SPRANKELENDE WATERWERELD

2005

SPRANKELENDE WATERWERELD Vijvers,Vijvermaterialen, Vijverpompen, Vijverfilters, Vijveraccessoires, Vijverplanten Vijverapotheek Aquaria en toebehoren

Specialist in Koi Karpers [rechtstreekse import vanuit Japan] KoudwaterKoudwater-en Tropische Vissen Alles voor voeding en verzorging van vissen. Alles voor een gezond vijvermanagement. Ook voor: tuinaanleg, tuinonderhoud, tuinbeplanting, tuinmaterialen, Kamerplanten, potterie, cadeaucadeau-artikelen, woonaccessoires, Bloemsierkunst en Dierenwereld.

Tuincentrum Groenrijk ’t Haantje Haantje 25D, 2288 CX RIJSWIJK Telefoon [015] 2126359 www.groenrijk.nl

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers DANIO RERIO DELFT Januari 2005 - nr. 1 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 ___________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. ___________________________________________________________

MEDEDELINGEN - In verband met de drukke omstandigheden van bestuursleden en het korte tijdsbestek, was het niet mogelijk de eerste editie vóór de eerste praatavond van 4 januari te laten verschijnen. - Mede in verband met het bovenstaande zal ook de Algemene Ledenvergadering naar de Praatavond van maart worden verschoven. - Hoewel Maandblad DRD geen discussieplatform wil zijn, hebben wij ditmaal toch een paar reacties van de heer Van der Klugt geplaatst, die wij zo waardevol vonden dat wij ze u niet wilden onthouden. Waarvoor onze dank aan de heer Van der Klugt! Uitnodiging 1: Verenigingsavond, dinsdag 18 januari 2005 W. Wilhelm: ‘Bakken door de jaren heen’ Binnen de vereniging zijn er liefhebbers die al jarenlang een herkenbare lijn in hun aquarium aanhouden. Er zijn ook liefhebbers die, bij wijze van spreken, per kwartaal een ‘andere bak’ hebben. Verder zijn er liefhebbers, die er na een paar jaar mee stoppen. Op dit moment misschien een paar in onze vereniging. Aan de hand van dia’s van verschillende jaren keuren, kunnen we ons daar een beeld van vormen. Hoe de betrokken eigenaar tot bepaalde veranderingen kwam, hopen we van de betrokkenen zelf te horen. Met een ‘werkblad’, uitgereikt door de spreker, proberen we voor ons zelf na te gaan, wat de beste aanpak is. Uitnodiging 2: Praatavond, dinsdag 1 februari 2005 Op deze avond is het weer mogelijk de gebruikelijke discussie over onze hobby met elkaar te voeren.

Danio Rerio Delft

2

AL WEER EEN ANDER JAAR

Januari 2005 door W. Wilhelm, voorzitter

Afgezaagd, maar verplicht bij de jaarwisseling: Omkijken en Vooruitzien. De managementtrends van vorige jaren, waar we nog wel even last van zullen blijven houden, zijn legio. Veranderingen implementeren, of vastleggen in de organisatie. Wie zegt dat verandering verbetering is? Vastleggen? De organisatie moest toch flexibel blijven? Competentiegericht leren, dat is al je bekwaamheden tegelijk in samenhang aanleren. Hoe zo, was er een samenhangend beleid, of samenhangende organisatie dan? De continue lerende organisatie. Meest gehoorde klacht, van werknemers onder andere in het onderwijs: ze leren het nooit! We spreken af: we gaan dereguleren. Schrap die regel. De overheid is bezig met een project: bruikbare rechtsorde. Dat deden we als provo al: de zin en bruikbaarheid van regelingen aan de kaak stellen. Hoe ga je als vereniging, met volgens buitenstaanders een anno 2005 achterhaalde hobby, verder? Lekker dwarse gedachte: we gaan gewoon door. Wellicht zijn we wel zo oud, juist omdat we al die veranderingen aankonden. Dan is het zaak dat vermogen te blijven behouden, of nu juist niet? Voorlopig doe ik het met de spreuk: ‘beziet alles en behoudt het goede’. De beste wensen voor het nieuwe jaar ! —————————————————————————————————

JAARPROGRAMMA 2005: 18 januari 1 februari 15 februari 1 maart 15 maart 5 april 19 april 3 mei 17 mei 7 juni 21 juni 6 september 20 september 4 oktober 18 oktober 1 november 6 november 15 november 6 december 20 december

Verenigingsavond, W. Wilhelm: ‘Bakken door de jaren heen’. Praatavond: Verenigingsavond, W. L. Postma. Praatavond: Algemene Ledenvergadering. Verenigingsavond, Loek v.d. Klugt: ‘Het kan altijd beter’. Praatavond: Verenigingsavond: Eerste Advieskeuring. Praatavond: Verenigingsavond, W. A. Tomey Praatavond: Verenigingsavond: Speakerscorner. Praatavond: Veiling Verenigingsavond: Tweede Advieskeuring. Praatavond: Verenigingsavond: Nog in te vullen. Praatavond: Verenigingskeuring. Verenigingsavond: Pim Wilhelm Praatavond: Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring.

Danio Rerio Delft

3

Januari 2005

Terugblik verenigingsavond 21 december door Lotty Sonnenberg George Hop: uitslag huiskeuring 2004 Deze avond werd de uitslag van de huiskeuring op een bijzondere manier gebracht: Links stond een scherm waarop we een door George Hop samengestelde digitale presentatie zagen met foto’s van George zelf, Ton Zwartjens en Lotty Sonnenberg, terwijl op het rechter scherm dia’s te zien waren, gemaakt door Leen van Doorn en Lotty. George deed op enthousiaste wijze verslag bij de beelden die gepresenteerd werden in de volgorde van de keuring. Als eerste het speciaalaquarium met Discussen van Jaques Engel. Het is een fraai aquarium met heel mooie Echinodorus-soorten en fraai kienhout. Ook de vissen waren erg mooi. Wat hier opviel was de vlakke bodem, waarin wel wat hoogteverschil in aangebracht kan worden. De op de bodem liggende keitjes zagen er opvallend schoon uit. Hierna het paludarium van Leen van Doorn. Dit paludarium zou wat verbeterd kunnen worden door wat meer diepte te suggereren met de beplanting. De voorgrondbeplanting groeit langs de voorruit en zou wat naar achteren uitgebreid kunnen worden. De zijwanden zijn open om ook van opzij goed te kunnen observeren. George zou liever een omlijsting zien langs de voorruit. Hier wordt maar één kikkersoort gehouden de Dendrobates ventrimaculatus. Dit wordt niet vaak gedaan en George vindt het daarom best gewaagd. Voor de kikker is het een heel goede beslissing. De achter het terrarium omhoog beweegbare plaat met de daarop aangebrachte techniek kreeg alle lof. De bedrading is keurig in kokers weggewerkt en dit zou bij meer vivaria zo gedaan moeten worden. Het gezelschapsaquarium van Hans Kouwenhoven hebben we helaas een aantal jaren op de keuringen gemist. Nu was hij echter weer van de partij. Het aquarium zag er goed uit. Het gebruik van Belgisch groen en vaantjesplanten op de voorgrond vond de keurmeester wel wat minder geslaagd, omdat hier dan veelvuldig getopt moet worden. Verder zou de voorgrondbeplanting iets meer naar achter door mogen lopen om meer diepte te suggereren. Er was een goede afwisseling in kleur en bladvorm. Een suggestie was om de Rotala rotundifolia als een paraplu uit te laten waaieren langs het oppervlak. Wanneer je er onderdoor kunt kijken wordt de dieptebeleving ook groter. De vissen zagen er gezond uit. Zeer fraaie kardinalen. De Botia sidhimunki’s graasden graag het versteende hout af. De techniek is netjes in een lade onder het aquarium weggewerkt.

Danio Rerio Delft

4

Januari 2005

Enige discussie was er over het nut van het plaatsen van voorschakelapparatuur op voetjes. Hierdoor kan de warmte aan de onderkant beter weg, waardoor er minder kans is op oververhitting van de plaat waarop ze gemonteerd zijn, zou ontstaan. Ook bij dit aquarium kan de lucht onder de schakelapparatuur doorstromen omdat ze verhoogd en vrijstaand in de lade zijn aangebracht. Verder is George er voorstander van om de lampen aan het deksel van de lichtkap te monteren en daarbij de bedrading tussen een dubbele plaat weg te werken. Bij het openen van de lichtkap zijn de lampen dan ook gelijk allemaal weg, wat het werken in het aquarium vergemakkelijkt. Hierna naar het zeeaquarium van Jan Kroon. Dit is een groot en diep aquarium dat aan twee kanten is te bekijken. Door deze constructie is het veel moeilijker een goede compositie in het aquarium te bereiken. Ook het creëren van schuilplaatsen voor de vissen is hierdoor moeilijker. De stenen langs de zijkant zijn nogal vlak gestapeld wat niet erg natuurlijk overkomt. Helaas zijn ook de uitstromers duidelijk zichtbaar. In dit aquarium zijn heel fraaie anemonen. De aanwezigheid van 5 zeesterren is wel wat gewaagd met de steenkoralen, omdat de laatste hier wel hinder van zouden kunnen ondervinden. Het Aardbeikoraal links voor stond mooi uit en was fraai geel van kleur. De filtertechniek was netjes en functioneel uitgevoerd. Hierna naar Maasland voor het speciaalaquarium van Gerard van Katwijk en Marjolein Hooymeijer. In het drie meter lange aquarium zwemmen o.a. 7 schitterende Pterophyllum altum. Omdat het aquarium links minder diep is dan rechts, zou de forse Amazone zwaardplant beter aan de rechterkant geplaatst kunnen worden, zodat dieptewerking links wat groter wordt. De voorgrondplanten links kunnen ook wat verder naar achteren doorlopen voor wat meer diepte-illusie. De losse stenen en bladeren op de bodem doen het goed. Van de Hydrocleys zijn de wortels te zien maar dit is volgens Gerard de natuurlijke groeiwijze. Dit werd ondersteund door Jacques, die het ooit geprobeerd heeft ze dieper in te planten, met het gevolg dat ze dood gingen. Een prachtig aquarium. Het gezelschapsaquarium van R. F. de Kok is een hoekaquarium. De voorgrondbeplanting van Sagittaria subulata zou iets meer gevarieerd kunnen worden. De sterretjes tegen de zijwand doen het erg goed. De mooie achterwanden zijn erg hard en daardoor moeilijk te bewerken. De erop groeiende Javavaren mag zich iets meer naar links uitbreiden. Er zwemmen fraaie Potloodvisjes in het aquarium. Wat het bladcontrast betreft waren er nog een paar opmerkingen. De achter elkaar staande Sagittaria en Cryptocoryne hebben weinig bladvormverschil, terwijl de Crypto’s en de daarachter staande Ludwigia weer te veel gelijke kleur hebben. Verder een leuk aquarium.

Danio Rerio Delft

5

Januari 2005

Ons 11-jarige jeugdlid Erik-Jan v.d. Berg was weer present met zijn Malawi aquarium. In dit aquarium zitten prachtige zelfgemaakte wanden en holle stenen. Rechts is er een prima overgang van achterwand naar stenen, links is de structuur iets te veel verschillend. Er is ook een steen met een holle onderkant, waaronder de vissen graag schuilen. Een grote rechtopstaande steenvorm is een echte blikvanger en staat op de goede plaats. De vissen zien er prima uit en Erik-Jan moet dan ook beslist op de ingeslagen weg doorgaan. Het speciaalaquarium van Jos Koster is ook een hoekaquarium en huisvest vissen uit het Soendaland. We begonnen met achter de deurtjes van het meubel te kijken. Het zag er wat rommelig uit. De koolzuurfles stond wel keurig aan de ketting om vallen te voorkomen. De compositie van de planten was prima, maar wat minder dan bij de landelijke keuring. De dieptewerking zou nog iets beter kunnen. De planten stonden er fraai bij en vooral de Bacopa was erg mooi. Leuke en bijzondere visjes. De laatste deelnemer was Wim Runia. Hij heeft een gezelschapsaquarium. Helaas is er een algprobleem. Waarschijnlijk ontstaan door te veel licht. George adviseert bij het inrichten van een nieuw aquarium altijd met 1 lamp te beginnen. Pas als na een aantal weken geen alg ontstaat, kan de verlichting langzaam uitgebreid worden. Verder was het een heel aardige en leuk ingerichte bak. Hieronder de uitslag van de Verenigingskeuring 2004 1e G. van Katwijk 397,5 63,5 e 2 J. W. P. Engel 392 62,5 e 3 J. A. M. Kouwenhoven 390,5 62 e 4 J. Koster 389 62 e 5 R .F. de Kok 387,5 61,5 e 6 L .C. van Doorn 387 62 e 7 J. H. Kroon 386 61,5 e 8 Erik Jan van den Berg 385 61 e 9 W. Runia 368,5 59 —————————————————————————————————

Verhuizing Bij verhuizing wordt u verzocht dit zo spoedig mogelijk schriftelijk aan de ledenadministratie te melden, zodat het bondsblad Het Aquarium, het verenigingsblad Maandblad DRD en overige correspon-dentie tijdig op uw nieuwe adres kunnen worden bezorgd. —————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

6

Januari 2005

Reactie op het artikel: door Loek van der Klugt ‘TWEE SYSTEMEN ENZ.’ (in DRD van december 2004) Het artikel dat uit Ichtus Post werd overgenomen, dateert alweer van enige tijd geleden. Als gevolg van ‘voortschrijdend inzicht’ is de tekst die ik na een paludariumlezing bij verenigingen achterlaat, intussen al verschillende keren aangepast. Om teleurstelling te voorkomen bij wie de gegeven info betreffende het Flevopolsysteem wel eens in praktijk zou willen brengen, hierbij wat opmerkingen. 1.

2.

Verdun niet te sterk.. De aangegeven verhouding van 4 delen water op 1 deel Flevopol Uni is te rooskleurig voorgesteld. Beter is niet meer dan 2 delen water toe passen. Sommige leden zijn teruggegaan tot 1:1 en zelfs zijn er lieden die Flevopol Uni zonder toevoeging van water gebruiken. Nadeel van het laatste kan zijn dat het eindproduct er door gaat glimmen. Let wel: de toevoeging Uni is van belang. Flevopol Uni is onderdeel van een groep van producten op basis van Flevopol. Leen van Doorn heeft goede ervaringen met een verdunning van 2 delen water. Verschillende materialen dienen beslist eerst geprimerd te worden. Daarvoor kun je Flevopol Uni puur of 1:1 verdund, eventueel met wat doorgemengd fijn zand gebruiken. Volgens een beroepsschilder in onze club is daarvoor echter elke latexverf ook geschikt. Beslist geprimerd moeten worden pvc, isolatiemantel voor waterleidingen en PURschuim uit de spuitbus. Doekachtig materiaal kan het best geheel in 1:1 verdunde Flevopol Uni worden gedrenkt alvorens te worden toegepast. Overigens zijn de leden die zeer goede ervaringen met het systeem hebben opgedaan zoals landskampioen Gerard van Heusden en vooral Hans Willems die er werkelijk helemaal ‘gek’ van is, met de bedenker van het systeem Ton Witberg van mening dat er niets gaat boven het gebruik van koolstoffilterdoek. Bleek het systeem het bij mij het eerst en het ergst af te laten weten op die plaatsen waar ik het op PURschuim had toegepast, recent heb ik goede ervaringen opgedaan met een nieuw product van BISON. Er blijken in de bouwmarkt verschillende varianten PURschuim te koop te zijn. Die leveren meer of minder schuim op, harden snel of langzamer uit, dan wel zijn tamelijk bros of juist blijvend elastisch. Ik gebruikte de laatste. De opbrengst uit een verpakking die 25 liter beloofde was tot 2 keer toe beslist niet meer dan 5 liter, maar ik ben er toch enthousiast over. In tegenstelling tot de gebruikelijke kwaliteit bleek verf op waterbasis er goed op aangebracht te kunnen worden, terwijl dezelfde dezelfde verf bij de gebruikelijke kwaliteit voortdurend samentrok

Danio Rerio Delft

3. 4.

5.

7

Januari 2005

alsof het oppervlak vettig was. Verder laat het materiaal zich na uitreageren samenknijpen en buigen en ook bleek het ten aanzien van water een licht sponsachtig karakter te bezitten. Ik verfde met een wat dikke, zwarte en mat opdrogende muurverf van HISTOR op waterbasis en bestrooide de nog natte verf met uitgezeefde turfmolm. Dat bleek prima te hechten en het geheel houdt zich uitstekend op mijn voortdurend natte rotspartij en zelfs in de waterval annex beekbedding met stevige waterstroom. Ook bestreek ik met onverdunde Flevopol Uni en bracht vervolgens een mengsel van cactusaarde en grove turfmolm op. Aldus maakte ik imitatiewortels die ik met behulp van stalen steeknaalden op de wanden van mijn paludarium prikte. Met die naalden (verkrijgbaar in tuincentra, vooral in de kersttijd) prik ik ook mijn epifyten vast. Het laatste heeft ten opzichte van vastlijmen het voordeel dat de planten gemakkelijk verplaatst kunnen worden, althans zolang ze nog niet op de ondergrond zijn geworteld. Werk in meerdere dunne lagen. Houd vooral de eerste laag zo dun mogelijk. Het systeem dient door-en-door uit te drogen wil het de maximale watervastheid bereiken. Het best werkt men in prefab en stelt de werkstukken geruime tijd (minimaal een week bij erg gunstig weer, liever een week of 2 à 3 – let wel: dat geldt voor iedere laag!). Stel het systeem liever niet bloot aan voortdurend langslopend water zoals dat bij een waterval het geval is. Ook regelmatig beregenen van de wanden leidt tot vermindering van de levensduur. Verblijf in vochtig klimaat en dagelijks besproeien met of vernevelen van water verdraagt het systeem echter goed. Een Amerikaanse liefhebber (ik heb erg veel contacten via Internet) wees mij op de mogelijkheid van re-emulgeer-baarheid van dergelijke kunstharsen. Dat zou het vergaan van het systeem in voortdurend natte toestand kunnen verklaren. Ook meldde iemand dat het niet zozeer om polymeriseren, als wel om coaguleren, dus samenklonteren, zou gaan. Dat zal de liefhebber waarschijnlijk worst zijn!

Wat de opmerking bij het tegellijm verhaal betreft dat het moeilijk is nog aan dunne polystyreenschuimplaatjes van stevige kwaliteit te komen, de aan-vulling dat ik onlangs nog pakken plafondtegels à 10 platen 500 x 500 x 8 mm zag bij Hornbach in Wateringen en dat Lotty Sonnenberg liefhebbers kan voorzien van plaatjes 300 x 300 x 8 mm en dat ook nog eens in een prachtige kwaliteit. ————————————————————————————————— Denkt u bij uw aankopen aan onze adverteerders? Mede dankzij hen is het verschijnen van ons maandblad mogelijk! —————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

8

Januari 2005

Reactie op het artikel: Allelopathie door Loek van der Klugt Zou dat een verklaring kunnen zijn? In het oktobernummer van het verenigingsorgaan van Danio Rerio Delft (DRD) las ik een interessant artikel over bovenvermeld moeilijk woord. Het gaat hier om het verschijnsel dat organismen – in dit geval aquariumplanten – stoffen zouden kunnen uitscheiden die concurrerende organismen in hun ontwikkeling zouden kunnen schaden. Waar het mij hier om gaat, is een tweetal voor mij tot nu toe tamelijk raadselachtige gevallen van Crypto-coryneverslijming. In het verleden heb ik meerdere keren met Cryptoverslijming te maken gehad. Daarbij verslijmde dan een bepaalde soort, terwijl andere soorten in dezelfde bak gespaard bleven. Ook was de desbetreffende soort niet in één keer volledig weg. Je zag dan van een plant van de groep blad voor blad wegkwijnen. Wegnemen van de verslijmde bladeren en water verversen was dan de boodschap. Deed je dat niet, dan ging de hele groep eraan. Gebeurde dat, dan kwam de verslijmde soort na verloop van tijd gewoon weer op, zelfs vaak mooier dan de soort er voordien bijstond. Een paar jaar geleden kreeg ik van een lid van MINOR een enorme hoeveelheid van een fraai uitziende, donkergroene Cryptocoryne met lancetvormig blad. Die zette ik bij thuiskomst in mijn ‘rommelbak’ met het idee dat ik de volgende dag wel zou zien wat ik er verder mee zou doen. In die bak stonden meerdere Cryptosoorten er prima bij. Die bak leek me dus gezond. Nou, dat was de volgende morgen wel anders! Niet alleen was er van de gekregen soort niets meer over, ook alle andere Crypto-soorten waren volledig verslijmd. Daar stond ik natuurlijk wel van te kijken, maar tegelijk sloeg ik me voor de kop. Mijn ervaring was toch dat ik Crypto’s gerust van een vervuilde bak kon verplaatsen naar een bak waarin recent een stevige waterverversing had plaatsgevonden, terwijl het omgekeerde een gerede kans op verslijming kon opleveren. Ik bedoel, ik had eerst flink water moeten verversen, net als wanneer je nieuwe vis in brengt. Wat me echter lange tijd bleef bezighouden, was het feit dat alle andere aanwezige soorten mee verslijmden. Bovendien kwam van de verslijmde soorten nooit meer iets op! Bij de laatste verenigingshuiskeuring die ik bij MINOR meemaakte, stonden we oog in oog met een bak die jaren bekend stond om de geweldige hoeveelheid oergezond ogende Cryptocoryne affinis, C. aponogetifolia, C. beckettii en C. pontederiifolia, maar waarin eveneens in één nacht tijd alle Crypto’s waren gaan hemelen! De andere planten stonden er keurig bij.

Danio Rerio Delft

9

Januari 2005

De eigenaar stond min of meer voor een raadsel. Hij had geen nieuwe planten ingebracht. Wel was hij kortgeleden opgehouden om dagelijks een bierglas Spa Rood in de bak te doen. Dat leek ons toen een redelijke verklaring: de Crypto’s zouden zo aan het koolzuurgas van het mineraalwater verslingerd zijn geraakt dat ze spontaan in staking gingen toen ze doorkregen dat de traktatie niet meer zou komen . . . Of ze later toch weer zijn opgekomen, weet ik niet. Helemaal een sterk verhaal is dat zich in de bak in het ouderlijk huis dat door ons lid na het overlijden van zijn vader werd verzorgd precies hetzelfde had voorgedaan, dus verslijming nadat werd gestopt met het toevoegen van Spa Rood. Ook voor andere planten geldt dat abrupt ophouden met CO2-toevoeging tot een sterke teruggang van die planten kan leiden. Terug naar de allelopathie. De auteur, prof. dr. Pole Andersen (niet zo maar een aquariaan dus!), noemt als belangrijkste groep stoffen die een giftige werking zouden kunnen uitoefenen fenolische stoffen, waartoe flavonoïden en aminen behoren. Tot de flavonoïden behoren anthocyanen. Dat zijn de stoffen die planten in staat stellen een zonnebril op te zetten als ze aan voor hen te sterk zonlicht worden blootgesteld. Ze verkleuren dan van groen naar roze, rood, bruin en purper. Rode variëteiten van Echinodorus en Cryptocoryne bevatten die stoffen. Die zitten in de buitenste cellaag en beschermen de plant tegen de inwerking van ultraviolet-B (280-320 nm). De auteur noemt flavonoïden ‘absoluut giftig’. Ze kunnen vrijkomen als de cellen van de plant die ze heeft uiteenvallen. En dat is nu precies wat er gebeurt als Crypto’s verslijmen: de celwanden begeven het! Als de verslijming in de genoemde gevallen inderdaad aan allelopathie te wijten was, dan denk ik dat de verklaring is dat het in beide gevallen om relatief kleine bakken ging waarin de soort die het als eerste begaf in een relatief grote hoeveelheid aanwezig was. —————————————————————————————————

Cartridges-actie

door W. Wilhelm

Onlangs stuitte het bestuur op de mogelijkheid van een zeer goedkope actie, die bovendien euro's in het verenigingslaadje brengt! Het enige dat u hoeft te doen is uw lege cartridges of tonercassettes van uw printer op te sparen en een keer aan de voorzitter te overhandigen. (Dat is bijna hetzelfde als opruimen). Bij een voldoende aantal worden die vervolgens gratis opgehaald en wordt het geld naar de DRD-rekening overgemaakt. De prijzen verschillen per model en merk aanzienlijk. Een uitgebreide lijst ligt paraat op de verenigingsavonden. Dit jaar werd al verzonden ter waarde van circa 50 en 30 euro!

Danio Rerio Delft

10

BODEMGROND

Januari 2005 door N.N.

Voor u gelezen, bron: Aquarianen Gent Hoe kunnen we een optimale plantengroei bewerkstelligen? Dit kunnen we op verschillende manieren doen. In de eerste plaats een vruchtbare voedingsbodem, ten tweede de juiste temperatuur, zuurgraad en hardheid van het water en ten derde, het allerbelangrijkste, het licht. Deze drie punten zijn echter sterk afhankelijk van elkaar, want de groei van planten neemt altijd het minimum hiervan aan. Is er bijvoorbeeld een tekort aan een mineraal, dan zal het u niet helpen de belichting sterker te maken om zodoende een betere groei te verkrijgen. Pas als we die drie punten in orde hebben kunnen we punt vier aansnijden, namelijk afwisseling in de groei der planten. Dit kunnen we verkrijgen d.m.v. een korte rustpauze van ongeveer twee à drie weken, het mag ook wel langer, maar dat is niet noodzakelijk. Met die rustpauze zouden we kunnen volstaan met het aanpassen van het licht, toch is het aanbevelenswaardig om ook de temperatuur twee tot drie graden te laten zakken. Hieraan koppelen we tevens een kortere belichting van één à twee uur. Eigenlijk doen we dan hetzelfde als in de natuur, waar we ook een winterperiode (met kortere dagen) hebben. Nu zullen er stemmen opgaan die zeggen: ‘Ik heb toch een tropische bak en daar in de tropen is het toch exact twaalf uur licht en twaalf uur donker?’ Dat is allemaal heel goed mogelijk, maar lang niet alle planten komen daar vandaan. Er zijn wel degelijk subtropische en zelfs inlandse planten die wij in ons aquarium houden. Voor zo’n tropische plant kan het helemaal geen kwaad als we hem korter gaan belichten en die andere soorten hebben juist een rustperiode hard nodig, anders wordt er van deze planten te veel gevergd. Voordat we de planten in ons aquarium gaan zetten zullen we ons eerst moeten bezinnen op wat voor bodem ze moeten groeien. Dat is ook weer sterk afhankelijk van de soort, doch de meeste planten zullen wel groeien op de volgende bodem. Wat is dan eigenlijk de ideale voedingsbodem? Als we naar onze kamerplanten kijken dan zien we dat ze meestal groeien op een mengsel van 4 delen bladaarde, 1 deel scherp vuil zand en 1 deel koemest. Voor de meeste planten voldoet dit prima. Ook werd wel eens compost of varengrond gebruikt. In het aquarium ligt deze zaak heel anders. Als hoofdbestanddeel zal onze bodem bestaan uit zand. Voor het grootste gedeelte is zand opgebouwd uit kwarts, dode organismen en in mindere mate mineralen. De korrel kan van 0,02 tot 2 mm in grootte oplopen. Welke maat is er nu uit esthetisch opzicht het meest geschikt voor het aquarium? Over het algemeen kunnen we een korrelgrootte van 2 mm tot 4 mm aanbevelen.

Danio Rerio Delft

11

Januari 2005

Wanneer we zand bij de bouwhandel gaan halen moeten we vragen naar betonzand. Dit is meestal wat grover dan het gewone metselzand en het is stukken goedkoper dan het zand dat we in de aquariumwinkel kunnen aanschaffen. Het is wel aan te raden het betonzand uit te zeven, zodat een gelijkmatige korrel overblijft. Het is wel een zwaar karwei en niet aan te raden voor mensen met rugklachten. Het voordeel van een wat grovere bodem is dat deze niet zo snel de neiging zal hebben om dicht te slibben en er is minder kans dat er wortelrot zal optreden. Willen we een topbak gaan houden (dat is een aquarium dat stampvol met planten staat) dan is het wel zaak van elke drie jaar de bodemgrond vernieuwd wordt, uitzonderingen zullen ook hier weer de regel bevestigen. Aan de bodem kunnen we ook nog wat turf toevoegen, dit is zeer bevorderlijk voor de zuurtegraad in de bodem en het water en remt ook bepaalde algengroei af. Waaruit bestaat turf? Turf is gedroogd hoog- of laagveen. Het globale verschil tussen hoog- en laagveen is dat het eerste gevormd wordt door regenwater dat gestagneerd werd in het weglopen, zodat gedeelten van de grond blank kwam te staan. Laagveen ontstaat door een hoge grondwaterstand b.v. in meertjes. Er treedt dan verlanding op. Over de juiste toedracht van het ontstaan van hoog- en laagveen zullen we niet te diep ingaan. Het bestaat echter uit resten van afgestorven planten die half zijn verteerd. Doordat de lucht (zuurstof) afgesloten werd van die plantenresten, verzuurde het geheel. Onder druk ging het in de loop der tijden over in bruinkool, daarna steenkool en nog later in antraciet. Veensoorten kunnen o.a. bestaan uit Mosriet en Zegge. Het zal echter in hoofdzaak bestaan uit Veenmos dat een zeer hoge zuurgraad heeft. Door dit veen te steken en uit te laten drogen onstaat er turf. Gaan we eens een kijkje nemen in zo’n veengebied dan zien we op de plaats van ontginning, in de meeste gevallen, een grote verpulveringsmachine staan. Deze machine maalt alles fijn, ook het kienhout dat hier overvloedig voorkomt. In het kort weergegeven, is kienhout sterk verzuurde boomstronk, die we nodig hebben voor het decoratieve gedeelte van een aquarium. het is natuurlijk wel zonde dat al dit kienhout zo wordt vernietigd, maar ja, het is geen doen om het eerst uit te zoeken ten behoeve van de aquarianen. Als u de moeite wilt nemen ga er dan eens heen. U komt gegarandeerd terug met een lading prachtige stukken waarvoor u in de winkel zeker een flinke prijs zou moeten betalen. Nadat deze machine alles tot een soort pulp heeft vermalen, wordt hiervan turfmolm gemaakt. Dit turfmolm is alleen te gebruiken in de tuin en niet in

Danio Rerio Delft

12

Januari 2005

ons aquarium. Wel kunnen we plaatjes en of stukjes turf gebruiken, zij helpen namelijk om de bodem luchtig te houden en met deze turf kan men een zuurgraad van 5,8 bereiken, dat voor sommige vissoorten zeer goed is. Waarom moeten er grove stukjes turf in de bodem? Het bevordert namelijk in sterke mate de bodemventilatie en dat komt weer ten goede aan de planten, want het is noodzakelijk om zuurstof tot de wortels te laten doordringen, waarbij koolzuurgas en bacteriën worden verdreven. Ook stikstof wordt hierbij uitgewisseld, want is hier een tekort van, dan zullen de planten haast niet groeien. Zij hebben het nodig voor de vorming van eiwitten. Natuurlijk gebeuren er veel meer dingen, die ik hier niet anders zal behandelen. Naast turf kunnen we ook klei aan onze bodem toevoegen. Voor sommige planten is het onontbeerlijk als we ze in volle pracht willen zien groeien. Wat is klei voor substantie? Het is zeer fijn korrelig (0,02 mm) gesteente van een wisselende samenstelling. Het kan als verweringsresidu ontstaan zijn, we denken dan aan afgesleten gebergten. Het meeste is door watertransport langs rivieren (beek- of rivierklei in de meren of zeeën (zeeklei) afgezet. Een zeer groot gedeelte van onze eigen grond bestaat uit klei, vandaar dat die zo vruchtbaar is. De kleur kan van grijs (zeeklei) tot geelachtig (leem) zijn. Een vette klei bevat tot 40% kwarts, lichte klei heeft van 40 tot 60% kwarts en in zavelgronden zit meer dan 60% kwarts. Klei is een zeer vruchtbare, sterk samenhangende en klevende grondsoort. Uiteraard hangt dit nauw samen met de samenstelling. Er zit onder andere aluminiumsilicaat, kwarts, veldspaat, diverse silicaten, carbonaten, ijzerhoudende stoffen en organische materie in. Aan mineralen bevat het o.a. kaoliniet, montmoriliet en halosiet. Hetgeen hierboven staat beschreven zegt u misschien niet zo veel, maar als ik u zeg dat klei in hoofdzaak uit gekristalliseerde zouten bestaat, dan gaat er wellicht bij u een lampje branden. Door de wortels van de planten worden die stoffen opgenomen, dit geldt voor waterplanten minder dan voor moerasplanten. Tegenwoordig staan er echter maar zeer weinig waterplanten in de aquaria, zij zijn namelijk ook in staat om hun voeding door de huidmondjes in de bladeren op te nemen. De moerasplanten kunnen dat ook wel, doch in sterk verminderde mate. Daarom is klei van groot belang voor de laatstgenoemde. De wortels van alle soorten planten, dus zowel de land-, moeras- als de waterplanten, zijn in staat om gekristalliseerde zouten op te lossen en tot zich te nemen. In onze hobby zijn vele mensen die nog wel eens de verkeerde raad geven over het begrip voedingsbodem. Zo wordt er wel eens aangeraden om bladaarde door de grond te mengen. Een ieder moet natuurlijk zelf weten hoe hij of zij de bodem samenstelt, maar ik wil het gebruik van bladaarde en of compost ten sterkste afraden. Bladaarde ontstaat door allerhande bladeren te mengen, die men laat broeien.

Danio Rerio Delft

13

Januari 2005

Hetzelfde geldt ook voor compost, dat men uit huisvuil maakt. Om het proces te bespoedigen, wordt er kunstmeststof aan toegevoegd. De aarde die hieruit ontstaat bevat in hoofdzaak organische stoffen. Ze is ook zeer rijk aan nitraten en kalk. Bij klei dan dit soms ook het geval zijn, vooral als die van een pas bemest land komt. Kijkt u dus vooral goed uit waar de klei vandaan komt. Nitraten zijn in grote concentratie schadelijk voor de vissen, die daaraan kunnen sterven. Doen we toch bladaarde en of compost in ons aquarium dan weet u daarvan de oorzaak. Tevens kan het gebruik ervan een van de oorzaken zijn van een blauwe algenplaag. Uiteraard kunnen er nog andere algensoorten door ontstaan. Het teveel aan schadelijke stoffen is er wel uit te halen, doch dit is zeer moeilijk. Er schuilt nog een groot gevaar in want, in bladaarde en compost zitten enorme hoeveelheden rottingsbacteriën, dat kan tot gevolg kan hebben dat de wortels van de planten aangetast worden. Dit is echter niet zo verwonderlijk want, zand, turf en klei kunnen in de natuur onder water voorkomen, dat is niet het geval met bladaarde en compost. Welke planten hebben er klei nodig? In principe allemaal! Er zijn echter ook een heleboel planten waarbij dit niet noodzakelijk is en die het zonder klei in de bodem zeer goed kunnen doen. De planten die het zeer zeker nodig hebben zijn de Aponogetons, Barclaya’s, Lotus-soorten en de Crypto-corynen. Het zijn de verschillende sporenelementen waar ze niet buiten kunnen en die in klei steeds aanwezig zijn. Ontbreken ze, dan zal er een ziekte of vervormde groei optreden. In de handel zijn ook voedingszouten in tabletvorm verkrijgbaar. Het gebruik in het aquarium wil ik ten sterkste afraden. De ervaring die ik hiermee opdeed zal ik u niet onthouden. Gaan we het volgens de beschrijving in ons aquarium toepassen dan groeien de planten er in eerste instantie fenomenaal mee. Maar, na zo’n drie weken, gaat ook de alg groeien en niet zo zuinig. Bij mij deden ze er 3 maanden over en toen was het voorbij. Ook de planten waren voorbij, er bleef er namelijk geen enkele leven! Het is helemaal niet nodig. De meeste planten in ons aquarium zijn moerasplanten die de voeding uit de bodem halen, de overige, weinig, echte waterplanten die er in staan zijn niet in staat om de verhoogde voedingszoutconcentratie te verwerken, dus alleen maar een hoop ellende is het resultaat. Het is daarom veel beter om met kleine kleiballetjes te werken, dat zijn balletjes van 1 cm grootte die we even hebben laten drogen. Een voedingsbodem kunnen we zelf heel gemakkelijk samenstellen. We doen het dan als volgt: We nemen 1/5 deel vette klei, 2/5 deel turf, 2/5 deel ongewassen zand (grove korrel). Het geheel moeten we afdekken met een laag goed gewassen zand, in een laagdikte van minstens 4 cm. Mits de verlichting voldoende is zullen de planten hier zeer goed op groeien.

