SR. Discussienotitie
Armoede uit Delft
21 september 2015 SP Fractie Delft Lieke van Rossum
1. lnleiding Nederland is een rijk land. Toch hebben steeds meer mensen moeite om rond te komen. Slechts een kleine groep is er de afgelopen jaren op vooruit gegaan. Maar liefst 10% van de Nederlandse huishoudens leeft onder de armoedegrens. Dat betekent dat zij vaak niet goed kunnen voorzien in de eerste levensbehoeften, (gezond) voedsel, huisvesting, toegang tot gezondheidszorg (bijvoorbeeld een zorgverzekering) of de mogelijkheid om verder te leren na de verplichte schoolperiode. Met sociale uitsluiting, gezondheidsproblennatiek en beperkte toegang tot onderwijs tot gevolg [1]. Ook in Delft heeft bijna 10% van de huishoudens een inkomen op sociaal minimum [2]. Het gaat dus om meer dan 10.000 stadgenoten. Deze not/tie is tot stand gekomen na overleg met vertegenwoordigers van Kledingbank de Buurvrouw, de Delftse Voedselbank en stichting Hiep Hiep Hoera. Daarnaast is de notitie besproken met de ambtelijke organisatie. Dit stuk dient als startnotitie om in de gemeenteraad een discussie te voeren over het verbeteren van de ondersteuning aan stadgenoten die in armoede /even en de rol van de gemeente daarin. De SP heeft bij het opstellen dankbaar gebruikt gemaakt van de praktijkervaringen van vrijwiffigers, maar dat wil niet zeggen dat de voorstefien in deze not/tie al vofiedig of compleet zijn.
2. Toegenomen armoede De armoede in Delft neemt toe. Onderstaande tabel geeft het percentage Delftenaren met een inkomen tot 100%, tot 120% en tot 130% van de bijstandsnorm.
2002 2006 2015
100% Soc.min.
120% Soc.min
130% Soc.min
8 8,3 8,8*
14,6 16,4 16,5*
18,2 19,7 Niet bekend*
Tabe1114], Percentage van de bevolking met inkomen tot 130% van het sociaal minimum * Bron: [7], tot 125% van het sociaal minimum in 2015 is 18,2% van de Delftenaren. Daaronder zijn 2880 kinderen.
Onderstaande figuur geeft de situatie van mensen uit Delft met een inkomen tot 125% van de bijstandsnorm weer in 2015. werkenden werkzoekenden ziek pensioen
25,7% 3,5% 7,7% 31,2% 31,9%
• werkenden • werkzoekenden ziek • pensioen • uitkering
Figuur 1, [7] situatie van mensen met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum (inkomen uit arbeid of eigen onderneming = werkenden; uitkering werkeloosheid = werkzoekenden; uitkering ziekte of arbeidsongeschikt = ziek; uitkering ouderdom, nabestaanden = pensioen; uitkering sociale voorzieningen = uitkering)
Sinds 2010 wordt er geen Delftse Monitor Lage inkomens meer opgesteld. Destijds was de norm daarvoor tot 130% van de bijstand en bestond deze groep uit 29% werkenden, 33% gepensioneerden en 38% met een uitkering/overig [4]. Onderstaande tabel geeft nog enkele kerncijfers over lege inkomens in 2012. Zichtbaar is dat er dan in Delft een relatief hoger werkloosheid was en veel gezinnen inkomensondersteuning krijgen, waarbij meer dan 10% van de kinderen in een uitkeringsgezin woont. 2012
Delft NL
Werkloosheid
8,6%
7,5%
Kinderen in uitkeringsgezin
10,5%
5,7%
Kinderen in achterstandswijk
28,1%
17,6
Huishoudens met regeling inkomensondersteuning Tabel 2, [3]
14,7%
19,3%
Dat de armoede in Delft groeit is ook zichtbaar in de jaarverslagen van enkele hulporganisaties. Het aantal verstrekte pakketten door de voedselbank is bijvoorbeeld in twee jaar verdubbeld (zie figuur 2). Afgelopen jaar maakten 528 kinderen gebruik van de Voedselbank [4]. Tabel 6 Aantallen verstrekte voedselpakketten per jaar van& 2009
25303 19317
2000C 14840
150Ce 10631 10003
7504
0 • 2030 • 2)10 • 2011 21112 2013 2C14 Figuur 2, [5]
Ook het Instituut Sociaal Raadslieden constateert dat steeds meer Delftenaren in financiele problemen zitten en steeds meer mensen schulden hebben. Het afgelopen jaar begeleidde het ISR ruim 2500 trajecten. [6] Hoewel het aantal mensen met een laag inkomen relatief langzaam groeit, is er dus een hele flinke stijging in het aantal mensen die acute problemen hebben door een laag inkomen en/of schulden. Dit heeft mogelijk te maken met afbouwen van het ondersteuningsbeleid voor deze mensen.
