Stadsontwikkeling
Aan: Het College van Burgemeester en Wethouders van Dordrecht Datum: 26 mei 2009 Onderwerp: Voorstel aanpak Ruïne van Huis te Merwede
Geacht College, Hierbij bied ik u het voorstel aan voor de aanpak van de ruïne van Huis te Merwede en haar omgeving. Dit voorstel omvat een plan voor het bouwkundige consolideren van de ruïne, het herinrichten van de omgeving van Huis te Merwede en het geven van informatie over het Huis te Merwede aan het publiek. Het voorstel is zijn de volgende elementen uitgewerkt: — Aanleiding — Visie en doel — Voorstel — Financiering — Planning
1 . Aanleiding De gemeenteraad van Dordrecht heeft 12 november 2008 met algemene stemmen een motie aangenomen over de ruïne van Huis te Merwede. In de motie wordt het bureau Monumentenzorg en Archeologie gevraagd een inrichtingsvoorstel te maken voor de ruïne van Huis te Merwede. De aanleiding hiertoe vormt de huidige slechte staat van de ruïne en haar omgeving. De omgeving van de ruïne wordt weliswaar regulier onderhouden door Stadsbeheer, maar heeft niet de kwaliteit die de plek recht doet of een bezoek stimuleert (zie bijlage 1). Er is tevens een aantal maatregelen nodig om de ruïne zelf duurzaam te kunnen behouden in zijn huidige vorm. Sinds 1960 zijn er diverse initiatieven genomen tot het behoud van de ruïne van Huis te Merwede en het aantrekkelijker inrichten van de directe omgeving. Geen van de plannen heeft tot op heden, om verschillende redenen, tot een daadwerkelijk project geleid. Het voorliggende plan komt grotendeels overeen met een eerder plan uit 2004, dat destijds onderdeel uitmaakte van de Oostpoort ontwikkeling. Het plan is tot stand gekomen in samenwerking met bureau Monumentenzorg en Archeologie, de Sector Stadsbeheer (inrichting en beheer buitenruimte), Ingenieursbureau Drechtsteden (bouwkundig herstel en beheer ruïne) en Erfgoedcentrum Diep (informatie en activiteiten publiek).
2. Visie en doel De gemeente Dordrecht laat haar (cultuur)beleid leiden door de kernkwaliteiten van de stad 'water, historie en vernieuwing'. Het plan voor de ruïne van Huis te Merwede bevindt zich op het snijvlak van deze kernkwaliteiten. Het uitvoeren van het plan betekent dat de gemeente Dordrecht haar verantwoordelijkheid neemt in het conserveren van een belangrijk en zichtbaar element uit haar geschiedenis.
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
1
SO/IS/MZ&A
Stadsontwikkeling
Het doel is het gebied rond de Ruïne toegankelijk en aantrekkelijk te maken voor een bezoek en de ruïne en het bodemarchief duurzaam voor de toekomst te conserveren. De resten van het 14e-eeuws kasteel zijn zorgvuldig geïntegreerd in een inrichtingsplan, waarbij de presentatie van het kasteel aan bezoekers voorop staat en waarbij de ondergrondse resten bovengronds herkenbaar worden. Er dient daartoe te worden ingezet op het bouwkundig consolideren (behouden) van de ruïne, het opknappen van de groene omgeving, vergroten van de openbare bereikbaarheid en toegankelijkheid, het maken van een duurzaam beheerplan en het bieden van cultuurhistorische informatie aan het publiek.
Kaart u/'t 1630 met het 't Huys te Merwe. 3. Voorstel Het voorstel bestaat uit de volgende elementen: 1. Bouwkundig consolideren ruïne 2. Inrichtingsplan buitenruimte 3. Informatievoorziening en publieksactiviteiten
Ad1) Bouwkundig herstel en beheer ruïne Op basis van een bouwkundig onderzoek is een plan gemaakt om een verdere achteruitgang van de ruïne tegen te gaan. Er worden daartoe diverse werkzaamheden voorgesteld, gericht op het consolideren van de ruïne: — Rondom (en op) de gehele ruïne de begroeiing verwijderen ter voorkoming van verdere ernstige schade aan fundatie en muren. — Repareren van voegen en muren in de fundatie van de ruïne. — Begroeiing op de bovenkant ("dak") van de ruïne verwijderen, de bovenkant repareren en behandelen met een nader te bepalen mortel. — De graffiti verwijderen. — Partieel herstel uitvoeren van het gevelmetselwerk. — Enkele grote gaten en sparingen (schade) herstellen. — Afdekkingen in muuropeningen aanbrengen en/of herstellen. — Eerder uitgevoerde reparaties handhaven. — Boom- wortelgaten in muren herstellen. — Stalen verankeringen inspecteren en zonodig verbeteren. — Aansluiting betonnen keerwand met ruïne vrijmaken en los maken van ruïne, eventuele schade herstellen.