Danio Rerio Delft

14

Nannostomus beckfordi

Januari 2005 door N.N.

Voor u gelezen in de Luchtpomp van A.V. Azolla De beckfordi kan in de natuur ruim 4 cm lang worden, een lengte die bij goede verzorging (lees: goed en gevarieerd voedsel!) in een niet te klein aquarium ook goed bereikt kan worden. Hij komt voor in een groot gedeelte van het stroomgebied van de Amazone in Zuid-Amerika, in langzaam stromend water, evenals trouwens de overige Nannostomussoorten. Het geslachtonderscheid is vrij eenvoudig te zien, omdat het mannetje slanker is en meestal wat donkerder en intenser gekleurd. Bovendien wordt het mannetje iets groter dan het vrouwtje. Dit visje kan men houden bij een watertemperatuur van 21-25 °C, de watersamenstelling is niet belangrijk of althans te verwaarlozen; hij ‘doet’ het in oud water net zo goed als in vers water. De beckfordi is een rustig visje dat men het best kan houden met soortgenoten; of andere rustige vissoorten. Als men ze samen houdt met wat drukkere vissen, zoals bijvoorbeeld barbeelsoorten, dan zal men er maar weinig plezier aan bleven. Ze zullen zich dan veelal schuw tussen de planten ophouden. De Nannostomus-soorten zijn bij uitstek scholenvisjes, men dient ze beslist in een groepje van tenminste 6 of 7 stuks te houden. Hoewel dit visje niet zo groot wordt, dient men ze toch niet in een te kleine bak te houden (minimale lengte toch wel 60 cm) en eveneens te zorgen voor een goede beplanting. Ook mag de verlichting niet te fel zijn en zal een donkere bodem en achterwand het beste rendement opleveren. Zorg voor dit alles, dan zullen ze ons rijkelijk belonen met hun dartele gestoei! Vooral een paar stoeiende mannetjes kunnen soms onvermoeibaar uren achtereen bezig zijn, hetgeen een genot is om naar te kijken. Men moet nu niet gaan denken, dat het zo’n drukke ’zenuwlijder’ is, zoals sommige aquarianen dat betitelen, die constant als een gek langs de voorruit heen en weer blijft jakkeren. Men zou kunnen zeggen, dat hun gestoei meer verfijnd is; de twee mannetjes staan vertikaal in het water, praktisch tegen elkaar gedrukt, terwijl ze met hun vinnen zeer snelle, trillende bewegingen maken. Werkelijk een fascinerend schouwspel (ze doen mij dan altijd denken aan een in de lucht hangend libelletje). Hierboven heb ik een paar voorbeelden genoemd, waaraan men zich het beste kan houden, maar verder zijn deze bezige visjes beslist niet veeleisend. Naast levend voedsel wordt ook droogvoer genomen. Echter, zorg wel voor zoveel mogelijk variatie (dit geldt voor alle vissen; hierop kan maar niet genoeg worden gewezen!). Bij teveel voeren aan droogvoer bestaat de kans op vergroeiingen,

Danio Rerio Delft

15

Januari 2005

vaak resulterend in welbekende gebochelde gedrochten, die zich meer waggelend en schommelend dan zwemmend door ons aquarium bewegen. Dit verschijnsel kunt u trouwens bij meer vissoorten waarnemen, zoals Plaatjes, Gupjes, Zebrabarbelen enz. De beckfordi is verzot op Watervlooien en Cyclops. Zeef er wel de grootste uit, want ze hebben kleine bekjes (Nannostomus betekent: met kleine bek). Over de kweek en aanverwante zaken een aantal opmerkingen en bijzonderheden. De watersamenstelling is bij de kweek ook niet van groot belang, water-temperatuur iets opvoeren, 24-26 °C, beslist niet hoger. Het kweekbakje niet te klein nemen (bijvoorbeeld 50 x 30 x 30 cm) en op een rustig plaatsje neerzetten, met getemperd licht erboven. Dit bakje kan men het best beplanten met een aantal dichte bosjes, zodanig dat ze er nog tussendoor kunnen zwemmen en dat er ook nog een behoorlijke zwemruimte overblijft. Om eiervraat tegen te gaan kan men de bodem het beste bedekken met grove kiezel (goed uitkoken!). Men dient wel een ‘kweekgeschikt’ vrouwtje uit te kiezen. Ze dient niet alleen een dikbuikje te hebben (uiteraard), maar tevens moet de goudachtig gekleurde lengtestreep fel van kleur te zijn. De eiervraat van de ouders kan men enigszins temperen door ze enkele dagen van tevoren krachtig te voeren. Een bijzonderheid is verder, dat de eitjes vaak niet op een dag worden afgezet, maar in meerdere dagen. Een ‘halfleeg’ wijfje daarom niet direct verwijderen uit de kweekbak, er kan nog meer komen. In dit verband wil ik u een tip geven, waarmee u zich misschien een voordeel kunt doen. Er is namelijk een zeer eenvoudige methode om bij bovengenoemd verschijnsel van eiervraat weinig eitjes te verliezen en toch een vrouwtje rustig de kans te geven om al haar kuit af te kunnen zetten. Hiervoor hebben we een ‘uitzwemmer’ en een paar glasplaatjes of plaatjes perspex nodig. Men plaatst deze plaatjes zodanig in het aquarium, dat deze verdeeld wordt in drie of vier gelijke zwemruimten (al naar gelang de grootte van de gebruikte uitzwemmer en de gewenste hoeveelheid vakjes). Men laat het kweekstel los in het eerste vakje en wacht op de eerste eiafzetting. Is dit zover, dan licht men het eerst schotje op en laat het kweekstel in de tweede ruimte zwemmen waarna het schotje weer wordt gesloten. Dit kan men dan enkele keren herhalen. Een ideale manier om toe te passen bij de fanatieke eiervreters, als men veel jonge wil overhouden op deze wijze kan men ook meerder vissoorten kweken in de gescheiden vakjes. De jongen zijn dan afzonderlijk groot te brengen op de voor iedere soort specifieke wijze. Zijn de jongen eenmaal groot genoeg, dan verwijdert men alle schotten en heeft alle kweekresultaten in een uitzwemmer zitten, zonder hiervoor te hoeven uitvangen.

Danio Rerio Delft

16

Januari 2005

Het aantal af te zetten eitjes is bij de meeste Nannostomus-soorten niet zo groot; een nestje van zo’n 100 jongen is beslist al een uitzondering (om een vergelijk te geven: een goedgelukte Maanvissenkweek kan vlot 600 jongen opleveren). Samenvattend: de Nannostomus beckfordi is een alleraardigst, bescheiden visje, dat onder gunstige omstandigheden zeer speels en dartel kan zijn (beslist niet zo hinderlijk druk als b.v. de Sumatraan wel eens heet te zijn). Hij zal het meeste plezier geven, indien gehouden in een schooltje, als voren aangehaald, samen met verwante, rustige soorten in een middelgrote bak. —————————————————————————————————

Snuitkever versus drijfplant

door N.N.

Voor u gelezen, bron: National Geographic Al bijna zeventig jaar is een drijvende waterplant bezig aan een verwoestende opmars waarbij het oppervlak van duizenden kilometers open water verandert in een bijna ondoordringbare plantenmassa. De Salvinia molesta of ‘Reuzenvlotvaren’ komt oorspronkelijk alleen voor in Zuid-Brazilië, maar eind jaren dertig werd de plant geïntroduceerd in Sri Lanka. Sindsdien zijn tropische en subtropische wateren over de gehele wereld geïnfecteerd. Salvinia molesta verspreidt zich alleen in stilstaand of langzaam stromend zoet water bij een voldoende hoge temperatuur, maar dan is de voortplanting ook spectaculair. De hoeveelheid plantenmateriaal kan in een week tijd verdubbelen en onder optimale omstandigheden kan een plant met haar nakomelingen binnen drie maanden een oppervlak van vele tientallen vierkante kilometers bedekken. Scheepvaart en visvangst zijn hierdoor soms onmogelijk en geïrrigeerde rijstvelden kunnen overwoekerd raken. Het zuurstofgehalte in het water onder de planten daalt, waardoor het andere waterleven kan afsterven. Om de opmars van de vlotvaren te beheersen, wordt sinds enige jaren wereldwijd een snuitkever (Cytobagous salviniae) ingezet. Zo werkt bioloog Arnold Pieterse van het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam in Senegal aan een beheersplan voor de Senegalrivier. Het twee millimeter grote diertje doet zich in razend tempo te goed aan de bladknoppen en wortels van de vlotvaren en na enige tijd ontstaat er een evenwichtssituatie waarbij zowel kever als plant nog slechts in geringe aantallen voorkomen. ‘De snuitkever, die zich alleen voedt met Salvinia-planten, is bijzonder effectief en vormt geen gevaar voor het milieu’, aldus Pieterse.

Danio Rerio Delft

17

Januari 2005

Zoetwaterroggen in het aquarium door Chr. Van Minnen Voor u gelezen, bron: A.V. Pronkjuweel Algemeen Aangezien de meeste Zoetwaterroggen pas de laatste jaren worden ingevoerd in Nederland, is er nog maar weinig bekend over deze prachtige dieren. De literatuur behandelt de Stekelroggen maar in beperkte mate en in de speciaalzaken zie je ze maar weinig. Mijn persoonlijke interesse gaat uit naar de soorten Potamotrygon leopoldi en P. henlei. Beide soorten zijn helaas nogal prijzig in de speciaalzaak (ƒ 600 tot ƒ 700 per stuk is niet niks). Dat is dan ook de reden dat ikzelf een goedkopere soort heb aangeschaft: Paratrygon laticeps. Classificatie Haaien, roggen en zeekatten vormen samen de klasse Chondrichthyes. Hun skelet bestaat vrijwel geheel uit kraakbeen en daarom worden deze dieren kraakbeenvissen genoemd. De Zoetwaterroggen zijn, zoals gezegd, kraakbeenvissen en hebben een in elkaar gedrukte lichaamsvorm. Ze hebben zeer goed ontwikkelde borstvinnen die over de lengten van hun zijden samenkomen bij de voorkant van hun kop. Hierdoor zien ze er van boven als een ronde schijf uit. De rugvinnen zijn bij de meeste soorten afwezig en er zijn meestal een of meerdere rugstekels die naar hun zeer flexibele staart wijzen. De lichaams- en borstvinnen zijn hetzelfde als die van de Dasyatidae (Stekelroggen). Beide vissen, die we hier beschrijven, komen uit de familie Potamo-trygonidae. Dit is de familie van de Zoetwaterrivierstekelroggen. Er zijn op dit moment 18 verschillende soorten rivierroggen gevonden in Zuid-Amerika. Je vindt ze meestal in het zand en in de blubber van de rivierbeddingen. Voor het gemak noem, ik ze vanaf nu in dit artikel: Zoetwaterroggen. Pas op! De gegroefde stekel(s), die uit hun staart steken, worden algemeen gevreesd vanwege het feit dat deze gifcellen bevatten. In Zuid-Amerika worden de Zoetwaterroggen meer gevreesd vanwege deze giftige stekels dan Piranha’s. De roggen gebruiken de stekels enkel als verdedigingswapen. De stekel kan een bloedende vleeswond veroorzaken. De stekel kan ook afbreken en in de wond blijven zitten. Veel roggen verliezen hierdoor hun stekel, maar deze groeit weer opnieuw aan. Het gif dat de stekel bevat is beter bekend onder de naam lijkengif. Dit gif kan behoorlijke (plaatselijke) verlammingen veroorzaken. Deze verlammingen door een roggensteek kunnen wel een maand duren, de pijnen

Danio Rerio Delft

18

Januari 2005

kunnen zelfs drie maanden(!) voortduren. Wees dus altijd alert op de roggen wanneer je met onderhoudswerkzaamheden in het aquarium bezig bent. Wat nog wel kan helpen bij een roggensteek is, de wond direct onder een zo heet mogelijke waterstroom houden. Hierdoor neemt de kracht van het gif af. Pas dus op voor de stekelrog! Huisvesting De Zoetwaterroggen hebben een zeer groot en ruim aquarium nodig (1.000 liter zou bijvoorbeeld een leuk begin zijn). In de meeste boeken staat dat je beter geen planten kunt gebruiken in een roggenspeciaalaquarium. Deze planten beperken de dieren in hun bewegingsvrijheid. Dit is misschien toch iets overdreven, mits de planten goed geplaatst en bevestigd worden (en er genoeg open zwemruimte overblijft) is dit best mogelijk. Gebruik hiervoor wel grote stevige planten en poot deze bij voorkeur tegen de zijwanden van het aquarium. Eventueel kan de voet van de plant worden afgeschermd door er een aantal stenen op te leggen. Drijfplanten zijn een aardig alternatief en kunnen wel volop worden gebruikt. Verder is een dikke laag van zo’n 10 cm goed schoongewassen zand nodig. Wat ook als verdere decoratie wordt gebruikt, houdt altijd een groot gedeelte van de bak (lees: bodemoppervlak) vrij als zwemruimte. Voor degenen die jonge rogjes hebben, juist deze rogjes hebben veel zwemruimte nodig, nog meer dan de volwassen roggen. Alhoewel ze een groot oppervlak nodig hebben is een grote diepte niet noodzakelijk voor babyroggen. Een diepte van 20 cm tot 30 cm is ruim voldoende. Die grotere roggen zien kleine gezelschapsvissen nog wel eens aan voor een welkome aanvulling op het menu. Kleine gezelschapsvissen kunnen dus maar beter niet in een roggenaquarium rondzwemmen. Nakweek Wanneer het de bedoeling is om met deze prachtige dieren te kweken, dan is een aquarium met een inhoud van 3.000 à 4.000 liter een goede basis om mee te beginnen. De vuistregel bij het kweken van roggen luidt ook: hoe groter het aquarium, hoe groter de kans op nageslacht. Voor een succesvolle voortplanting kan het ook geen kwaad om dit aquarium te vullen met een centimetertje of 15 tot 20 fijn rivierzand. De roggen vinden het erg leuk om zichzelf in te graven in dit zand. Jonge roggen verstoppen zich vaker in het zand dan de ouders. Wat ook op prijs wordt gesteld door de roggen is een plek in het aquarium met een waterdiepte van zo’n 15 cm. De roggen zoeken in de vrije natuur ook zulke plekjes op aan de rivieroever. Voor zover ik de literatuur heb kunnen nagaan, werd er maar één keer een vermelding gemaakt van een succesvolle nakweek in een (huiskamer)-aquarium.

Danio Rerio Delft

19

Januari 2005

Deze nakweek wordt uitvoerig beschreven in de Mergus Aquarien Atlas deel 5. De nakweek van die aquariaan was overigens wel een ‘gelukje’, want het betrof een kruising tussen de Potamotrygon motoro en Potamotrygon hystrix. De draagtijd van de Potamotrygonidae in de vrije natuur ligt rond de vier tot vijf maanden. Het Frankfurter Zoo Aquarium (onderdeel van de dierentuin in Frankfurt) heeft vanaf 1988 tot 1991 al 42 roggen uit eigen kweek (Potamotrygon motoro) grootgebracht. De Potamotrygonidae zijn trouwens ovovivipaar (d.w.z. de jongen komen nog in het moederlichaam uit de eieren), Zoetwaterroggen zijn dus ei-levendbarend. Voedsel Jonge dieren eten klein levend voer, zoals Artemia, muggenlarven (vooral rode) en kleine slakken. Grotere roggen hebben groter en krachtiger voer nodig, ze houden van visjes, grotere slakken, regenwormen, garnaaltjes, stukjes vlees en vis, vlees van mosselen en krab, dode en levende vissen. Het is mogelijk een eigen mix te maken van bijvoorbeeld stukken vis, vlees en mosselen en dit eventueel aan te vullen met plantaardige resten (sla). We kunnen deze ingrediënten vervolgens mengen en invriezen als blokjes. Er kunnen eventueel vitaminen en mineralen aan de mix worden toegevoegd. —————————————————————————————————

INHOUD Mededelingen Uitnodiging 1: Verenigingsavond: W. Wilhelm: 1 ‘Bakken door de jaren heen’ Uitnodiging 2: Praatavond Al weer een ander een jaar door W. Wilhelm Jaarprogramma’s DRD 2005 Terugblik verenigingsavond d.d. 21-12-2004 door Lotty Sonnenberg Verhuizing Reactie op het artikel: Twee systemen door Loek van der Klugt Reactie op het artikel: Allelopathie door Loek van der Klugt Cartridge-actie door W. Wilhelm Voor u gelezen: Bodemgrond door N.N. Voor u gelezen: Nannostomus beckfordi door N.N. Voor u gelezen: Snuitkever versus drijfplant door N.N. Voor u gelezen: Zoetwaterroggen in het aquarium door Chr. Van Minnen Inhoud Bestuur, redactie, commissies en adressen

1

1 2 2 3 5 6 8 9 10 14 16 17 19 20

Danio Rerio Delft

20

Januari 2005

BESTUUR: Voorzitter

2e voorzitter en Ledenadministratie

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

Secretariaat, correspondentie & info J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, tel. 015-3696174, [email protected] Penningmeester

REDACTIE: Redactieleden

Redactie-adres

COMMISSIES: Bibliotheek

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] mw. M. Albers, [email protected] A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Keuringen en KIEK

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Adviesgroep leden

H.J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362 - 06-24559677 [email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359, [email protected]

Adviesgroep zeewater

J.Kroon, tel. 015-3808792, [email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C. J. A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

DRD e-mailadres [email protected]

[email protected] [email protected] [email protected]

DRD site www.xs4all.nl/angeleye/

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers DANIO RERIO DELFT Februari 2005 - nr. 2 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 ___________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. ___________________________________________________________

Uitnodiging 1: Verenigingsavond, dinsdag 15 februari 2005 Wim Zaal: ‘Aquariumplanten’ Wim komt deze avond ons alle mogelijkheden en onmogelijkheden over planten vertellen en laten zien. Behalve dat er dan weer een avond is om met elkaar over de hobby te praten, belooft dit dus weer een leerzame avond te worden.

Uitnodiging 2: Praatavond, dinsdag 1 maart 2005 ALGEMENE LEDEN VERGADERING Op deze vergadering wordt weer verslag gedaan van het afgelopen jaar en vooruit gekeken naar de toekomst. Het bestuur wil tijdens deze vergadering met de leden overleggen hoe verder en graag met u gedachten en ideeën uitwisselen. —————————————————————————————————

Cartridges-actie

door W. Wilhelm

Onlangs stuitte het bestuur op de mogelijkheid van een zeer goedkope actie, die bovendien euro's in het verenigingslaadje brengt! Het enige dat u hoeft te doen is uw lege cartridges of tonercassettes van uw printer op te sparen en een keer aan de voorzitter te overhandigen. (Dat is bijna hetzelfde als opruimen). Bij een voldoende aantal worden die vervolgens gratis opgehaald en wordt het geld naar de DRD-rekening overgemaakt. De prijzen verschillen per model en merk aanzienlijk. Een uitgebreide lijst ligt paraat op de verenigingsavonden.

Danio Rerio Delft

22

Februari 2005

JAARPROGRAMMA 2005 15 februari 1 maart 15 maart 19 maart 3 april 5 april 19 april 3 mei 7/8 mei 14/15 mei 17 mei 21/22 mei 7 juni 21 juni 2/3 juli 9/10 juli 16/17 juli 6 september 20 september 4 oktober 18 oktober 29 oktober 1 november 5/6 november 15 november 6 december 20 december

Verenigingsavond, Willem Zaal: ‘Aquariumplanten’. Praatavond: Algemene Leden Vergadering. Verenigingsavond, Loek v.d. Klugt: ‘Het kan altijd beter’. Uitslag Districtskeuring DZHN in Gouda. Aqua-Terra-Beurs, Almelo. Praatavond: Eerste Veiling. Eerste Advieskeuring. Praatavond. Landelijke Vivariumkeuring. Landelijke Vivariumkeuring. Verenigingsavond, W. A. Tomey: Landelijke Vivariumkeuring. Praatavond. Verenigingsavond, Speakerscorner: Eekhof/De Kok. Landelijke Vijverkeuring. Landelijke Vijverkeuring. Landelijke Vijverkeuring. Praatavond: Tweede Veiling. Verenigingsavond: Tweede Advieskeuring. Praatavond. Verenigingsavond: W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’. Landelijke Vivariumdag. Praatavond. Verenigingskeuring. Verenigingsavond. Praatavond. Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring.

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten.

—————————————————————————-Verhuizing Bij verhuizing wordt u verzocht dit zo spoedig mogelijk schriftelijk aan de ledenadministratie te melden, zodat het bondsblad Het Aquarium, het verenigingsblad Maandblad DRD en overige correspon-dentie tijdig op uw nieuwe adres kunnen worden bezorgd. —————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

23

Terugblik verenigingsavond 18 januari

Februari 2005 door Lotty Sonnenberg

Pim Wilhelm: ‘Bakken door de jaren heen’ Nu de N.B.A.T. 75 jaar bestaat, vond Pim het wel zinvol om eens terug te kijken wat onze eigen vereniging in zijn 86-jarig bestaan al zo heeft voortgebracht en wat er zoal veranderd is. Die veranderingen beginnen al met de verlichting. Was er eerst nog de vertrouwde gloeilamp boven de bak, later werden die vervangen door 32 mm dikke Tl-buizen. Deze werden weer opgevolgd door de Tld, terwijl we nu de superdunne TL5 hebben. Logisch dat Pim niet over de hele periode kon terugblikken, maar er passeerden toch aardig wat bejaarde bakken de revue. Zo zijn er niet veel mensen die weten dat onze paludariumspecialist, Leen van Doorn, ook met een aquarium is begonnen. We zagen er een dia van uit 1958. Bij zijn laatst gemaakte terrarium wordt ook met TL5 verlicht. Van Jan van Oosten zagen wij ook zijn aquarium groeien, beginnend in 1976 toen hij voor het eerst met de keuring meedeed. De schitterende Cryptocoryn-bestanden vielen hier op. Door de jaren heen bleven hier mooie vorm- en bladcontrasten te bewonderen. Van de heer v.d. Struijf zagen we een mooi en groot gezelschapsaquarium met een vrij druk plantenbestand. Hier werden kurkschorsterrassen gebruikt. In die tijd werden de bakken vrij vol beplant en het zo veel diepte suggererende doorkijkje op een donkere achterwand, werd toen nog nergens gezien. Later werd er door hem overgestapt naar een Malawiaquarium en nog later naar zeewater. Van Cees de Vreede zagen we zijn aquarium in 1983 en ’86. Het was een frameaquarium van 125 cm lang. Een heel oude rot in het vak is natuurlijk Toon Albers. Helaas had Pim geen dia’s van zijn oudste bakken. We zagen zijn aquarium in 1984 met opvallende Rotala macrandra en Glossostigma. Later viel hier de fraaie en moeilijk te houden Gaasplant te bewonderen. Deze werd zo groot dat hij het hele aquarium domineerde. Toon heeft hem met succes uit zaad weten te vermeerderen. Het aquarium van Lotty kwam ook voorbij. Van een bak zonder ombouw in 1977 geplaatst in de gang, tot een geheel ombouwd aquarium dat als scheidingswand tussen keuken en woonkamer diende in later jaren. Ook het aquarium van Jan v.d. Heeft was te bewonderen en dat staat er nog altijd prima bij. Was het aquarium aanvankelijk met circa 16 plantengroepen beplant, tegenwoordig houdt Jan het op 12. Opvallend was de tot aan het wateroppervlak groeiende Blyxa auberti. De bladeren waren wel 60 cm lang en hadden rode toppen. Hier zagen we ook de Otellia, een echte blikvanger. Vanuit Delft heeft deze plant zijn weg gevonden naar meerdere aquaria in de regio.

Danio Rerio Delft

24

Februari 2005

Jan vindt dat een keurmeester weliswaar zinvolle adviezen kan geven, maar dat je die niet altijd klakkeloos hoeft op te volgen. Het is jouw bak en je moet hem inrichten zoals je dat zelf mooi vind. Herman Brehm heeft door de jaren heen meerdere aspecten van de hobby beoefend. Had hij eerst een gezelschapsaquarium, later kwam er een Tanganjikabak die weer werd opgevolgd door zeewater en natuurlijk nog de mooie Discusvissen. Van mevrouw Koert zagen we haar discusaquarium in 1987. Het kienhout was wat rommelig geplaatst maar in die jaren was je met een discusbak wel een echte pionier. Het aquarium van Hans Kouwenhoven was ook te volgen vanaf 1987. Het was erg mooi maar in die tijd ook erg vol. Later kwam er ook wat lege ruimte in terwijl nog later het van hem bekende versteende hout een plaats in het aquarium verwierf. Toen de 2,5 meter lange bak van Ton Zwartjens. Veel kleurcontrast in de diagonaal verlopende straatjes planten. Er zwommen heel erg veel kardinalen in. Mart Stuster kwam net op tijd binnen om zijn eigen aquarium te zien dat er leuk uitzag. Malcolm v.d. Ham heeft ook gewisseld van een fraai Gezelschapsaquarium naar een speciaalaquarium met Maanvissen. Helaas is het aquarium bij hem nu helemaal uit huis verdwenen. Dick Neeleman is ook overgegaan van gezelschap naar Malawi, terwijl Jaques Engel van een mooi gezelschapsaquarium met een heel straatje Blyxa overstapte naar Discusvissen. Kees van Loenhout maakte ook de overstap van gezelschapsaquarium naar paludarium. Sinds kort heeft hij weer een nieuwe staan, waar we eigenlijk wel benieuwd naar zijn. (Volgende keuring?) Jan Kroon ging van een klein Malawi-aquarium naar een grote en daarna ook weer van een klein zeewateraquarium naar een grote bak. Hans v.d. Sande ruilde zijn zeer fraaie gezelschapsaquarium in voor een Tanganjika-aquarium, waarin hij zelf gebakken holle stenen plaatste. Dit komt het watervolume ook ten goede. Wel moet voor wat doorstroming in de stenen gezorgd worden en moet er op gelet worden dat er geen vuil in achterblijft. Een lid dat ook al aan vele keuringen heeft deelgenomen is Ben Krijgsman. Zijn aquarium tussen keuken en woonkamer is bekend, net zoals de al vele door hem naar de veiling meegebrachte Echinodorus ‘Kleiner Bär’. In de jaren 2000-2002 kwam er nogal veel vernieuwing in de deelnemers aan de keuring. Jos Koster met zijn Soendaland-aquarium verscheen ten tonele en ook het speciaalaquarium van Gerard van Katwijk met Altums was in opkomst.

Danio Rerio Delft

25

Februari 2005

Door de jaren heen zijn er goede prestaties door de deelnemers geleverd. In de diverse categorieën hebben we districtskampioenen gehad en ook op landelijk niveau, met zelfs twee keer een landskampioen (Toon Albers en Jan van Oosten), heeft Danio Rerio flink van zich laten horen. Op het ogenblik heeft Danio Rerio zelfs tot grote trots van Pim de Districtswisselprijs in zijn bezit. We hopen ook dit jaar bij de Districtskeuring op goede prestaties en wie weet weer succes bij de Landelijke keuring. —————————————————————————————————

De wateren van Zuid-Amerika Voor u gelezen in De Voelspriet van A.V. Albino Zwaarddrager, Terneuzen De wateren van Zuid-Amerika zijn grofweg in te delen in drie rivierstelsels die bepalend zijn voor de leefomgeving. In het noorden vinden we de Orinoco, meer naar het zuiden de machtigste rivier ter wereld, de Amazone, die bijna het hele continent doorstroomt en nog verder naar het zuiden het stelsel van de Paranà-Paraguay. De Amazone wordt gevoed door een groot aantal enorme rivieren en talloze kleinere riviertjes en stromen. In dit ‘web’, met al zijn kronkels, bochten en dode zijarmen, gevoed door tropische stortregens en overgoten met de felle stralen van de zon, hebben zich talloze soorten vissen ontwikkeld. Viskundigen schatten dat hier meer dan 2500 soorten zijn te vinden. Deze verscheidenheid aan soorten wordt gestimuleerd doordat er zoveel verschillende samenstellingen water bestaan binnen dit gebied. Die verschillende soorten water, die samenstromen in de Amazone, blijven verscheidene kilometers, onvermengd: wit aan de ene kant en zwart (Rio Negro) aan de ander kant. Zuid-Amerika is de leefomgeving van Zaagvissen die 6 m lang worden, van Amazonehaaien, van vraatzuchtige meervallen die ‘pirabias’ worden genoemd en wel 3 m lang kunnen worden en van de Sidderalen die elektrische schokken, oplopend tot 650 volt, kunnen veroorzaken. Ook de minuscule parasitaire visjes van het geslacht Stegophilus, die zich vasthechten aan de wervelkolom van grotere soorten, zijn er te vinden. Evenals de piepkleine visjes van het geslacht Vandellia die zich een weg banen naar de urinewegen van de zoogdieren die zich in het water begeven. De scholen Piranha’s, met hun sterke kaken, die voorzien zijn van messcherpe tandjes, zijn berucht en in deze boeiende natuur leven ook talloze soorten Tetra’s.

Danio Rerio Delft

26

Ervaring met ‘zonder CO2’

Februari 2005 door Gerard van Katwijk

Een aantal jaren geleden begon ik weer met een aquarium. Omdat het meer dan 35 jaar geleden was, dat ik aquaria had gehad, leek het me verstandig om na te gaan of er inmiddels wat veranderd was. Nou, dat bleek inderdaad het geval. De kennis over de optimale omstandigheden waaronder dieren en planten gehouden dienen te worden, bleek behoorlijk toegenomen. Helaas kreeg ik echter ook de indruk dat aquarium houden inmiddels veel op het in stand houden van een laboratoriumopstelling was gaan lijken. Nu ben ik een nuchter mens en niet zo goedgelovig. Dus vroeg ik me af of alles nou wel zo nodig was. Al gauw kreeg ik de indruk, dat er zo hier en daar behoorlijk sprake was van napraterij en naäperij. Zo ook met betrekking tot de zo ‘broodnodig’ kunstmatige toevoeging van CO2. Hoewel ik weet dat er mensen zijn die hierbij zweren, wil ik dat toch eens ter discussie stellen. Volgens mij heb ik tegendeel van ‘noodzakelijk’ inmiddels wel bewezen. Vanaf 2001 hebben wij een aquarium waarbij nooit gebruik is gemaakt van kunstmatig toegevoegde CO2. In al die tijd hebben we best wel eens last gehad van bijvoorbeeld blauwe alg of iets dergelijks. Ik kwam er echter al spoedig achter, dat ook mensen die zworen bij CO2, niet vrij bleven van narigheid. Soms zelfs veel meer dan wij. Frappant vond ik ook vragen als: ‘Hoe krijg je die planten zo mooi’. Ja, weet ik veel. Ik laat m'n aquarium zo veel mogelijk met rust. Als bepaalde planten het in ons aquarium niet doen, dan hebben ze pech. Dan blijf ik het, ook niet met allerlei kunstgrepen, proberen. Zo werkt het in de natuur ook. Het enige voordeel van CO2, lijkt mij, dat de handel er wel bij vaart en dat planten harder groeien. Nou ben ik geen aquarium begonnen om m'n brood te verdienen met kweek van aquariumplanten. Ik heb aquariumplanten zat en ze staan er over het algemeen prachtig bij. Voor mij hoeven ze niet zo hard te groeien. Dat geeft maar werk en ik zit liever voor m'n bak dan er in. Een ander punt is het volgende. Zou het aquarianen niet aan het denken moeten zetten, dat de wereld een CO2-probleem heeft en men alle mogelijke moeite moet doen om een CO2-overschot omlaag te brengen terwijl aan de andere kant al die aquarianen samen, gigantisch veel CO2 produceren doordat het meeste CO2 dat ze onnodig toevoegen weer in de atmosfeer komt? Ik geef toch eens ter overweging om uw aquarium, dat misschien al jarenlang aan de ‘beademing’ ligt, langzaam aan te laten afkicken. Wijt niet de schuld van elk probleem wat (eventueel) ontstaat aan gebrek aan CO2. Wat ik kan moet u toch ook kunnen ?

Danio Rerio Delft

Besturen

27

Februari 2005 door J. A. M. Kouwenhoven

Nee, dan bedoel ik natuurlijk niet dat van een voertuig, zelfs niet van een professionele organisatie, laat staan een bedrijf, maar gewoon dat van een hobbyvereniging als de onze. Dat laatste is zeker van belang; het hoeft niet zo officieel en kan een stuk gemoedelijker dan bij andere instellingen. Dat neemt echter niet weg dat het toch serieus moet gebeuren, want anders ontstaan al gauw ongewenste situaties. Om die niet-gewenste toestanden te voorkomen dient een vereniging te beschikken over Statuten die Koninklijk zijn goedgekeurd, waarin de algemene regels voor een vereniging zijn beschreven en dat vormt als zodanig de Grondwet van die vereniging. Die Statuten moeten bij een notaris worden vastgelegd. Daarnaast kan een Huishoudelijk Reglement worden opgesteld waarin bijzondere regels kunnen worden beschreven om een vereniging ordelijk te laten functioneren. Dat HR dient door tenminste tweederde van de aanwezige leden op een Algemene Ledenvergadering te worden goedgekeurd. De regelingen in zo’n HR mogen niet in strijd zijn met de Statuten en al helmaal niet met de Wet. Het handige van een HR is dat de vereniging eenvoudiger bij de tijd kan blijven door verouderde regelingen af te schaffen, te wijzigen of nieuwe toe te voegen zonder eerst weer de dure en vaak langdurige procedure van de Statuten te hoeven volgen. Bij ons is het bijvoorbeeld in ieder geval regel dat bestuursleden wel hun tijd doch nimmer hun financiële zaken beschikbaar mogen stellen. Een bestuur bestaat gewoonlijk uit een voorzitter, secretaris, penningmeester en, indien mogelijk, hun vervangers +, als het luxer kan, nog een of meer algemeen secundi. Momenteel is het vaak moeilijk om aan geschikte bestuursleden te komen, die naast hun dagelijkse, vaak drukke beslommeringen, ook nog die van een vereniging, district of bond op zich willen nemen, waarbij bovendien vaak nog allerlei incidentele werkzaamheden buiten hun eigenlijke functie komen. Het lijkt dus verstandig om ‘zuinig’ te zijn op mensen die dat wèl willen doen, want het is voor veel verenigingen, en dan bedoel ik ook allerlei andere verenigingen, moeilijk om aan capabele bestuursleden te komen. Bovendien moeten we er tevens naar streven steeds geleidelijk te verjongen, zodat de continuïteit blijft gewaarborgd. Mij is steeds gebleken dat elk nieuw bestuurslid weer nieuwe mogelijkheden voor een vereniging met zich meebrengt, terwijl de oude vaak gehandhaafd kunnen blijven indien de relatie met de oud-bestuursleden continu en vriendschappelijk blijft.

Danio Rerio Delft

28

Februari 2005

Voorzitter De voorzitter is het boegbeeld van de vereniging en treedt als zodanig ook naar buiten op. Het is zijn taak de vereniging te leiden en bestuursactiviteiten te delegeren naar omstandigheden. Naar omstandigheden, want lang niet iedere bestuurder is, bijvoorbeeld door zijn/haar persoonlijke situatie in staat precies datgene te doen wat normaal gesproken in zijn functie is omschreven. Dan kan de voorzitter een beroep doen op de andere bestuursleden of, en dat is in onze vereniging ook vaak de praktijk, op actieve leden die niet genegen zijn om in een bestuur te gaan zitten, maar wel taken op zich willen nemen. Dat laatste is zeker een gelukkige omstandigheid binnen onze vereniging, waarvoor het bestuur die leden dan ook zeer erkentelijk is. Bovendien beschikt onze vereniging over een aantal leden met grote kennis op het gebied van hun vivarium, waarvan het bestuur ook graag gebruik maakt voor het inwinnen van adviezen resp. het geven van lezingen door die leden die weten waarover ze het hebben. Het is de functie van de voorzitter om de bestuurs- en ledenvergaderingen te leiden en er voor te zorgen dat die bijeenkomsten ordelijk en volgens agenda verlopen. Hoewel het er bij een hobbyvereniging op die vergaderingen best wat gemoedelijk aan toe mag gaan, verdient het aanbeveling daarbij dus een agenda te hanteren met een aantal vaste punten. Bijvoorbeeld in ons geval: 1. Opening. 2. Notulen. 3. Bijzondere activiteiten/PR. 4. Mutaties. 5. Binnenkomende en uitgaande post. 6. Financiën. 7. Afgelopen verenigingsavond. 8. Volgende verenigingsavond. 9. Bibliotheek. 10. Maandblad. 11. District en N.B.A.T. 12. Zo gewenst kunnen door de bestuursleden extra punten, voor aanvang van de vergadering, aan de agenda worden toegevoegd. Om ook in die gemoedelijke sfeer de zaak toch op ordelijke wijze te laten verlopen, moet de voorzitter de tijd in de gaten houden en er op letten dat de bestuursleden zich tot het punt van bespreking beperken en daarover niet onnodig uitweiden of afdwalen.