"Er is de laatste jaren sprake van een toenem end aantal Delftse burgers dat in de financiele problemen komt. Dat is niet alleen te merken aan het alsmaar stijgende uitgaven op het gebied van de bijzondere bijstand. Het vertaalt zich ook een toenemend beroep op o.a. de schuldhulpverlening, de Voedselbank en het Interkerkehjk Sociaal Fonds. De verwachting is dit deze ten dens zich de komende tijd verder zal doorzetten vanwege de aanhoudende kredietcrisis...(en) de cumulatie van reeds ingezette- en nog te verwachten overheids-maatregelen..." [8]
3. Beleid Men zou kunnen redeneren dat met de groeiende armoede in Delft ook groeiende ondersteuning van mensen met lage inkomens noodzakelijk is. Uit recent onderzoek [9] blijkt dat verschillende bevolkingsgroepen met een laag inkomen (met name echtparen) echt niet rond kunnen komen. Dit vindt — volgens het Nibud — oorsprong in het Rijksbeleid; huren stijgen, zorgkosten stijgen en de ondersteuning van mensen neemt af. Gemeenten kunnen dit via het eigen beleid niet zomaar oplossen. Maar gemeenten kunnen maatregelen nemen om deze mensen zoveel mogelijk te ontzien en te ondersteunen. De afgelopen jaren is in Delft echter, net als op veel andere beleidsterreinen, oak op inkomensondersteuning bezuinigd. Een aantal ander zaken, zoals de toegang tot de Aanvullende verzekering (AV) Delft en de inkomenstoeslag (voorheen langdurigheidstoeslag) is op peil gehouden. Er zijn in Delft veel organisaties actief am mensen in armoede op verschillende vlakken te ondersteunen. Zij hebben de laatste jaren soms oak taken van de gemeente overgenomen. Maar veel van deze organisaties ontvangen geen (grate) bijdrage vanuit de gemeente (zie bijlage 1 voor een overzicht). Deze zaken zorgen bij elkaar voor een stapeling van bezuinigingen voor de Delftenaren met de leegste portemonnees. Onderstaande lijst geeft een overzicht van de bezuinigingen en veranderingen na 2010 Budgethulp Nota Budgetbeheer 2012, lnzetten op meer hulp bij financiele thuisadministratie door vrijwilligers (destijds DIVA, Isofa en Humanitas) en minder betaalde budgethulp. Bezuiniging van € 250.000 per jaar. Voor 2015 is de bijdrage voor de vrijwilligersorganisaties met € 40.000 verhoogd. Frinanciele winkel Bezuiniging van € 50.000 in 2014. Dit is gecompenseerd met € 50.000 budget van de Rijksoverheid maar voorziet niet in extra . budget voor het toenemend aantal intakegesprekken (881 in 2011, 925 in 2012 en 957 in 2013). AV Delft _ Het budget is verlaagd met € 150.000 voor 2015 omdat het totaal van de medische declaraties de laatste jaren lager was dan het budget. Sportregeling 4111111.11 Afgeschaft voor volwassenen in 2012. Bijzondere bijstand Sinds januari 2013 alleen voor mensen met 110% bijstandsnorm, ipv 130% (vanuit rijksoverheid). Normbedragen illDe normbedragen zijn naar beneden bijgesteld (dus minder geld bijzondere bijstand ' voor aanschaf van spullen) Bezuiniging van € 50.000 voor 2015. Korting op de Reductietarief van 130% naar 110% van de bijstandsnorm, Delftpas afschaffen reductietarief voor ouderen (65+) en studenten. Bezuiniging van € 50.000 voor 2015. De minimumleeftijd van 3 jaar is wel afgeschaft. Boekje dit geld(t) Niet meer deur aan deur verspreid de afgelopen jaren. Oak wordt het voor u vanaf volgend jaar in principe tweejaarlijks ipv jaarlijks uitgebracht. Er is nog wel een flyer beschikbaar. Monitor Lage Afgeschaft met ingang van 2010. Inkomens Tabel 3 [8, 101