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
SO/IS/MZ&A
Stadsontwikkeling
De werkzaamheden zijn eveneens noodzakelijk om de veiligheid bij een bezoek te kunnen garanderen (denk aan vallende stenen). Dit is gezien de beoogde toename van het bezoek van groot belang. De ruïne is een rijksmonument en er is om die reden een vergunning nodig voor het uitvoeren van de werkzaamheden. Nadat de werkzaamheden zijn uitgevoerd wordt er een beheerplan worden opgesteld {soort MJOP). Een belangrijk onderdeel is een jaarlijkse inspectie van de ruïne door de Monumentenwaeht, waaruit blijkt of er onderhoud nodig is. De eerste vijf jaar na de werkzaamheden worden geen (grote) onderhoudskosten verwacht. Er is afgesproken met het Vastgoedbedrijf dat de ruïne na oplevering van de werkzaamheden door hen in beheer wordt genomen. Het vastgoedbedrijf neemt de uitvoering van het MJOP ter hand, waarmee voorzien is het gewenste duurzame beheer van de ruïne.
Ad 2) Inrichtingsplan buitenruimte Het plangebied omvat de directe omgeving van de ruïne (zie bijlage 2). Dit is het groene gebied tussen de Kolenhaven, Tweede Merwedehaven en het terrein van de detentieboot (exclusief de wegen). Het inrichtingsplan omvat verschillende werkzaamheden die bijdragen aan het verbeteren van de gebiedseigen omgeving rond de ruïne van Huis te Merwede. Hierin is de publieke toegankelijkheid van het parkgebied een voorwaarde om het openbaar voortbestaan van de ruïne te garanderen. Daartoe zijn diverse grond- en snoeiwerkzaamheden voorzien, zoals het aanhelen en betreedbaar maken van de verschillende paden en dijkjes in het gebied. Hiermee wordt een rondwandeling mogelijk met zicht op het water en zicht op de ruïne. In het omringende landschap worden snoeiwerkzaamheden verricht aan bomen en struiken langs de wandelpaden, dijkjes en steenbestortingen. Om de ruïne ruimte te geven wordt een viertal kastanjes gerooid. Deze kastanjes staan binnen de originele omtrek van het Huis te Merwede. De wortels van de bomen tasten hierdoor de originele funderingen en ondergrondse resten van het Huis te Merwede aan. Er zal een kapvergunning worden aangevraagd en de bomen worden elders binnen het plan gecompenseerd. De oorspronkelijke omtrek van het Huis te Merwede wordt gemarkeerd met beukenhagen zodat de bezoekers aan de hand van een informatiepaneel zich een goed beeld kunnen vormen van de historische omvang. Er komen waterplanten in de opgeschoonde vijver en een bloemrijk grasland in de tussenliggende gebieden. Op enkele plaatsen verhogen zitbanken en een picknicktafel de verblijfskwaliteit. Afzetpalen verhinderen het foutparkeren in de kwetsbare gebiedsdelen. Er worden fietsparkeervoorzieningen (aanbindmogelijkheid) aangebracht bij de toegang van het terrein. Het inrichtingsplan voorziet tevens in een aanlichting van de ruïne aan de rivierzijde. Er is op dit moment niet voorzien in het afsluiten van het nieuw ingerichte gebied, omdat dit geen recht doet aan het openbare karakter van gebied. Het dagelijks openen en sluiten van een hek vergt bovendien de nodige organisatie en kosten. Indien na het eerste jaar blijkt dat vandalisme een probleem is, zal dit opnieuw worden bekeken. In bijlage 2 is een schetsontwerp (voorlopig ontwerp) van de buitenruimte opgenomen. De vervolgstap na besluitvorming is het opstellen van een definitief ontwerp en bestek.
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
3
SO/IS/MZ&A
Stadsontwikkeling
Plattegrond Huis te Merwed e. Op dit moment is alleen een toren (K, rechtsboven) bovengronds zichtbaar
Opgravingen van de ruïne (door Renaud). Op de blootgelegde funderingen groeien op dit moment de genoemde kastanjebomen.