Danio Rerio Delft

29

Februari 2005

Een goed bestuur vormt een team en de voorzitter dient altijd zijn team naar buiten toe af te schermen. Zo is het thans in de EU ook regel dat niet alleen de penningmeester, maar het hele bestuur décharge wordt verleend voor het gevoerde financiële beleid. De penningmeester is alleen maar de beheerder van de penningen. Bij eventuele problemen binnen het bestuur kan men een bepaalde procedure volgen, die in het Huishoudelijk Reglement dient te zijn bepaald. Dat is natuurlijk wel makkelijk gezegd, want vaak komen in zo’n situatie emoties vrij die dat allemaal niet zo eenvoudig maken en het is dan zaak die eerst tot louter zakelijke criteria terug te brengen, alvorens de afgesproken procedure te volgen, die dan in ieder geval een mogelijkheid biedt om e.e.a. toch op een beschaafde manier te behandelen. Mochten er moeilijkheden binnen een bestuur ontstaan, dan is de bestuursvergadering de eerste gelegenheid om de bestuursleden weer op één lijn te krijgen. Daarbij kan de voorzitter, om een ongewenst verloop van de vergadering te voorkomen, de onderhavige onderwerpen naar een ad hoc-commissie verwijzen, waarbij eventueel ook daarvoor geschikte leden kunnen worden uitgenodigd. Mocht e.e.a. niet oplosbaar zijn, dan dient een Algemene Leden Vergadering te worden uitgeschreven en lijkt het verstandig dat het gehele bestuur zijn functies ter beschikking stelt om de ALV de gelegenheid te geven een nieuw bestuur te vormen uit de eigen gelederen, eventueel aangevuld door oude bestuursleden, als die zich daarvoor althans beschikbaar willen stellen. Een bestuur dient altijd het vertrouwen te halen van tenminste tweederde van het aantal aanwezige leden op de AVL. Dat vertrouwen kan d.m.v. een openbare of geheime stemming worden bepaald. Mocht niet binnen een bestuur, maar binnen de ALV het vertrouwen in het bestuur wegvallen, dan is de ALV gerechtigd, als hoogste orgaan binnen die vereniging, om de vertrouwenskwestie te stellen en een al dan niet geheime stemming uit te lokken, teneinde vast te stellen of het bestuur nog kan rekenen op tenminste tweederde van de aanwezige leden. Tijdens een ALV dient de voorzitter de zaak strak in de hand te houden en er op toe te zien dat de leden de zaken positief en zakelijk blijven benaderen. Hij dient zonder meer krachtig in te grijpen als bestuursleden/ leden niet correct worden benaderd of privé- en verenigingszaken met elkaar worden verward. Dat is niet de politieman uithangen, maar absoluut noodzakelijk voordat e.e.a. escaleert. Een correcte behandeling van bestuursleden/leden dient dan ook duidelijk in het HR te worden omschreven en tijdens een vergadering streng te worden gehandhaafd.

Danio Rerio Delft

30

Februari 2005

Het is nodig dat zoveel mogelijk leden naar de ALV komen, niet om een soort oppositie te voeren, maar om met het bestuur na te gaan hoe e.e.a. wellicht beter kan worden georganiseerd, eventueel nieuwe ideeën aan te dragen of vragen te stellen. Het is misschien nog verstandiger om bij omvangrijke/ingrijpender zaken eerst met de voorzitter/betreffende bestuursleden vooraf te overleggen zodat tijdens de ALV een concept op tafel kan worden gelegd, dat de andere leden desgewenst kunnen amenderen resp. goed- of afkeuren. Kortom, veel hangt af van de contactuele/diplomatieke vaardigheden van de voorzitter bij het goed leiden van een vereniging. Secretaris Meestal is het de secretaris die de notulen bijhoudt, de in- en uitgaande post behandelt en een jaarverslag schrijft. Een functie die hier wel in één regel is vermeld, maar waar heel veel werk aan vast zit. Bovendien neemt hij ook nog vaak andere activiteiten voor zijn rekening. Hij is ook a.h.w. de geheugensteun van de voorzitter. Penningmeester Die functie vervulde ik ruim 20 jaar. Ik hield de mutaties en de boekhouding bij, de ledenadministratie ook in relatie met de N.B.A.T, stelde jaarlijks een Financieel Verslag, Inventarislijst en Begroting op, schreef het Verslag van de Penningmeester, verzorgde advertentiecontracten en acceptgiro’s naar de leden en tijdens de verenigingsavonden/veilingen de kastransacties. Die administratieve zaken gingen toentertijd niet via pc en moderne middelen maar gewoon met de hand of een mechanische schrijfmachine. Plaatsvervangers Vroeger verrichtten zij assistentie bij allerhande zaken o.a. het maandblad (dat in onze vereniging jarenlang op voortreffelijke wijze ook buiten het bestuur werd verzorgd) en verder hetgeen niet, of tijdelijk niet, door bovengenoemde functionarissen konden worden vervuld. Hoe gaan de zaken nu in onze vereniging? Thans bestaat het bestuur uit: voorzitter, 2e voorzitter, secretaris, penningmeester en secundus. De voorzitter en secretaris fungeren zoals boven omschreven en assisteren bovendien ook andere bestuursleden + de nodige activiteiten die zich voordoen. Dus daarbij komt het dus a.h.w. echt op teamwork aan. De 2e voorzitter is in onze vereniging vaak de motor waar de vereniging op draait. Hij is op vrijwel elk terrein actief: heeft een groot aandeel in administratieve zaken als mutaties en in verband daarmee de relatie

Danio Rerio Delft

31

Februari 2005

met de bond, leidt de veilingen, levert concept-Begroting en Inventarislijst, is eindredacteur van het maandblad, actief wij werving en het contact met de adverteerders (waarin overigens ook de andere bestuursleden een aandeel in hebben), vervangt de voorzitter als dat nodig is, zorgt ervoor dat alles aanwezig is voor de lezingen op de verenigingsavonden, is druk bezig met fotograferen tijdens keuringen en niet te vergeten, hij verzorgt het maandblad met de drukker en zorgt voor de verzending. Kortom een ‘druk baasje’ die een heleboel en wellicht ook nog het nodige meer doet, waar ik geen weet van heb of bij het schrijven van dit artikel niet aan heb gedacht. Secundus is zo ongeveer de functie die ik sinds enkele jaren vervul, zij het op een zeer teruggetrokken wijze. Na zo’n ruim twintig jaar vond ik het welletjes en het leek mij daarom beter om plaats te maken voor een jonger iemand, die overigens niet in de rij stonden, maar ik wilde niet op die plaats blijven zitten, want dan komt er zeker niemand. Gelukkig bleek er iemand bereid de functie van penningmeester, zij het in afgeslankte vorm, over te nemen en daarbij assisteren dan ook de andere bestuursleden en ik hem, omdat hij dat, mede i.v.m. werkkring en eigen bedrijf, het niet helemaal kan waarmaken. Verder verzorg ik uitsluitend technisch het concept van het maandblad dat uiteindelijk door de 2e voorzitter zijn definitieve vorm krijgt. Rest nog te vermelden dat er ook op districts- en bondsniveau vele mensen actief zijn naast hun dagelijkse werkzaamheden. Daarbij zullen, net als op verenigingsniveau, heus wel eens fouten of vergissingen worden gemaakt, dat is zo menselijk als wat en ieder mens heeft nu eenmaal zo zijn ‘eigen’-aardigheden. Zij verdienen echter allen onze oprechte waardering, want zonder hen geen goed georganiseerde vivariumorganisatie. Verder wil mij over deze niveaus niet verder uitlaten want heb daar geen ervaring mee. Dit was geen artikel over onze liefhebberij, maar het is misschien toch wek eens nuttig om ook de beslommeringen, die het in stand houden van een vereniging met zich mee brengt, onder de aandacht te brengen. Met nadruk vermeld ik echter dat dit artikel geen bestuursstuk is.

Aanbieding ! Beste mensen, Ik heb heel veel succes gehad met het kweken van Kersenbuikjes. Momenteel zwemmen er zo'n kleine 50 jonge exemplaren in mijn aquarium. Wie interesse heeft en er een paar wil hebben, kan ze gratis bij mij af komen halen. Wel graag vooraf even bellen naar Ank den Boef, tel. 015-2560369. Vriendelijke groet, Ank den Boef

Danio Rerio Delft

32

Lelijk jong

Februari 2005 door N.N.

Voor u gelezen, bron: de Gelderlander Larven van libellen zijn niet de enige monsters in een vijver. Er zwerven in en op het water ook tijgers en jakhalzen rond. Onlangs kwam iemand mij een paar groene kikkers brengen. Zijn vrouw deed, vanwege de blaaskaken, geen oog meer dicht. Ook bij ons is het ’s avonds en ‘s morgens een lawaai van jewelste, maar wij genieten mateloos van de boerennachtegaal. Daarom heb ik de drie groene kikkers er maar bij gedaan. Een beetje vers kikkerbloed kan in een populatie nooit kwaad. Wie een vijver heeft, wil in een zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk leven. Vaak wordt daarvoor de gang naar een boerensloot gemaakt waarin het barst van het leven. Een schep dikkopjes word top prijs gesteld, maar de larven van de geelgerande watertor worden eruit gehaald, omdat zij dikkopjes eten. Dat doen de volwassen kevers ook en die komen zo maar aanvliegen. De grotere larven en geelgerande watertorren grijpen niet alleen dikkopjes, maar ook stekelbaarsjes en larven van salamanders en waterkevers. Waterroofkevers kunnen uitstekend vliegen. Zodra er veranderingen in hun leefomgeving optreden verhuizen ze. Ga op een mooie zomeravond maar eens aan de rand van de vijver zitten. Regelmatig hoor je dan een plons in het water. De rimpelingen op het wateroppervlak maken duidelijk dat de kever zijn geluk in de nieuwe vijver gaat beproeven. Dat kost een aantal kikkervisjes en ook jonge visjes, maar dat hoort ook zo. Kikkers en vissen hebben niet voor niets een gigantische voortplantingscapaciteit. Honderden, zelfs duizenden eieren worden er geproduceerd. Uiteindelijk zullen er per ouderpaar hooguit een paar kinderen volwassen worden. Natuurliefhebbers zijn wel eens wat hypocriet. De gang naar een boerensloot om dikkopjes, kleine kikkertje en salamanders te bemachtigen wordt gauw gemaakt. Als er twee jaar later ‘een keel wordt opgezet’ worden de dieren gedumpt. Ook hier geldt: bezint eer gij begint. Als de zon het weer voor het zeggen heeft, wil ik wel eens op mijn buik gaan liggen om in het water te turen. Honderden jonge stekelbaarsjes scholen samen en zoeken de zon op. Als ik wat grondwater toevoer, verzamelt het jonge grut zich bij de inlaat van het water. Extra zuurstof en aanvoer van voedsel, vanwege de turbulentie, zijn daar de oorzaak van. Onder mijn neus schiet een halfwas larve van de geelgerande watertor voorbij. Het jong blijft een dm onder water even hangen en komt dan aan de oppervlakte om zuurstof te tanken. Het insect hangt met de kop naar beneden en het lichaam naar voren gekromd aan het wateroppervlak. Twee behaarde staartuiteinden priemen door het grensvlak van water en lucht. Na het verversen en bijtanken van lucht laat het dier zich weer naar de bodem zakken.

Danio Rerio Delft

33

Februari 2005

In de Verenigde Staten worden deze larven watertijgers genoemd. Slaat een tijger zijn klauwen in een antilope, de larve van de tor ‘slaat’ even doeltreffend met de kaken de stekelbaars of het kikkervisje. Schaatsenrijders zijn de jakhalzen van een waterspiegel en een dood beest versmaden ze niet. Net zoals de echt jakhalzen zijn het lijkenvreters. Laf zijn ze niet. Meestal rennen ze over het water, klaar voor het grijpen van in het water gevallen insecten en die zijn vaak groter dan de jager zelf. Net zoals de echte jakhalzen jagen deze oppervlaktewantsen graag in groepsverband. Libellenlarven doen wat roven betreft niet onder voor de larven van de geelgerande watertor. Ze grijpen hun prooi met een verlengde onderlip, die ze bij het weer inklappen als een soort masker voor de mond dragen. In tegenstelling tot de volwassen libel, die snel en behendig zijn prooi uit de lucht plukt, kenmerkt het jachtgedrag van de larve zich door geduldig loeren en langzaam naderbij sluipen. De gezichtsvelden van de beide uitpuilende ogen overlappen elkaar waardoor het dier nauwkeurig afstand kan schatten. Het vangmasker wordt dan ook pas in stelling gebracht wanneer de prooi zich op de juiste afstand bevindt. Aan het uiteinde is het masker voorzien van grijptangen. Heeft de rover een prooidier in het vizier dan wordt het masker bliksemsnel uitgeklapt en boren de tanden zich in de prooi. Voordat het lelijke jong in een fraaie libel verandert, moet er nog een keer worden verveld. Dat doen de larven ’s morgens vroeg en bij voorkeur op een oeverplant een paar dm boven het wateroppervlak. Dan en daar zijn ze relatief veilig voor vijanden. Relatief veilig! Op een mooie zomerochtend heb ik eens tientallen exemplaren van Symptrum sanguineum het luchtruim zien kiezen. Althans dat probeerden ze. Groene kikkers zaten aan de oever op de nog trage, hapklare brokken te wachten. Één op de drie van deze bloedrode heidelibellen werd uit de lucht geplukt. Zelfs ‘monsters’ zijn aan de oever van de vijver hun leven niet veilig. De daders zijn, ecologisch gezien, altijd ‘goede moordenaars’. —————————————————————————————————

Pijn en stress zijn ook vissen niet vreemd

door N.N.

Voor u gelezen, bron: De Volks krant Edinburgh - Ook vissen ervaren pijn en stress, zo denken Britse onderzoekers voor het eerst te hebben aangetoond. De onderzoekers van de Universiteit van Edinburgh deden enkele jaren geleden proeven met regenboogforellen. ‘Toen we regenboogforellen met een bijengif injecteerde, sloegen ze alle kanten op’. Een reactie die erg vergelijkbaar is met die van dieren en mensen die stress ervaren. —————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

34

De Zwaarddrager wildvormen voor iedere aquariaan interessant !

Februari 2005 door Kees de Jong

Voor u gelezen, bron: De Uitstromer, A.V. Pronkjuweel, Groningen Heckel beschreef in 1848 drie levendbarende tandkarpers uit Mexico waarvan er één later tot de bekendste en veel gehouden aquariumvissen zou gaan behoren. Een kenmerk van levendbarende tandkarpers is de bij de mannetjes tot geslachtsorgaan omgevormde aarsvin (het gonopodium). Dit kenmerk deed Heckel besluiten om deze drie vissen als Zwaarddragers te bestempelen en hij beschreef dan ook het genus als Xiphophorus en de soorten als X. helleri, X. bimaculatus (nu: Pseudoxiphophorus bimaculatus) en X. gracilis (nu: Poeciliopsis gracilis). De soort die als eerste werd beschreven (X. helleri) is tegenwoordig bekend als Zwaarddrager. Het meest kenmerkende van deze soort is de verlenging van de onderste vinstralen van de staartvin bij de mannetjes en er wordt dan ook vaak aangenomen dat de naam Zwaarddrager hier naar verwijst. De functie van het zwaard van de mannelijke Zwaarddragers is onderzocht. Het blijkt dat mannetjes met een zwaard bij vrouwtjes de voorkeur hebben boven collega’s zonder zwaard. Ook vrouwtjes van de nauw verwante zwaardloze Platy’s of Zwaarddragersoorten waarvan de mannetjes een kleiner of geen zwaard bezitten, hebben een voorkeur voor mannetjes met een groter zwaard. Het idee is dan ook dat de vissen uit het genus Xiphophorus een stamvader met een zwaard hadden. Voor sommige soorten weegt blijkbaar de verminderde kans op voortplanting niet op tegen de afname van het zwemvermogen en de groter kans om door predatoren te worden opgegeten. Rond 1908 waren de eerste levende Zwaarddragers beschikbaar voor de hobbyisten en vanaf dat moment zijn ze niet meer weg te denken uit de aquaria van vele liefhebbers. Het feit dat zowel de variabele natuurlijke populaties als de nauw verwante Platy’s (X. maculatus - Günther, 1866) en (X. variatus - Meek 1904) eenvoudig met elkaar te kruisen bleken, had al snel tot gevolg dat er vele kleurvariëteiten beschikbaar kwamen. In latere jaren kwamen hier ook nieuwe vormen bij met een afwijkend vinnenstelsel. In 1960 trof Thelma Simpson enkele Zwaarddragers met hoge vinnen aan in de door haar gehouden stam. Het lukte haar om dit kenmerk te isoleren en daarna is de hoge rugvin door vele kwekers in zowel Platy- als Zwaard-dragerstammen ingekweekt. De naam Simpson, die wordt gebruikt voor deze hoge rugvin, verwijst nog steeds naar Thelma Simpson. Een andere vorm, die regelmatig wordt aangetroffen, is de Lyra, die door de viskweker Don Adams is doorgekweekt. Hierbij zijn alle vinnen verlengd, dit heeft tot gevolg dat ook het gonopodium van de mannetjes

Danio Rerio Delft

35

Februari 2005

Hierbij zijn alle vinnen verlengd, dit heeft tot gevolg dat ook het gonopodium van de mannetjes. Hierdoor is het voor deze mannen niet mogelijk om vrouwtjes te bevruchten. Voor de kweek van deze vorm moet gebruik worden gemaakt van een vrouwtje met de Lyra-factor en mannetjes met een normaal vinnenstelsel. Ongeveer 50% van de nakomelingen heeft dan weer de verlengde vinnen. De vele mogelijkheden die de Zwaarddragers zowel qua kleur als vorm bieden, hebben er toe geleid dat er in de hedendaagse aquariumwinkels alleen kweekvormen van de Zwaarddrager worden aangeboden en dat de wildvormen slechts door een kleine geroep gespecialiseerde liefhebbers wordt gehouden. Dit is op zich jammer, omdat er onder de wildvormen vele fraaie en interessante soorten zijn die relatief eenvoudig te houden zijn. Hoewel de kleuren meestal niet zo uitgesproken zijn, als bij de kweekvormen, zullen de meeste soorten bij een juiste verzorging een fraaie kleur en/of tekening laten zien. De verzorging van de meeste wilde Zwaarddrager soorten is relatief eenvoudig en een groot deel is geschikt voor een gezelschapsaquarium als er aan een aantal eisen wordt voldaan. Voordat ik een aantal soorten uit het genus zal bespreken, wil ik eerst een aantal eisen noemen, die voor de meeste soorten van toepassing zijn. Indien er een soort is die andere eisen stelt, dan de algemene eisen, dan staat dit bij de desbetreffende soort vermeld. Zwaarddragers zijn omnivoren en het is van belang dat het voedselaanbod hierop word afgestemd. Droogvoer kan best een wezenlijk bestanddeel van het voedselaanbod vormen, maar een aanvulling in de vorm van leven- en/of diepvriesvoer is voor het gezond houden van de Zwaarddragers over langere termijn noodzakelijk. Wanneer er in het aquarium algen voorkomen, zullen de Zwaarddragers deze afgrazen op zoek naar aanvullend plantaardig en klein dierlijk voedsel. Aan de waterssamenstelling worden geen extreme eisen gesteld. Middelhard water met een neutrale zuurgraad is goed. Het is wel van belang dat er regelmatig water wordt ververst. Een verslechtering van de waterkwaliteit heeft een grote invloed op de vitaliteit. De mannetjes hebben een balts waarvoor ze wel de nodige ruimte moeten hebben. Afhankelijk van de grootte van de soort moet het aquarium voor een groepje Zwaarddragers minimaal 80 cm lang zijn. De balts, waarbij de mannetjes voor- en achteruit zwemmen, is een uitermate interessant aspect van de Zwaarddragers en ook in het aquarium is dit interessante gedrag goed waarneembaar. Bij de vele kweekvormen is dit gedrag vaak niet meer aanwezig. Het feit dat deze zijn ontstaan door soorten te kruisen is hier mede debet aan. De Zwaarddragers worden vaak in twee verschillende groepen ingedeeld: - De zuidelijke of grote Zwaarddragers. Het verspreidingsgebied van deze soorten omvat de stromen en meren van de Atlantische kant van Mexcio,

Danio Rerio Delft

36

Februari 2005

Guatamala, Belize en Honduras. Binnen deze groep heeft een soort als de Groene Zwaarddrager (X. helleri) een verspreidingsgebied van ongeveer 1.100 kilometer lengte, terwijl een soort als X. signum (Rosen & Kallman, 1969), slechts in één deel van de rivier voorkomt. Deze groep omvat vijf soorten inclusief de recentelijk beschreven X. mayae (Meyer & Schartl, 2002). - De noordelijke of kleine Zwaarddragers. Deze zijn allen afkomstig uit de Río Panux stroomgebied aan de Atlantische kust van Centraal Mexico. Een aantal van deze soorten is pas in 1990 beschreven. De bekendste soorten zijn X. cortezi (Rosen, 1960) en X. montezumae (Jordan & Snyder, 1901). Op dit moment behoren er negen soorten tot deze groep, Ook in de natuur komen natuurhybriden voor en dit heeft al vaak tot verwarring geleid bij het determineren van de vissen. Vooral deze soorten kleinere Zwaarddragers komen vaak samen in één biotoop voor. Hier worden vaak vruchtbare hybriden aangetroffen, wat het herkennen bijna onmogelijk maakt. Hieronder worden uit elke groep enkele soorten kort behandeld. Lezers die meer willen weten over deze interessante groep, raad ik het uitstekende boek van Derek en Pat Lambert aan. De eerste soorten behoren tot de zuidelijke of grote Zwaarddragers en de laatste tot de noordelijke of kleine Zwaarddragers. De Groene Zwaarddrager, X. helleri, (Heckel, 1848) Dit is ongetwijfeld de bekendste Zwaarddrager. De vele kweekvormen worden ook vaak onder deze naam aangeboden. In het grote verspreidingsgebied wordt de soort aangetroffen in zowel snelstromend als stilstaand water. Over het algemeen zijn de populaties die in snelstromend water voorkomen slanker ven vorm dan de populaties uit stilstaand water. Ook qua kleur en tekening zijn Zwaarddragers zeer variabel. De meest noordelijke populaties hebben een donkere lengtestreep op het lichaam en helemaal aan het zuiden van het verspreidingsgebied hebben de Groene Zwaarddragers rode onderbroken strepen. Ook de kleurtekening van het lichaam kan erg variabel zijn. Dit komt ook binnen een enkel biotoop voor. Zo komen in de Río Atoyac geheel blanke en meer of minder zwartgevlekte vissen voor. Ook kunnen er rode mannetjes worden aangetroffen. De tekening in de staartwortel kan per individu in één biotoop ook erg verschillen. In een aquarium is het bijna ondoenlijk om het complete scala aan kenmerken uit sommige biotopen vast te houden. Er vindt al snel een selectie plaats. De Groene Zwaarddrager heeft een groot aquarium met veel zwemruimte nodig. Wanneer dit het geval is, zullen de mannetjes hun interessante balts, waarbij ze snel achteruit zwemmen, regelmatig uitvoeren. Mede door dit gedag zijn de grote,

Danio Rerio Delft

37

Februari 2005

uitgeroeide vissen al snel goede blikvangers. Gezien de grote variatie in de natuur, verdient het aanbeveling om te kiezen voor vissen uit één biotoop, om op deze wijze zoveel mogelijk de natuurlijke kenmerken vast te houden. De Kommazwaarddrager, X. signum (Rosen & Kallman, 1969) Deze soort wordt slechts aangetroffen in de Río Chajmaic in Guatemala. Het meest opvallende kenmerk is het zwarte teken in de onderste stralen van de staartvin. Bij de mannetjes valt deze tekening samen met de zwarte band rondom het gele zwaard, bij de vrouwtjes is het goed zichtbaar. Een ander verschil met de Groene Zwaarddrager is de rugvin, deze is aan de achterkant lager dan aan de voorkant. Het lichaam is lichtbruin van kleur en over het slanke lichaam loopt in de lengte een donker bruine streep. De vrouwtjes hebben een drachtigheids-vlek. De mannetjes worden tot 7,5 cm lang, de vrouwtjes kunnen een lengte van 10 cm bereiken. De Kommazwaarddrager is eenvoudig te houden en de verzorging in gelijk aan die van de Groene Zwaarddrager. Een watertemperatuur van 22 °C is voor deze soorten voldoende. Hoewel er geen kruisingen tussen deze en andere soorten bekend zijn, is het niet verstandig om de soort met een andere Zwaarddrager te houden. De jongen zijn nauwelijks te onderscheiden van die van andere soorten en dit leidt bij het uitvangen al snel tot verwarring. De Gele Zwaarddrager, X. clemenciae (Alvarez, 1959) De kleinste soort uit de groep van de grote Zwaarddragers is tevens de fraaiste soort. De volgroeide mannetjes hebben een blauwpaarse glans op het lichaam, met twee tot vier uit puntjes bestaande rode strepen lopen. Ook in de staartwortel bevinden zich enkele rode punten. Het relatief korte zwaard van de mannetjes is geel met de bekende zwarte zoom De soort heeft een geringe verspreiding in de bovenloop van de Río Sarabia en enkele stroompjes in de omgeving. Hier komt de soort soms samen met o.a. de Groene Zwaarddrager voor. De verzorging en kweek is niet altijd even eenvoudig. Een temperatuur van boven de 22 °C kan al snel leiden tot sterfte onder met name de volwassen dieren. Daarnaast dient het water van een goede kwaliteit te zijn en is het noodzakelijk om regelmatig een groot deel van het water te verversen. Als het goed gaat, zal deze Zwaarddrager zich snel voortplanten. Per worp kunnen er ongeveer dertig jongen worden geboren en indien er voldoende schuilplaatsen aanwezig zijn, zal er altijd een aantal overblijven. De volgende in dit artikel besproken soorten behoren tot de noordelijke of kleine Zwaarddragers.

Danio Rerio Delft

38

Februari 2005

De Cortez-zwaarddrager, X. cortezi (Rosen, 1960) De Cortez-zwaarddrager heeft een redelijk groot biotoop in het Panucostroomgebied. Hier komt de soort voor in snel stromende rivieren met een rotsachtig bodem. Zowel de mannetjes als de vrouwtjes hebben een nettekening op het lichaam. De mannetjes hebben een kort zwaard en een grotere rugvin dan de vrouwtjes. Afhankelijk van de populatie zijn de rug- en staartvin van de mannetjes geel of blauw gekleurd en hebben beide geslachten op het lichaam en in de rugvin meer of minder zwarte vlekken. Deze soort wordt reeds jarenlang ingevoerd en blijkt goed en eenvoudig te houden en te verzorgen. Ook in een gezelschapsaquarium voelt deze soort zich thuis. De mannetjes vormen een territorium en verdedigen dit tegen de andere mannetjes. Wanneer het aquarium niet erg groot is, zullen er slechts enkele of zelfs maar één mannetje zich volledig ontwikkelen. In een groter aquarium vanaf 100 cm lengte, hebben meer mannetjes de gelegenheid om zich gelijktijdig volledig te ontwikkelen. Wanneer de mannetjes in een goede conditie zijn, hebben ze op het lichaam enkele donkere dwarsbanden. De kweek is eenvoudig en in een goed beplant aquarium zal er altijd een aantal jongen uitgroeien. Een temperatuur van rond de 22 °C is ook voor deze soort voldoende. Lagere temperaturen worden zonder problemen verdragen. De Montzuma-zwaarddrager, X. montezumae (Jordan & Snyder, 1901) Deze soort is afkomstig uit het noordelijke stroomgebied van de Río Santa Maria, die een onderdeel van het Río Panuco stroomgebied vormt. Het meest opvallende kenmerk van deze soort is het lange zwaard van de mannetjes. Van alle Zwaarddragers heeft deze soort relatief het langste zwaard. De tekening is erg variabel en afhankelijk van de populatie bevinden zich meer of minder vlekken op het lichaam. De rugvin van de mannetjes is groter dan die van de vrouwtjes en bevat meestal zwarte vlekken. De zeer aantrekkelijke Montezuma-zwaardrager kan het beste in een groep worden gehouden. Hoewel de soort niet erg vruchtbaar is, blijven er zeker in een goed beplant aquarium voldoende jongen over om de vissen te vermeerderen. Het zijn goede zwemmers die een ruim aquarium van minimaal 110 cm met een goede randbeplanting nodig hebben om goed tot hun recht te komen. Een afwisselend dieet en een regelmatig waterwisseling is voor deze soort van belang. De Dwergzwaarddrager, X. pygmaeus (Hubbs & Gordan, 1963) Één van de kleinste soorten, zoals de naam reeds aangeeft, waarvan de vrouwtjes tot maximaal 4 cm lang worden. De mannetjes blijven ongeveer een ½ cm kleiner. Meest opvallend is de zwarte lengtestreep over het lichaam. De grondkleur is over het algemeen geel-wit,

Danio Rerio Delft

39

Februari 2005

maar er zijn ook populaties bekend waarvan de mannetjes goudkleurig zijn. De mannetjes hebben een zeer kort zwaardje wat soms nauwelijks als zodanig herkenbaar is. Overigens lijken de mannetjes van deze soort erg op het kleine type mannetjes van Xiphophorus multilineatus. De vrouwtjes hebben een drachtigheids-vlek. De soort komt onder andere uit de snelstromende Río Axtla waar ze zich in de bijna stilstaande delen ophouden. Het is dus niet nodig om een aquarium met veel stroming voor deze soort in te richten. Een te hoge temperatuur is, zeker over een langere periode, schadelijk voor deze soort. Een temperatuur van rond de 22 °C is voldoende. Bij voldoende voeding en voldoende schuilplaatsen voor de net geboren jongen, is het niet nodig om de vrouwtjes apart te zetten. Ik hoop dat ik door bovenstaande korte beschrijvingen heb aangetoond dat er binnen het genus Xiphophorus veel meer Zwaarddragers voorkomen dan de algemeen verkrijgbare kweekvormen van de Groene Zwaarddrager. Praktisch alle wilde soorten zijn op dit moment bij gespecialiseerde hobbyisten aanwezig en zeker de moeite van het houden en kweken waard. Dit jaar werd al verzonden ter waarde van circa 50 en 30 euro! ___________________________________________________________

INHOUD Uitnodiging 1: Wim Zaal: ‘Aquariumplanten’ Uitnodiging 2: Algemene Ledenvergadering Cartridge-actie door W. Wilhelm Jaarprogramma’s DRD 2005 - Verhuizing Terugblik verenigingsavond d.d. 18-1-2004 door Lotty Sonnenberg Voor u gelezen: De wateren van Zuid-Amerika Ervaring met ‘zonder CO2’ door Gerard van Katwijk Besturen door J. A. M. Kouwenhoven Aanbieding! Voor u gelezen: Lelijk Jong door N.N. Voor u gelezen: Pijn en stress zijn ook vissen niet vreemd door N.N. Voor u gelezen: De Zwaarddrager wildvormen door Kees de Jong Inhoud Bestuur, redactie, commissies en adressen

21 21 21 22 23 25 26 27 31 32 33 34 39 40

Danio Rerio Delft

40

Februari 2005

BESTUUR: Voorzitter

2e voorzitter en Ledenadministratie

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

Secretariaat, correspondentie & info J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, tel. 015-3696174, [email protected] Penningmeester

REDACTIE: Redactieleden

Redactie-adres

COMMISSIES: Bibliotheek

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] mw. M. Albers, [email protected] A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Keuringen en KIEK

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Adviesgroep leden

H.J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362 - 06-24559677 [email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359, [email protected]

Adviesgroep zeewater

J.Kroon, tel. 015-3808792, [email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C. J. A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

DRD e-mailadres [email protected]

[email protected] [email protected] [email protected]

DRD site www.xs4all.nl/angeleye/

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers

DANIO RERIO DELFT Maart 2005 - nr. 3 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 ___________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. ___________________________________________________________ Uitnodiging 1: Praatsavond, dinsdag 1 maart 2005 Algemene Ledenvergadering 2005 Een heel belangrijke jaarlijkse avond in het bestaan van een vereniging. Op die avond wordt verslag gedaan over het afgelopen jaar en vooruitgekeken naar het komende jaar. Het bestuur roept alle leden op om naar deze avond te komen en hun positieve bijdragen te leveren aan het voortbestaan van onze vereniging. Uitnodiging 2: Verenigingsavond, dinsdag 15 maart 2005 Loek van der Klugt: ‘Het kan altijd beter’ De nieuwste lezing van Loek v.d. Klugt is gebaseerd op beeldmateriaal dat hij verzamelde bij huiskeuringen in Den Haag en Nieuwegein. In Den Haag fotografeerde hij vele jaren een jaarlijks evenement; in Nieuwegein trad hij jaren op als (amateur)keurmeester voor aqua-terraria. Vóór de pauze gaat het over aquaria, daarna over aqua-terraria. Doordat Loek meerdere jaren bij de deelnemers over de vloer kwam, kon hij ook hun vorderingen zien. Toch is niet altijd iedere verandering een verbetering . . . aan de orde komen onder andere de bak in de kamer, de inrichting, planten en dieren, veiligheid en techniek, koolzuurgasdosering en pHmeting. Dat alles gevat in een PowerPoint-presentatie die met behulp van een beamer zal worden gepresenteerd. Uitnodiging 3: Praatavond, dinsdag 5 april 2005 Eerste Veiling Op deze avond kunt wellicht weer voordelig aan uw vissen, planten of andere hobbyzaken komen en tevens is het weer een mogelijkheid voor contact met andere leden om ervaringen aan elkaar uitwisselen.

Danio Rerio Delft

42

Maart 2005

JAARPROGRAMMA 2005 1 maart 15 maart 19 maart 3 april 5 april 19 april 3 mei 7/8 mei 14/15 mei 17 mei 21/22 mei 7 juni 21 juni 2/3 juli 9/10 juli 16/17 juli 6 september 20 september 4 oktober 18 oktober 29 oktober 1 november 5/6 november 15 november 6 december 20 december

Praatavond: Algemene Leden Vergadering. Verenigingsavond, Loek v.d. Klugt: ‘Het kan altijd beter’. Uitslag Districtskeuring DZHN in Gouda. Aqua-Terra-Beurs, Almelo. Praatavond: Eerste Veiling. Eerste Advieskeuring. Praatavond. Landelijke Vivariumkeuring. Landelijke Vivariumkeuring. Verenigingsavond, W. A. Tomey: Landelijke Vivariumkeuring. Praatavond. Verenigingsavond, Speakerscorner: Eekhof/De Kok. Landelijke Vijverkeuring. Landelijke Vijverkeuring. Landelijke Vijverkeuring. Praatavond: Tweede Veiling. Verenigingsavond: Tweede Advieskeuring. Praatavond. Verenigingsavond: W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’. Landelijke Vivariumdag. Praatavond. Verenigingskeuring. Verenigingsavond. Praatavond. Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring.

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten. —————————————————————————————————

Verhuizing en opzegging Bij verhuizing wordt u verzocht dit zo spoedig mogelijk schriftelijk aan de ledenadministratie te melden, zodat het bondsblad Het Aquarium, het verenigingsblad Maandblad DRD en overige correspondentie tijdig op uw nieuwe adres kunnen worden bezorgd. Als u uw lidmaatschap wilt opzeggen, dient u dit twee maanden van te voren schriftelijk aan de ledenadministratie kenbaar te maken i.v.m. door de vereniging voor u aangegane verplichtingen.