4. Vijf discussiepunten Om als gemeente de ondersteuning voor Delftse inwoners in armoede te verbeteren en de armoede te beperken zijn verschillende oplossingsrichtingen denkbaar. Onderstaand worden vijf richtingen nader toegelicht. Uitkering & vaste lasten Veel mensen met een uitkering komen in financiele problemen omdat zij meer (moeten) uitgeven dan er binnenkomt. In veel gemeenten wordt mensen met een bijstandsuitkering aangeboden dat de vaste lasten — huur, energie, zorgverzekering — direct worden ingehouden door de gemeente. Op die manier hoeven mensen zich geen zorgen meer te maken over de vaste lasten en komen zij minder snel in de problemen. Deze regeling bestaat al in Amsterdam, Den Helder, Eindhoven en vele andere gemeenten, maar nog niet in Delft. Monitoring en onderzoek Na het afschaffen van de 'Monitor lage inkomens' heeft de gemeente alleen nog inzicht in de cijfers van Stimulanz over mensen met een laag inkomen. Het is bekend welk percentage van de mensen een inkomen tot 125% van de bijstandsnorm heeft en wat hun bron van inkomen is (werk, uitkering). Er is echter niet bekend wie deze mensen precies zijn (Zijn zij alleenstaand of in een gezinssituatie? Allochtoon of autochtoon?) en of zij voldoende bereikt worden met de regelingen van de gemeente. Inzicht in deze zaken betekent dat de hulpverlening meer op maat kan worden gemaakt en doeltreffender is. Om het gemeentelijke ondersteuningsbeleid doeltreffender te maken, zou bijvoorbeeld een onderzoek kunnen plaatsvinden naar de achtergrond van de mensen die gebruik maken van het ISR of de Voedselbank. Ook kan er voor gekozen worden om een (twee)jaarlijkse minima-effectrapportage te laten maken. Uitgaven tegen het licht Vanwege de doorgevoerde bezuinigingen van de gemeente kunnen mensen op minder regelingen aanspraak maken. 0.a. de SP heeft de afgelopen jaren pogingen gedaan om bezuinigingen tegen te houden en extra budget voor armoedebestrijding vrij te maken. In de discussie over ondersteuning bij armoede kan ook integraal bekeken worden of de stapeling aan bezuinigingen van de afgelopen jaren wenselijk blijft en of er voor sommige onderdelen niet juist extra geld beschikbaar zou moeten komen. Ondersteuning van vrijwilligersorganisaties De organisaties in Delft die mensen die in armoede leven ondersteunen moeten vaak overleven van giften, fondsen en subsidies. Zij maken vaak gebruik van gemeentelijke panden en moeten hier een marktconforme huurprijs voor betalen. Het verlagen of kwijtschelden van de maandelijkse huur door de gemeente zou deze organisaties veel meer financiele ruimte geven. Daarnaast zal het in sommige gevallen mogelijk zijn de gemeentelijke subsidie te verlagen. Het gebeurt wel vaker dat de gemeente haar gebouwen gratis ter beschikking stelt, bijvoorbeeld het leegstaande Grotius college voor een jubileum van een studentenvereniging. Ook kan worden overwogen deze organisaties kwijtschelding van gemeentelijke belastingen te bieden. Vluchtelingen Een steeds grotere groep mensen die in Delft in armoede leeft is vluchteling. Deze mensen spreken vaak de taal slecht en weten niet waar ze terecht kunnen. Afgezien van de actuele discussies over opvang, zou voor deze groep extra begeleiding moeten bestaan zodat zij onder andere voldoende kans hebben om werk te vinden. Bijvoorbeeld in de vorm van een gemeentelijke coordinator vluchtelingen die met verschillende at dan niet gemeentelijke organisaties overlegt en zorgt dat de doorverwijzing op orde is.