Ecologische inrichting en beheer groene buitenruimte De directe omgeving van de ruïne maakt sinds kort onderdeel uit van de Stedelijke Ecologische Structuur van Dordrecht. De natuurwaarde van het gebied is, juist omdat er jarenlang weinig beheer en menselijke aanwezigheid is geweest, relatief hoog. In de planontwikkeling voor het huis te Merwede is daarom bekeken op welke wijze het ecologische karakter zo goed mogelijk behouden kan blijven en waar versterking mogelijk is. Een voorbeeld hiervan is het zorgvuldig behouden van de huidige natuurlijke oevers van de Beneden Merwede, die een belangrijk stuk zoetwatergetijdennatuur zijn. Het belangrijkste punt is echter het beheer van het gebied, dat is toegevoegd aan het areaal dat door Stadsbeheer op ecologische wijze w o r d t beheerd. Het gebied is bestaand areaal, waardoor de toename in beheerskosten gering is. Binnen het project is voor 2 0 1 0 € 1 . 0 0 0 , - gereserveerd o m extra beheerskosten te dekken. Stadsbeheer neemt het beheer vervolgens vanaf 2 0 1 1 op in haar eigen beheerplan. In een recent onderzoek naar versterking van de zoetwatergetijdennatuur rond het Eiland van Dordrecht is de suggestie gedaan de kreek binnen het gebied weer in verbinding te brengen met de rivier. Deze suggestie zal eerst nader worden onderzocht vanuit de Stedelijke Ecologische Structuur en kan dan mogelijk in een later stadium nog in het plan worden ingepast.
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
S0/IS/MZ&A
Stadsontwikkeling
Flora- en faunawet In het kader van de Flora- en faunawet is er medio april 2009 een quick-scan uitgevoerd door het Natuurwetenschappelijk centrum. Een dergelijk onderzoek is verplicht bij (ruimtelijke) ingrepen in een natuurlijk gebied. Het onderzoek is uitgevoerd, zodat maatregelen en advies kunnen worden meegenomen in de verdere uitwerking tot een definitief ontwerp. Uit het onderzoek is gebleken dat er beschermde soorten in het gebied voorkomen. Het betreft de bever en spindotterbloem. De aanwezigheid van deze beschermde soorten is echter geen belemmering voor de uitvoering van het plan. De invloed van het plan op de beschermde soorten is namelijk gering. De afstemming van het plan op de Stedelijke Ecologische Structuur speelt hierin een belangrijke rol, met name het in stand houden van de zoetwatergetijdennatuur. Er zal op basis van het definitief ontwerp een ontheffing worden aangevraagd bij het Ministerie van Landbouw en Visserij. Er staat nog een onderzoek gepland naar de mogelijke aanwezigheid van vleermuizen. Dit is echter pas vanaf 15 mei mogelijk (seizoensgebonden). Indien een bepaalde soort vleermuizen in het gebied wordt geconstateerd, dan moet dit worden meegenomen in de onthef f ingsaanvraag.
Ad 3) Informatievoorziening en publieksactiviteiten {Erfgoedcentrum DIEP) De ruïne en de (nieuw ingerichte) omgeving moeten een plek worden die een bezoek waard is. Deze waarde wordt gevormd door de historische betekenis van de ruïne, maar ook vanwege het zicht op de rivier en de natuurwaarde van de plek. Erfgoedcentrum DIEP heeft een voorstel opgesteld voor het bieden van diverse vormen van (cultuurhistorische) informatie, zowel op locatie als via een website. Een deel van de voorgestelde activiteiten passen binnen de beschikbare middelen (zie paragraaf 4). Deze activiteiten maken daarom onderdeel uit van het voorstel dat nu aan het college wordt voorgelegd. Er zijn tevens een aantal optionele activiteiten benoemd. Deze maken om financiële redenen nu geen onderdeel uit van het voorstel. Er kan in een later stadium echter alsnog worden besloten deze activiteiten uit te voeren, bijvoorbeeld op basis van een claim voor de kadernota 2 0 1 1 . Binnen het voorstel zijn nu de volgende elementen meegenomen: — Het ontwikkelen en plaatsen van een informatiepaneel dat de verhalen en de geschiedenis van het Huis te Merwede vertelt in woord en beeld. Denk daarbij aan het bord dat in februari 2009 op het Gezondheidspark is geplaatst (zie illustratie). — Verwijzingen naar het Huis te Merwede vanaf (recreatieve) fietsroutes en vanaf de Baanhoekweg. — Opstellen van een communicatieplan in samenwerking met de VVV. Een belangrijk onderdeel is de ruïne van Huis te Merwede opnemen in bestaande reguliere toeristische informatiedragers van Dordrecht (bijvoorbeeld de website van Entree en VVV). De volgende zaken zijn optioneel en kunnen mogelijk in de toekomst worden uitgevoerd. — Het nieuw aan te leggen wandelpad voorzien van kleinere informatiedragers die de geschiedenis van de omgeving vertellen in relatie tot het Huis te Merwede — Een maquette van het Huis te Merwede, geplaatst in een beveiligde vitrine bij de ruïne — Een specifieke website bouwen met informatie over het Huis te Merwede. — Een opgraafspel en website ontwikkelen specifiek gericht op kinderen. — Ontwikkelen en opzetten van publieksactiviteiten op locatie zoals rondleidingen of vormen van culturele programmering op locatie (toneel, klank en lichtspel).