Danio Rerio Delft

43

Terugblik verenigingsavond 15 februari

Maart 2005 door Lotty Sonnenberg

Wim Zaal: ‘Aquariumplanten’ Wim Zaal was samen met zijn vrouw Agnes naar ons toe gekomen om ons een kijkje te gunnen in zijn aquarium door de jaren heen. Zo zagen we de ontwikkeling van zijn aquarium vanaf 1966. Het was toen een aquarium met vrij willekeurig neergezette beplanting. De zelfgemaakte achterwand zag er, zoals Agnes het noemde, uit alsof er gehaktballen op geplakt waren. Nou zo erg was het ook weer niet, alleen waren de uitstulpingen wat erg regelmatig aangebracht. In ieder geval was er, zoals men dat tegenwoordig ook zo graag ziet, een fraaie doorkijk op de achterwand. In 1977 zagen we een aquarium waarin stukken kienhout de plantengroepen afbakenden. De bodem was samengesteld uit zand en grint, vermengd met een molshoop. Hierop groeiden de planten prima, maar op de lange duur ging de boel toch rotten. Waterverversen was in die tijd ook nog niet erg gebruikelijk. Het afgehevelde water met vuil, werd netjes door een theedoek gefilterd en weer terug in de bak gedaan. Je deed je best, maar wist niet beter. In 1986 was er een nieuw aquarium. De groepering van de planten was al duidelijk beter. Er pronkte een voor die tijd heel onbekende plant in de bak: Isoëtes velata, een waterbies. Ook werd er wel eens gekozen voor een inheemse plant, we zagen een Nuphar luteum, oftewel Gele plomp. Deze plant heeft heel mooi bijna transparant blad en houdt het een hele tijd uit in het aquarium. Op de duur wordt hij echter veel te groot. In de jaren 90-91 ging het aquarium echt lijken op een bak zoals de keuringswijzer dat voorschrijft. Mooie groeperingen van de planten, met goed onderscheid in kleur en bladvorm. Er stond een fraaie Ottelia in, die helaas ook de bak uitgroeide. Zo kan het goed groeien van planten ook wel eens een nadeel zijn. Een mooie en wel laagblijvende plant, met horizontaal groeiende rood gevlekte bladeren is de Echinodorus schlueteri ‘Leopard’, die hier goed tot zijn recht kwam. Een andere fraaie plant is de Echinodorus ‘Ocelot’, ook groen met rode vlekken, deze wordt echter makkelijk 60 cm hoog. Wim begon in die tijd ook met het experimenteren met supplementen, om de planten beter te laten groeien. Hij gebruikte onder andere kaliumsulfaat. De dosering was echter gokken. Er waren nog geen theorieën over. Het resultaat was een aanvankelijk zeer goede groei van de planten, helaas later gevolgd door algen. In die tijd zwom er een school prachtige Chilaterina bleheri rond, een vis die prijs stelt op zacht water. Tijdens het baltsen krijgen de mannen een gouden streep op hun rug. Hoewel het water in dit aquarium vrij zacht was, groeide er toch een forse groep Valisneria, hiervoor werd wel extra nitraat en fosfaat toegevoegd. Onder deze omstandigheden kunnen ook

Danio Rerio Delft

44

maart 2005

15 cm lange borstelworm, die waarschijnlijk in zijn jeugd tussen de plantenwortels was meegekomen. Het is een detritus eter. Het zou echter mogelijk zijn dat hij ’s nachts ook aan de vissen sabbelt en ze zodoende beschadigt. Nog een nieuwigheidje waren varentjes uit Borneo een Pteridohyla? soort. Erg mooi en groeit goed op een steentje. Na de pauze kwam er een discussie over de Redfield Ratio op gang, waarbij de verschillende ervaringen besproken werden. Het gaat hierbij over het toevoegen van nitraat en fosfaat. Heel belangrijk is echter ook kalium en ijzer. De ervaring leert dat fosfaat toevoegen meestal niet echt nodig is, maar dat kalium wel belangrijk kan zijn. Het nitraatgehalte kan ook verhoogd worden door het voeren met droogvoer. Het fosfaat gehalte stijgt door het geven van ongewassen ontdooid diepvriesvoer. Zo kwamen er heel wat meningen naar voren en ontstond een levendige discussie. Binnenkort zal er in Het Aquarium weer een nieuw artikel over verschijnen. Het blijft echter moeilijk om een aquarium zo te houden dat het goed in balans is en dat de planten wel, en de algen niet groeien. Zoals iemand opmerkte: autorijden is makkelijker. We danken Wim en Agnes voor een gezellige en leerzame avond ___________________________________________________________

Acorus gramineus

door Peter Bus Voor u gelezen, bron: De Uitstromer van A.V. Pronkjuweel, Groningen

Dit plantje wordt in het Nederlands Spitsbladige Kalmoes genoemd. De Acorus gramineus wordt aangetroffen in Oost-Azië en wel op drassige gronden, doch ook op een volledig droge bodem. Hij behoort tot de familie der aronskelkachtigen of Araceae. In de natuur groeit de Acorus gramineus emers, maar in het aquarium doet hij het ook submers, doch dit is wel van tijdelijke aard. In het aquarium houdt hij het ongeveer acht maanden vol, maar van groei is nauwelijks iets te bespeuren, vandaar dat we de plant in de aquariumzaak zo groot mogelijk moeten kopen. De Acorus gramineus heeft een diepgroene kleur, de plant voelt hard aan. De bladeren staan als het ware in een waaiervorm opgesteld, ook zijn de bladeren strak en stijf. Bij een submerse groei zijn de bladeren niet langer dan 12 cm, terwijl de breedte van het blad varieert van 3 tot 4 mm. De Acorus gramineus is erg lichtbehoevend, ook dient de voet van de plant belicht te worden. De plant verlangt beslist een niet te hoge temperatuur, maximaal 21 °C. Wel moeten we de plant een bodem geven van licht klei-houdend zand. Aan het water worden geen bijzondere eisen gesteld. Voor een stuk kienhout of een krukschorsterras komt het plantje goed tot zijn recht qua kleurschakering.

Danio Rerio Delft

45

maart 2005

Dinsdag 1 maart 2005

Jaarlijkse Algemene Ledenvergadering bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker)

Agenda 1. Opening door de voorzitter om 20.00 uur. 2. Bestuursmededelingen. 3. Notulen van 23 februari en 15 april 2004. 4. Jaarverslag van de Secretaris. 5. Jaarverslag van de Penningmeester. 6. Verslag Kascontrolecommissie. 7. Verkiezing bestuursleden. 8. Begroting 2005. 9. Benoemingen van commissies en overige functionarissen. 10. De leden aan het woord. 11. Rondvraag. 12. Sluiting.

Toelichting op de Agenda 1. Bij binnenkomst dienen de leden een presentielijst te tekenen. Tevens zal hen een exemplaar van de financiële stukken worden overhandigd. 2. Punten die zeker aan de orde zullen komen zijn de plannen van de N.B.A.T. en de ontwikkelingen in het District Zuid-Holland Noord. 3. Zie voor de Notulen het april-nummer van 2004, pag. 68 en pag. 82 van het mei-nummer 2004. 4. Zie het verslag elders in dit blad. 5. De penningmeester zal het Financieel Verslag 2004 mondeling toelichten. 6. Het verslag van de Kascommissie, die bestaat uit H. F. Lausberg en W. Neeleman, met als reserve J. Zandbergen. 7. Aftredend zijn: M. Stuster en W. Wilhelm. M. Stuster ziet zich, i.v.m. drukke werkzaamheden, liever niet meer met het penningmeesterschap belast, maar is eventueel wel beschikbaar voor een ander takenpakket. W. Wilhelm is herverkiesbaar in de functie van voorzitter. Verder stelt het bestuur twee nieuwe bestuurskandidaten voor: J. van de Berg en van een tweede kandidaat zijn wij nog in afwachting.

Danio Rerio Delft

46

maart 2005

Voor kandidaten, voorgesteld vanuit de vereniging, geldt de volgende procedure: eventuele kandidaten voor een bestuursfunctie moeten minimaal 1 jaar lid zijn. Ze moeten uiterlijk 8 dagen voor de Algemene Ledenvergadering bij het bestuur worden aangemeld. In dat geval moet de kandidaat schriftelijk akkoord gaan met zijn kandidatuur en moet een lijst van minimaal 5 handtekeningen van leden, die instemmen met de kandidaatstelling, worden overlegd. 8. De begroting 2005 en de Inventarislijst. Er zal een toelichting worden gegeven op de financiële ontwikkelingen voor 2005. 9. De volgende commissies moeten worden (her-)benoemd: - Kascontrolecommissie 2005. Het is gebruikelijk dat het reservelid van het vorige jaar in de nieuwe Kascontrolecommissie wordt benoemd. Aanvullend moet één nieuw lid en één reservelid worden benoemd. Indien echter de heer Zandbergen tot het bestuur toetreedt, moeten zowel een nieuw commissielid als een nieuw reserve-commissielid worden benoemd. - Redactie. - Bibliothecaris. - Commissie KIEK/Advieskeuringen. - Commissie Keuringen. 10., 11. en 12 vloeien voort uit het verloop van de vergadering.

Jaarverslag van de Secretaris

door Jos Koster

Voorwoord De vereniging draaide in 2004 haar 85ste verenigingsjaar. Ook in dit verenigingsjaar is weer gebleken dat er met een groot aantal actieve leden veel werk kon worden verzet. Het bestuur is blij met de inzet van deze ‘harde kern’ en dankt deze leden voor hun inzet. Als veel mensen zich op vrijwillige basis inzetten voor hun vereniging, dan gaat er ook wel eens iets niet helemaal goed. Als bestuur blijven we hierdoor ‘scherp’ en vinden we steeds wegen tot oplossingen en verbeteringen. Samenstelling en activiteiten bestuur Voorzitter Pim Wilhelm e 2 voorzitter Ton Zwartjens (tevens ledenadministratie) Penningmeester Mart Stuster Secretaris Jos Koster De taakverdeling, zoals bovengenoemd, werd vastgesteld in de bestuursvergadering van maart 2004. Daarnaast was Hans Kouwenhoven ook dit jaar binnen het bestuur als algemeen ondersteunend actief.

Danio Rerio Delft

47

maart 2005

Het bestuur vergaderde in 2004 negen maal bij de bestuursleden thuis en éénmaal via de pc, maar dat bleek niet geheel te voldoen. Belangrijke items in dit verslagjaar waren: - Het toetreden van de vereniging als lid van de Samenwerkende Aquarium- en Terrarium Organisaties (SATO). - Het wijzigen van vaste verenigingsavonden naar de eerste en derde dinsdag van de maand. Verenigingsavonden Lezingen: - Willem Neeleman: ‘Faja Lobi’ (Reisverslag Suriname). - Peter van Westbroek en Peter Kettenis ‘Reisverslag Ghana’. - Leo Brand: ‘Natuur in en om de vijver’. - Roel Feenstra: ‘Van bak tot schilderij’. - Wim Tomey: ‘Vissen in de schemeruren’. Speakerscorner door de leden: - Pim Wilhelm: ‘Keurwijzer, Vegetatie en algen’. - Erik-Jan van de Berg: ‘Achterwanden maken’ Twee Veilingavonden. Drie ledenvergaderingen. Twee Advieskeuringen met presentaties op de verenigingsavonden. Presentatie van de Verenigingskeuring 2004. Zes Praatavonden. Ledenvergaderingen Op 23 februari is de Algemene Ledenvergadering over het jaar 2003 gehouden. Omdat niet alle punten direct afgehandeld konden worden, is de vergadering op 18 maart 2004 afgerond, waarbij de Begroting werd goedgekeurd. Het verslag is opgenomen in het maandblad van april 2004. Voorts zijn in 2004 twee korte extra ledenvergaderingen gehouden, waarbij de volgende besluiten zijn genomen bij meerderheid van stemmen: 15 april: - Wijziging van de verenigingsavond naar de 1e en 3e dinsdag van de maand. - Toetreden van DRD als lid van de SATO. 7 september: - Het royeren van twee leden vanwege (voortdurende) wanbetaling. Advieskeuring Ook in 2004 zijn weer Advieskeuringen gehouden, uitgevoerd door onze eigen N.B.A.T.-keurmeesters, Pim Wilhelm en Jan Kroon. De deelnemers waren enthousiast en kregen veel nuttige tips.

Danio Rerio Delft

48

maart 2005

Verenigingskeuring 2004 Categorie Totaal punten Biologisch 1. G. van Katwijk A2 397,5 63,5 2. J. W. P. Engel A2 392 62,5 3. J. A. M. Kouwenhoven A1 390,5 62 4. J. Koster A2 389 62 5. R. F. de Kok A1 387,5 61,5 6. L. C. van Doorn C1 387 62 7. J. H. Kroon B1 386 615 8. Erik-Jan van den Berg A3 385 61 9. W. Runia A1 368,5 59 De prijs voor het beste visbestand was voor Gerard van Katwijk. Ledenbestand A-leden Ereleden Huisgenootleden Jeugdleden B-leden Donateurs Abonnees maandblad Totaal

31-12-2003 83 3 4 3 1 10 8 112

1-1-2004 72 3 3 3 1 6 7 95

31-12-2004 77 3 3 3 1 8 7 102

Jubilarissen Dit jaar waren er geen jubilarissen. Wel is Leen van Doorn dit jaar onderscheiden tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau op grond van zijn vrijwilligerswerk op het terrein van Natuur- en Milieueducatie. Het bestuur feliciteert hem daar nogmaals mee! Maandblad Een maandblad als het onze kan niet zonder de belangrijke bijdragen van sponsors en adverteerders. In 2004 waren dit: - Groenrijk ’t Haantje - Aquarium- & Dierenspeciaalzaak De Regenboog - Slagerij Valkenburg - Trompper Optiek - Verloop Aquariumspeciaalzaak - Elektrotechnisch Servicebureau Groenewegen B.V. - Brax Letters en Logo’s - Aqua Compleet - Tuincentrum Vollering/Europatuin

Danio Rerio Delft

49

maart 2005

- De Bruyn Adviesgroep - Delmast keuringen - Aquarium Holgen Amsterdam - Dessens Aquariumspeciaalzaak - RENO Electrotechnisch Installatiebureau - Worldwidefish - Siervishandel De Aquariaan Den Haag - IJzerhandel Zwaard - Intratuin Pijnacker - Verf- en Glashandel Verbeek - Wilhelm Aquarium Expertise - Uitzendbureau Go Team - Heibra Schoonmaak - Bouwbedrijf van Amsterdam - Het Grenen Hoekje - Velda Aquaristiek - De Platenhoven - Verduijn Cichlids - Dierbenodigdheden Pet Needs - Aquariumhuis Romberg Redactie In 2004 waren de volgende leden actief binnen de redactie: - Ton Zwartjens (eindredactie) - Hans Kouwenhoven (technisch) - Magda Albers (correctie) - Lotty Sonnenberg (Terugblik en correctie) Dit redactieteam bracht dit jaar opnieuw tien maal het maandblad uit met een totaal van 200 redactionele pagina’s, in een oplage van 270 stuks. Het bestuur is deze leden zeer erkentelijk voor hun bijdragen. Exploitatie verenigingseigendommen De uitleen van de bibliotheek is dit jaar toegenomen. De opbrengsten zijn echter niet meer relevant omdat de uitleen grotendeels gratis is gemaakt. District en Landelijk - Op de districtsvergaderingen waren steeds een of meerdere DRDbestuursleden aanwezig. - Bij de Districtskeuring eindigenden onze deelnemers op heel fraaie plaatsen. - Gerard van Katwijk en Leen van Doorn gingen door naar de landelijke keuring en behaalden daar respectievelijk een 3e en 6e plaats.

Danio Rerio Delft

50

maart 2005

- Met de Districtsvijverkeuring van 2004 deed, namens DRD, Jos Koster mee. Hij werd eerste in het District en mag in 2005 deelnemen aan de Landelijke Vijverkeuring. - Een aantal DRD-leden was aanwezig op de Landelijke Aquariumdag tevens uitslag Landelijke Huiskeuring. - Vertegenwoordigers van het bestuur zijn dit jaar niet aanwezig geweest op de N.B.A.T.-Ledenraad. Het bestuur van het District heeft bij volmacht de inbreng van DRD op die vergadering vertegenwoordigd. Vooruitblik 2005 In 2004 is door het bestuur nagedacht over 2005: - Het bestuur constateert dat het ledental terugloopt zonder dat hier aanwas voor terug is gekomen. Dit is een landelijke tendens die ook de N.B.A.T. zelf parten speelt. Het bestuur denkt dat de economische situatie in Nederland hier debet aan is. - In 2005 worden door Intratuin weer Dierendagen georganiseerd. De ervaring van vorige dierendagen leert, dat wij hier redelijk wat nieuwe leden uit genereren. Mocht dit niet tot een redelijk resultaat leiden, dan zal het bestuur over voorstellen nadenken om de vereniging financieel gezond te houden. De bezuinigingen op het uitbrengen van het maandblad zijn vast een voorschot hierop. - Daarnaast wil het bestuur meer faciliterende activiteiten organiseren die mogelijk geld opbrengen voor de verenigingskas. Het bestuur denkt daarbij aan: - Het tegen een geringe vergoeding uitvoeren van watermetingen op de Praatavonden, voorzien van een advies. - Het opzetten van voedseldieren kweekjes die tegen een geringe vergoeding aangeschaft (en uitgeruild) kunnen worden. Extra ideeën van leden zijn uiteraard welkom. Het bestuur ziet uit naar de reacties die op de Algemene Ledenvergadering (en uiteraard ook daarna) ingebracht kunnen worden. Tot slot: In 2005 bestaat de N.B.A.T. 75 jaar. De N.B.A.T. wil in dit jubileumjaar verschillende activiteiten, verspreid over het hele land, (laten) organiseren. Het bestuur hoopt dat ook onze vereniging binnen het District ZuidHolland Noord desgevraagd haar ‘steentje’ zal kunnen bijdragen. In dit verband betreurt het bestuur het, dat te laat bericht is ontvangen over het evenement ‘Neeltje Jans’ Waterland, zodat wij daarvan geen melding konden maken in ons maandblad om zodoende de leden op te roepen daaraan deel te nemen. Het bestuur hoopt dat in het vervolg daarmee rekening zal worden gehouden.

Danio Rerio Delft

51

maart 2005

Ons Natuur Genot, Gouda, presenteert:

19 maart 2005 Uitslag Districtskeuring D.Z.H.N. Aquariumvereniging Ons Natuur Genot nodigt u uit voor het bijwonen van de uitslag van de Districtskeuring Zuid-Holland Noord met bondskeurmeester Alblas. Deze uitslag wordt gepresenteerd in Partycentrum ‘Heeren van Reeuwijck’ Kolkmanstraat 1-3 - 2805 CG Gouda - tel. 0182512213. Zaal open vanaf 19.30 uur. PROGRAMMA: 20.00 uur: Opening door de voorzitter en de voorzitter van het district. 20.15 uur: Verenigingspresentatie. 20.25 uur: Presentatie Districtskeuring. 21.25 uur: Pauze. 21.45 uur: Vervolg Districtskeuring. 22.30 uur: Uitslag en prijsuitreiking. 23.00 uur: Afsluiting door de voorzitters van het district en O.N.G.

CONTACTEN: 2e voorzitter Ron Tiele: [email protected] Heeren van Reeuwijck: www.heerenvanreeuwijck.nl

Danio Rerio Delft

52

maart 2005

ROUTEBESCHRIJVINGEN Vanuit richting Rotterdam - Den Haag - Utrecht Komende over de A12 neemt u de afslag Gouda. Aan het einde van de afrit (vanuit Utrecht eerst nog linksaf, over de snelweg heen) slaat u rechtsaf. U rijdt nu langs bedrijventerrein Goudse Poort. Bij het kruispunt gaat u rechtdoor. Bij het volgende kruispunt slaat u linksaf. U rijdt nu gelijk daarna bij de T-splitsing linksaf (Statensingel). Bij de stoplichten gaat u naar rechts (Willem de Zwijgersingel). Na ongeveer 500 meter vindt u ‘Heeren van Reeuwijck’ aan de linkerkant (Kolkmanstraat).

Vanuit richting Stolwijk- Haastrecht Aan het einde van de Goudse- respectievelijk Provinciale weg gaat u over de brug rechtsaf. U gaat met de bocht mee naar links (Joubertstraat). Deze weg gaat onder het spoor door, bij het kruispunt met verkeerslichten dat daarop volgt, gaat u linksaf. Over de brug gaat u bij het kruispunt rechtdoor (Graaf Florisweg). Na ongeveer 500 meter ziet u aan de rechterkant het Groene Hart Ziekenhuis. Neem de eerste straat rechts (Jan van Beaumontstraat). Aan het einde gaat u rechtsaf (Willem de Zwijgersingel). Na ongeveer 100 meter vindt u ‘Heeren van Reeuwijck aan de linkerkant (Kolkmanstaat).

Vanuit richting Reeuwijk De Bodegraafsestraatweg brengt u in Gouda. Bij het kruispunt gaat u rechtdoor. Na Sportcomplex Olympia slaat u rechtsaf (Thorbeckelaan). Vervolgens de eerste straat links (Johan de Wittlaan) en daarna bij het kruispunt naar rechts (Willem de Zwijgersingel). Na ongeveer 200 meter vindt u ‘Heeren van Reeuwijck’ aan de rechterkant (Kolkmanstraat).

Vanuit richting Waddinxveen - Boskoop U rijdt langs de Gouwe en komt aan in Gouda. Bij de kruising gaat u rechtdoor, u houdt de spoorlijn aan uw rechterhand. Na het NS-station volgt een rotonde. U gaat rechtdoor (dus niet de tunnel in) en gelijk daarna bij de T-splitsing linksaf (Statensingel). Bij de stoplichten gaat u naar rechts (Willem de Zwijgersingel). Na ongeveer 500 meter vind u ‘Heeren van Reeuwijck’ aan de linkerkant (Kolkmanstraat). ___________________________________________________________

Oproep ! Ik zoek vulling voor het schoolaquarium. De planten groeien goed, maar het vis bestand is wat karig. We hebben geen budget maar eventueel wel planten te ruil. Groeten, Peter van Westbroek – telefoon 06-12110061 —————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

Hebbers en liefhebbers

53

maart 2005 door J.A.M. Kouwenhoven

In dit artikeltje wil ik het nu eens alleen hebben over de vivarium-hobby en de natuur in het algemeen. Zoals de titel aangeeft, lijkt het erop dat ik hier al op voorhand een oordeel uitspreek, maar dat is slechts schijn, want de schrijver van dit artikel heeft zich ook wel eens bezondigd aan dat laatste, dus laten we elkaar niet de Zwarte Piet toespelen. Ons allen past grote bescheidenheid, zoals ook uit dit artikel zal blijken en laat niemand zich ‘deskundige’ noemen, want wat wij weten is nog maar weinig van hetgeen zich in de natuur afspeelt. Wel kunnen we een verdeling maken tussen georganiseerde en ongeorganiseerde vivarianen. Georganiseerd Toen ik zo’n 25 jaar geleden lid werd van onze vereniging Danio Rerio Delft (de oudste vereniging in ons land op dit gebied en dus ook ouder dan de N.B.A.T.) telde die zo’n 160 leden, thans nog plm. 80. Ook de N.B.A.T. heeft op dit terrein een stapje terug moeten doen: van ongeveer 25.000 tot nu ruim 5.000 leden nu. Hoe dat komt? Dat is niet zo moeilijk te achterhalen. In de beginjaren vόόr en vlak na de tweede wereldoorlog was onze hobby, mede door ook veel minder vrije tijd en geld, een van de weinige liefhebberijen en werd, door het ontbreken van de technische middelen en kennis waarover we nu beschikken, op een wat primitieve manier beoefend. Sinds de laatste 5/6 decennia zijn er, door de toegenomen technische ontwikkeling en welvaart, veel meer mogelijkheden gekomen voor ontspanning, wat als gevolg heeft gehad dat de belangstelling voor vrijetijdsbesteding over meer segmenten moest worden verdeeld. Bovendien worden onze kinderen actiever en vaak zo in beslag genomen door gezin, studie, werk en andere bezigheden, dat ze zich vaak ook niet de tijd (kunnen) gunnen om zo’n hobby te beoefenen. Neem daarbij nog de nu toch wat teruggelopen welvaart en we hebben het ‘plaatje’ aardig rond. Vroeger was er ook nog niet zo’n groot plantenbestand en de veel grotere collectie dieren die nu in de handel wordt aangeboden. Ook de handel zelf heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een echte bedrijfstak. Bovendien maken veel hobbyisten speciale reizen naar de oorspronkelijke leefgebieden om hun kennis te vergroten en nieuwe soorten te ontdekken. Verenigingen, districten en bond hebben er in de loop der jaren (ondanks ook wel eens wat gekibbel) er veel aan gedaan om planten en dieren op een verantwoorde wijze te doen houden.

Danio Rerio Delft

54

maart 2005

Via keuringen, publicaties, PR, bijeenkomsten, evenementen werd voorlichting gegeven en kennis uitgewisseld. Dat heeft echter niet kunnen voorkomen dat de georganiseerde liefhebberij, althans in kwantiteit, niet de hiervoor genoemde getallen heeft kunnen vasthouden, laat staan vergroten. Ongeorganiseerd Maar als ik zo nu en dan eens in een, bij voorkeur specialistische winkel, of ergens anders kom waar men hobbyartikelen verkoopt, sta ik soms verbaasd wat er allemaal over de toonbank gaat en wat er dan aan geld wordt besteed. O, ik gun het die handel van harte want zij moeten ook leven en een goed florerende speciaalzaak is zeker ook in het voordeel van de georganiseerde liefhebbers. Uit dit alles blijkt echter wel dat er ook buiten onze organisaties veel mensen zijn die, ieder op hun eigen wijze, een vivarium houden en ik zal de laatste zijn hen dat te ontzeggen, al vind ik het wel belangrijk dat die levende have zo goed mogelijk wordt gehouden/verzorgd en dat is nu juist een van de belangrijkste doelstellingen van onze organisaties, want op negatieve uitwassen zitten u en ik niet te wachten. Hobby en natuur in het algemeen Zoals al in de titel aangegeven, kennen we ‘hebbers’ en ‘liefhebbers’ en dat strekt zich niet alleen uit tot hobby’s of natuur, maar alle terreinen van de samenleving. Ik wil mij hier echter beperken tot de twee in het hierboven vermelde tussenkopje. Vaak zie je mensen een hobby beginnen dat meer op ‘hebben’ dan op ‘liefhebben/verzorgen’ lijkt te zijn gericht. Een vivarium met grof geld inrichten, door allerlei toeters en bellen aan te aanschaffen, is niet zo moeilijk. Een vivarium met zelfbeheersing en liefde goed blijven verzorgen, zodat de levende have constant in een goede conditie blijft, is iets anders. De categorie van de ‘hebbers’ zal, nadat ze wellicht naar buiten toe, enige tijd een hoge borst hebben opgezet, tot de conclusie komen dat het allemaal niet zo eenvoudig is en dat er heel wat meer voor komt kijken dan een heleboel geld. Je ziet ze dan ook op korte of wat langere tijd afhaken, omdat ze bijvoorbeeld omkomen in de alg- of andere problemen, of omdat ze er verder geen zin meer in hebben of ‘eer’ mee kunnen behalen. Wat de natuur in het algemeen betreft wordt wel eens beweerd, meestal uit onwetendheid of dat onze interesse begrijpelijk wat eenzijdig is en niet verder reikt dan de eigen liefhebberij, dat het Amazonegebied de longen zijn van de wereld en het grootste en rijkste aaneengesloten natuurgebied is. O, ik geef grif toe, het is een indrukwekkend biotoop en zeker belangrijk voor de zuurstofvoorziening van de wereld. Trouwens, het is ook niet zo

Danio Rerio Delft

55

maart 2005

verwonderlijk dat het Amazonegebied bij ons meer in de belangstelling staat, want daar komt een belangrijk deel van onze levende have oorspronkelijk vandaan, maar het is bij lange na niet het grootste aaneengesloten natuurgebied. Het allergrootste aaneengesloten natuurgebied in de wereld is het Russisch/Syberische woud de Taiga dat meer dan tweemaal zo groot is dan het Amazonegebied dat zich uitstrekt over een afstand van 9660 km als een 2500 km brede band van Finland tot Korea en dan heb ik het niet eens over het aansluitende gebied van Alaska en Canada. Boven de Taiga ligt het immense en zeer gevoelige biotoop de Toendra over een afstand van 7000 km in breedte variërend van 80 tot 670 km. Daarboven bevinden zich nog de echte poolgebieden en ten zuiden van de Taiga bevindt zich de onmetelijke Steppe. Verder stromen er de enorme rivieren als de Jenissei, Don, Djnepr, Neva, Wolga en in de Oeral Ob-Irtisj, Amoer, Lena, Jenissi en Dvina. Verder bevindt zich er het grootste meer van Europa het Ladogameer met 17.700 km2 en het grootste zoetwaterbekken ter wereld het Bajkalmeer. Alles tezamen zo’n 3 miljoen beekjes en rivieren. Dit enorme gebied omvat 10 tijdzones en 130 verschillende culturen. Het grote verschil met het Amazonegebied is de temperatuur met sneeuwstormen als orkanen en koude zones van -20 tot -50 graden. Desondanks is het zeker niet minder rijk aan levensvormen en kleuren. Het is er alleen heel stil en enorm uitgestrekt, met gebieden van permafrost tot verzengende hitte. Met enorm veel verschillende soorten dieren en ecosystemen, ja ook regenwouden, kortom een natuur die zijn weerga in de wereld niet kent. Maar u weet het zo langzamerhand wel: als de mens in beeld komt, wordt het er meestal niet beter op en dan wil ik het hier niet hebben over het (tijdelijk) opwarmen van de aarde, want dat is waarschijnlijk gedeeltelijk een gewone natuurlijke gang van zaken, we leven tenslotte van ijstijd naar ijstijd, ook niet over het grote gehalte aan pcb’s die zich, door vervuiling door de mens, in de top van de fauna heeft opgehoopt, maar door de hebberigheid van mensen zijn veel dieren en planten uitgestorven en grote natuurgebieden door erosie vernietigd. De Toendra is een heel kwetsbaar ecosysteem, wat zich o.a. manifesteert in het feit dat bijvoorbeeld rendiermos er meer dan 50 jaar over doet om slechts 8 centimeter te groeien. Deze overweldigende natuur heeft echter door menselijke activiteiten enorm geleden. De Steppe is bijvoorbeeld vrijwel geheel op de schop gegaan, o.a. door de brandcultuur om voedsel

Danio Rerio Delft

56

maart 2005

te verbouwen voor de export. Verder werd door een volkomen uit de hand gelopen houtkap en bonthandel enorme schade aangericht aan flora en fauna om zodoende de harde valuta te verkrijgen, terwijl de eigen bevolking vaak ook nog crepeerde van de honger. Zowel de Toendra, de Taiga als de Steppe hebben niet alleen veel te lijden gehad door ongebreidelde jacht, maar toen bleek dat er een ware schatkamer aan delfstoffen aanwezig was, resulteerde dat in grove, ongecontroleerde economische activiteiten die in loop van de laatste eeuw een enorme ravage in deze natuurgebieden heeft aangericht, waarbij vooral de Steppe het heeft moeten ontgelden en deze onvervangbare natuur vrijwel geheel verloren is gegaan. Tellen we daarbij nog op, de enorme vervuiling als gevolg van exploratie, de erosie door ondeskundig beheer van de grond, de kernrampen van Kisjtim in de Oeral, het ons zo bekende en beruchte Tsjernobyl en de atoomproeven in Kazachstan en Nova Zembla, dan hebben we, ook wat vernietiging van de natuur betreft, het beeld aardig rond, zij het, dat de mens, door het importeren van valse fauna, zoals b.v. de hondswasbeer de oorspronkelijke fauna wordt bedreigd en de rotzooi (vuilnisbelten) die zij achterlaten, waardoor beren, elanden en andere wilde dieren als het ware worden verziekt. Helaas heb ik ook in onze eigen natuur die hebberigheid kunnen constateren en dat gebeurde niet door de onverschilligen die voor de natuur geen interesse hebben. Trouwens voor grootschalige activiteiten in natuurgebieden bestaan in ons land goede wetten en natuurbeschermingsorganisaties. Nee, door de zogenaamde natuurliefhebbers, want het zijn vaak zij die het meest die natuur verstoren of nog erger, allerlei bijzondere met uitsterven bedreigde planten/dieren weghalen en mee naar huis nemen om ze thuis of in het eigen tuintje tenslotte toch te zien af/sterven. Maar laat ik dit artikel niet te pessimistisch eindigen. Ook in het hoge noorden begint men steeds meer in te zien dat het zo niet verder kan. Ook daar zijn er nu steeds meer mensen en organisaties die het voor die natuur opnemen en tot bescherming oproepen voor wat er nog is en wat zeker de moeite van het beschermen waard is. Want zonder de natuur is het lot, ook van die hebberige, egocentrische mensheid, gauw beklonken door het toenemen van het aantal ziekten en het bekorten van de levensverwachting in vervuilde bijvoorbeeld (radioactieve) gebieden. Dus als u in de natuur vertoeft, wees dan niet egoïstisch, laat alles zoals u het gevonden hebt, dan kunnen anderen daar ook van genieten en de soort krijgt de gelegenheid zich op natuurlijk terrein voort te planten.

Danio Rerio Delft

57

De Nationale Biologiequiz

maart 2005 door Magda Albers

Voor u gelezen, bron Bionieuws Een van de vragen was: Met zonlicht, koolzuur en water maken planten suiker en koolzuur. In een afgesloten vat van 100 liter, voor de helft gevuld met water en de rest met koolzuurgas, zweeft een kilo waterpest onder het oppervlak. Een vierentwintiguursmeting laat zien dat: Het waterpeil overdag stijgt en ’s nachts gelijk blijft. De waterpest neemt massa op in de vorm van koolstof uit CO2 en H2O uit het water. Omdat de plant onder het wateroppervlak blijft zweven blijft de dichtheid gelijk aan die van het water. Dat betekent dat het volume toeneemt: groei. Dit leidt tot een stijging van het waterpeil. De plant verbrandt ’s nachts een klein deel van de opgenomen massa, maar dit is zo gering dat het waterpeil gelijk blijft.

___________________________________________________

HELAAS

door Gerard van Katwijk Een jaar geleden (januarinummer 2004) beschreef ik een mogelijkheid voor promotie van onze vereniging onder de titel: ‘Stel dat . . .’ Momenteel kan gesteld worden, dat dit niet haalbaar is (gebleken). Immers, ondanks dat een aantal leden zich garant heeft gesteld voor een aantal zaken en/of daar een sponsor voor hadden gevonden, ontbreken er nog enkele om minimaal een start te kunnen maken. De belangrijkste ‘missers’ zijn: - een sponsor voor betonplex (ongeveer €160,00 euro); - een sponsor voor verlichting (ongeveer €200,00 euro); - een sponsor voor verwarming (ongeveer € ? euro). Omdat een ketting niet sterker is dan de zwakste schakel en we enkele schakels missen, wordt hierbij deze mogelijkheid, als zijnde niet haalbaar. ___________________________________________________________

Kopij gevraagd voor uw eigen maandblad Om artikeltjes te schrijven voor het maandblad hoef je geen computer, geen printer of een heleboel boeken te hebben. Alleen een potlood of ballpoint en een stuk papier (en wie heeft dat niet?) Schrijf uw persoonlijke ervaringen en belevenissen op over onze levendige hobby, want juist van uw ervaring (dit kunnen succesvolle, maar ook minder leuke ervaringen zijn) kunnen we allemaal iets opsteken. DOEN! ___________________________________________________________

Danio Rerio Delft

58

Actieve euthanasie in het aquarium

maart 2005 door Charles Verhoosel

Voor u gelezen, bron: A.V. De Siervis, Oosterhout Hebt u dat ook wel eens gehad? Een vis die ziek is en dan opeens spoorloos is? Uiteindelijk komt hij dan, aangevreten en wel, weer ergens boven (of onder) water, ontdaan van zijn ogen en ingewanden. In het oude Egypte zou hij klaar zijn om te worden gemummificeerd. In voorkomend geval heb je er spijt van dat je hem er niet eerder uit hebt gevangen. Hoe erg heeft het dier geleden en wat heeft deze zieke vis voor schade toegebracht aan de andere vissen? Had je, toen je hem ‘vrij’ liet in je bak, niet stilzwijgend de taak op je genomen om goed voor hem te zorgen? Moest je zijn wel en wee niet met argusogen volgen, omdat hij zijn wel- of non-bevinden niet zelf zal kan aangeven? Hij had er toch niet om gevraagd om in je bak te worden uitgezet? En hem zo ziek te laten worden dat hij uiteindelijk dood gaat, kan toch moeilijk als een goede verzorging worden aangemerkt? Want goede verzorging wil toch zeggen: schep de ideale leefomstandigheden en neem, als het moment daar is, op de meest humane wijze afscheid van het dier waar je voor mocht zorgen? Of zag je er tegen op om het dier uit te vangen en door de WC te spoelen? Toegegeven, het is niet het meest ideale beeld als je een dier, dat je jaren hebt verzorgd en dat je veel kijkplezier heeft gegeven, spartelend in de toiletpot ziet liggen. Een druk op de spoeling is dan voor jou het einde van het verhaal. Maar niet voor de vis. Grote kans dat zijn lijden pas een einde vindt in de waterzuivering. Mij is altijd bijgebleven een beeld uit mijn kinderjaren, namelijk de bak van mijn vader met daarin een Rode Rio met een kapotte zwemblaas, die zich maandenlang, dag en nacht, met springende bewegingen trachtte te voorkomen dat hij naar de bodem zonk. Bij de zoogdieren, die we als huisdier houden, nemen we al lang onze verantwoordelijkheid om, als het moment van definitief afscheid nemen daar is, de dierenarts het spuitje te laten geven. En waarom doen we dat niet bij onze dieren in het aquarium? Heeft een koudbloedig dier, dat je niet kunt strelen, geen gevoel? Maar hoe doe je dat dan wel, hoe verlos je een ziek dier uit zijn lijden? Heel simpel door hem in te vriezen! Proeven hebben uitgewezen dat bij gestage temperatuurverlaging de activiteit van het zenuwstelsel recht evenredig afneemt tot de dood er op volgt. In menselijke termen is sprake van een rustig inslapen. Je gaat bij voorkeur als volgt te werk: Je vult een plastic potje, bij voorkeur enigszins taps toelopend, voor driekwart met aquariumwater. Je vangt de zieke vis, waarvan je zeker weet dat hij niet meer te redden is, uit de bak en doet hem in het potje. Je sluit het potje.

