerreinenprogramma’s (RBT). Daarbij kan het gaan over thema’s zoals de herstructureringsopgave, prioritering en programmering van bedrijventerreinen, vraag en aanbod, grondprijzen en regionale samenwerking (en verevening). In de conceptnotitie met uitgangspunten voor de RBT’s heeft u hier al een opsomming van gemaakt. Door te kiezen voor specifieke onderwerpen weten regio’s waar ze aan toe zijn en waar ze op moeten sturen, maar ook waar ze op worden afgerekend. Op deze manier kunt u regio’s extra prikkelen en aanzetten tot uitvoering. Benadruk het belang van sterk gemeentelijk account-management Meer en betere aandacht voor (bestaande) bedrijventerreinen en de ondernemers die daar actief zijn is cruciaal voor een beter bedrijventerreinenbeleid, zo bleek ook uit de expertmeetings. Door echt te weten wat er speelt op de terreinen ontstaat het juiste gevoel voor knelpunten en kansen en ontstaat haalbare plannen met draagvlak. De gemeentelijke account-manager speelt daarin een sleutelrol. Zonder gericht en


9

professioneel account-management kan er geen goed bedrijventerreinenbeleid met uitvoeringskracht ontstaan. Aan u de taak om account-management te stimuleren en als harde eis te stellen aan gemeenten voor (de uitvoering van) bedrijventerreinenbeleid. Stimuleer initiatieven voor intergemeentelijke of (sub)regionale samenwerking Ontwikkelingen zoals H2O en West-Achterhoek zijn concrete, sterke voorbeelden van nieuw bedrijventerreinenbeleid. Bottom-up en Noordanus-‘proof’. Idealiter moeten elders in Gelderland dit soort trajecten ook van de grond gaan komen. U kunt dit stimuleren door deze projecten nog meer ‘uit te venten’. Niets is zo inspirerend als een concreet en goed uitgewerkt voorbeeld. Nog meer investeren in kennisuitwisseling Dit advies sluit aan op het voorafgaande. Het kennisniveau over bedrijventerreinen is binnen Nederland en ook binnen uw provincie wisselend en versnipperd. Tegelijkertijd worden op veel plekken hele goede dingen gedaan en uitgewerkt. En u hebt zelf behoorlijk wat kennis opgebouwd. Vooralsnog ontbreekt een goed platform waar dit samenkomt en waar partijen elkaar kunnen vinden om te ‘sparren’ en elkaar te stimuleren. U plan om ‘masterclasses’ op te zetten is wel een prima aanzet hiertoe. Zet dit door en kijk waar u dit verder uit kunt bouwen (een Gelders Kenniscentrum Bedrijventerreinen?).

4.2 meer belonen en straffen Om de regio’s te stimuleren om acties en afspraken ook daadwerkelijk na te komen, maar ook om uw beleid verder in praktijk te brengen, werkt het goed om regio’s te belonen en straffen. Hiermee prikkelt u de regio’s om extra aan de slag te gaan! Wanneer een regio goed op weg is en het bedrijventerreinenbeleid in uitvoering is, kunt u, wanneer resultaten worden geboekt, een regio belonen. Daartegenover staat dat, wanneer u niet tevreden bent over een regio, u de regio kunt straffen. Zo bent u als provincie minder vrijblijvend bezig en laat u daadwerkelijk zien wanneer u wel of niet tevreden bent. Hierbij plaatsen we de kanttekening dat een positieve aanpak, met behulp van belonen, vaak beter werkt dan straffen. Immers, een regio en daarbij horende bestuurders, worden niet graag op de handen getikt. U heeft meerdere mogelijkheden om regio’s en gemeenten te belonen(of te straffen. Hieronder werken we ze kort voor u uit. •

Geld/subsidies: de zak met geld blijft altijd een belangrijke prikkel om bestuurders in beweging te krijgen. Maar u kunt duidelijke voorwaarden stellen aan het verlenen van subsidies. Voldoet een regio niet aan uw wensen, dan komt de regio ook niet in aanmerking voor subsidie(s). Overigens van uw kant moet ook heel helder zijn onder welke voorwaarden subsidies worden verleend en op welke wijze u toegekende subsidies gaat beoordelen op resultaten (checklist).