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
5
SO/IS/MZ&A
Stadsontwikkeling
Voorbeeld van een informatiedrager (bord), in februari 2009 geplaatst op het Gezondheidspark in Dordrecht.
4. De — — — —
Financiering kosten voor dit project bestaan uit de volgende onderdelen: Bouwkundig herstel en beheer ruïne (IBD) Inrichtingsplan buitenruimte (SB) Informatievoorziening (DIEP) Ambtelijke kosten voor projectvoorbereiding en onderzoek ( M Z & A / C&PZ)
Post
Bedrag (ex, btw)
1. Bouwkundig consolideren Ruïne* 2. Inrichting / aanpak omgeving* 3. Informatievoorziening 4. Kosten uren projectvoorbereiding (onderzoek, MZ&A / C&PZ) * post 1 en 2 zijn inclusief onderzoek en begeleiding. Tevens is in beide gevallen een stelpost opgenomen (respectievelijk € 15.000,-- en € 7.000,-)
€ € € €
Totaal
€ 226.890,
101.890,90.000,-15.000,-20.000,--
Financiering Voor het project "aanpak ruïne van Huis te M e r w e d e " is bij het afsluiten van de grondexploitatie van de tweede Merwedehaven rekening gehouden met een budget van € 2 2 6 . 8 9 0 , - . Dit budget is gestort in een voorziening (naam voorziening: "voorziening afgesloten c o m p l e x " ) . Er w o r d t voorgesteld de kosten voor de voorgestelde werkzaamheden, alsmede de benodigde voorbereidingen, ten laste te brengen van deze voorziening (post 1 , 2 , 3 en 4).
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
SO/IS/MZ&A
Stadsontwikkeling
De financiering van het voorstel aanpak van de ruïne van Huis te Merwede is in principe volledig gedekt door de gereserveerde voorziening. De uitvoering van de optionele zaken voor de publieksactiviteiten en informatievoorziening (als aanvulling op punt 3) zijn geraamd op € 6 0 . 0 0 0 , - . Afhankelijk van de wens tot uitvoering van deze suggesties zal gezocht moeten worden naar een financiering, bijvoorbeeld op basis van een claim voor de kadernota 2 0 1 1 .
5. Planning Aangezien de benodigde financiële middelen beschikbaar zijn binnen de genoemde voorziening, kan er na instemming door het college direct worden doorgegaan met de planvoorbereiding. Het projectplan is echter een uitwerking van de motie van de gemeenteraad. Voorgesteld wordt om middels een raadsinformatiebrief aan de raad terug te koppelen. De raadsinformatiebrief vormt daarmee de beantwoording van de motie. Na behandeling van de raadsinformatiebrief kan worden gestart met de verdere voorbereiding zoals een definitief ontwerp, bestek, aanbesteding en het aanvragen van de benodigde vergunningen. Hierbij worden wederom de relevant vakafdelingen, en in het bijzonder een archeoloog, betrokken. Vervolgstappen en planning In onderstaand schema zijn de beschreven stappen benoemd en voorzien van een globale planning.
1 2 3 4 5 5 6 7 8
Stap
planning
Uitwerken voorstel Collegebehandeling Raadsinformatiebrief Opstellen DO / bestek Aanvragen vergunningen Aanbesteding Uitvoering Oplevering* Evaluatie (o.a. i.v.m. eventuele beveiliging)
Februari - mei 2009 Begin juni 2009 Behandeling eind juni 2009 juli / augustus 2009 September - oktober November Start 1 januari 2010 Medio 2010 Voorjaar 2011
* De planning van (delen van) de uitvoering buitenruimte is globaal. Bepaalde werkzaamheden zijn seizoensgebonden, zoals aanplanten en snoeien. Stadsbeheer wordt op basis van het definitief ontwerp gevraagd een detailplanning te maken.
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
SO/IS/MZ&A
Stadsontwikkeling
6. Gevraagde B&W beslissing Gezien het bovenstaande vraag ik u:
1) In te stemmen met het voorstel voor de aanpak van de ruïne van Huis te Merwede. 2) in te stemmen met het aanwenden van de voorziening van € 226.890,— ten behoeve van de uitvoering van voorgestelde werkzaamheden. 3) de raad te informeren middels de bij de stukken gevoegde raadsinformatiebrief.
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
SO/IS/MZ&A
Stadsontwikkeling
Bijlage 1: Huidige situatie
Voorstel aanpak ruïne van Huis te Merwede
SO/IS/MZ&A