Danio Rerio Delft

59

maart 2005

Moeder de vrouw wil meestal niet dat een dergelijk potje tussen de kippenbouten wordt geplaatst, dus overleg je met haar op welke plek je het potje met de zieke vis in de vriezer mag neerzetten. Zelf omwikkel ik het potje met een schone plastic diepvrieszak. Voor de zekerheid, opdat er toch maar zeker geen ziektekiemen in de vriezer achterblijven. Omdat ik nogal grote vissen heb, gebruik ik voor het invriesritueel een vierkant mayonaise-emmertje met afgeronde hoeken. Hier kan nogal wat water in waardoor de zieke vis tijdens het invriezen geen zuurstoftekort krijgt. Als het emmertje in de plastic zak in de vriezer wordt geplaatst en de deur gaat dicht, dan zullen de beginnende kou en de duisternis de activiteit van het zieke dier doen afnemen en zal hij na niet al te lange tijd pijnloos uit zijn lijden zijn verlost. Ik doe het dan zo dat ik de volgende dag het emmertje uit de vriezer haal, Ik laat het een kwartiertje staan totdat de ijsklomp los in het emmertje zit. Door de enigszins tapse vorm van het emmertje kan ik de loszittende ijsklomp met ingevroren vis makkelijk in de afvoeropening van mijn tweede toilet laten glijden. Na een halve dag is het ijs gesmolten en kan het dode dier verder worden doorgespoeld. Let er wel op dat het ijs volledig is gesmolten. Om het smeltproces te versnellen, vooral wenselijk als er maar één toilet beschikbaar is, kun je een keteltje heet water in de spoelopening gooien. Deze manier van euthanasie is wel wat meer werk dan simpelweg levend door het toilet spoelen. Ik, en hopelijk u ook, hebben het er graag voor over! ___________________________________________________________

INHOUD Uitnodiging 1: Algemene Ledenvergadering Uitnodiging 2: Loek van der Klugt: ‘Het kan altijd beter’ Uitnodiging 3: Eerste Veiling Jaarprogramma’s DRD 2005 - Verhuizing Terugblik verenigingsavond d.d. 15-2-205 door Lotty Sonnenberg Voor u gelezen: Acorus gramineus door Peter Bus Jaarlijkse Algemene Ledenvergadering 2005: Agenda & Toelichting Verslag van de Secretaris door Jos Koster Uitslag Districtskeuring DZHN in Gouda Oproep! door Peter van Westbroek Hebbers en liefhebbers door J.A.M. Kouwenhoven De Nationale Biologiequiz door Magda Albers Helaas door Gerard van Katwijk - Kopij voor uw eigen maandblad Voor u gelezen: Actieve euthanasie door Charles Verhoosel Inhoud Bestuur, redactie en commissies

41 41 41 42 43 44 45 46 51 52 53 57 57 58 59 60

Danio Rerio Delft

60

maart 2005

BESTUUR: Voorzitter

2e voorzitter en Ledenadministratie

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

Secretariaat, correspondentie & info J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, tel. 015-3696174, [email protected] Penningmeester

REDACTIE: Redactieleden

Redactie-adres

COMMISSIES: Bibliotheek

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] mw. M. Albers, [email protected] A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Keuringen en KIEK

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Adviesgroep leden

H.J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362 - 06-24559677 [email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359, [email protected]

Adviesgroep zeewater

J.Kroon, tel. 015-3808792, [email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C. J. A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

DRD e-mailadres [email protected]

[email protected] [email protected] [email protected]

DRD site www.xs4all.nl/angeleye/

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers

DANIO RERIO DELFT April 2005 - nr. 4 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 ___________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. ___________________________________________________________ Uitnodiging 1: Verenigingsavond, dinsdag 19 april 2005 Leo Brand: ‘Vijver in-zicht’ Het komt niet zelden voor dat houders van een vijver ineens met de handen in het haar zitten. Lange tijd hebben ze geen enkel probleem met hun schitterende hobby maar ineens slaat het noodlot toe. Ze krijgen last van algen, waterbloei of hun planten willen helemaal niet meer groeien. Dieren gaan spontaan dood of verlaten de vijver en willen niet meer naar de vijver terugkeren. Waaraan ligt dit nu en wat is er aan te doen? Deze lezing probeert aan te geven, eerst via een korte blik in de natuur, dan in een groot aantal verschillende soorten vijvers, waar en hoe de meeste problemen ontstaan. Er wordt, met behulp van dia’s, een beeld geschetst van de (on)mogelijkheden. Waar zetten we de verschillende soorten planten neer en op welke diepte. Mogen ze wel of niet in de volle zon staan en hoe ligt de verhouding echte water(zuurstof)planten ten opzichte van de moerasplanten. Moet water circuleren en is een filtersysteem noodzakelijk? Kan ik dieren in mijn vijver houden en zo ja welke? Uitnodiging 1: Praatavond, dinsdag 3 mei 2005 Het Praatavondstuk door W. Wilhelm De plant Hydrotriche (zie ook pag. 72) wordt van harte aanbevolen voor de praatavond van mei. Deze plant is bij meerdere aquariumliefhebbers in Nederland te bewonderen. Zelf ga ik hem altijd bekijken bij Toon en Magda Albers. Vanwege de uitgebreide wateranalyse en vooral ook de bodemanalyse krijgen we, na studie en discussie, een beetje zicht op het belang van bijvoorbeeld de samenstelling voor deze plant. Zijn er deskundigen op het gebied van bloemkleuren, dan worden die met name uitgenodigd om mee te lezen en te discussiëren. Op de praatavond zullen er overigens ook meetsetjes Fosfaat en Nitraat en IJzer te gebruiken zijn. TIP: als u de invloed van uw bodemsamenstelling eens wilt meten; zuig dan eens met een grove injectienaald of sonde tenminste circa 150 ml (1 wijnglas) op voor analyse.

Danio Rerio Delft

62

April 2005

JAARPROGRAMMA 2005 19 april Verenigingsavond: Leo Brand:’Vijver in-zicht’. 3 mei Praatavond, discussieonderwerp: Hydrotriche. 7/8 mei Landelijke Vivariumkeuring. 14/15 mei Landelijke Vivariumkeuring. 17 mei Verenigingsavond, W. A. Tomey: 21/22 mei Landelijke Vivariumkeuring. 7 juni Praatavond. 21 juni Verenigingsavond, Speakerscorner: Eekhof/De Kok. 2/3 juli Landelijke Vijverkeuring. 9/10 juli Landelijke Vijverkeuring. 16/17 juli Landelijke Vijverkeuring. 6 september Praatavond: Tweede Veiling. 20 september Verenigingsavond: Tweede Advieskeuring. 4 oktober Praatavond. 18 oktober Verenigingsavond: W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’. 29 oktober Landelijke Vivariumdag. 1 november Praatavond. 5/6 november Verenigingskeuring. 15 november Verenigingsavond. 6 december Praatavond. 20 december Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring. Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten. ___________________________________________________________

De vernieuwde website van Danio Rerio Delft Op de laatste ledenvergadering heeft de vereniging toestemming gekregen om een eigen domeinnaam aan te vragen. De nieuwe en aangepaste site is te vinden onder www.daniorerio.nl ook het e-mail adres van de vereniging is gewijzigd. [email protected] u kunt ook van de site af, rechtstreeks een mail naar een bestuurslid sturen. ___________________________________________________________

De Bittervoorn Voor u gelezen, bron: Natuurbehoud van natuurmonumenten De Bittervoorn kan alleen leven in schone poldersloten. De vis legt de eitjes in haar schelp. Daar zijn ze veilig. Als de jonge visjes uitzwemmen, liften de larfjes van de mossel met hen mee.

Danio Rerio Delft

63

Terugblik verenigingsavond d.d. 15 maart

April 2005 door Lotty Sonnenberg

Loek v.d. Klugt: ‘Het kan altijd (nog) beter’ Loek v.d. Klugt heeft in de loop der jaren al heel wat diakeuringen gefotografeerd, waardoor hij een behoorlijk assortiment aan dia's heeft opgebouwd. Hierdoor heeft hij de mogelijkheid om de ontwikkeling van diverse vivaria te volgen. Van deze dia's heeft hij een prachtige beamerpresentatie gemaakt, met een interessante en zeer leerzame inhoud. Het eerste deel liet ons de ontwikkeling van diverse aquaria zien, waarbij Loek aan de eigenaar vroeg waarom hij bepaalde dingen gedaan had. Zo zagen we een aquarium met twee soorten zand. Tussen een grove bodembedekking was gekozen voor een veldje met fijn rondkorrelig zand. Dit was gedaan om de in het aquarium aanwezige Corydora's de gelegenheid te geven hier hun voedsel te zoeken zonder hun bek te beschadigen. De vissen maakten er inderdaad dankbaar gebruik van. Hoewel het verschil in bodembedekking niet echt fraai was, is het hier in biologisch opzicht wel terecht. De plaatsing van de planten was in dit aquarium veel te symmetrisch uitgevoerd. De na een jaar gemaakte foto's toonde een aanmerkelijke verbetering. Het is vaak moeilijk mensen een verandering in de inrichting aan te praten. De persoonlijkheid wordt toch vaak in het aquarium weerspiegeld en die is nu eenmaal niet te veranderen. Later zagen we in dit aquarium een gedeeltelijk donkere (zwarte) bodembedekking gecombineerd met het lichte en fijnere zand. Op dit fijne zand waren talrijke garnaaltjes te zien die de bodem afgraasden. Je kon je dan afvragen waarom die garnaaltjes niet op de zwarte bodem te vinden waren. Nu is het zo dat dit zwarte kunstzand een heel gladde structuur heeft. Hierop zullen zich dan ook praktisch geen organismen kunnen hechten. Op het gewone zand daarentegen gebeurt dit wel en dat is nou juist wat die garnaaltjes zo graag hebben. Van de veelgehouden Caridina serrata zijn er nog zo'n 120 verwante soorten. Ook zijn er nog de Neocaridina's. Deze Neocaridina draagt heel veel kleine eitjes. Ze komen als plankton uit en moeten dan nog 13 stadia doorlopen voor ze een echt garnaaltje zijn. In deze periode treden er natuurlijk veel verliezen op. Ze hebben ook wel iets zouttoevoeging nodig. De kleinere Caridina daarentegen draagt maar weinig, maar veel grotere eitjes. Bij het uitkomen zijn al de voorstadia echter al in het ei doorlopen en wordt er een compleet garnaaltje geboren. De Pauwooggrondel, Tateurndina ocellatum, is een heel kleurig en rustig visje. Als je ze een holletje aanbiedt in het aquarium, zoals b.v. een fotodoosje, dan zullen ze hiervan dankbaar gebruik maken om hun eieren af te zetten. Het mannetje zal hierna de zorg voor de jongen op zich nemen. Een echte aanrader. We zagen ook een aquarium van 3,5 meter lang met een voorruit van plexiglas. Een crime om dit krasvrij te houden,

Danio Rerio Delft

64

April 2005

maar wel erg fraai, want het geeft de indruk alsof er helemaal geen voorruit in het aquarium zit. Nog zo iets waar de meningen over uiteenlopen: Penseelalg. Moet je daar nu wel of niet blij mee zijn. Het kan echt heel mooi zijn als het op hout of stenen zit. Soms loopt het echter uit de hand en als het ook op de planten zit is het toch minder prettig. We zagen ook een voorbeeld van de als straatjesplant gedoodverfde Lobelia cardinalis. In dit aquarium was hij echter vol uit gegroeid en werd op de achtergrond gebruikt. In deze bak was ook iets aanwezig wat op een door kwekers wel gebruikte wolmop leek. Dit was echter niet het geval. Het ging hier om iets dat spontaan in het aquarium was gaan groeien en dat langzaam aan steeds groter werd. Later bleek dat het om een wiersoort ging. De heer Tomey gaf er de naam roodwolwier aan. We werden gewaarschuwd om bij het bijkopen van een vissoort altijd goed op te passen. Er zijn vaak nauwverwante soorten die op elkaar lijken en in de andere omstandigheden bij de handelaar valt dat vaak niet zo snel op. Voorbeelden hiervan vinden we bij b.v. bij Bijlzalmen en Roodkop (neus)zalmen. Het toevoegen van koolzuurgas vindt steeds vaker plaats. Ook Loek had er zo zijn ervaringen mee. Hij gebruikte koolzuurverzadigd water als toevoeging in het waterdeel van zijn paludarium. Ook hiermee moet zoals bleek voorzichtig worden omgegaan. Bij overdosering kunnen er vervelende dingen gebeuren. Zo merkte hij na toevoeging op een dag dat al de Corydora's op hun zij op de bodem lagen en leken te sterven. Een snelle waterwisseling behoedde hun hier echter voor en ze zwommen snel weer vrolijk verder. Hoe vrolijk, bleek de volgende ochtend, toen de ruiten vol zaten met hierop afgezette eitjes. Het verse en iets koelere water had de vissen in paringsstemming gebracht, net zoals dat in de tropen na een regenbui gebeurt. Als je voor koolzuurgastoevoeging een gasfles gebruikt, zorg er dan wel voor dat hij aan de ketting ligt en niet kan omvallen. Bij onverhoopt afbreken van de aansluiting wordt de fles een projectiel dat niet te houden is. Het is en blijft noodzakelijk om de pH te controleren, hiervoor kan o.a. gebruik gemaakt worden van strips, maar of dit echt nauwkeurig is valt te betwijfelen. De vloeistofmethode of een goede en regelmatig geijkte meter zijn toch betrouwbaarder. Na de pauze ging het verder met aqua-terraria. Dit zijn een terraria met een beperkt waterdeel, zoals een vijvertje of waterloopje. We zagen verschillende vormen van het bekende type van Vivaria uit Amsterdam. Op een kale varenwortel achterwand zagen we hoe na een jaar allerlei begroeiing en jongen varentjes ontstonden. Tillandsia's lijken vaak op elkaar. Pas als ze bloeien kan het onderscheid gemaakt worden. De zilveren vormen hebben allemaal schubbetjes op de blaadjes, waarmee ze de vochtigheid kunnen reguleren. Deze zilveren plantjes, mogen ook

Danio Rerio Delft

65

April 2005

niet te nat worden en moeten op een luchtige plaats groeien, waar ze ook weer snel kunnen opdrogen. De T. ionantha is een heel dankbare soort. In een fraai klein terrarium zagen we de Maxillaria minuta, een klein orchideeënsoortje met heel kleine bloempjes. De Begonia foliosa is een plant met een waterval van kleine blaadjes. Van de kikkers zagen we de Gouden Mantella uit Madagaskar. Ze verlangen een vochtig maar koel terrarium. De Colostethus brunneus heeft graag stromend water waar hij in kan zitten. Het is een niet erg opvallend bruin gekleurd kikkertje. Atelopes flavescens is een gele klompvoetkikker, die een aparte rozige buik heeft, een kleur die we niet vaak bij kikkers tegenkomen. Ficus repens is een leuke kleinbladige plant, die regelmatig in terraria te zien is maar waar we wel mee moeten oppassen. Hij heeft echter een enorme groeikracht en kan als hij eenmaal goed aan de groei is dwars door de siliconenkit heen groeien en het terrarium zo uit elkaar drukken. We zagen hoe terrassen en een waterval gebouwd kunnen worden van Roofmate. De delen werden onderling verlijmd met thinner, dat het gedeeltelijk oploste. Er zijn echter ook speciale lijmen voor dit materiaal in de handel. Ook werd er gebruik gemaakt van PUR-schuim. Om het af te werken werd er betonverf of lijm of thinner over gestreken, waarna het werd bestrooid met turfmolm. Eenmaal in het terrarium en begroeid met mossen of planten, zag het er heel natuurlijk uit. We hebben deze avond weer heel wat goede tips gehad, waardoor we er thuis wellicht ook voor kunnen zorgen dat het nog wat beter gaat. Bedankt Loek, voor een leerzame avond. ___________________________________________________________

Zwemmen in een school spaart energie . . . Voor u gelezen, bron: De Volkskrant Vissen zwemmen in scholen omdat ze dan veiliger zijn tegen roofdieren, is een theorie. In Science komt bioloog James Liao, van de Amerikaanse Harverd University, met een andere mogelijkheid: het spaart energie. Een vis in een school maakt gebruik van de wervelingen in de waterstroming die wordt teweeggebracht door zijn voorganger. Door hun zwemgedrag precies af te stemmen op die wervelingen, ze zetten zich er tegen af, kunnen ze volstaan met minder bewegingen. Uit Liao’s onderzoek met Forellen blijkt dat deze vissen slechts hun voorste spieren gebruiken als ze in het spoor van hun voorganger zwemmen. Vissen, die als individu door het leven gaan, gebruiken alle spieren aan de zijkant van hun lijf om vooruit te komen. Dit betekent dat vissen in scholen minder spierkracht hoeven in te zetten en daardoor ook minder energie kwijt zijn aan hun voorbeweging.

Danio Rerio Delft

66

April 2005

Uitslag Districtskeuring 2005 DZHN Keurmeester: H. Alblas Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 2 4 5 3 1 1

Cat. A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A2 A2 A2 A2 A3 B1 C1

Naam W. van Wezel H. Turfboer T. van Tol E. Prins R. Otten A. Blokland J. v.d. Heijden J. Houtman Vredenburgh J. Kouwenhoven Z.H. de Nooij H.L. Swiers K. Simmerman A. Baak G. van Katwijk R. van der Berg J.C. Visser E. Prins G.J. de Mooij J.H. Kroon L.C. van Doorn

Totaal 398 391 388½ 387½ 386½ 386½ 386½ 386 385 385 385 384½ 379½ 379½ 397 396 390½ 374½ 391 389½ 390½

Biol. 64 62½ 63 63½ 63½ 62½ 62½ 63 63 62½ 62½ 62 62 61½ 63½ 63 63 60 61 62 63½

Vereniging Paluzee De Rijswijkse Natuur in Huis Natuur in Huis De Natuurvriend De Rijswijkse Ons Natuur Genot De Rijswijkse De Rijswijkse Danio Rerio Natuur in Huis Natuur in Huis De Natuurvriend Leeri Danio Rerio De Rijswijkse Ons Natuur Genot Natuur in Huis De Natuurvriend Danio Rerio Danio Rerio

Beste vereniging (totaal van de 2 hoogst geëindigden): Danio Rerio Delft Hier mogen we best trots op zijn. Op het aqua-teraria gebied 3 maal een nummer 1. Dus DRD gaat met 4 deelnemers naar de landelijke keuring. ___________________________________________________________

Cartridges-actie

door W. Wilhelm

Onlangs stuitte het bestuur op de mogelijkheid van een zeer goedkope actie, die bovendien euro's in het verenigingslaadje brengt! Het enige dat u hoeft te doen is uw lege cartridges of tonercassettes van uw printer op te sparen en een keer aan de voorzitter te overhandigen. (Dat is bijna hetzelfde als opruimen). Bij een voldoende aantal worden die vervolgens gratis opgehaald en wordt het geld naar de DRD-rekening overgemaakt. De prijzen verschillen per model en merk aanzienlijk. Een uitgebreide lijst ligt paraat op de verenigingsavonden.

Danio Rerio Delft

67

April 2005

Algemene Ledenvergadering Danio Rerio Delft Dinsdag 1 maart 2005

Agenda 1. Opening door de voorzitter om 20.20 uur. Er zijn 12 leden aanwezig, twee leden hebben een bericht van verhindering gegeven (Toon en Magda Albers). Tevens is er een aspirant lid aanwezig (S. Maat). De aanwezige leden ondertekenen de presentielijst. 2. Bestuursmededelingen door de voorzitter Van de N.B.A.T. is nog geen Beschrijvingsbrief ontvangen. Dit betekent dat hierover ook nog geen overleg is geweest binnen het district. 3. Notulen vorige ALV'en in 2004. Op het verslag van de ALV van 23 februari 2004 (jaarlijkse ALV) zijn geen opmerkingen. Op het verslag van de ALV van 18 maart 2004 (begroting) zijn geen opmerkingen Op het verslag van de ALV van 15 april 2004 (nieuwe verenigingsavonden) zijn geen opmerkingen. Op het verslag van de ALV van 7 september (royementen) zijn geen opmerkingen. 4. Verslag secretaris. Het verslag is in het maandblad opgenomen. Opmerkingen uit de zaal: (G. van Katwijk) De conclusie van het bestuur dat het ledenbestand daalt ten gevolge van de economische situatie in Nederland is niet terecht. Een slecht beleid moet je durven toegeven of een andere reden geven. Er wordt nog steeds veel omzet gedraaid in de aquariumwinkels, dus er is geld zat bij de mensen. (L. Sonnenberg) Mogelijk is een reden ook het veranderen van de 'maatschappij'. Er is nu veel internet informatie beschikbaar, dus de behoefte aan advies is nu anders. (J. Zandbergen) Mensen willen waarschijnlijk ook steeds minder gebonden zijn aan een vereniging. Bestuur: Het bestuur heeft inderdaad geen representatief onderzoek gedaan naar de redenen van het teruglopend ledental. Wel hoort het bestuur zelfde geluiden vanuit andere verenigingen in de omgeving (sommigen zijn zelf al opgeheven) en ook vanuit de N.B.A.T. bereiken dit soort argumenten het bestuur. Waarschijnlijk is het een complex van factoren, waar we op dit moment helaas nog geen goed antwoord op hebben. (L. Sonnenberg) Is het mogelijk in het verslag ook de N.B.A.T. onder-scheidingen te noemen?

Danio Rerio Delft

68

April 2005

Bestuur: Het bestuur zal hier aandacht aan geven en ook plaatsing in 'Het Aquarium' in de gaten houden. (L. Sonnenberg) Hoe staat het met het aantal adverteerders en het gebruik van de bibliotheek? Bestuur: Het aantal adverteerders neemt af,maar hiervoor heeft het bestuur een financiële oplossing (zie later). Het gebruik van de bibliotheek neemt toe, hoewel de uitleen nu gratis is, wordt er toch soms nog voor betaald. Dat geld komt de vereniging ten goede. (L. van Doorn) Kunnen in het verslag voortaan ook weer de contacten buiten de vereniging genoemd worden? Bestuur: In een poging het verslag in te korten heeft het bestuur deze vermeldingen weggelaten. Omdat daar blijkbaar behoefte aan is zal dit voortaan weer vermeld worden. Dit betekent voor 2004 de volgende vermeldingen: L. van Doorn en L. Sonnenberg: Commissie Natuurstudieweek. L. van Doorn en L. Sonnenberg: Marktkraam/PR Bondsdag N.B.A.T. L. van Doorn, L. Sonnenberg en E.J. v.d. Berg: Diverse aquariumbeurzen. L. van Doorn en L. Sonnenberg: Kraam/PR tentoonstelling Blue Azureus. W. Wilhelm en J. Kroon: N.B.A.T. Keurmeesters. W. Wilhelm: Voorzitter District Zuid-Holland Noord. W. Wilhelm: Secretaris SATO. W. Wilhelm: Taakgroep herstructurering N.B.A.T. J. Koster en T. Zwartjens: Afgevaardigd District Zuid-Holland Noord. (G. van Katwijk) Jammer dat er geen 'Open Huis' meer is, kan dat weer georganiseerd worden? Bestuur: Er is te weinig animo gebleken in het verleden en het kwam steeds weer op een selecte groep leden neer die organiseerden en bezochten. Maar als er initiatieven zijn wil het bestuur daar graag in ondersteunen. Jaarverslag van de penningmeester Het jaarverslag wordt uitgereikt. Opmerkingen uit de zaal: (Diverse leden gezamenlijk) Het verslag is niet geheel duidelijk. Er zijn vragen over de benaming van de kolommen en het verschil tussen posten onder 'reëel' en 'begroot'. Bestuur: Dit wordt veroorzaakt door betalingen/ontvangsten in 2004 die golden voor het boekjaar 2003 (betalingsachterstanden) en ook eenzelfde overloop van betalingen/ontvangsten in 2004 over 2005 (vooruitbetalingen). In het overzicht zijn deze bedragen onderaan genoemd, hiermee is een en ander kloppend. De definitieve berekening over alleen 2004, kon dit jaar nog niet gemaakt worden omdat we in 2004 pas zijn overgegaan op een oormerken van de administraties op boekjaar.

Danio Rerio Delft

69

April 2005

Over 2004 was er nog teveel 'ruis' uit 2003 meegenomen. Volgend jaar zal dit inzicht wel kompleet zijn. (G. van Katwijk) Kan dan ook het eigen vermogen van de vereniging duidelijk gemaakt worden? Bestuur: Dat is wel ons streven. Het verslag wordt verder goedgekeurd. Verslag Kascontrolecommissie Er zijn geen vertegenwoordigers van de Kascontrolecommissie, zodat geen verslag gegeven kan worden van de kascontrole. Zodra het bestuur een (schriftelijke) verklaring heeft van deze commissie zal dit gepubliceerd worden. Vooralsnog kan het bestuur dus geen decharge verleend worden! Verkiezing bestuursleden Aftredend zijn Mart Stuster als penningmeester en Pim Wilhelm. Beide zijn herkiesbaar, waarbij Pim Wilhelm in functie gekozen moet worden door de ALV. De ALV stemt met algemene stemmen in met de herverkiezing van Mart en Pim (in de functie van voorzitter). Het bestuur heeft tevens naar uitbreiding gezocht. De werkdruk binnen het bestuur is toch te groot gebleken voor een volwaardige taakuitoefening. Het bestuur stelt voor John Zandbergen tot bestuurslid te benoemen, en tevens John v.d. Berg tot bestuurslid te benoemen. Hoewel John v.d. Berg nog niet een jaar lid van de vereniging is, is hij wel al langer betrokken bij de vereniging door begeleiding van zijn zoon Erik-Jan v.d. Berg. Het bestuur ziet in hem een enthousiaste en betrouwbare aquariaan die het bestuur weer 'wakker en alert' kan houden. John Zandbergen heeft te kennen gegeven de penningmeester taken van Mart Stuster over te nemen. Mart moet van deze taak vanwege gezondheid en drukte op zijn werk afstoten. De ALV stemt met algemene stemmen in met de genoemde uitbreiding van het bestuur. Begroting 2005 De keuring is hoger begroot vanwege de verwachtte kosten indien G. Hop de keuring komt verzorgen (hij komt uit Zuid-Limburg en heeft daardoor veel reiskosten). Het bestuur zoekt een keurmeester in de buurt. Bovendien wil het bestuur ruimte hebben om eventueel 2 dagen te keuren (i.p.v. de 1 dag in 2004). Bij de inkomsten is niets opgenomen voor de Grote Club Actie. Deze post is in een ander post opgenomen (verkoop en inkoop). Volgend jaar wil het bestuur proberen deze posten apart te zetten. De kosten voor drukwerk zijn verminderd. Dit komt omdat er nu minder boekjes worden gedrukt. Er wordt steeds meer digitaal aangevraagd en

Danio Rerio Delft

70

April 2005

verzonden. Het is de bedoeling dat ook steeds meer leden het boekje digitaal kunnen krijgen. Hierdoor worden zodanig kosten bespaard dat derving van advertentie-opbrengsten (minder adverteerders) geen nadelig effect heeft op de begroting. Ook de Begroting wordt door de ALV goedgekeurd. Benoemingen Commissies Kascontrole De huidige Kascontrolecommissie is afwezig en er zijn (nog) geen gegadigden voor de commissie in 2005. Omdat John Zandbergen tot het bestuur is toegetreden is er geen plaatsvervanger die 'automatisch' in de Kascontrolecommissie plaatsneemt. Op de volgende verenigingsavonden zal hiervoor aandacht gevraagd worden. Het is echter wel een zaak van de leden dat deze commissie er komt. De commissie werkt immers onder mandaat van de leden bij de controle op het financiële handelen van het bestuur. De ALV heeft geen bezwaar tegen uitstel van benoeming. Redactie De redactie wordt gevormd door Ton Zwartjens, Hans Kouwenhoven, Lotty Sonnenberg en Magda Albers. Magda zal ook in 2005 geen ‘Terugblik’ meer schrijven, ze zal wel teksten teruglezen. Lotty wil nog wel de ‘Terugblik’ blijven verzorgen. De ALV gaat akkoord met de benoeming. Bibliotheek Severt Stedehouder wil ook komend jaar de bibliotheek blijven doen. De ALV gaat akkoord met de benoemingen. Keuringen De verenigingskeuring is zoals ieder jaar gepland in het eerste weekend van november. Foto’s kunnen door de keurmeester, Pim Wilhelm, Leen van Doorn en Lotty Sonnenberg gemaakt worden. PR Gerard van Katwijk stelt voor deze commissie op te heffen omdat het een 'lege huls' is. Het bestuur en de ALV gaan akkoord. PR en leden behoud worden weer een directe taak vanuit het bestuur. De leden aan het woord en overige mededelingen (G. van Katwijk) Bestuursvergaderingen moeten meer openbaar zijn. Ook voor leden die niet zo vaak komen. Bestuur: De vergaderingen zijn open voor leden van DRD en kunnen door hen bezocht worden. Het is niet verstandig de verslagen van bestuursver-

Danio Rerio Delft

71

April 2005

vergaderingen in het maandblad te publiceren, temeer daar dit maandblad ook buiten de vereniging gelezen wordt. Bovendien is het bestuur van mening dat in het maandblad zoveel mogelijk informatie over de hobby en de verenigingsactiviteiten moet komen. Vullen met vergaderverslagen is dan niet opportuun. (J. Zandbergen) Kan het financieel verslag volgend jaar eerder verzonden worden? Bestuur: Het financiële jaar kan pas afgesloten worden in januari. Vervolgens moet het verslag op een bestuursvergadering geaccordeerd worden door het bestuur en moet de kascontrolecommissie de gelegenheid krijgen haar werk te doen. Dit betekent dat het vaak onmogelijk is de gegevens voor medio februari gereed te hebben. Bovendien wil het bestuur deze gegevens niet in het maandblad vermelden, zodat alleen uitreiken op een verenigingsavond of de ALV zelf als mogelijkheid overblijven. Misschien ziet de nieuwe penningmeester in 2005 kans de stukken eerder gereed te hebben, maar beloftes kunnen hierin niet gemaakt worden. (L. van Doorn) Het bestuur wordt namens de leden heel hartelijk bedankt voor de inspanningen die het afgelopen jaar weer een fijn aquariumjaar hebben gemaakt. Sluiting: 23.15 uur. ___________________________________________________________

Meerval houdt van menigte Voor u gelezen, bron: De Volkskrant De Afrikaanse meerval, een veel gekweekte vis in Nederland, groeit beter en is minder agressief als hij met velen in een bak zwemt. Algemeen wordt het tegendeel verwacht. Onderzoeker Pablo Almazan Rueda toont aan, dat 2500 meervallen in een kubieke meter (duizend liter) water het beter doen dan 250 meervallen in een gelijke hoeveelheid water. Onlangs promoveerde hij aan de Wageningse Universiteit. De vissen op een kluit zwemmen actiever, vertonen minder afwijkend gedrag en hebben een lager niveau van het stresshormoon cortiso in hun bloed. Ze zijn evenmin dol op licht. Als het langer donker is in de tank, groeien ze harder. Rueda onderzocht de meerval omdat hij dacht op vergelijkbare verschijnselen te stuiten als bij intensief gehouden varkens en kippen. Daar ontstaan welzijnsproblemen door de drukte. Bij de meerval verwachtte hij die ook, maar bij de vis is geen nadelige reactie te merken van de intensieve viskweek. Kwekers houden doorgaans 2500 meervallen in een tank. Rueada: ‘Uit ander onderzoeken blijkt dat ook te gelden voor de Tilapia. Maar zalm heeft wel weer veel ruimte nodig.

Danio Rerio Delft

72

Hydrotriche hottoniiflora

April 2005 door Christel Kasselmann

(Van Christel Kasselmann kregen we toestemming een vertaling van haar artikel in Aquarium Heute (jaargang 18, nr. 3, 2000, blz. 596-600) in het DRD-blad op te nemen. De plant is onder leden verspreid. Magda Albers maakte de vertaling van het artikel.) Hydrotriche hottoniiflora is een tere waterplant, die endemisch op Madagascar voorkomt. Ofschoon de soort al meer dan 30 jaar voor de aquaristiek meegebracht werd en bij plantenliefhebbers goed bekend is, wordt hij zeer zelden gekweekt. Op twee reizen naar Madagascar onderzocht ik natuurlijke vindplaatsen van deze aquariumplanten met het doel meer over de ecologie van deze veeleisende soort uit te vinden. ‘Wasserhaar’ ‘Das Madagassische Wasserhaar’ (we laten deze Duitse naam maar onvertaald) is een echte waterplant, die niet in staat is als landplant te groeien. Snelle vermeerdering boven water is dus in kwekerijen niet mogelijk. Daarom deelt deze soort het lot van vele echte waterplanten die - hoewel ze goed geschikt zijn als aquariumplanten - niet in de handel komen. Zulke planten in handen krijgen is dikwijls moeilijk en ook Hydrotriche hottoniiflora is meestal alleen via aquariumverenigingen of leden van speciale waterplantengroepen te verkrijgen. Het geslacht Hydrotriche Het geslacht Hydrotriche behoort tot de familie van de Scrophylariaceaeen, was lange tijd monotypisch het betrof de ene soort H. hottoniiflora, die door de Duitse botanicus J. G. Zuccarini in 1832 werd beschreven. In een monografie uit 1979 breidde de Franse botanicus A. Raynal-Roques het geslacht uit met drie soorten: H. galiifolia, een waterplant met bladkransen, lancet- tot eivormige bladeren, H. mayacoides, een zowel in water als moeras voorkomende soort, met bladkransen maar rechte bladeren en H. bryoides, die ook in water en moeras voorkomt met bladkransen, naald-vormige, zeer korte bladeren. Ook deze soorten komen endemisch voor op Madagascar. Op de verspreidingskaart is te zien dat H. hottoniiflora op veel plaatsen op Madagascar te vinden is, terwijl de andere soorten zelden aangetroffen worden en duidelijk alleen zeer lokaal voorkomen. Naar mijn mening wordt tot nu toe alleen H. hottoniiflora gekweekt. De invoer van de andere soorten kan daarom voor de aquaristiek van interesse zijn. De kleur van de bloem als onderscheid Van Hydrotriche hottoniiflora worden twee variëteiten beschreven die zich

Danio Rerio Delft

73

April 2005

alleen door de kleur van de bloem onderscheiden. Terwijl H. hottoniiflora var. flava een eenkleurige gele bloemkroon bezit, waarvan mijns inziens nooit foto’s zijn gepubliceerd, zijn de bloemen van H. hottoniiflora var. hottoniiflora zeer verschillend gekleurd, zoals hierna beschreven wordt. Beide variëteiten zullen op Madagascar ook sympatrisch (aanduiding voor soorten met gelijke of overlappende verspreidingsgebieden) voorkomen. De typevariëteit bezit een duidelijk grotere verspreiding dan de var. flava. De in 1968 door Josef Bogner (Botanische Tuin Mϋnchen) uit Madagascar naar Duitsland ingevoerde populatie bloeit uitsluitend wit met gele kern en de planten behoren dus tot de typevariëteit hottoniiflora. De zowel door aquarianen als ook in de botanische tuinen van Berlijn en Mϋnchen gekweekte exemplaren stammen van deze import af. H. hottoniiflora var. flava is tot heden niet in cultuur. Natuurlijke biotopen Op twee reizen naar Madagascar in januari 1987 en in april 2000 vond ik Hydrotriche hottoniiflora var. hottoniiflora op zeer verschillende vindplaatsen. Mijn onderzoeking van deze biotopen heeft tot doel meer over de ecologische eisen van deze plant te weten te komen. De eerste reis naar Madagascar Op mijn eerste reis naar Madagascar, in januari 1987, vond ik H. hottoniiflora in de naaste omgeving van Andasibé ten oosten van de hoofdstad Antananarivo. Geïsoleerde, maar dichte bestanden groeiden in de rivier Satandra op een hoogte van ongeveer 960 m boven de zeespiegel. Mijn bezoek vond plaats in de regentijd die ongeveer van november tot maart duurt. Gedurende dit jaargetijde voeren beken en rivieren snelstromend water en is de waterstand aanmerkelijk verhoogd. Ook de rivier Satandra bezat een sterke stroming, waarin H. hottoniiflora in tot 80 cm diep, helder water te vinden was. De planten groeiden in zandig leem en kleine rotsblokken. De vindplaats werd slechts “gering” door omgevende vegetatie beschaduwd. Mijn belichtingssterktemetingen gaven om 10.00 uur aan de wateroppervlakte bij een wolkenloze hemel een topwaarde van 146.000 Lux. De volgende parameters kon ik vaststellen: temperatuur 21,5 °C om 11.00 uur, pH-waarde 5,6, gezamenlijke hardheid en carbonaathardheid <1° DH, geleidbaarheid 30 µS/cm. Het water was dus voor tropische omstandigheden opvallend koel, sterk zuur en zeer zacht. Als begeleidende planten waren Ottelia ulviifolia alsmede een in bosjes groeiende Characee te vinden. De in de omgeving van Andasibé groeiende H. hottoniiflora bloeiden net zoals de gecultiveerde loten uitsluitend wit met gele keelholte.