Bronnen [1] Armoedefonds, via wvvw.armoedefonds.n1 [2] Gemeente Delft via wvvw.delft.info [3] Waarstaatjegemeente.n1 [4] Monitor Lage lnkomens Delft 2010, Paul de Graaf en Frans Moors [5] Jaarverslag Stichting Voedselbank Delft 2014 [6] Jaarverslag ISR Delft 2014 [7] Minimascan Stimulanz 2015 [8] Nota bijzondere bijstand Delft 2012, Gemeente Delft [9] Minima-effectrapportage gemeente Delft 2015, Nibud [10] Aanpassingen bijzondere bijstand, Gemeente Delft 2014
Bijlage 1 — lijst van organisaties voor armoedebestrijding in Delft Lijst van Delftse organisaties die mensen in armoede helpen door financieel advies, praktische hulp, voedsel en middelen of welzijnswerk. Buiten beschouwing gelaten zijn professionele organisaties voor budgetbeheer/begeleiding, gemeentelijke afdelingen/organisaties en organisaties die met werk (re-integratie, vakbonden etc.) en vluchtelingenwerk te maken hebben . Juridische ondersteuning, budgethulp, financiele hulp Instituut Sociaal Raadslieden lsofa Humanitas Interkerkelijk Sociaal Fonds Stichting Urgente Noden (Delft voor Elkaar) Verstrekken voedsel, kleding, middelen en andere hulp Delftse Voedselbank Kledingbank de Buurvrouw Vakantiebank Delft Stichting Hiep Hiep Hoera Stichting Present Stichting Uit de Brand Welzijn Stichting Vitalis De Jessehof (niet alleen voor lage inkomens) Stichting Mijn Held Maatschappelijke Opvang Stichting Perspektief Verstrekte subsidies 2010 — 2015 aan deze organisaties: Subsidie verstrekt aan Institiuut Sociaal Raadslieden [sofa Hum anitas Stichting Urgente Noden Diva Delftse Voedselbank Kledingbank de Buuntrouw Vakantiebank Delft Stichting Hiep Hiep Hoera Stichting Present Stichting Vitalis De Jessehof Stichting Mijn Held Stichting Perspektief lnterkerkelijk Sociaal Fonds
2010 2011 2012 € - S -
- € - € - € 4.000,00 €
€ - € 34.198,00 € 38.766,00 € € -€ € 1.252.050,00 € 1.328.280,00 € 1.203.674,00 € - € 5.000,00 € 5.000,00 € -€ € -€ € -€ -6 _ € -€ € -€ € - € € € € € 2.634.838,00 € 2.460.661,00 € 2.505.725,00 € -5
2013
2014
23.000,00
- € 25.000,00
30.456,00
64.520,00
820.038,00 5.000,00
960.884,00 10.000,00
2015 opmerkingen - Personeel is in dienst an de gemeente 33.500,00 Dit zijn niet alleen bedragen die wrstrekt 105.292,00 zijn in het kader Nan armoedebestrijding 25.000,00 5.000,00
5.000,00 2.500,00
1.881.490,00
2.428.981,00
334,00 2.428.981,00