10

•

•

•

•

•

Ruimteclaims: u kunt ruimteclaims van gemeenten en regio’s koppelen aan beleidsuitgangspunten en gedrag. Ontwikkelingen van nieuwe terreinen wordt alleen toegestaan, tenzij……..Dan wel u houdt plannen tegen omdat niet voldaan wordt aan de duidelijk gecommuniceerde eisen en wensen (uitgangspunten) van de Gelderse Aanpak. Koppelingen: u kunt een regio belonen door koppelingen te leggen met andere beleidsvelden en provinciale investeringstrajecten. Een goede programmering van een bedrijventerrein kan dan bijvoorbeeld resulteren in (aanvullende) investeringen in infrastructuur of een verruiming van het woningbouwprogramma. Duurzaamheid/energie: dit thema is belangrijk en kan ook worden gekoppeld aan bedrijventerreinen. U kunt duurzame bedrijventerreinen belonen (met subsidies of investeringen). Uiteraard is het hierbij van belang dat u duidelijke kaders stelt. Aan welke eisen moet een terrein dan voldoen? Welke prestaties moeten geleverd worden? En op welke termijn? Stel een overzichtelijk en compact programma van eisen samen, stellen wij voor, waarop terreinen vervolgens beoordeeld kunnen worden. PR/publiciteit: regio’s of gemeenten die sterk presteren kunt u belonen met extra publiciteit. Dat kan een gezamenlijk persbericht zijn, spreken op een congres of seminar, artikelen in vakbladen, een prominente plek op uw website et cetera. Of u geeft jaarlijks de Gelderse Bedrijventerreinenprijs uit (beetje a la Mooi Nederland). Extra aandacht: U geeft masterclasses/trainingen aan regio’s waar u tevreden over bent om kennis verder te vergroten; u kunt ook overwegen om juist de regio’s met een achterstand bij te scholen! Dan wel u geeft regio’s die goed presteren extra bestuurlijke aandacht.

4.3 meer vastgoed denken Bij de herstructurering van bedrijventerreinen, maar ook bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen moet meer vanuit vastgoed gedacht worden. Bedrijventerreinen moeten een langere levensduur krijgen en de grond moet optimaal worden benut, zowel qua ruimte als qua commerciële waarde. De verzakelijking van de bedrijventerreinenmarkt moet worden gestimuleerd, ondernemers moeten worden betrokken bij beleid en uitvoering van beleid. Als provincie hebben deze thema’s zeker uw aandacht, in de dagelijks praktijk blijkt ‘vastgoed denken’ vaak lastig. Uw grondwaardekubus is een voorbeeld van op een slimme manier omgaan met de commerciële waarde van pand en kavel. U moet dit meer in de praktijk brengen. Regio’s en gemeenten moeten hier overigens ook meer mee bekend worden. Stimuleer verzakelijking Als provincie kunt u verzakelijking van de bedrijfsruimtemarkt stimuleren. Juist vastgoedpartijen zijn in staat om toekomstbestendige bedrijventerreinen te realiseren of bestaande bedrijventerreinen nieuw leven in te blazen. De praktijk in Gelderland heeft ook geleerd dat diverse partijen interesse tonen in (leegstaand) vastgoed op verouderde bedrijventerreinen. Deze voorbeelden tonen aan dat er marktpartijen en particuliere initiatieven zijn die een deel van de uiteindelijke opgave op zich kunnen nemen. Er moet dan wel een zekere schaarste zijn op de markt voor bedrijventerreinen. Bij te grote Uitvoeringskracht werklocaties Gelderland Stec Groep aan Provincie Gelderland 10.013