Danio Rerio Delft

74

April 2005

Resultaten van de tweede reis naar Madagascar Aangespoord door een publicatie van Eggers & Schmidt (1998), waarin over een vindplaats van Hydrotriche werd geschreven, zocht ik in april 2000 de westkust van Madagascar af. Ongeveer 16 km noordoostelijk van de middelgrote kustplaats Morondava in de richting van het reservaat Kirindy Noord begint een moerasgebied, dat zich ten tijde van mijn verblijf aan het einde van de regentijd, zich uitstrekte tot een lengte van ongeveer 20 tot 30 km. Aan beide kanten van deze weg volgde de ene poel na de andere. De meeste van deze poelen zijn tijdelijk en bevatten per jaar maar weinig maanden water. Vele van in dit gebied levende waterplanten overleven de droge tijd dus door knollen en rizomen, die in het begin van de regentijd weer uitlopen. Andere soorten maken gedurende de groeitijd zaden, die de droge tijd in de stofdroge bodem doorstaan en met de eerste regenval ontkiemen. Alle planten moeten op deze vindplaatsen binnen enkele maanden bloeien en vruchtzetten om hun soortenbehoud te waarborgen. H. hottoniiflora is in deze poelen vaak te vinden in het gezelschap van talrijke water- en moerasplanten. Overigens vertonen de biotopen geenszins steeds dezelfde waterflora, maar bezitten verschillende plantengezelschappen. Opmerkelijk was bijvoorbeeld het alleen optreden van Lagarosiphon madagascariensis in meerdere kleine poelen, die in vergelijking met naburige habitats een beduidend hogere pH-waarde en een buitengewoon hoog zuurstofgehalte vertoonden. Op andere vindplaatsen was uitsluitend de waterhyacinth Eichhornia crassipes te vinden, in andere domineerden weer de waterlelie Nymphaea capensis var. madagascariensis. Men zou kunnen aannemen, dat in dit moerasgebied de water- en bodemparameters in hoge mate gelijk zijn, maar de door mij ter plaatse uitgevoerde metingen van naburige poelen vertoonden grote verschillen. Twee opmerkelijke biotopen Twee biotopen met Hydrotriche hottoniiflora var. hottoniiflora, die om meerdere redenen bijzonder indrukwekkend waren en waarvan omvangrijke water- en bodemanalyses gemaakt werden, zal ik hieronder beschrijven. Het eerste biotoop Het eerste biotoop (vindplaats 1) bevindt zich ongeveer 20 km van de stad Morondava verwijderd (S 20°16,638; EO44°24,151; 6 m onder de zeespiegel. Van een poel in de volle zon, met een grootte van ongeveer 20 x 50 m, was de oppervlakte bezaaid met violette bloeiwijzen van Nymphaea capensis var. madagascariensis, gele bloeiwijzen van Nymphoides thunbergia en talrijke bloeiwijzen van Hydrotriche hottoniiflora. Andere wateren moerasplanten waren er in dit habitat niet. Het was stilstaand water en

Danio Rerio Delft

75

April 2005

water en tot 80 cm diep. Drie dagen later was de waterstand al tot 50 cm gedaald, waardoor duidelijk wordt hoe snel deze tijdelijke poelen uitdrogen. In dit biotoop was Hydrotriche een talrijk voorkomende soort, en bijna elke loot bloeide en zette vrucht. De planten bloeiden echter niet op de bekende wijze: wit met een gele keelholte, maar vertoonden geheel verschillende kleuren van wit naar helblauw, roze tot violet, dikwijls met een gele keelholte, die vaak omzoomd was door een smalle witte rand aan de ingang van de keelholte. Naar mijn mening werden tot nu toe nooit macro-opnamen gepubliceerd, die deze verschillende bloemkleuren (Polychromatisme) van H. hottoniiflora laten zien. Bijzonder opmerkelijk is, dat deze kleurvarianten allemaal op één vindplaats en op hetzelfde tijdstip te vinden waren. In geen ander biotoop kon ik dit interessante verschijnsel vaststellen! Fascinerend was ook, dat de verschillend bloeiende planten door elkaar groeiden, in gelijke delen in het biotoop te vinden waren en dat geen enkele bloemkleur domineerde. Interessant zou zijn uit te vinden of ieder jaar de samenstelling van de verschillend bloeiende planten verandert of verschuift. Volgens Raynal-Roques (1979) komen bij H. hottoniiflora op een tak zowel chasmogame (bestuiving bij geopende bloem) als ook kleistogame bloeiwijzen (zelfbevruchting binnen de gesloten bloem) voor. Door een doelbewuste uitzaaiing zou verklaard kunnen worden of de verschillende bloemkleuren als erfelijk kenmerk aanwezig zijn, en of dan de bloemkleur genetisch stabiel is. Geheel zeker is dat alleen de zaden de droge tijd op deze natuurlijke vindplaats overleven. Alle vegetatieve plantendelen sterven af. Een wisseling van de bloemkleur door veroudering is uitgesloten. De bloemen hebben maar een korte levensduur en verwelken binnen enkele uren. Ik ken geen andere waterplant waarbij een vergelijkbaar verschijnsel bij bloemen waargenomen werd. Uit deze poel haalde ik stekjes, ze ontwikkelen zich thans goed in mijn aquarium en ik zal mijn best doen om deze populatie te behouden en te verspreiden. Het tweede biotoop Het tweede opmerkelijke biotoop (vindplaats 2) met Hydrotriche hottoniiflora bevindt zich ongeveer 5 km noordoostelijk van het station Kirindy Nord (S 20°03,138; EO44°41,017; 169 m boven de zeespiegel). Het ongeveer 20 x 100 m grote en op het tijdstip van mijn bezoek tot een meter diepe water, ligt in een bosgebied. Als gevolg daarvan groeien de in het water levende soorten, afhankelijk van de stand van de zon, in volle zon tot sterk beschaduwd. Op een beperkte ruimte was een veelvoud aan water- en moerasplanten te vinden, zoals men slechts zelden in de tropen aantreft. Bijna alle aquatische soorten bloeiden, zo dat het wateroppervlak bezaaid was met een kleurenpracht die het hart van iedere aquariaan sneller doet kloppen.

Danio Rerio Delft

76

April 2005

De lucht was gevuld met het zoemen en gonzen van vele insecten. Het was een fascinerende, onvergetelijke aanblik die men op een foto jammer genoeg ontoereikend kan weergeven. Ik telde alleen al 13 water- en moerassoorten, die naast en door elkaar op een kleine ruimte een levensgemeenschap vertoonden. Goed bekend bij aquarianen zijn de volgende aangetroffen soorten: Aponogeton decaryi (op deze vindplaats alleen mannelijke planten), Aponogeton ulvaceus met violette bloeiwijze, Ceratophyllum demersum, Hydrotriche hottoniiflora, Lagarosiphon madagascariensis, Lindernia parviflora, Nymphoides thunbergia¸ en Utricularia inflexa. Volgens mijn reisgenoot G. Eggers, die deze vindplaats al meermalen bezocht, droogt dit water op, zodat alle genoemde soorten een overlevingsstrategie gedurende de droge tijd moeten hebben ontwikkeld door vorming van ondergrondse organen of door een lange droogteresistentie van zaden. H. hottoniiflora bloeide in dit water uitsluitend blauw met gele keelholte. Opmerkelijk was het verschil met het eerste biotoop, dat er op deze vindplaats geen anders gekleurde bloemen te vinden waren. Discussie over de analyse uitkomsten Van de beide laatstgenoemde vindplaatsen nam ik water- en bodemmonsters mee. De analyse daarvan werd voor een gedeelte ter plaatse uitgevoerd (pH-waarde, zuurstofgehalte en temperatuur van het water) maar vooral uitvoerig achteraf in het laboratorium. De uitkomsten van de wateranalyse tonen indrukwekkend aan dat Hydrotriche hottoniiflora een buitengewoon hoog ecologisch aanpassingsvermogen ten opzichte van veel milieufactoren bezit. De soort komt op de natuurlijke vindplaats op zonnige en half beschaduwde plaatsen en zowel in permanent stromend water als in tijdelijke poelen voor. De gemeten watertemperaturen vertonen een ecologisch ongekende variatie, van 21,5 tot 36 °C. Een verbazingwekkend aanpassingsvermogen van deze soort vinden we ook in het pH-bereik van 5,6 tot 7,8. H. hottoniiflora is in staat zich zowel in zeer zacht, elektrolytarm water met lage hardheid alsook in extreem elektrolytrijk water met zeer hoge totale hardheid te vestigen. Bijzonder opmerkelijk is de hoge zoutverdraagzaamheid die blijkt uit de aanwezigheid van het ongewoon hoge geleidend vermogen en het natriumchloridegehalte van de tweede vindplaats. Dit wordt door het infiltreren van zeewater in het grondwater (extreem veel opgelost keukenzout, 5% zeewaterdeel) veroorzaakt. Uit het hoge CZV (chemisch zuurstofverbruik) in beide testen kunnen we concluderen dat er een hoog gehalte aan humuszuren of andere oxideerbare organische stoffen moet zijn. Terwijl in het eerste testmonster duidelijk ammonium aanwezig is, maar nitriet, nitraat en sulfaat niet aantoonbaar zijn en fosfaat slechts in geringe

Danio Rerio Delft

77

April 2005

hoeveelheden te vinden is, toont het tweede testmonster een lage ammoniumwaarde als ook duidelijke hoeveelheden nitriet, nitraat en fosfaat, die op verontreiniging door mensen en/of dieren wijzen. De essentiële plantenvoedingsstof kalium is in beide testen in een zeer hoge concentratie aanwezig en speelt in de voeding van de soort mogelijk een belangrijke rol; het ijzergehalte is daarentegen slechts zeer gering. H. hottoniiflora groeit in een zwak lemige bodem (biotoop 1) alsook in een sterk lemig zand (biotoop 2) met slechts een gering tot middelmatig kleigehalte. Beide bodems zijn op grond van hun humusgehalte als zwak humusrijke bodem te kenschetsen. Het gezamenlijke stikstofgehalte (N) ligt in het middenbereik. In beide testmonsters werd een matig zure pHwaarde (5,2 en 5,5) vastgesteld, wat een gunstig bereik is voor de mobiliteit van de voedingsstoffen. Er werd onderzocht hoeveel van de hoofdvoedingselementen fosfor (P). kalium (K) en magnesium (Mg), alsook van de micro voedingselementen koper (Cu), Mangaan (Mn), zink (Zn) en IJzer (Fe) voor de planten beschikbaar zijn. De uitkomsten tonen, dat ze in toereikende hoeveelheid voor de voeding van de planten aanwezig zijn. Ongewoon hoog zijn de magnesiumgehalten in beide testen. Vermeldenswaard is het hoge kalium- en ijzergehalte in het tweede testmonster. De vastgestelde ionenwisselcapaciteit van de kationen calcium (Ca), magnesium (Mg), kalium (K) en natrium (Na) is relatief laag te noemen. Dank Mijn reisgenoten Gerd Eggers en Dirk dank ik voor de perfecte organisatie en voor hun geduld en ondersteuning. Mijn bijzondere dank geldt verder de heer Dr. Gϋnther Ritter voor de analyses van mijn watermonsters in het Tetra-Laboratorium alsmede voor het vakkundige advies. De firma Tetra dank ik voor de royale ondersteuning van de financiering van de bodemanalyses. Literatuur EGGERS, G. & K. SCHMIDT (1998): Hydrotriche hottoniiflora Zuccarini. Eine recht unbekannte Wasserpflanze aus Madagascar. Aqua-Planta 23 (4): 152-157. KASSELMANN, C. (1987): Ein Plädoyer fϋr eine interessante Aquarien-pflanze, hottoniiflora Zuccarini. TI international Nr. 84: 29-31.

Hydrotriche

RAYNAL-ROQUES, A. (1979): Le genre Hydrotriche (Scrophulariaceae). Adansonia, ser. 2, 19 (2): 145173.

Danio Rerio Delft

Wateranalyses Datum: Watertemperatuur: Luchttemperatuur: Tijd: Kleur Helderheid Zweefstoffen Reuk pH Geleidend vermogen O2 (%) CO2 (mg/l) CZV* (mg/l) KH (°DH) GH (°DH) Ca (°DH) Mg (°DH) Chloride (mg/l) Nitriet (mg/l) Nitraat (mg/l) Sulfaat (mg/l) Fosfaat (mg/l)

78

April 2005

Vindplaats 1 Vindplaats 2 13.04.2000 14.04.2000 34-36°C (oppervlakte) 26°C op 10 cm diepte 28°C op 10 cm diepte 28°C 36°C 10 uur 12 uur bruinachtig bruinachtig helder licht troebel weinig veel geen geen 7,4-7,8 7,4 91,3 2151 (µS/cm) 17-65 95-125 3,2-1,3 12,8 56 38 2,0 5,6 1,9 29,5 1,3 18,9 0,6 10,6 2,6 607 0,0 1,9 0,0 7,6 0,0 18,8 0,06 0,11

Danio Rerio Delft

79

April 2005

Natrium (mg/l) Kalium (mg/l) Ammonium (mg/l Totaal ijzer (mg/l)

1,6 6,7 0,7 0,05

171 29,9 0,06 0,01

Vindplaats 1 81,1 11,8

Vindplaats 2 57,1 25,8

7,10 5,2 2,70 0,14 2 10 10 2,36 61,2 155 2,19 3,46 0,68 0,38 0,40

17,1 5,5 2,90 0,15 11 19 30 7,37 60,5 805 3,84 5,35 2,03 0,58 1,00

* CZV = chemisch zuurstofverbruik

Bodemanalyses Zand in % Sloef (een grondsoort) in % Klei in % pH-waarde Humus in % Gezamenlijk stikstof in % P2O5 in mg/100g K2O in mg/100g Mg in mg/100 g Cu (EDTA) in mg/kg Mn (EDTA) in mg/kg Fe (EDTA) in mg/kg Zn (EDTA) mg/kg Ca-AK* in mval/100g Mg-AK* in mval/100 g K-AK* in mval/100 g Na-AK* in mval/100 g

* AK is de Duitse aanduiding voor ionenuitwisselcapaciteit. Klei heeft deze eigenschap. ——————————————————————————————————————-

INHOUD Uitnodiging 1: Leo Brand:’Vijver in-zicht’ Uitnodiging 2: Het Praatavondstuk door W. Wilhelm Jaarprogramma DRD 2005 - Nieuwe website en e-mailadres DRD Voor u gelezen: De Bittervoorn Terugblik verenigingsavond d.d. 15-3-205 door Lotty Sonnenberg Voor u gelezen: Zwemmen in een school spaart energie Uitslag Districtskeuring District Zuid-Holland Noord 2005 Cartridge-actie door W. Wilhelm Notulen ALV door Jos Koster Voor u gelezen: Meerval houdt van menigte Hydrotriche hottoniiflora door Christel Kasselmann Inhoud Bestuur, redactie en commissies

61 61 62 63 65 66 67 71 72 79 80

Danio Rerio Delft

80

April 2005

BESTUUR: Voorzitter

2e voorzitter en Ledenadministratie

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

Secretariaat, correspondentie & info J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, tel. 015-3696174, [email protected] Penningmeester

J.J.G. (John) Zandbergen, Sophiastraat 51, 2641 HM Pijnacker tel. 015-3699444 [email protected]

Algemeen secundus M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] C.J. (John) v/d Berg, Duinmeierij 86, 2264 LD Leidschendam tel. 070-3862652, [email protected] REDACTIE: Redactieleden

Redactie-adres COMMISSIES: Bibliotheek

mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] mw. M. Albers, [email protected] A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected] S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Keuringen en KIEK

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Adviesgroep leden

H. J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362 - 06-24559677 [email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L. C. van Doorn, tel. 015-2561141 W. J. Neeleman, tel. 015-2623535 B. L. Laurens, tel. 079-3212818

Adviesgroep planten/vissen

A. J. Albers, tel. 015-2562359, [email protected]

Adviesgroep zeewater

J. Kroon, tel. 015-3808792, [email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C. J. A. van Loenhout, tel. 015-2143901,[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

[email protected] [email protected] [email protected]

DRD e-mailadres [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers

DANIO RERIO DELFT Mei 2005 - nr. 5 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 ___________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. ___________________________________________________________

Uitnodiging 1: Verenigingsavond, dinsdag 17 mei 2005 W. A. Tomey: De grootmeester aan het woord!!! Deze maand staat Wim Tomey op het programma. Voorgaande jaren wist Wim ons altijd te boeien met zijn najaarslezingen. Dit jaar hopen we dat Wim Tomey onze huiskeuring eind van het jaar kan verzorgen. Als opmaat daarom nu een voorjaarslezing. Waar het over zal gaan… Wim is op het moment van verschijnen van dit maandblad net terug uit Borneo. Zeker dat zijn lezing daar wat van zal laten zien. En op verzoek van ons, zal Wim extra aandacht geven aan de planten voor het aquarium en terrarium. Uit zijn bestand met 6x6 dia's (en die zijn van uitzonderlijk goede kwaliteit zoals we weten) stelt Wim voor ons een (nieuwe) lezing samen die u beslist niet mag missen.

Uitnodiging 2: Praatavond, dinsdag 7 juni 2005 Water meten Op de praatavond van April is er gelegenheid geweest om u aquarium waterwaarde en de bodem samenstelling te laten controleren. Als u benieuwd bent of uw waterwaarde zijn verbetert neem dan ook deze maand u aquariumwater weer mee. De zomermaanden staan weer voor de deur, nu heeft u nog tijd om het aquarium in orde te brengen. Heeft u overtollige planten neem ze dan gerust mee, misschien kun je, je mede aquariaan er een plezier mee doen.

Danio Rerio Delft

82

Mei 2005

JAARPROGRAMMA 2005 7/8 mei 14/15 mei 17 mei 21/22 mei 7 juni 21 juni 2/3 juli 9/10 juli 16/17 juli 6 september 20 september 4 oktober 18 oktober 29 oktober 1 november 5/6 november 15 november 6 december 20 december

Landelijke Vivariumkeuring. Landelijke Vivariumkeuring. Verenigingsavond: W.A. Tomey: Nieuwe dia’s uit Borneo Landelijke Vivariumkeuring. Praatavond: Water meten Verenigingsavond: Speakerscorner: Eekhof / De Kok. Landelijke Vijverkeuring. Landelijke Vijverkeuring. Landelijke Vijverkeuring. Praatavond: Tweede Veiling. Verenigingsavond: Advieskeuring. Praatavond. Verenigingsavond: W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’. Landelijke Vivariumdag. Praatavond. Verenigingskeuring. Verenigingsavond. Praatavond. Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring.

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten. —————————————————————————————————

VAN DE BESTUURSTAFEL . . .

door Willem Neeleman

Ledenwerfactie Wanneer u een nieuw lid aanbrengt, bespaart u zich 20% op de contributie van het volgend verenigingsjaar. Als u dus 5 nieuwe leden aanbrengt, bent u het komend verenigingsjaar CONTRIBUTIEVRIJ ! ! ! Met andere woorden: u hoeft dat jaar geen contributie te betalen! Zorg u er wel zelf voor dat uw naam wordt doorgegeven aan onze penningmeester, wanneer u een nieuw lid aanbrengt. Veel succes en ‘goede vangst !’ —————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

83

Terugblik verenigingsavond d.d. 19 april

Mei 2005 door Lotty Sonnenberg

Leo Brand: ‘Vijver In-zicht’ Deze avond was een echte avond voor de vijver- en tuinliefhebber, want een vijver kan eigenlijk niet zonder tuin. In de natuur zien we veel moois dat ook in en om de vijver toegepast kan worden. Voor je met een vijver begint zal er eerst een ontwerp gemaakt moeten worden want er zijn vele mogelijkheden. Je kunt kiezen voor een voorgevormde vijver, maar die zijn niet dieper dan 60 cm. Wel leuk voor een eenvoudig waterpartijtje. Een vijver van folie is ook een mogelijkheid en dan is er keus uit veel kwaliteiten. Neem liever geen PVC en bezuinig hier niet op de kosten maar kies bij een flinke vijver voor het wat duurdere maar ook kwalitatief veel betere Rubberoid. Graaf de vijver volgens ontwerp uit, vorm de terrassen en leg het folie er in. Dan het water zodat het folie goed aangedrukt wordt tegen de ondergrond. Daarna kan pas met het vormen van de randen worden begonnen. De zijkanten kunnen op vele manieren vorm krijgen. Een mogelijkheid is om de randen in te spuiten met Bisontex lijm, waarover dan fijn grint gestrooid wordt. Dit nog een keer herhalen. Het mooiste is om verschillende randen te combineren. Je kunt een gedeelte afwerken met stenen. Deze dan goed aan elkaar lijmen met Beamix tegellijm (deze is niet giftig) Zorg dat je er nog goed omheen kunt lopen. Werk ook een gedeelte af met klei en nog een deel met turf. Je kunt hiermee dan aan de behoeften van verschillende planten voldoen, zodat de beplanting leuk gevarieerd kan worden. Een andere mogelijkheid is om wat uitgedroogde graszoden op te rollen tot dunne rollen (gras van binnen), vast te binden en hier een rand mee vormen. Ook een ideale basis voor veel planten. De planten in de vijver komen in vijvermandjes. Je kunt hier de bekende mandjes bij een tuincentrum voor kopen, maar goedkoper zijn de huishoudmandjes van diverse winkels in huishoudelijke artikelen. Kies wel een donkere kleur. De mandjes worden eerst bekleed met jute of vitrage, waarna de vijvergrond erin kan. Na het beplanten wordt de grond afgedekt met kiezel. Vijvergrond kun je kant en klaar kopen, maar deze is vaak te veel bemest. Het is ook heel goed zelf te maken van een mengsel onbemeste tuingrond, tuinturf en wat klei. De verhouding is afhankelijk van de plantensoort. Beplant de omgeving van de vijver afwisselend en zorg er voor dat er in het vroege voorjaar als de vijver zelf nog niets te bieden heeft al leuke planten om de vijver te zien zijn. Eén van de eerste planten die, als de vijver tot leven komt, bloeien is de Dotter. Ze kunnen ook bij de vijver in moerassige grond geplant worden. De wortels filteren het water goed. Dit geldt ook voor de Gele Lis, bij deze plant moeten we er wel voor zorgen dat de zaden niet in het water komen, omdat ze bij het kiemen, dwars door het PVC kunnen boren.

Danio Rerio Delft

84

Mei 2005

Vanaf half februari gaan de padden op pad en kunnen naar de vijver komen om hun eisnoeren af te zetten. Daarna komt de Bruine kikker. We zagen fraaie microscoopfoto’s van de ontwikkeling van de eitjes en later de larven. In en rond de vijver komen steeds meer planten tot ontwikkeling. Op veengrond zagen we het fraaie Veenpluis. In het water ontwikkelde het Waterdrieblad zich. Een mooie plant, met leuke heerlijk geurende bloempjes, die echter wel jaarlijks bijgehouden moet worden, omdat hij anders gaat overheersen. Krabbescheer groeit eerst onderwater, waar hij er dan voor zorgt dat overtollige mest wordt gereduceerd. Later gaat hij drijven en haalt dan veel zuurstof uit het water. Hij kan al gauw te veel worden. Beekfonteinkruiden zijn er in diverse soorten. Het is een goede waterplant. Als je ze koopt, doe dan nooit ineens het hele bosje in de vijver, maar haal het los en snijdt de afzonderlijke stengels met een scherp mes af. Hierna kunnen ze eerst in een bakje met zand en ongeveer 10 cm water worden uitgeplant. Verhoog de waterstand regelmatig. De planten zullen uitlopen en zich goed uitbreiden. Daarna wordt het tijd om ze in de vijver uit te planten. Langzamerhand komen er steeds meer tuinplanten in bloei. Irissen zijn er in vele soorten. Ze doen het altijd goed in de omgeving van water. Van de Waterlelies houdt Leo het meest van de natuurlijke soort de Nymphea alba. Bijna al de waterlelies zijn er in twee soorten, de minor en major. Wat betreft de bloemgrootte maakt het niet veel uit maar het blad verschilt wel aanzienlijk in maat, net als de benodigde plantdiepte. Zo is er voor elke vijver wel een waterlelie. Sommige soorten zijn niet winterhard. Die moeten eind oktober uit de vijver gehaald worden. Verdeel ze in stukken en laat ze 1 dag indrogen. Dan luchtig inpakken in jute en kranten en in luchtige kratten vorstvrij opbergen. In het voorjaar kunnen ze weer in verse voedingsbodem opgepot worden. Voedingsbodem voor Waterlelies van Velda is een goede grond. Zelf kun je ook voedingsbodem maken van 1 /3 grond, 1/3 zand en1/3 klei. Lidsteng is ook een goede vijverplant, die eerst onder- en later boven water groeit. Hij kan dan wel sterk uitbreiden, dus schroom niet om hem tijdig eruit te trekken. Soms vinden we watersalamanders in de vijver. De Kleine watersalamander doet het vrijwel altijd, maar bedenk wel dat ze maar heel tijdelijk in het water zitten. Het mannetje zet zaadpakketjes af in het water, die dan later door het vrouwtje worden opgenomen. Na enige dagen worden er dan bevruchtte eitjes afgezet. Met het vorderen van de zomer wordt de tuin steeds mooier en helaas ‘moeten’ we als hij op zijn mooist is meestal met vakantie…. De Zwanebloem is mooi maar vraagt veel voeding. Hij heeft echt klei nodig om terug te komen. De naam kan verschillende redenen hebben. Er wordt gezegd dat zwanen het verdorde loof gebruiken voor hun nest,

Danio Rerio Delft

85

Mei 2005

maar een feit is ook dat de zaadjes onderaan de bloem lijken op zwaantjes. Kattestaart is een plant die het zowel in natte als droge omstandigheden doet, hij verlangt wel klei en trekt vlinders aan. Een andere fraaie vijverplant is het Snoekkruid (Pontederia cordifolia). Hij krijgt blauwe bloemen. Het is leuk om veel insecten- of vlinderlokkende planten te gebruiken in de tuin zoals Hemelsleutel of Vlinderstruiken. Maar nu wat over de vissen. Erg in tegenwoordig is het houden van Koi. Ze kunnen wel in een beplante vijver gehouden worden, maar hebben weinig respect voor die planten. Een stevige filtering is dan ook noodzakelijk. Leuker is het om een natuurvijver te hebben met wat kleine soorten zoals b.v. het Zonnebaarsje. Ook Bittervoorntjes met zoetwatermossels voor de voortplanting is een aanrader. Stekelbaarsjes geven ook een leuk paringsspel, en bij deze soorten is geen mechanische filtering nodig. De natuur doet zijn werk. Veel mensen willen graag waterbeweging hebben en kiezen voor een fontein. Zo’n omhoog spuitend geval is echter alles behalve natuurlijk en wordt door de planten ook niet gewaardeerd. Kies liever voor een waterloop of een vijver met niveauverschillen. Hier kunnen dan watervalletjes gerealiseerd worden, die wel heel natuurlijk zijn. Er zijn ook vijanden voor de vijvers, zoals reigers en katten. Reigers zijn maar moeilijk weg te houden en een kunstreiger werkt zeker niet. Ook libellen kunnen als vijanden gezien worden, omdat de larven hiervan wel schade aan de dieren in de vijver kunnen toebrengen. Dit geldt ook voor de Geelgerande watertor. Echter dit hoort allemaal bij de natuur. De schade is meestal wel te overzien en zal zich weer herstellen. Slakken in de tuin kunnen ook wel voor wat schade zorgen, maar als we hier met gif gaan werken kan de schade aan andere dieren heel groot zijn. Denk hierbij aan hun natuurlijke vijanden als vogels en egels, die na het eten van vergiftigde slakken ook een pijnlijke dood zullen sterven. Met de bomen die we in de nabijheid van de vijver planten moeten we ook uitkijken. De zaden van de Gouden regen zijn heel giftig en mogen niet in het water komen. Blauwe regen echter geeft geen enkel probleem. Zaden van Kardinaalsmuts, Taxus en Kamperfoelie zijn ook giftig dus ook daarmee moet men oppassen. De bladeren van de Eik bevatten veel looizuur, dat we ook niet in de vijver willen hebben. Als de herfst komt willen we de vijver wat opruimen. Ga hierbij niet al te drastisch te werk. Zorg dat van het afgeknipte riet of planten nog wat boven water uitsteekt, dit is goed voor de zuurstofuitwisseling. Is de vijver bevroren, maak dan een wak (met een pannetje heet water, nooit hakken!) en steek een bos stro in dat wak. Het werkt prima. Wil je een grote, een kleine of een natuurlijke vijver, maak een plan en onderhoudt de vijver goed. Zorg voor een stukje natuur in je tuin. Met deze tips kunnen onze vijverliefhebbers en tuiniers wel weer wat doen om hun tuin te verfraaien. Bedankt Leo voor je enthousiaste betoog!

Danio Rerio Delft

86

Mei 2005

De taal van de dieren

door Gé van Meerveld Voor u gelezen, bron: A.&T.V. De Gouwe Vis, Waddinxveen Communicatie in de dierenwereld vindt niet alleen plaats door middel van geluid. Ook andere uitdrukkingsmiddelen zoals geuren, lichtsignalen, houding, gedrag en beweging, spelen een belangrijke rol. Alle dieren, ook de z.g. lagere soorten, beschikken over signalen waarmee ze elkaar mededelingen kunnen doen. Deze signalen variëren van zeer eenvoudige symbolen tot uiterst ingewikkelde combinaties van verschillende uitdrukkingsvormen. De functie van het gezang van vogels in de paartijd kan een ieder van ons zich nog wel voorstellen, zo ook de waarschuwingskreten die ze laten horen bij gevaar. De taal van kleur is voor ons wat moeilijker te begrijpen, dus laten wij daar maar eens op ingaan. Kleuren kunnen bij dieren verschillende betekenissen hebben. Het meest bekend en makkelijk te begrijpen, is de functie van de schutkleur waarbij het dier op kan gaan in zijn omgeving. Felle kleuren hebben vaak tot doel soortgenoten van het andere geslacht te imponeren. Vooral in de voortplantingstijd zien we vaak dat mannetjes van bepaalde diersoorten zeer felle kleuren aannemen. Minder bekend is dat een bepaald kleurpatroon ook een waarschuwing in kan houden, bedoeld om eventuele belagers te waarschuwen dat het betreffende dier giftig is of steekt. Gedrag en kleur zijn het resultaat van een lange evolutie. Het werkt meestal, zo, dat het de totstandkoming bevordert van eigenschappen die in het voordeel van het dier zijn. Dieren met eigenschappen die in de strijd om het bestaan eerder een nadeel dan een voordeel zijn, vallen meestal snel ten prooi aan vijanden. Uitsterven van een dergelijk diersoort is dan niet denkbeeldig. Maar de natuur is sterk en herstelt zich meestal vanzelf, waarbij in de loop der jaren een dergelijk ongunstige eigenschap vanzelf weer verdwijnt. Gunstige eigenschappen worden in toenemende mate aan het nageslacht doorgegeven. De schitterende kleuren van bijvoorbeeld de Paradijsvogels moeten de soort dus tot voordeel hebben gediend, anders waren ze niet ontwikkeld. De vraag is alleen: wat is dat voordeel dan? Of om de vraag wat ruimer te stellen: wat is in het leven van een dier de betekenis van kleur? Waarom verandert, om dicht bij huis te blijven, een driedoornig stekelbaarsje in het voorjaar van een onopvallend zilvergrijs visje in een staalkaart van kleuren? Waarom hebben wespen een geelzwart zebrapatroon? Het is gemakkelijker deze vragen te stellen dan ze te beantwoorden. Mensen die de zaak wat beter hebben bekeken zijn tot de conclusie gekomen dat kleuren in de dierenwereld een nogal uiteenlopende betekenis kunnen hebben.

Danio Rerio Delft

87

Mei 2005

Camouflage is er een van. Heel wat kleuren in de dierenwereld hebben deze functie. Ze maken het hun eigenaar mogelijk onopgemerkt door het leven te gaan of zich verborgen te houden voor zijn natuurlijke vijanden. Honderden insecten zijn zo groen als het gras waarin ze leven. Pooldieren hebben ’s winters een witte vacht die ze in de sneeuw bijna onzichtbaar maken, maar in het voorjaar, als de sneeuw smelt, krijgen ze een bruinachtige pels. Om dezelfde reden zijn vissen aan de onderzijde zilverwit van kleur, net als het wateroppervlak van onder af gezien. Maar de rugtint is donker en die is in overeenstemming met de kleur van de bodem van boven af gezien. Platvissen, zoals tong en schol kunnen razendsnel de kleur van hun huid in overeenstemming brengen met de kleur van de bodem. Schutkleuren hebben de bedoeling zo min mogelijk op te vallen. Daarnaast echter kent de dierenwereld kleuren die juist zo opvallend mogelijk moeten zijn. In dat geval vormen de kleuren signalen die over een grote afstand zo goed mogelijk zichtbaar moeten zijn. Het duidelijkst is dat het geval met de zogenaamde alarmkleuren. Die geel-zwarte strepen van de wesp zijn daar een goed voorbeeld van. De evolutie heeft die kleuren zo gekozen, dat ze voor de insectenetende vogels onmiskenbaar duidelijk zijn. De ringen bevatten een boodschap: Pas op, ik ben een wesp!’ val me niet aan en bedenk dat ik een angel heb waarmee ik zal steken. Onderzoeken hebben aangetoond dat deze waarschuwing door vrijwel alle insecteneters wordt begrepen. Het herkennen van kleur moet eerst worden geleerd. Jonge vogels, die vanaf de geboorte nog niets weten van die signalen, moeten deze leren begrijpen. Ze moeten door schade en schande wijs worden. Pas als ze enige keren op pijnlijke wijze met de angel van de wesp hebben kennis gemaakt, ontdekken ze dat er maar een manier is om op het signaal van de wesp te reageren: het enge best links laten liggen. Het succes van deze methode van waarschuwen is zo groot, dat er in de natuur nog iets merkwaardigs is gebeurd. Er zijn dieren die de alarmkleuren van andere zijn gaan gebruiken, zonder dat ze de bedreiging, die daar van uit moet gaan, ook daadwerkelijk waar kunnen maken. Een mooi voorbeeld hiervan zien we bij sommige zweefvliegen, die het uiterlijk van een wesp hebben overgenomen. Ze missen echter de angel om te steken en bekijk je ze beter, dan zie je ook dat ze maar een paar vleugels hebben tegen de wesp twee paar. Maar insecteneters zien het verschil niet en zo zijn de zweefvliegen beschermd. Tussen soortgenoten onderling zien we een andere functie van kleur en kleurpatroon zich voordoen. Hier blijken kleuren in combinatie met gedrag, bewegingen e.d., de dieren in staat te stellen bepaalde gemoedstoestanden over te brengen.

Danio Rerio Delft

88

Mei 2005

Een heel mooi voorbeeld zien we bij de vis Hemichomis bimaculatus, een zoetwatercichlide uit Afrika. Het grootste deel van het jaar leven deze dieren in scholen, waarvan alle leden, mannetjes en vrouwtjes, dezelfde bruine grondkleur hebben, wat hen onopvallend maakt voor de talrijke grote en kleine rovers in dat gebied. In de voortplantingstijd echter verlaten de mannetjes de school zodat deze uiteenvalt. Hun normale verdraagzaamheid maakt plaats voor agressiviteit ten opzichte van soortgenoten. Ze worden eenlingen die een stukje van de bodem als hun territorium gaan beschouwen. Ook hun uiterlijk verandert, het vaalbruine maakt plaats voor een felrode kleur. Op de kieuwdeksels worden zwarte, boogvormige vlekken zichtbaar die duidelijk afsteken. Kleur en tekening hebben in deze periode dus een duidelijke signaalfunctie naar andere mannelijke exemplaren, ze willen hiermee zeggen: ‘Dit is het terrein van eens sterk geslachtsrijp mannetje. Negeer deze waarschuwing niet anders komen er moeilijkheden’. Vrouwtjes lezen de boodschap ook, hen geeft het de zekerheid dat er met deze sterke, gezonde man goed voor nakomelingen kan worden gezorgd. De beschreven veranderingen in kleur en gedrag ontstaan onder invloed van geslachtshormonen, die in een bepaalde periode van het jaar door inwendige kleuren worden afgescheiden. Onder invloed van deze hormonen verliest het dier zijn verdraagzaamheid, die het in de rest van het jaar mogelijk maakt in de school te leven. Maar onder invloed van andere hormonen kan deze verandering ook weer snel ongedaan worden gemaakt. Als een mannetje hevig schrikt, bijvoorbeeld als hij wordt aangevallen, komen er plotseling, laten we het maar angsthormonen noemen, vrij. Deze schakelen onmiddellijk de geslachtshormonen uit. Het gevolg is dat de kleuren nagenoegd direct verdwijnen, de territoriumdrang ophoudt en het dier het leven in een school weer prefereert boven zijn territorium. Want het leven in een school is veiliger, de kans dat juist jij gepakt wordt is vele malen kleiner. De drang om te blijven leven is dus ook bij dieren net iets groter dan de behoefte om een nageslacht te creëren! Als we er even over doordenken, zult u het met mij eens zijn dat deze opsomming lang niet compleet is. Communicatie door middel van kleur en gedrag komt in de hele natuur voor. Denk daarbij maar aan de vogels en de reptielen die hier niet zijn besproken. Een kameleon is wel een heel sprekend voorbeeld hiervan. Ik ben bewust wat dichter bij huis gebleven en vooral wat voorbeelden van gedragsverandering betreft, die zich ook bij vissen voor kunnen doen, beschreven. Dus ook in ons aquarium zullen deze gedragsveranderingen zich bij de bewoners voordoen, Ik hoop dat dit artikel u zult helpen deze veranderingen in kleur en gedrag op de juiste wijze te kunnen interpreteren.

Danio Rerio Delft

89

Cichliden houden?

Mei 2005 door Wim van Dullemen

Voor u gelezen, bron: www.cichlidenvereniging.nl Cichliden houden is echt niet zo moeilijk als u denkt, als u het maar doet op de manier zoals de vissen het willen. En dat is nu juist zo moeilijk! Zo’n vijftien jaar geleden kon het nog gebeuren dat de echte liefhebber van een Hollandse plantenbak een beginnende aquariaan probeerde op te beuren met de mededeling: ‘Als je die (planten)bak helemaal niet voor elkaar kunt krijgen, dan kun je nog altijd een cichlidenbak beginnen’. Ik ben geneigd te stellen dat eerder het tegengestelde het geval is. Pas als je in staat bent om een plantenbak goed in evenwicht te brengen en te houden, is de tijd gekomen om je op cichliden te storten. Vijftien jaar geleden was ook de tijd, u begrijpt hier spreekt iemand uit ervaring, dat bezitters van een cichlidenbak nog steevast werden bestempeld als keienboer of cichlidioot. Als het beestje perse een naam moet hebben dan voel ik persoonlijk meer voor de titel cichlidofiel. Fielen, denk maar aan Anglofiel, houden ergens van en dat doen wij ook. Wij houden van vissen en meer in het bijzonder van cichliden, wat de gevolgen daarvan ook mogen zijn. Iets waarvan je houd, wil je graag verzorgen en daarvoor zul je minmaal moeten weten waar het betreffende slachtoffer van jouw verzorging zich in de vrije natuur ophoudt en op welke wijze hij zich in leven pleegt te houden. Een oprechte Cichliden liefhebber mag en zal ook nimmer cichliden uit verschillende biotopen bij elkaar in één aquarium stoppen. En daar komt plotseling een hele nieuwe dimensie van het aquariumhouden om de hoek kijken. Men zal zich moeten gaan verdiepen in de herkomst, lees: plaatselijke leefomstandigheden in de natuur van de cichliden van onze keuze. Maar eer we zover zijn zal er nog het nodige veldwerk dienen te worden verricht om vast te stellen wat voor biotoop we willen. Dat brengt ons al direct op het eerste belangrijke kenmerk van een cichliden-aquarium. Het is een biotoopaquarium en voor we met cichliden kunnen gaan beginnen, zullen we ons moeten afvragen wat voor soort cichliden we willen gaan houden. We zullen ons daarbij minmaal moeten beperken tot de volgende mogelijkheden: a. dwergcichliden: 1 Zuid-Amerika, 2. West-Afrika; b. andere cichliden: 1. Zuid-Amerika, 2. Midden-Amerika, 3. West-Afrika, 4. Victoriameer, 5. Tanganjikameer, 6. Malawimeer, 7. overig Oost-Afrika. Ik heb bewust gekozen voor de opmerking ‘minimaal beperken’ omdat u ook wel begrijpt dat het gehele continent Zuid-Amerika wel een bijzonder groot biotoop mag worden genoemd. Een Biotodoma uit het Amazonegebied voelt zich uiterst behaaglijk bij een temperatuur van zo’n graad of

Danio Rerio Delft

90

Mei 2005

28 °C. een Gymnogeophagus, uit Argentinië daarentegen, voelt zich een stuk beter bij 17 °C. Maar ook als men kiest voor het (veel) kleinere Midden-Amerika kan men zich beter tot één of maximaal twee staten beperken, bijvoorbeeld Mexico of Panama en Costa Rica. Ook de liefhebbers van de grote meren van Afrika beperken zich veelal tot een stuk(je) van het meer. Niet zo vreemd, als u bedenkt dat het Malawimeer (zonder de vele eilandjes) al een totale kustlijn heeft van meer dan 1300 kilometer. Een kustlijn die bestaat uit zandstranden, rotskusten, moerassen en alle mogelijke combinaties hiervan, die allemaal weer hun specifieke vispopulaties herbergen. Wat voor soort aquarium? Hoe kunt u nu gaan bepalen wat voor een biotoop u in uw aquarium wilt gaan proberen na te bootsen. Dit is in de eerste plaats heel sterk afhankelijk van de grootte van het aquarium dat u, in overleg met uw huisgenoten, zult kunnen gaan plaatsen. Voor een redelijk cichlidenaquarium moet u toch al gauw denken aan formaten als 150 x 50 x 50 cm, terwijl 200 x 60 x 60 cm nog veel meer en betere mogelijkheden biedt. (Voor dwergen kunt u uiteraard met een kleinere bak volstaan.) Bij het vaststellen van het formaat moet u er om denken dat het vloeroppervlak veel belangrijker is dan de hoogte (dus liever 200 x 60 x 50 cm dan 200 x 50 x 60 cm). Is het formaat van uw bak eenmaal bekend, dan moet u met volle inzet drie dingen gaan doen: lezen, vragen, kijken. In welke volgorde dan ook. Naast het advies lid te worden van de Nederlandse Vereniging van Cichlidenliefhebbers (NVC) is dat echt de enige goede raad die ik u kan geven als u serieus overweegt om cichliden te gaan houden. Eerst moet u een idee krijgen hoe een bepaalde bak er in de praktijk uitziet. Zoek contact met andere cichlidenliefhebbers en kijk dus eerst naar die aquaria voor u een beslissing neemt. En als u dan zit te kijken (het liefst met uw partner) vraag dan zoveel u maar kunt bedenken over: - inrichting; zand, stenen, hout, planten; - filtersystemen: droog, nat, bioloog, inbouw; - watersamenstelling: pH, DH, KH, Microsiemens; - verlichting: ‘TL’d, halogeen, dimbaar; - gedrag van de vissen: rustig, druk, dominant; - voedsel: plantaardig, kreeftachtigen; - waterverversen: hoe vaak, hoeveel, wanneer. Lezen wordt iets minder makkelijk omdat er in de Nederlandse taal niet zo veel literatuur is verschenen. Wel bestaat er een Nederlandse versie van ‘Het Cichlidenboek’, een prima naslagwerk voor zowel de beginnende als de gevorderde liefhebber. Het is onder redactie van, de in cichlidenkringen alom bekende auteur, Ad Konings geschreven door een twaalftal auteurs die elk hun specialiteit behandelen.

Danio Rerio Delft

91

Mei 2005

Als u eenmaal, al lezend, vragend en kijkend, hebt besloten wat voor een soort cichlidenaquarium u wilt gaan houden, is de tijd gekomen om over de levende have na te gaan denken. U moet daarbij een paar regels goed voor ogen houden. Bijna elke cichlidenliefhebber heeft de neiging om te veel vis in zijn aquarium te stoppen. Begrijpelijk als je bak het goed doet en je bij een medeliefhebber of de handel weer zo’n mooi visje ziet zitten, dat uitgerekend ook nog in jouw biotoop thuishoort. Laat u niet misleiden door iemand die zegt: ‘In mijn bak zitten er wel vijfendertig en die vechten nooit’. Dat is logisch, want die dieren zitten permanent in de stress. Ze hebben de moed om een territorium te verdedigen opgegeven, want als ze één belager hebben verjaagd staan er al weer drie nieuwe klaar. Ik moet u helaas mededelen dat stress voor cichliden net zo slecht is als voor de mens. Er zijn paarvormende cichliden die zich door de aquariaan vrij makkelijk een partner laten opdringen. U kunt hierbij dus volstaan met de aanschaf van een mannetje en een vrouwtje (voor zover dat tenminste valt te bepalen). Er zijn echter ook soorten die dit zelf wel uitmaken en in dat geval dient u vijf tot zeven jonge dieren aan te schaffen en het vormen van (kweek)koppels aan de vissen zelf over te laten. Van weer andere cichliden, zoals de muilbroedende soorten uit het Malawimeer, dient u één man en drie vrouwtjes aan te schaffen om het muilbroedende vrouwtje enige rust t.o.v. het mannetje te garanderen. Enkelen hebben daar moeite mee omdat de mannetjes van bijvoorbeeld Aulonocara mooier zijn gekleurd dan de vrouwtjes. Maar waar ging het nu ook alweer om? Een bak met een regenboog of een harmonische biotoop waarin de vissen hun natuurlijk gedrag zoveel mogelijk kunnen benaderen? Blijf de vissen wel goed observeren, want als zich eenmaal koppels gaan vormen worden de overblijvers meestal niet al te zachtzinnig verstoten. Het gedrag van cichliden is nu eenmaal niet van tevoren te voorspellen en naderhand ook niet door ons te veranderen en daarom zullen we er altijd attent op moeten zijn, dat te dominante vissen niet bezig zijn de rest van de bevolking te molesteren. In zo’n geval dienen we maatregelen te nemen. We komen nu dus op het terrein van die aquarianen die een hekel hebben aan cichliden en deze dieren bestempelen als plantenvreters, moordenaars en gravers. Dit klinkt wel erg negatief en daarom wil ik het iets positiever formuleren, zonder de specifieke gewoonten van deze dieren te willen verhullen Er zijn cichliden die planten eten. Een volwassen koppel Uaru amphiacanthoides eet binnen tweemaal vierentwintig uur een goed beplante bak van een meter helemaal leeg en kijkt dan reikhalzend uit naar een nieuwe lading groenvoer. Maar is het hun schuld dat u ze in het verkeerde aquarium zet?

Danio Rerio Delft

92

Mei 2005

Er zijn cichliden die vissen eten. Een volwassen Crenicichla vitata (lengte ruim 20 cm) eet in enkele dagen de 100 zalmpjes, die nog in die vorige plantenbak zijn blijven zitten, op zijn gemak op. Maar wederom, kan hij het helpen dat hij geen planten lust? Er zijn cichliden die graven. Het mannetje van Cyathopharynx furcifer bouwt, als hij tot voortplanting wil overgaan en dus een vrouwtje wil imponeren, een kraternest met een doorsnee van 35 cm en 5 cm diep. Als daar geen ruimte voor voorzien is, dan maakt hij die zelf wel. Weet hij veel dat u die goed beplante voorkant juist zo leuk vond? Cichliden uit het geslacht Geophagus (letterlijk vertaald: Aardvreters) kauwen, op zoek naar voedsel, de bodemgrond door. Ze nemen een hap grond, zeven de eetbare organismen er uit en spoelen het zand door de kieuwen naar buiten, wat van die leuke bergjes tegen de voorruit geeft. Kunt u zich voorstellen hoe blij dit soort dieren is, als u de bodem van het aquarium bedekt met een flinke laag groot formaat grind, dan wel klein formaat kiezelstenen? Uit het vorenstaande kunnen we derhalve ook maar één conclusie trekken: Als het misgaat met de cichlidenhobby is het altijd de schuld van de aquariaan en nooit van de vissen. Misschien dat, na het lezen van al deze door mij gesignaleerde ‘problemen’, een aantal potentiële cichlidenliefhebbers het avontuur niet meer aandurft. Dat lijkt dan misschien jammer, maar ik heb veel liever dat u er nooit aan begint, dan dat u na een half jaar volkomen teleurgesteld de pijp aan Maarten geeft. Slecht voor de hobby, maar nog veel slechter voor de aquariaan en vooral voor de vissen, want waar komen die uiteindelijk terecht? Bent u echter nog steeds van plan om cichliden te gaan houden, dan moeten we het ook nog even over het voer hebben. Echte algenschrapers, zoals de Tropheus moorii, hebben een darmstelsel dat 6,2 x de lichaamslengte is. Dit is nodig om alle algen goed te laten verteren. Een viseter, zoals Crenicichla vitata, heeft daarentegen een darmstelsel met een lengte van slechts 1,7 x de lichaamslengte. Wellicht kunt u zich indenken wat er gebeurt als u een Tropheus alleen maar dierlijk voedsel geeft. Dat zit bij dat dier dus 6,2/1,7 = 4x zo lang in het darmstelsel dan bij een, daar volledig op gebouwde, viseter. Geen wonder dat onze Tropheus ziek wordt; het verkeerde voedsel begint in zin lichaam gewoon te rotten. Maak het uzelf dus makkelijk en voer het dier ‘gewoon’ wat het in de natuur ook consumeert om in zijn voedselbehoefte te voorzien, of gebruik afwisselend specifiek ontwikkelde voerders die gericht zijn op het type vis. Aan twee soorten voer heb ik persoonlijk een bijzondere hekel en ik sta in deze mening niet alleen. Uit het eerder genoemde ‘Het Cichlidenboek’ citeer ik gaarne een tweetal auteurs.

Danio Rerio Delft

93

Mei 2005

Kjel Fohrman: ‘Runderhart en ander vlees van warmbloedige dieren is bijzonder slecht voor uw vissen. Rode muggenlarven, een van de bekendste diepvriesvoerders, zijn erg slecht en zouden niet aan vissen gevoerd moeten worden’ Charley Grimes:’Voer nooit Tubifex! Rode muggenlarven worden aangetroffen in de modder van poelen die veelal verontreinigd zijn met chemicaliën, terwijl Tubifex wordt gevangen op plaatsen waar dit lonend is en wel in sterk door industrieel afval vervuilde rivieren. Als u uw vissen voert met zulke vervuilde wormen, stelt u hen bloot aan verschillende ziektes.’ Tot slot ook nog wat opmerkingen over dwergcichliden. Denkt u niet: ‘Wat zijn ze klein, wat zijn ze lief’, want dan komt u bedrogen uit. Als een Apistogramma-vrouwtje eieren heeft afgezet, wil ze niets meer van haar partner weten. Ze zal hem furieus verjagen en als hij geen goed heenkomen zoekt of, in haar ogen, niets nuttigs heeft te doen, zal zij doorgaan tot de dood er op volgt. Dat is weer eens een andere kijk op het vissenleven in de wateren van Zuid-Amerika. Een speciaalaquarium voor dwergcichliden moet daarom aan een aantal speciale eisen voldoen. Veel schuilmogelijkheden, waarbij u naast stenen en hout, ook planten goed kunt gebruiken omdat dwergen meestal geen planteneters zijn. Neem voor een Apistogramma-bakje niet meer dan maximaal twee soorten en dan nog uit verschillende complexen. Neem van elke soort één man en drie vrouwen, die elk een eigen broedgelegenheid moeten kunnen vinden. De vrouwtjes bewaken dan ieder hun eigen holletje, terwijl de man het territorium tegen indringers zal verdedigen. Doe ook een aantal hoogzwemmers in de bak. De schuchtere Apistogramma ‘denkt’ dan dat de kust veilig is en zal zich ook in het open water wagen. Zonder deze ‘truc’ zul je hem niet veel zien. Ook de dwergcichliden van West-Afrika kun je prima samen met andere vissen houden. In mijn West-Afrika-bak zwemmen, naast een drietal soorten cichliden, ook een aantal barbusjes, killivisjes en zalmpjes, wat maar weer eens bewijst dat lang niet alle cichliden moordenaars zijn en cichlidofielen ook nog oog voor andere vissen hebben. Gedegen voorbereiding, interesse in biotopen en leefomstandigheden van en liefde voor de vissen, vormen de basis voor de cichliden-hobby. Als u bovenstaande stelling onderschrijft, geef ik u een goede kans van slagen als u met deze fascinerende tak van de aquaristiek wilt beginnen. Veel succes en plezier toegewenst! ————————————————————————————————— Denkt u bij uw aankopen aan onze adverteerders? Mede dankzij hen is het verschijnen van ons maandblad mogelijk! —————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

94

Alleen teelt kan Steur redden

Mei 2005 door Peter de Jaeger

Voor u gelezen, bron: Het Leidsch Dagblad Steur wordt uiterst zeldzaam. Deze vis levert kaviaar, het duurste eetbare product en wordt daarom massaal gevangen in de Kaspische Zee in Rusland. Om de oervis, die al rondzwom voordat er dinosaurussen rondliepen, te behoeden voor uitsterven, wordt die in gevangenschap gekweekt. De truc is om de vis zo vroeg mogelijk kuit te laten schieten. Een steur is een primitieve beenvis met een haaiachtig lichaam, overlangs bedekt met beenplaten. Deze trage, maar langlevende vissen, kunnen wel honderd jaar oud worden. Elk vrouwtje draagt vijftien procent van haar lichaamsgewicht aan kaviaar bij zich, dat ze tijdens haar lange leven slechts drie of vier keer afzet. De Beluga is de grootste Steur, kan drie meter lang worden en meer dan een ton wegen. De knapperige eitjes van deze gigant, die leeft in de Kaspische Zee, zijn volgens gastronomen het allerlekkerst, vooral met een glas ijskoude wodka of gekoelde champagne. De prijs is er ook naar: honderd euro per dertig gram. De prijs van dit ‘zwarte goud’ is zo extreem hoog, omdat de Steur pas na achttien jaar vruchtbaar wordt. ‘Ondanks internationale bescherming wordt er al jaren te veel van deze vis gevangen Stropers en de Russische maffia beheersen deze lucratieve markt. Als er niets gebeurt is het binnen een paar jaar gedaan met deze vis,’ zegt Sietze Leenstra, visdeskundige aan de Wageningen Universiteit. Visteelt biedt uitkomst. Steurkweek is niet gemakkelijk en stelt zeer hoge eisen aan de waterkwaliteit. In Nederland vind je geen water dat aan die hoge eisen voldoet, aldus Leenstra. ‘Steur in de vijvers bij de mensen in de tuin komen uit het buitenland, veelal Hongarije.’ In Frankrijk, Italië en Duitsland wordt wel op kleine schaal Siberische Steur (A. baeri) gekweekt voor de kaviaar. De geproduceerde kaviaar is, volgens kenners, echter lang niet zo lekker als die van de Belugasteur uit de Kaspische Zee. In de Verenigde Staten heeft men meer ervaring. In zilte binnenwateren langs de Oost- en Westkust bestaan commerciële steurboerderijen. Een daarvan – in Homestead, Zuid-Florida – wordt gerund door de Nederlander, René Remmerswaal, die in Wageningen heeft gestudeerd. Hij werkt voornamelijk met Siberische, Adriatische en Diamantsteur. ‘We kunnen per jaar circa 75 ton Steur kweken en zijn daarmee de grootste van Amerika.’ De Steur wordt gehouden in plastic bekkens in een overdekte kas en we voeren ze speciaal korrelvoer.’ Zijn bedrijf, Rokavia Inc., is het gelukt om, samen met de universiteit van Davis, Califormië, de Witte Steur (A. transmontanus) en andere ondersoorten, eerder aan te zetten tot kaviaarproductie. ‘Al na zeven jaar kunnen we de eerste kaviaar oogsten,’ laat Remmerswaal trots weten.

Danio Rerio Delft

95

Mei 2005

Het geheim geeft hij natuurlijk niet prijs, maar het heeft alles te maken met de juiste watertemperatuur en een fijn uitgebalanceerde voeding. De Amerikaanse wetenschappers ontdekten ook dat injectie met bepaalde hormonen van nauw verwante vissoorten de ontwikkeling van de eitjes versnelt. ‘De smaak en typische beet van de kaviaareitjes wordt verder verbeterd, zodat het niet meer is te onderscheiden van de originele Russische kaviaar.´ De Steurboeren krijgen ook steun vanuit Wageningen, waar het grootste visonderzoeksbureau binnen Europa is gevestigd. Zo is er een manier gevonden om de mannelijke en vrouwelijke Steur van elkaar te onderscheiden. Dat verschil zie je niet aan de buitenkant. ‘Het heeft geen zin om mannetjes acht jaar lang te onderhouden. Het gaat alleen om de vrouwtjes. Een bloedproef verraadt hun geslacht,’ aldus Leenstra. ‘Er zijn inmiddels ook technieken ontwikkeld om de Steur twee of drie keer te ‘bevrijden’ van haar kuit. Normaal wordt de vis gevangen, gedood en ontdaan van de kaviaar. Maar door een speciale operatietechniek is het mogelijk om de eitjes diverse keren weg te halen en de vis terug te zetten. Dat scheelt enorm in de exploitatiekosten.’ De Russen zijn trouwens zelf ook wakker geschud en actief begonnen met bescherming van de Steur. Remmerswaal: ‘Er is daar, voorzover bekend, geen Steurteelt. Maar rond de Kaspische zee, vooral in Iran, bestaan uitgebreide fokprogramma’s om het dier zich massaal te laten voorplanten. Daar worden jaarlijks met succes miljoenen jonge Beluga’s gekweekt, bedoeld voor uitzetting in het wild.’ ‘In de natuur blijken de vissen ernstig onder de extreme watervervuiling te lijden. Zo is het zuurstofgehalte sterk achteruit gehold. Onbekend is hoeveel van de uitgezette vissen overleven. Visteelt blijft de enige redding.’ ___________________________________________________________

Aquariumlift ‘Der Aqua Dom’, Berlijn

door N.N.

Voor u gelezen, bron: www.domaquaree.de Een lift om in weg te dromen, misschien wel een plaats om uren in door te brengen. Midden in het City Quartiers is de enorme lift als een pilaar van water aanwezig. 25 meter hoog en 11,50 meter in doorsnee is het bouwwerk van dit aquarium. In een zuil van 14 meter hoog is bijna een miljoen liter water aanwezig. Het geheel is gemaakt van acrylglas. In zijn soort is dit het grootste aquarium ter wereld. Bezoekers van het gebouw worden in een glazen lift in het centrum van het aquarium naar de bovengelegen verdieping vervoerd. Onderweg kan je genieten van het koraalrif en zijn bewoners waar je aan voorbij glijdt.

Danio Rerio Delft

96

Mei 2005

Wij keuren volgens de ARBO-wet Keuringen voor elektrische handgereedschappen en machines volgens de norm EN 50110 / NEN 3140 Keuringen voor ladders en steigers volgens de norm EN 131 / NEN 2484 / NEN 2718 Tevens verhuur van steigers en hoogwerkers en Verkoop van alle merken ladders en steigers

Weesmeesterstraat 20 2645 MC Delfgauw Tel: 06-24559677 Fax: 0152563362

Danio Rerio Delft

97

Dermogenys pusillus (Halfsnavelbeksnoekje)

Mei 2005 door Peter Bus

Voor u gelezen, bron: A.V. Pronkjuweel Een aquariumvisje dat geregeld wordt aangeboden in de handel. Toch komt men dit visje niet vaak bij een aquariaan tegen, hetgeen waarschijnlijk komt door de toch wel speciale aandacht (voedsel) die dit visje nodig heeft. Elke keer ben ik weer geboeid door zijn bijzondere lichaamsbouw en ging zodoende de in mijn bezit zijnde literatuur eens nasnuffelen. Vindplaats De zuidelijke Filippijnen, Borneo, Java, Sumatra, Malakka, Burma en Thailand. In allerlei zoete wateren en meerdere honderden kilometers landinwaarts, doch ook in matig brakke kustwateren; niet in zout water. Sedert 1905 van tijd tot tijd ingevoerd. Ook thans wordt nog steeds een beperkt aantal exemplaren, voor het merendeel wijfjes, uit Singapore meegebracht. Uiterlijk De lengte van het visje is maximaal 80 mm. De mannetjes blijven iets kleiner en zijn ook slanker dan de wijfjes. Zoals naderhand zal blijken, hebben we bij de ingevoerde vissen, die onder bovenstaande naam werden ingevoerd, met een soort te doen die echter in talrijke ondersoorten, de zogenaamde geografische rassen, uiteenvalt. Vooral in kleur en tekening komt dit zeer sterk tot uitdrukking. De vormen die in liefhebberskringen voor 1940 bekend zijn geworden, hadden of een bruinachtige of een blauwgroene grondkleur. De gedurende 1949 in Nederland ingevoerde exemplaren zijn meer zilverachtig. Deze laatst vorm zullen we hier nader beschrijven. Over de gehele zilverachtig tot licht blauwgroene, afhankelijk van de belichting, soms sterk glanzende lichaamslengte, loopt een donkere streep tot aan de staartwortel. De basis van de borstvinnen is eveneens donker gekleurd. Onder de snavelvormige onderkaak loopt een zeer donkere tot zwarte streep tot aan de top van de snavel, bij mooie mannelijke exemplaren met een rode lijn afgezet. De basis van rug- en aarsvin zijn (vooral bij het mannetje) oranjerood, meer naar buiten toe in geelachtig overgaand. In een aquarium kunnen we, zodra de dieren, die aanvankelijk wat schuw zijn, zich hebben aangepast aan de omgeving, veel plezier aan deze vissen beleven. Nemen we de moeite om van tijd tot tijd eens wat muggen of kleinere vliegen (o.a. fruitvliegen) onder de kap van het aquarium los te laten dan komen ze eerst goed in hun element.

Danio Rerio Delft

98

Mei 2005

Ze nemen echter ook graag het gewone levend voer, zoals Tubifex, Enchytreeën, Muggenlarven, Watervlooien en allerlei andere voedseldieren. Het is wel gewenst ze in een niet al te hoge bak (maximaal 40 cm) onder te brengen, aangezien ze zelden dieper dan 25 cm onder de oppervlakte afdalen om hun voedsel te bemachtigen. Indien het aquarium niet van tijd tot tijd een weinig zon krijgt, is het noodzakelijk om deze visjes kleine porties zachte algen toe te dienen om ze in conditie te houden. De temperatuur houden we ongeveer 25-28 °C, doch deze kan ’s nachts tot ca. 20 °C dalen zonder dat de vissen er nadelige gevolgen van ondervinden. Voortplanting De voortplanting is even interessant als het visje zelf. Het liefdesspel verloopt doorgaans vrij rustig, maar kan ook tamelijk heftig plaatsvinden. Vooral indien we meerdere paartjes bijeen in het aquarium hebben, hetgeen nooit een bezwaar is en feitelijk aan te bevelen, omdat het paringsspel dan nog belangwekkender wordt. Door het wijfje met de ‘snavel’ tegen de geslachtsopening te stoten, tracht het mannetje haar te prikkelen het uit te stoten sperma op te nemen. Blijft ze dan bij hem zwemmen, dan brengt het mannetje de typisch gevormde aarsvin (waarvan de voorste 8 stralen sterk achterwaarts zijn gericht) enigszins rond de geslachtsopening van het wijfje, waarop de overdracht van sperma plaats heeft. Dit sperma wordt door het wijfje voor een deel in het ovariumwand opgeslagen en deels voor de bevruchting van een aantal eitjes benut. Na 3 tot 5 weken (bij lagere temperatuur duurt het veel langer) worden de eerste jongen geboren. Afhankelijk van verschillende factoren (ouderdom wijfje, temperatuur en voedsel) worden per keer maximaal 30 jongen geworpen, doch heel normaal zijn worpen van 5 tot 12 stuks. Reeds een maand later, zonder dat een hernieuwde bevruchting door het mannetje heeft plaatsgevonden, wordt wederom een aantal jongen geboren. We kunnen dus terecht van productief spreken. De jongen zijn bij de geboorte ca. 10 mm lang en eten direct kleine voedseldieren. Het thans algemeen ‘micro’ wordt door ouder en jongen graag gegeten. Is het aquarium, waarin de vissen zijn ondergebracht, voldoende ruim, waarbij in hoofdzaak de oppervlakte een rol speelt, dan groeien, bij ruime voedering, de jongen snel op en zijn aan de zich vormende aarsvin reeds na twee maanden de mannetjes te herkennen. Importexemplaren van Ermogensys pusillus zijn, zoals ook vele andere aquariumvissen, zeer schrikachtig, hetgeen bij deze soort kan leiden tot beschadiging en zelfs afbreken van de onderkaak. Hoewel regeneratie van deze kaak gewoonlijk na verloop van tijd plaats heeft, herstelt zij zich nooit meer in de oude vorm. Het verdient aanbeveling de randen van het

Danio Rerio Delft

99

Mei 2005

aquarium, vooral aan de oppervlakte, dicht van planten te voorzien en met name de zijde waardoor eventueel licht valt, te laten bealgen of af te schermen. Het toevoegen van zeewater of keukenzout aan het aquariumwater, zoals wel eens wordt aanbevolen, beschouwen we als niet gewenst. Eerder brengt men de dieren tot rust door regelmatig muggen op het water te werpen en ze zoveel mogelijk rust te geven (niet al te veel licht) in de eerste maanden. Het werpen van niet levensvatbare jonge, zoals ook bij tandkarpers wel voorkomt, is doorgaans het gevolg van ondoelmatige voeding en een te lage temperatuur. Hoewel de Halfsnavelbekjes flinke insecten of andere voedseldieren kunnen verorberen, vergrijpen ze zich niet aan hun jongen of aan die van andere vissen, indien deze een lengte van meer dan 10 mm hebben bereikt. Uiteraard alleen indien ze voldoende en juist worden gevoerd. Het Halfsnavelbekje is weer een van die aquariumvisjes waarvan nog zo weinig bekend is. Dit is niet alleen het gevolg van de geringe aanvoer, want ze planten zich zonder moeite ruim voort, maar vooral doordat nog vele liefhebbers meer naar kleurenpracht kijken dan naar iets werkelijk interessants en wonderlijks.

Kopij gevraagd voor uw eigen maandblad Om artikeltjes te schrijven voor het maandblad hoef je geen computer, geen printer of een heleboel boeken te hebben. Alleen een potlood of ballpoint en een stuk papier (en wie heeft dat niet?) Schrijf uw persoonlijke ervaringen en belevenissen op over onze levendige hobby, want juist van uw ervaring (dit kunnen succesvolle, maar ook minder leuke ervaringen zijn) kunnen we allemaal iets opsteken. DOEN! —————————————————————————————————

INHOUD Uitnodiging 1: W.A. Tomey: Nieuwe lezing en de dia’s uit Borneo 81 Uitnodiging 2: Praatavond: water meten 81 Jaarprogramma DRD 2005 - Van de bestuurstafel door W. Neeleman 82 Terugblik verenigingsavond d.d. 19-4-205 door Lotty Sonnenberg 83 Voor u gelezen: De taal der dieren door Gé van Meerveld 86 Voor u gelezen: Cichliden houden? door Wim van Dullemen 89 Voor u gelezen: Alleen teelt kan Steur redden door Peter de Jaeger 94 Voor u gelezen: Aquariumlift ’Der Aqua Dom’, Berlijn door N.N. 95 Verhuizen 96 Voor u gelezen: Dermogenys pusillus door Peter Bus 97 Kopij gevraagd voor uw eigen maandblad - Inhoud 99 Bestuur, redactie en commissies 100

Danio Rerio Delft

100

Mei 2005

BESTUUR: Voorzitter

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] / [email protected]

2e voorzitter en Ledenadministratie

A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950 - 06-51603231, [email protected] / [email protected]

Secretariaat, J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, correspondentie & info tel. 015-3696174, [email protected] / [email protected] Penningmeester

J.J.G. (John) Zandbergen, Sophiastraat 51, 2641 HM Pijnacker tel. 015-3699444, [email protected] / [email protected]

Algemeen secundus

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] C.J. (John) v/d Berg, Duinmeierij 86, 2264 LD Leidschendam tel. 070-3862652, [email protected]

REDACTIE: Adres

A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

Leden

mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] [email protected] mw. M. Albers, A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD

COMMISSIES: Keuringen en KIEK Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Bibliotheek

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Adviesgroep leden

H. J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362

[email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

[email protected] [email protected] [email protected]

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359,

[email protected]

Adviesgroep zeewater

J. Kroon, tel. 015-3808792,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C.J.A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers

DANIO RERIO DELFT Juni 2005 - nr. 6 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 ___________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. ___________________________________________________________

Uitnodiging: Verenigingsavond, dinsdag 21 juni 2005 Speakerscorner: Eekhof/De Kok Deze avond gaan twee Verenigingsleden hun ervaringen met u delen. Dhr Eekhof neemt u mee naar zijn vijvertuin, en laat u zien hoe een klein eilandje kan veranderen in een vijvertuin. Dhr de Kok gaat het hebben over voedingsstoffen welke hij gebruikt om een weelderige planten groei te kunnen waarborgen in zijn aquarium. Er zal ook nog tijd zijn om eventjes de vakantie plannen door te nemen. De meeste gaan binnenkort op vakantie. Misschien bent u al gestart met het groot onderhoud, ofwel het vakantie klaar maken van het aquarium. Als goed aquariaan weet u, dat u het niet moet laat aankomen op de laatste dag. Dit is een mooie gelegenheid om van de overtollige aquarium planten of vissen af te komen. Schenk ze aan een mede aquarium. Misschien bent u nog opzoek naar iemand die bij een noodsituatie, kan assisteren als u op vakantie bent. Vergeet ook niet het DRD maandblad op het aquarium neer te leggen, hier in staan de telefoonnummers van het bestuur misschien kunnen deze iets betekenen. Het bestuur gaat ook op vakantie, dus namens het bestuur een fijne vakantie toe gewenst.

Danio Rerio Delft

102

Juni 2005

JAARPROGRAMMA 2005 21 juni 2/3 juli 9/10 juli 16/17 juli 6 september 20 september 4 oktober 18 oktober 29 oktober 1 november 5/6 november 15 november 6 december 20 december

Verenigingsavond: Speakerscorner: Eekhof / De Kok. Landelijke Vijverkeuring. Landelijke Vijverkeuring. Landelijke Vijverkeuring. Praatavond: Tweede Veiling. Verenigingsavond: Advieskeuring. Praatavond. Verenigingsavond: W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’. Landelijke Vivariumdag. Praatavond. Verenigingskeuring. Verenigingsavond. Praatavond. Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring.

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten. —————————————————————————————————

Aquarium op zonne-energie Voor u gelezen, bron: Intermediair Burgemeester Opstelten van Rotterdam heeft onlangs het Sunport-project geopend, de grootste zonne-energiecentrale in bebouwd gebied van Nederland. Op het dak van het Oceanium van Diergaarde Bijdorp zijn 3400 zonnepanelen gemonteerd. Dit is gedaan door het energiebedrijf Eneco. Blijdorp wordt de eigenaar van de centrale en zal de energie gebruiken voor het Oceanium. Voor dit project hebben ze, naast een bijdrage van de gemeente Rotterdam en de provincie Zuid-Holland, 33% overheidssubsidie ontvangen. De centrale heeft in totaal 3,9 miljoen euro gekost, inclusief twintig jaar onderhoud. De levenancier, Siemens, geeft voor twintig jaar een opbrengstgarantie. Levert de centrale minder energie dan verwacht, dan moet Siemens geld terug geven. Omgekeerd ontvangt Siemens een deel van de opbrengsten als die hoger uitvallen dan verwacht. En als de centrale over twee jaar minder dan 75 procent van de verwachte stroom heeft geleverd, dan worden de panelen weggehaald.