11

onzekerheid over de omvang van toekomstig aanbod aan nieuwe bedrijventerreinen zullen marktpartijen niet investeren in bestaande panden en kavels. Hanteer een strakke programmering en segmentering De bestaande bedrijventerreinenmarkt in Gelderland is voor professionele vastgoedontwikkelaars en –beheerders vooralsnog vaak onaantrekkelijk. Door de gemeentelijke concurrentie op grondprijzen en de (veelal) ruime programmering van nieuw terrein heeft het herontwikkelen of herstructureren van bedrijventerreinen voor deze partijen weinig interessant. In feite is er dan ook nog slechts in beperkte mate sprake van een ‘zakelijke’ markt voor bedrijventerreinen, dat wil zeggen een markt waarop bedrijventerreinen onder normale, commerciële voorwaarden en dus met voldoende risicovoorzieningen en rendement worden verhandeld. Door een strakke programmering te hanteren, kunt u als provincie verzakelijking stimuleren. Met de EPO’s probeert u hier al op in te spelen. U kunt overwegen om zachte plannen nogmaals tegen het licht te houden; wanneer ruimteclaims niet goed zijn onderbouwd, kunt u uitbreiding van bedrijventerreinen schrappen, goed faseren of temporiseren. Naast programmeren is ook het segmenteren van locaties en nieuwe vastgoedtypen belangrijk. Om de markt optimaal te faciliteren is het belangrijk dat u als provincie beschikt over verschillende typen locaties. Segmenteren van locaties en ruimte bieden voor een divers segment van vastgoedtypen is belangrijk. In de EPO’s wordt al rekening gehouden met diverse kwaliteitsniveaus van bedrijventerreinen. Inspelen op nieuwe locatietypen, zoals werklandschappen en/of gemengd economische zones is ook van belang (zie ook advies 5). Zet in op voldoende vastgoedkennis Er zal binnen het A-Team meer vastgoedkennis aanwezig moeten zijn; op deze manier kan deze kennis direct worden ingezet bij de gemeenten en regio’s. Het A-team moet goed kunnen omgaan met de methodiek van de grondwaardekubus, maar ook met het residueel berekenen van grondprijzen. Op deze manier kan het A-team met gerichte marktkennis direct van waarde zijn voor gemeenten. Meer (kennis)uitwisseling met marktpartijen en ondernemers Ondernemers, marktpartijen en de overheid (provincie, regio en gemeenten) zullen elkaar meer moeten benaderen en kennis moeten uitwisselen. Belangrijk is om op de hoogte te zijn van elkaars ideeën, projecten en aanpak. U kunt als provincie hiervoor het initiatief nemen. Zo kan samenwerking worden verder worden vergroot en wordt aan vertrouwen gewerkt. Marktpartijen, maar ook bedrijfsruimtegebruikers voelen zich gepasseerd wanneer ze niet worden betrokken bij trajecten over (herstructurering van) bedrijventerreinen. Juist de gebruiker en marktpartijen zouden meer centraal moeten staan. Momenteel zijn overheid en ondernemers/vastgoedpartijen vaak nog te veel onbekenden van elkaar. Een idee is om enkele pilots te starten in Gelderland of een van uw masterclasses/trainingen aan verzakelijking/vastgoed denken te besteden.


12

Zet in op een cultuuromslag grondprijzen Met behulp van de residuele benadering kunnen marktconforme grondprijzen worden berekend. Hierdoor zullen grondprijzen in de regio en provincie gemiddeld stijgen. De (eventuele) meeropbrengsten van de grondprijzen kunnen worden gebruikt voor de herstructureringsopgave (verevening), bijvoorbeeld met behulp van een (regionaal) herstructureringsfonds. U kunt regio’s daarmee stimuleren om te verevenen. Ook wanneer opbrengsten uit de verkoop van bedrijventerreinen in de eigen gemeente worden gebruikt voor herstructurering van bestaande terreinen heeft dit meerwaarde. Daarnaast zijn hogere grondprijzen een prikkel om zorgvuldig om te gaan met ruimte. Hogere prijzen stimuleren intensief ruimtegebruik van bedrijven, maar ook zorgvuldige uitgifte door gemeenten. U kunt als provincie bijdragen aan de bewustwording hiervan. Stimuleer flexibel omgaan met bestemmingsplannen Door ruimte/flexibiliteit in te bouwen in bestemmingsplannen, kunnen bedrijfsruimtegebruikers eenvoudiger hun pand en kavel uitbreiden en intensiveren. Hiermee wordt intensief ruimtegebruik (eerste stap van de SER-ladder) gestimuleerd en mogelijk gemaakt. Daarnaast moeten bestemmingsplannen flexibel zijn om optimaal de methodiek van de grondwaardekubus te kunnen hanteren (bijvoorbeeld door meerdere functies toe te staan, zoals retail of kantoorachtigen). Veel bestemmingsplannen worden de komende periode (voor 2013) geactualiseerd. Juist nu liggen er kansen om naast intensief ruimtegebruik ook de vastgoedwaarde van terreinen te verhogen, door de juiste flexibiliteit in te bouwen in de bestemmingsplannen.

4.4 sterk communiceren Een van de kritiekpunten vanuit de Gelderse regio’s is dat de communicatie en afspraken met de provincie niet eenduidig en helder zijn. Dit zorgt voor onduidelijkheid en verkeerde verwachtingen tussen regio en provincie. Goed, veel en helder communiceren is heel belangrijk en zorgt voor vertrouwen. De provincie kan daarnaast zich ook veel sterker profileren naar buiten toe. Zorg voor een consistent verhaal met één gezicht Als provincie moet u een consistent verhaal hebben richting regio en gemeenten; zo verschaft u duidelijkheid en schept u de juiste verwachtingen. Het is belangrijk om de belangrijkste onderdelen continue te herhalen en benadrukken. Zo wordt de Gelderse aanpak bekend onder iedereen. Daarbij moet de provincie Gelderland consistent zijn. Afspraak is afspraak! Hierbij past geen twijfel. Duidelijkheid verschaffen over de rol van het EPO in uw structuurvisie en herstructureringsprogramma is dan ook een pre. Kies voor één bestuurder (in plaats van de huidige twee) als gezicht van uw bedrijventerreinenbeleid. Zo is de bestuurder bedrijventerreinen herkenbaar in het veld en weten regio’s en gemeenten precies bij wie ze moeten zijn. Werk aan een mentaliteitsverandering bij bestuurders Het hanteren en uitvoeren van goed (regionaal) bedrijventerreinenbeleid (inclusief de SER-ladder) moet breeduit gecommuniceerd en gestimuleerd worden, ook onder bestuurders. Het moet voor bestuurders duidelijk zijn dat het binnenhalen van bedrijven


13

vanuit de regio naar eigen gemeenten niet langer meer iets is om trots op te zijn. Juist wanneer een bestuurder slim en effectief met ruimte omgaat, is dit een plus. Dit vergt een verandering in denken. De provincie kan hierbij een sterke rol spelen (bijvoorbeeld door regio’s te belonen of met behulp van masterclasses en sessies voor bestuurders). Kies voor inspirerende werksessies en communiceer successen Streef naar aantrekkelijk en effectief overleg, zowel voor bestuurders in een regio als voor ambtenaren. Kies voor leuke werkvormen op een dynamische plek. Dit werkt motiverend en zorgt er voor dat een overleg gaat leven. Op deze manier kunnen veel sneller resultaten worden geboekt. Deze resultaten en/of successen moet u ook goed communiceren. Wanneer er resultaten worden geboekt, is het goed om dit naar buiten toe te presenteren. Een persbericht, interview of bijeenkomst zorgt er voor dat Gelderland onder de aandacht komt en blijft. Dit werkt positief voor de naamsbekendheid en imago van uw provincie, maar ook voor gemeenten en regio’s. Positieve berichtgeving zorgt daarnaast voor enthousiasme! Andere ideeën voor meer communicatie en het intensief betrekken en enthousiasmeren van partijen zijn bijvoorbeeld: a. marktconsultaties om oplossingsrichtingen, ideeën en beleid bij marktpartijen te toetsen. De externe werkbijeenkomst toonde aan dat marktpartijen hier zeker geïnteresseerd in zijn; b. een roadshow Gelderse Aanpak zorgt ervoor dat de aanpak bij regio en gemeenten bekend is. Oftewel, ga als provincie ook daadwerkelijk uw provinciehuis uit en de regio in. c. u kunt overwegen een kennisplatform op te richten. Hier kunt u alle innovaties, vernieuwingen en ideeën kwijt en gezamenlijk discussiëren. d. acquisitie en promotie van provincie en regio kunnen gezamenlijk worden opgepakt;

4.5 ten slotte: focus op de toekomst In uw nieuwe beleid, maar ook in de uitvoering ervan, moet voldoende aandacht zijn voor de toekomst. Waar het ‘oude’ economische (fysieke) beleid zich nog vooral richtte op bedrijventerreinen, moet het ‘nieuwe’ beleid veel meer aandacht hebben voor ‘het nieuwe werken’. Hierbij passen niet alleen de reguliere bedrijventerreinen, maar moet veel meer gedacht worden in gemengd economische zones, met combinaties van bedrijfsruimte, retail, zorgeconomie, kantoren en misschien ook wel (werk)woningen. Een aantrekkelijke omgeving en een toekomstvast gebied worden steeds belangrijker bij gebiedsontwikkeling. Naast beleid voor bedrijventerreinen ook aandacht voor andere dimensies van werken We adviseren u om, naast een duidelijke aanpak voor bedrijventerreinen, te beschikken over visie (wat, waar, waarom?) op kantoren, retail en zorgeconomie, maar ook combinaties van functies (functiemenging) in gemengd economische zones; mogelijk kunt u enkele pilotprojecten hiervoor starten (overigens is Hanzeweg in Lochem hier al een goed voorbeeld van). Dit soort locaties zijn in opkomst. Voor gemeenten en regio’s


14

is het vaak nog ingewikkeld hoe hier goed mee om te gaan. Als provincie kunt u hierop sturen en richting geven. Een visie met slimme strategie is dan noodzakelijk. Vooral strategie voor kantoren nu van belang Zeker gezien de huidige problematiek op de kantorenmarkt (zoals het hoge leegstandspercentage) is een gerichte kantorenstrategie voor de provincie Gelderland belangrijk. Er zijn meerdere redenen te bedenken waarom u als provincie over een sterke visie op kantoren moet beschikken: • u kunt regio’s en gemeenten stimuleren/sturen om op de juiste locaties (zoals op knooppunten) kantoren te realiseren; • net zoals bij bedrijventerreinen kunt u een strakke kantorenprogrammering en segmentering aanhouden; • gemeenten en regio’s kunt u verplichten om de SER-ladder ook bij kantoren te hanteren; • met behulp van een kantorenstrategie kunt u sterk inspelen op actuele thema’s en problemen zoals leegstand, herontwikkeling en transformatie. • De strategie kan aanknopingspunten bieden om (markt)partijen en overheden bij elkaar te brengen. U kunt beginnen door, samen met direct betrokkenen, te inventariseren wat voor type onderzoek en strategie bij Gelderland past. Op deze manier kunt u straks gericht te werk gaan met het opstellen van een (gedragen) strategie. Inspelen op werken van de toekomst en combinaties zoeken met innovaties In het provinciaal beleid kijkt u naar de korte, maar ook middellange termijn. Juist daarom is het belangrijk om ook voldoende in te spelen op het ‘werken van de toekomst’. Het verblijfklimaat en de omgeving biedt Gelderland veel mogelijkheden voor opvang van bedrijven en bewoners vanuit de Randstad. Door de toepassing van ICT en snelle infrastructuur worden op termijn afstanden korter. De provincie moet hier in haar ruimtelijke ordening in economisch beleid op inspelen. Dit kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door: • In te zetten op goed bereikbare plekken. Een voorbeeld hiervan is Arnhem Centraal. • Innovaties, zoals Health Valley en Food Valley, ruimtelijk faciliteren. Daarbij is het ook goed wanneer zulke projecten veel bestuurlijke aandacht krijgen: het zijn immers de paradepaardjes van uw provincie. • Waar mogelijk combinaties te zoeken met innovaties zoals Health Valley en Food Valley, ook bovenregionaal. Daarbij is het belangrijk om innovaties en koppelingen niet te ontwikkelen vanuit de wetenschap, maar vanuit ondernemers. De kennisinstellingen spelen hierbij een belangrijke rol en moeten ook regiooverschrijdend inspelen op behoeften. U kunt hierbij contacten leggen en partijen bij elkaar brengen. • Gerichte marketing en acquisitie van innovaties, zoals Health Valley en Food Valley, maar juist ook gericht op de aantrekkelijkheid van uw provincie voor bedrijven (ook vanuit het idee van het ‘nieuwe werken’, waarbij Gelderland met haar aantrekkelijke verblijfklimaat en omgeving voldoende mogelijkheden heeft voor opvang van bedrijven en bewoners uit de Randstad).


15

NOTITIE UITVOERINGSKRACHT WERKLOCATIES GELDERLAND Stec Groep aan Provincie Gelderland

Recommend Documents