Danio Rerio Delft

Terugblik verenigingsavond

103 d.d. 17 mei

Juni 2005 door W. Wilhelm

W. Tomey: ’Omringd door water en glas’ De grootmeester begon zich te verontschuldigen, door te zeggen dat hij dat niet echt was. Als adviseur voor Ontwikkelingssamenwerking was hij echter in de gelukkige omstandigheden zich meermalen richting Borneo te begeven. Op het grootste siervisbedrijf (ruim 28 hectare) worden onder meer Botia’s en Rasbora’s geconditioneerd voor de export. Daarnaast is er onder andere een Arowana crew en een waterplanten kweekafdeling. Borneo heeft een onvruchtbare witte kwartsiet zandbodem. Wat er groeit is mogelijk dankzij een dikke humuslaag. De meeste bomen wortelen daar niet erg diep. Alleen meranti gaat veel dieper. Veel waterlopen bevatten zogenaamd zwart water, er is weinig helder, wit water. Gaat men bemesten, voornamelijk voor de rijstoogst, dan wordt het water snel voedselrijk en daar profiteren voornamelijk Nymphaea daubenyana en waterhyacint van. Na afgeven van een kapvergunning verdwijnen de bomen uiteraard. Gaat men vervolgens graven naar goud en diamant, dan is al snel de humus weggespoeld en rest het kale zand. Meest desastreus voor de macrofauna is echter de techniek van ringbranden. We zagen neusapen noodsprongen maken. Inmiddels begrijpt de visserij dat hun inkomstenbron draait op wat relatief ongeschonden natuur duurzaam kan produceren. Zo hanteert men nu een gesloten vistijd van 4 maanden. Het is gelukt om daar de invloed van Imans voor aan te wenden. Al snel passeren natuurlijk ook de nodige vissendia’s met commentaar. We zien van Borneo en de nabijheid afkomstige: - Puntius anchisporus, beter bekend als Sumatraan - Sphaerichthys ocellatus, de langstlevende Chocolade gourami soort - Malpulutta kretseri, die nestelt ónder een lelieblad - Brachydanio choprae, die heeft behoefte aan een grote bak, maar ook weer niet een van 180 50 x 70 want dan zie je ze niet meer. Het zijn snelle vissen, die niet lang leven, onder ander vanwege een hoge eiproductie. Wat betreft de Botia’s is er door werk van een Roemeense ichthyoloog een complete naamsverandering voor het geslacht Botia voorgesteld, waarbij het wordt opgesplitst in geslachten als Sinibotia, Leptobotia etcetera. Voor de waterplantenliefhebber is er in de regio Pontianac ook het nodige te vinden. Cryptocorynen crispatula en tonkinensis hebben voorkeur voor koperhoudende bodems. Een verslijming zou met wat kopersulfaat snel te verhelpen zijn. Op een wand langs en stroompje vond Tomey de cristaat

Danio Rerio Delft

104

Juni 2005

vorm van de Javavaren, met twee en met drie bladslippen. Een bewijs dat een claim van kwekersrecht op deze variëteiten niet terecht is. De correspondentie met de Raad van Europa loopt wat dat betreft al 8 jaar. De bodem van de waterplantenkwekerij bevat veel ijzerhoudende klei, en is door regen vaak moeilijk begaanbaar met schoenen. De wateraanvoer komt met twee stroompjes van de dessa’s. Vroeger kon die ook fecaliën bevatten, tegenwoordig is de vervuiling wat uitgebreider, want er wordt van alles in gewassen en afgespoeld. Men kweekt er Marsilea, Bacopa spitsbladig, een Hydrocotyle soort, Ludwigia arcuata met gele bloem, een tropische naaldgras (Eleocharis) en Blyxa, waarvan er regionaal 3 soorten voorkomen. In kleine poeltje vond Tomey iets dat lijkt op duivels naaigaren: de zaal boog zich over de beelden en constateerde met Tomey dat het geen blaasjeskruid, Nitella of draadalg kon zijn. Op plekken waar het zand blootligt veel vleesetende Nepentes. Er zijn aanwijzingen dat er uit vroeger jaren verwilderde waterplanten voorkomen; bijvoorbeeld een geel bloeiende Cabomba aquatica, vroeger veel gebruikt door Betta kwekers.’ Tomey bespeurt een opleving in de aquaristiek. De handel (en productie) groeit, in Nederland wordt dat ook bevestigd door cijfers van Dibevo. Nog een anecdote: op de Interzoo Nürnberg worden ook waterplanten Geëxposeerd. De Chinese kwekers verzamelen na afloop daar hun kweekmateriaal (van ander continenten). Tegenwoordig komen er meer Betta soorten beschikbaar. Zo zagen we nog B. macrostoma, een muilbroeder met tamelijk grote bek en B. furschi. Die laatste wordt wel 9 cm. Tomey voert ze met kleine krekels die voordat ze zijn ingevroren goed worden gevoerd met paardebloembloemen. Een paar leuke soorten komen hopelijk op de tentoonstelling in Leiden! Hogerop in de heuvels en bergen worden in snelstromende beken Homaloptera’s (zuignapbarbelen) gevangen. H. ornata en stevensoni leven van het schraapsel. Je ziet ze alleen als je het water breekt door door een glasplaatje te kijken. Met misscheppen, waarbij je kiezels meeschept vang je soms Attya’s (Molukkengarnaal). Die is nog niet nagekweekt. Na wat discussie in de zaal kunnen we een gunstige invloed van brak water voor die soort wel uitsluiten. Voor Caridina’s is dat wel mogelijk. Hoger is het ook koeler: Colisa lalia en Botia’s worden daar gevangen bij temperaturen van wel 18 °C. Na nog wat visserslatijn: 178 Rasbora brigittae in 2 haaltjes en nuttige terrariumtips over wolfsklauwvarens (Lycopodium) en een autoverpakkingsmateriaal als ondergrond voor een terrariumwand zetten we er omstreeks 23:00 een punt achter. Wij kijken uit naar volgende lezingen: ’Splinters uit het Paradijs’ en ’Aquaristische meesterwerkjes’ en Tomey’s keuring in November.

Danio Rerio Delft

105

Drinken vissen eigenlijk?

Juni 2005 door G. Otte

Voor u gelezen, bron: A.V. Xiphorophorus, Kampen Zo op het oog lijkt deze vraag paradoxaal. Natuurlijk, denk we, tenslotte zwemmen ze in het water. Toch is het helmaal niet vanzelfsprekend dat vissen drinken. Bij een iets nauwkeuriger onderzoek blijkt dan, dat of ze wel of niet drinken afhankelijk is van het zoutgehalte van het water waarin zij zwemmen. Daarom kunnen zeevissen niet in het zoete water leven en zoetwatervissen niet in de zee. En hoewel er wel degelijk levende wezens (ook sommige vissen) bestaan die zowel in zoet als in zout water kunnen leven, zijn dat er toch maar zeer weinig. Op onze planeet kunnen we twee grote verschillen waterleefgebieden onderscheiden. De wereldzeeën, die tweederde van het wereldoppervlak beslaan, en de zoete binnenwateren, waartoe alle beken, rivieren, meren, kanalen, vijvers en sloten behoren. In beide gevallen gaat het om een waterleefgebied, maar toch hebben beide leefgebieden een totaal andere levensgemeenschap. Dat komt niet omdat ze zo enorm in grootte verschillen (tenslotte bestaan er ook reusachtige binnenmeren) maar omdat deze wateren een totaal ander zoutgehalte hebben. We weten allemaal dat zeewater een beetje zout smaakt. Maar hoe komt het nu, dat het in het zeewater opgeloste zout zo een grote invloed heeft op de levensgemeenschap? Voor we deze vraag beantwoorden moeten we eerst weten hoe de verschillende zoutgehaltes ontstaan. Want niettegenstaande de geografische scheiding tussen het zee- en zoete water, bestaan er toch ook overeenkomsten. Onder invloed van de zonnewarmte verdampt het water aan het zeeoppervlak en worden wolken gevormd. Het zout blijft daarbij achter in de zee, want anders zou de regen, die tenslotte uit die wolken valt, een beetje zout zijn. De wolken transporteren het verdampte water naar het land waar het als regen, sneeuw of hagel naar beneden komt. Dit regen-, sneeuw- of hagelwater verzamelt zich soms onder het aardoppervlak in beken en stroompjes, die tenslotte als grote, diepe rivieren terugstromen naar zee. Tijdens dit proces worden in het water kleine, nauwelijks meetbare hoeveelheden zouten uit het land opgelost en naar zee getransporteerd. Als gevolg daarvan komt er onafgebroken zout in zee dat oneindig langzaam en in miljoenen jaren tot een enorme hoeveelheid is gegroeid. De conclusie die hieruit kan worden getrokken is, dat tijdens de oertijd en bij het ontstaan van de wereld, de wereldzeeën met zoet water waren gevuld. Het gebied waar de rivieren in zee stromen en het zoete water zich met het zoute vermengt, noemen we de brakwaterzone. Het zoutgehalte van het water verschilt er sterk en loopt van zeer gering tot zeer hoog, totdat van zuiver zeewater toe.

Danio Rerio Delft

106

Juni 2005

Zulke gebieden kunnen soms enorm uitgebreid zijn. Het beste voorbeeld daarvan is de Oostzee, waar het zoutgehalte bij Finland twee tot vijf promille is en vijfendertig in het Kattegat en Skaggerak, wat al overeenkomt met het gemiddelde zoutgehalte van de wereldzeeën. Waterdoorlatende huid Waarom kunnen zeevissen niet in zoet water en zoetwatervissen niet in zeewater leven? De mens kan toch immers wel in beide soorten zwemmen en zelfs een paar vissoorten. De Paling bijvoorbeeld lijkt het ook geen moeite te kosten van het zoete water naar de zee te trekken en omgekeerd. Om het maar simpel te zeggen: de reden dat zoetwatervissen niet in zee en zeevissen niet in zoet water kunnen leven, is het gevolg van de constructie van de huid. De huid van waterbewoners is, in tegenstelling tot die van landbewoners, min of meer waterdoorlatend. Dit is tevens de regen waarom waterbewoners op land uitdrogen. Om nu te kunnen begrijpen wat het zoutgehalte van het water met de hele zaak heeft te maken, moeten we een klein beetje fysica behandelen. U weet allemaal dat zout in water oplost en dan onzichtbaar voor ons is geworden. We noemen dat zoute water een zoutoplossing. Zeewater is eigenlijk niets anders dan een dergelijke zoutoplossing en wel van ca. 3,5 %, dat betekent dus dat in een liter zeewater (1000 gram) 35 gram zout is opgelost. Omdat van het land onafgebroken grote hoeveelheden zoet water in zee stromen, is het zoutgehalte in de nabijheid van de kust vaak lager. In de tropen echter bevat het zeewater vooral aan het oppervlak veel meer zout, daar grote hoeveelheden water door de intensieve zonnewarmte verdampen. Dat de wereldzeeën gemiddeld toch hetzelfde zoutgehalte bezitten, is het gevolg van een natuurkundige wet. Als we in een emmer water heel voorzichtig zout water en zoet water gieten, zodat het zich niet (of nauwelijks) met elkaar vermengt en laten het dan geruime tijd staan, dan zullen we merken dat beide soorten water zich toch, zonder dat we hebben geroerd, helemaal met elkaar hebben vermengd. Door of het zoete of het zoute water te kleuren (b.v. met inkt) kan men dit verschijnsel goed zichtbaar maken. Dit proces wordt ‘diffusie’ genoemd en treedt op als water met verschillende zoutgehaltes bij elkaar komen. Er zal dan een vermenging plaatsvinden die net zo lang doorgaat tot de gehele watermassa hetzelfde zoutgehalte heeft gekregen. Dit proces verloopt echter zeer langzaam in vergelijking tot de vermenging die plaatsvindt onder invloed van wind, golven en stromingen.

Danio Rerio Delft

107

Juni 2005

Als we nu het zoute water en het zoete water van elkaar scheiden door een poreuze wand (permeabel vlies noemt men dat in de natuurkunde) die alleen watermoleculen doorlaat maar niet het opgeloste zout, dan vindt de zogenaamde ‘osmose’ plaats. Om dit verschijnsel te begrijpen moeten we de poreuze scheidingswand zien als een superfijn filter dat alleen de waterdeeltjes doorlaat en de zoutdeeltjes tegenhoudt, omdat deze groter zijn dan de waterdeeltjes. Als we nu zout water en zoet water van elkaar gescheiden hebben door die poreuze wand, blijkt er ook in dit geval een proces te ontstaan dat er naar streeft de zoutconcentratie in zout en zoet water gelijk te maken. Het gevolg is dat het zoete water door de wand naar het zoute water trekt en dit verdunt, terwijl de omgekeerde weg (zout naar zoet) niet mogelijk is. Er vindt dus wel een vermenging plaats, maar slechts in één richting. Daarom stijgt het water in het zoute gedeelte en wel zo ver tot het gewicht van hoger staande water even groot is als de kracht die deze vermenging tot stand brengt. Deze kracht (osmotische druk) is afhankelijk van het zoutgehalte van het water en wordt door verdunning natuurlijk steeds kleiner. Zeedieren drinken voortdurend Als we bij ons experiment het vat met zout water hermetisch zouden hebben afgesloten, zodat de waterspiegel niet had kunnen stijgen, dan zou de poreuze wand, als gevolg van de toenemende druk, waarschijnlijk zijn geploft. En daarmee zijn we weer bij onze in zee levende dieren, want de huid van alle in zee levende dieren (en planten) zijn zulke poreuze wanden. En omdat alle lichaamsvocht zoals bloed, lymfevocht enzovoort zoutoplossingen zijn, vindt aldoor, als het omringende water niet precies hetzelfde zoutgehalte heeft als het lichaamsvocht, osmose plaats. Is het zoutgehalte in het lichaam lager dan van het water, zoals bij zeedieren vaak het geval is, dan gaat het water vanuit het lichaam naar de hogere zoutconcentratie in het omringende water en het dier verliest dus vocht. In het zoete water echter, waar het zoutgehalte in het lichaam altijd hoger is dan van het omringende water, dringt het water het lichaam door de huid naar binnen en het dier zou tenslotte uit elkaar ploffen als het geen inrichting bezat die dat verhinderde. Die inrichting bestaat uit een goed functionerend niersysteem dat het binnengedrongen water naar buiten werkt. Of met ander woorden, zoetwatervissen urineren. Maar nu de zeevissen, hoe kunnen die zich beschermen tegen een volledig uitdrogen? Dat is heel eenvoudig, ze doen dat precies als de mens, door water te drinken en omdat de nieren van vissen anders geconstrueerd zijn dan van mensen, kunnen ze zout water drinken wat ons niet zo goed bekomt. Die nieren hebben ook nog een andere taak,

Danio Rerio Delft

108

Juni 2005

het zoutgehalte van het lichaam te regelen en om ze in goede conditie te houden, drinken vissen zoveel dat de nieren niet alleen het door osmose verloren vocht aanvullen, maar ook nog urine produceren. Nu kunt u zelf al de vraag beantwoorden wat er gebeurt als men een zeevis in een zoetwateraquarium zet. Omdat hij op water drinken is ingesteld, blijft het beest drinken. Bovendien dringt ook nog water zijn lichaam binnen tengevolge van osmose, zodat zijn lichaamsvocht zouter is dan het water waarin hij zwemt. Tegen zulke watermassa’s kunnen de nieren van zeevissen, die op een kleine urineproductie zijn ingericht, niet op. Hoewel ze nu wel niet meteen uit elkaar zullen ploffen, sterven de vissen toch snel als gevolg van het verminderde zoutgehalte van het lichaamsvocht. Minder stevige zeebeesten zoals kwallen ploffen inderdaad uit elkaar als je ze in zoet water zet. Bij een zeepier kan men heel goed waarnemen hoe sterk zij opzwellen, als men hem in zoet water legt. Hoe zou het nu een zoetwatervis vergaan als je hem in zout water zet? Wel, die zou helemaal uitdrogen omdat hij niet gewend is water te drinken. Zelfs al zou hij dat doen, het zoute water zou hij net zo min verdragen als wij. Door het ontwijken van water door de huid vermindert de hoeveelheid lichaamvocht snel, waardoor de nieren al meteen niet meer kunnen functioneren. Bovendien krijgt dit vocht een veel te hoog zoutgehalte omdat alleen zuiver water, als gevolg van osmose door de huid, naar binnen trekt en het zout achterblijft. Vanzelfsprekend vinden daarbij in het lichaam van een vis verschillende ingewikkelde processen plaats. De regeling van het zoutgehalte en de samenstelling van het lichaamsvocht hebben in hoge mate te maken met de ‘waterhuishouding’ van het dier en zelfs al zou het tekort aan water kunnen worden aangevuld of een te grote hoeveelheid water kunnen worden weggewerkt, dan nog zou de veel ingewikkelder zoutverdeling totaal in de war raken en tot en snelle dood van het dier voeren. Zoals al gezegd, laat de huid uitsluitend water door. Daarom moeten alle in het water levende organismen er tegen vechten om niet op te zwellen of in elkaar te schrompelen. Omdat hierbij natuurlijk erg veel energie wordt gebruikt, hebben veel dieren beschermingen ontwikkeld om de wateruitwisseling over het gehele lichaamsoppervlak te voorkomen. Zo bieden bij vissen de schubben, samen met de dikke slijmlaag, een uitstekende bescherming. Hoe belangrijk juist die bescherming is, kan men bijzonder goed aantonen bij onze paling, die tenslotte zowel in zee- als in zoet water kan leven en dan ook is uitgerust met een bijzonder dikke en taaie slijmlaag. Verwijdert men die slijmlaag, dan blijkt de vis in zoet water snel zwaarder te worden als gevolg van het opgenomen water, terwijl als men deze vis zonder slijmlaag in zeewater plaatst, het zoutgehalte in het bloed van de

Danio Rerio Delft

109

Juni 2005

aal snel stijgt tengevolge van vochtverlies. Dit experiment toont ons eens te meer aan, hoe belangrijk het is een vis zo te behandelen dat de slijmlaag, die bovendien nog een bescherming vormt tegen ziekteverwekkers, niet wordt beschadigd. Ook Snotolven en Zeegrondels hebben een dikke slijmlaag. Men vindt ze dan ook in zeer zout golven, langs gewone kusten en zeer zoet brakwater. Bij vissen en kreeften, alsook bij de meeste andere dieren die een beschermende huid bezitten, vindt de waterafgifte (opname) hoofdzakelijk plaats door het zachte weefsel van kieuwen, bek en keel. Andere zeebewoners die geen beschermende huid bezitten zoals vele eencellige diertjes en kwallen, hebben een ander trucje ontwikkeld. Hun lichaamsvochten hebben precies hetzelfde zoutgehalte als het hun omringende water, waardoor helemaal geen wateruitwisseling (verlies of opname) plaatsvindt. Wordt een kwal echter door een stroming meegevoerd in het mondingsgebied van een rivier, dan zwelt hij op en ploft uit elkaar. Onbeschermde zoetwaterdieren moeten echter al het binnengedrongen zoete water weer naar buiten werken, omdat zij hun zoutgehalte natuurlijk niet kunnen aanpassen aan het geringe zoutwatergehalte van het water waarin zij leven. Ook neemt een Zoetwatermossel per dag het zesvoudige van zijn lichaamsgewicht aan water op, een door een pantser beschermde rivierkreeft slechts 3,8% van zijn eigen gewicht. Karpers, Kroeskarpers, aal en zalm nemen per dag en per kg lichaamsgewicht 60 tot 106 gram water per dag op. Het verschil tussen zee- en het zoete water wordt duidelijk, als we de kraakbeenvissen eens onder de loep nemen. Zo produceert een Zoetwaterzaagvis (Pritis microdon) 50-100 maal zoveel urine als zijn neef in zee, de Zoutwaterzaagvis. Zee- en zoetwaterdieren passen zich dus op verschillende manier aan het milieu aan, iedere verandering in het milieu leidt tot storingen in het lichaam van het dier. Slechts een paar soorten zijn in staat een of meermalen in hun leven van zee- naar het zoete water te trekken of van het zoete naar het zeewater. De bekendste onder hen zijn de Wolhandkrab, de spiering, de Zeeprik, de aal, de zeeforel, de zalm en het Stekelbaarsje. Deze dieren hebben de mogelijkheid zich langzaam aan te passen aan verschillende zoutconcentraties. Als ze vanuit de zee het zoete water optrekken, stellen de nieren zich in op het vasthouden van zout en een hogere productie van urine. Bij de trek naar zee echter, ontwikkelen de nieren het vermogen het overtollige, met het zeewater opgenomen zout, weg te werken. Tijdens de paartijd verliezen de dieren meestal de mogelijkheid zich aan het andere milieu aan te passen en moeten daarom naar hun eigen ‘tehuis’ terug keren. Zo zoeken de wolhandkrab en de aal weer het zoute water op, terwijl de Zeeforel, de zalm, de spiering, de Zeeprik en het Stekelbaarsje weer naar het zoete water terugkeren. Dieren die in beide gebieden echt thuis zijn en zich zowel in zee als in het zoete water voortplanten, zijn niet bekend.

Danio Rerio Delft

110

Planten online bestellen

Juni 2005 door Sjaak Engel

Men wil allemaal wel eens wat nieuws proberen. Nadat ik wat navraag heb gedaan over het bestellen van aquariumplanten en dergelijke via het Internet. Ben ik overstag gegaan om het eens te proberen. Het is mij niet tegengevallen, de verzending via TPG post was prima verzorgd, en dus voor herhaling vatbaar. Ondanks de tegenstrijdige berichten van sommige mensen. Ik wil jullie dus mijn ervaring vertellen. Omdat bestellen via het Internet, wel erg makkelijk is geworden. Bezoekt u ook eens een website. Op de site kan men de planten zien, ook staan er gegevens met betrekking van temperatuur en waar de plant vandaan komt. U kunt op categorieën zoeken, voorgrond, achtergrond en ook een groot aantal aquariumartikelen zijn voorradig. Als het bedrag voor dinsdag 14.00 uur bij de firma op de rekening is bijgeboekt, gaat men de bestelling verzorgen en donderdag heb je de bestelling binnen. Ik heb een zestal soorten planten besteld, de planten waren netjes, en vochtig verpakt. De planten waren voorzien van een mooi wortelbestand, en werden binnen de afgesproken tijd geleverd. Per e-mail werd ik op de hoogte gehouden wanneer ik de bestelling thuis kon verwachten. De volgende gegevens heb ik van de website Aquaplantsonline overgenomen, waar ik mijn planten hebt besteld. Betalen U kunt bij ons kiezen voor drie betalingsmethodes. Contant betalen: Contant betalen is mogelijk wanneer u uw producten bij ons komt ophalen. Met Credit Card betalen is ook mogelijk en totaal veilig via de secure server van PayPal. Vooruit betalen (Bank/Giro): Bij vooruit betalen maakt u eerst het verschuldigde bedrag over op onze rekening. Onze bankgegevens vindt u hieronder. Tevens krijgt u onze gegevens ook per e-mail. Om een goede prijs te kunnen garanderen houden wij geen voorraad, daarom verzenden wij bestellingen één keer per week (woensdag). Indien uw bestelling en betaling voor dinsdags 14.00 uur bij ons is ontvangen en is bijgeschreven op onze rekening, dan wordt uw bestelling de woensdag daaropvolgend verzonden. Meestal ontvangt u de bestelling dan op de donderdag. Verzenden Binnen Nederland en België rekenen wij geen verzendkosten voor orders boven € 40,-. Voor orders onder € 40,- wordt het geldende TPG Post tarief

Danio Rerio Delft

111

Juni 2005

in rekening gebracht. Naast de geldende TPG Post tarieven berekenen wij geen extra kosten voor verzending. Voor Nederland komen de verzendkosten op € 5,50 uit (0-5KG) Afhalen van de bestelling U kunt uw bestelling ook af komen halen op ons adres in Amstelveen. Nadat u een bestelling geplaatst heeft krijgt u zo spoedig mogelijk te horen wanneer deze gereed is en u deze kunt af komen halen. www.aquaplantsonline.nl/catalog/index.php Aquaplantsonline, Westduinen 7. —————————————————————————————————

Gewonde vissen waarschuwen door Frans van der Helm andere soortgenoten met alarmstofje Voor u gelezen, bron: NRC-Handelsblad Vissen die in scholen zwemmen scheiden een alarmstof af die soortgenoten waarschuwt voor gevaar. Dat concluderen Amerikaanse gedragsonderzoekers uit onderzoek onder in scholen levende vissen (Animal beha-vior 67/1, blz. 59-67, 2004). De onderzoekers zagen dat de vissen duidelijk minder vaak zwommen op plekken waar iets werd vrijgegeven van hun schrikstof, een chemische stof die uit bepaalde cellen in de vissenhuid wordt afgescheiden als de dieren gewond raken. De reactie van de vissen op de alarmstof was vergelijkbaar met de reactie op het tonen van een model van een roofvis. Vissen die even eerder waren blootgesteld aan de schrikstof reageerden veel schrikachtiger op een roofvismodel. Binnen de ethologie werd de alarmstof van vissen decennialang aangehaald als voorbeeld van chemische communicatie. De alarmstof zorgt er voor dat scholenvisjes zich uit de voeten maken en in een compactere school gaan zwemmen. In 1996 rapporteerde Engelsen echter dat hen bij onderzoek aan wilde voorntjes niets was gebleken van het effect van de zogenaamde schrikstof. Er kwamen weliswaar special substanties vrij uit verwonde vissenhuid, maar die zouden alleen in bijzondere omstandigheden in gevangenschap, zoals in en klein aquaria, een effect sorteren. In het wild bleek er niets van, zo meenden de Engelsen. Volgens de Amerikaanse onderzoekers van de Minnesota State University is het spraakmakende Engelse onderzoek goed uitgevoerd, maar bij nader inzien slecht geïnterpreteerd. De Engelse onderzoekers hadden de effecten van de schrikstof kunnen bewijzen als ze alleen hadden gekeken naar de eerste reactie van de dieren en niet naar hun gemiddelde gedrag over een langere periode daarna. Anti-roofdier-reacties zijn hevig, maar kortdurend.

Danio Rerio Delft

112

Juni 2005

Doelmatig bestrijden van Puntslakken

door G. J. G. Laan Voor u gelezen, bron: Aqua-nieuws, A.V. Aqua-Terra Noord, Rotterdam Het werkelijk doelmatig bestrijden van Puntslakken is een zeer moeilijke zaak. Deze tot de klepdekselslakken behorende soort (Melanoides Tuberculata) is bijna niet uit het aquarium te verwijderen. Het zijn levendbarende slakjes, die ongeveer 2,5 cm lang kunnen worden en die tot een ware plaag kunnen uitgroeien. In eerste instantie zie je maar enkele exemplaren door de bak scharrelen, maar dat is juist de grote truc. Zie je er overdag maar enkele, dan moet u nadat u het licht heeft uitgedaan eens de moeite nemen om een uurtje later het licht weer aan te doen. U zult dan tot uw grote schrik kunnen vaststellen dat die enkele stuks zijn toegenomen met enkele honderden, zo niet meer. Wat is namelijk het geval. Overdag kruipen deze slakken namelijk in de bodem en als u goed kijkt, dan zult u bodemgrond als het ware zien bewegen. Dit heeft natuurlijk wel zijn goede kanten, want zij houden uw bodemgrond lekker luchtig en voor de plantenwortels is dat natuurlijk een uitstekende zaak. Veel schade berokkenen ze uw planten ook niet en naar mijn mening blijven ze zelfs volledig van uw planten af. Wel heb ik kunnen vaststellen dat ze goede opruimers zijn van dode aquariumbewoners en ze grazen vooral dode stukken hout, zoals kienhout e.d. af. Ook zijn het prachtige gevormde aquariumbewoners. U zult misschien nu denken wat er dan tegen hun aanwezigheid is aan te merken. Nu, daar komt u snel achter. Zoals ik al eerder schreef, zijn het er in het begin nog maar een paar die zich overdag laten zien, maar al heel spoedig blijkt hun aanwezigheid niet alleen ’s avonds als de lichten uit zijn, maar komen ze ook massaal voor op uw planten en uw kienhout en ook de voorruit zit soms aardig vol. Dan is er een stadium bereikt dat u wel in moet ingrijpen. En dan komen de problemen. Ze er met de hand uitvangen is een onmogelijke opgave. Ja, u zult er misschien een honderdtal kunnen verwijderen, maar het is een hele opgaaf. Ze lokken met allerlei middelen (stukjes rauw vlees, schijfjes tomaat of aardappel, stukjes rauwe vis e.d.) gaat wel, maar dat is toch weinig effectief. Ten eerste zult u het ‘aas’ ’s avond in de bak moeten hangen en nog voor het licht wordt zult u moeten oogsten. En dit is nu juist het probleem. Zodra u de kamer inkomt en het licht aansteekt laten ze het aas los en verdwijnen in de bodem. Ook trillingen veroorzaken een snelle vlucht. Het enige wat u uit het water haalt is het aas. U kunt bij deze slakjes ook niet overgaan tot een chemische bestrijding. Doordat zij hun huisjes kunnen afsluiten, heeft zo’n middel namelijk geen enkel afdoend effect. Van een chemisch middel ben ik overigens geen voorstander, omdat die middelen in alle gevallen een metaaloxide bevatten en dat kan zeer nadelig zijn voor uw planten en andere aquariumbewoners.

Danio Rerio Delft

113

Juni 2005

Vele oxiden zijn giftig en ik zou ze in principe niet toepassen, zeker ook beslist niet als u de juiste pH en DH van het aquariumwater niet weet. De meeste ziektebestrijdingsmiddelen en ook slakkendodende soorten werken bij een lage pH en DH niet volgens de gebruiksaanwijzing en kunnen een ware slachting aanrichten. Probeer zoveel mogelijk een biologische manier te vinden. Maar hoewel Puntslakjes zeer moeilijk zijn te bestrijden, denk ik toch een manier te hebben gevonden. Ik heb zelfs twee methoden ontdekt waarmee deze plaag enigermate bestreden kan worden. Beide methoden gaan uit van het ‘lok-principe’. De eerste methode die aardige resultaten oplevert is de volgende. Ik had kunnen waarnemen dat een voedseltablet (speciaal voor mijn Modderkruipers) zeer aanlokkelijk werkte De vissen kregen soms bijna geen kans om de tabletten te verorberen, want waar ze allemaal vandaan kwamen? De tabletten waren binnen de kortste keren overdekt met slakken. Ze waren bezeten van Tbi-min. Ik ging dus uit van het feit dat ik de slakken juist met dat voer moest lokken. Toch gaf ook dit zijn problemen. Ik kon moeilijk voor het naar bed gaan de tabletten op de bodem deponeren en enkele uren later op slakkenvangst gaan. Het voedsel was door de slakken en de vissen zo snel opgepeuzeld, dat ik geen goed resultaat kon behalen Ik moest der dus voor zorgen dat de vissen niet bij de voedseltabletten konden komen en de slakken wel. Uiteindelijk ben ik na veel problemen tot een oplossing gekomen. In eerste instantie was ik aan het experimenteren geweest met een stukje vitrage. Ik had hiervan een netje gemaakt dat ik kon afsluiten en had hierin een aantal voedseltabletten gedaan. Dit verzwaarde ik met wat grof grind en liet het tussen de planten zakken. Dit had allemaal geen enkel effect. De vissen bleven net zolang aan het netje snuffelen totdat de tabletten waren opgelost en ze er toch bij konden en de slakken hingen er aan de buitenkant aan. Zodra ik het netje aanraakte lieten de slakken zich vallen en verdwenen in de bodem. Toch zette dit mij aan het denken. Waarom zouden de slakken het aas alleen benaderen vanaf de bovenkant? Ik nam dan ook een voerzeefje en plaatste dit ondersteboven op de grondlaag. Daaronder gingen wat voedseltabletten en nu maar afwachten. En inderdaad, de vissen konden er niet meer bij en hoe zat het met de slakken? Ik ging van het standpunt uit dat de slakken op hun reukvermogen zouden afgaan en het aas wel zouden vinden. Dit had nu een tweeledig effect. Binnen de korte keren was het voerzeefje overdekt met Puntslakjes. Maar hoe moest ik ze nu vangen, want ze lieten bij het omhoog tillen van het zeefje direct los. Maar ook daar vond ik wat op. Als zich namelijk een groot aantal slakken op het voerzeefje hadden verzameld, dan nam ik een hevelslang en zoog zo het voerzeefje schoon. Het water ging weer terug in de bak. Het resultaat was enorm. Ik kon in één keer enkele tientallen slakken afzuigen en na een paar keer ging hun aantal enorm snel achteruit. Natuurlijk kunt u ze op deze manier niet helemaal uitroeien, maar een

Danio Rerio Delft

114

Juni 2005

paar keer achter elkaar zo’n massale vangst geeft toch een prima resultaat. Maar het resultaat bleek achteraf nog groter te kunnen zijn. U kunt met deze methode namelijk twee vliegen in een klap slaan. Want wat bleek, niet alleen verzamelden de slakken zich aan de buitenkant van voerzeefje, de grootste slimmeriken ontdekten ook nog een manier om werkelijk bij het aas te komen. Ze kropen in de bodem en kwamen aan de open onderkant van het zeefje weer naar boven. Het vreemde is nu echter dat, als u voorzichtig de slakken van het voerzeefje afzuigt en u tilt nog voorzichtiger het zeefje op, dan zult u tot de ontdekking komen dat de slakken rustig op het voer blijven zitten. Ook deze kunt u er zo vanaf zuigen. Zet het voerzeefje steeds op dezelfde plek, dan kunt u ook zien dat de slakken zich steeds op deze vaste voedselplek zullen verzamelen. Ook een stuk kienhout dat flink bealgd is, is een verzamelplaats van puntslakjes en ook hiervan zijn ze weer heel gemakkelijk te verwijderen d.m.v. afzuigen. Heeft u in het aquarium een te groot aantal slakken en deze zouden opeens allemaal afsterven (door een vergiftiging van bestrijdingsmiddelen) dan loopt u een grote kans dat het evenwicht in het aquarium volledig wordt verstoord en een plaag van blauwe alg de kop opsteekt. U denkt natuurlijk dat dit misschien wel meevalt, maar bedenk dan wel dat er in het aquarium wel eens enkele honderden slakken (en misschien nog wel meer) kunnen zitten en als die opeens doodgaan . . . Een ander methode die op den duur ook wel tot een slakkenvermindering zal komen is de manier van waterontharding. De slakken hebben namelijk kalk nodig voor de opbouw van hun huisje en gaat u nu juist deze kalk geleidelijk uit het water halen, dan is er voor de slakken een ongunstig leefklimaat ontstaan en zal het aantal langzaam afnemen. Ook zijn er verschillende vissen (o.a. Modderkruipers) die wel wat slakken voor hun rekening nemen, maar als het een echte slakkenplaag is, dan schieten deze vissen tekort. ___________________________________________________________

VAN DE BESTUURSTAFEL . . .

door Willem Neeleman

Ledenwerfactie Wanneer u een nieuw lid aanbrengt, bespaart u zich 20% op de contributie van het volgend verenigingsjaar. Als u dus 5 nieuwe leden aanbrengt, bent u het komend verenigingsjaar CONTRIBUTIEVRIJ ! ! ! Met andere woorden: u hoeft dat jaar geen contributie te betalen! Zorg u er wel zelf voor dat uw naam wordt doorgegeven aan onze penningmeester, wanneer u een nieuw lid aanbrengt. Veel succes en ‘goede vangst !’

Danio Rerio Delft

115

Juni 2005

Kleur van Daphnia’s - Watervlooien

Henny van Hout Voor u gelezen, bron: Aquariumvereniging LATV De Natuurvriend Velen zijn verrukt, als bij het vangen van Watervlooien een stekkie te vinden is van de bloedrode Daphnia's. Maar waarom deze Watervlooien nu rood zijn en de anderen niet, daar hebben ze in de verste verte geen benul van. Onderstaand stuk zal bij heel wat aquarianen dan ook wel verwondering en verbazing wekken. Het zal U wel eens zijn opgevallen, dat de watervlooien, afkomstig van diverse vindplaatsen, vaak heel verschillend van kleur zijn. Meestal is dit het gevolg van het soort voedsel dat voor hen beschikbaar is. Het verschil tussen bloedrode en vrijwel kleurloze Daphnia's heeft echter een andere oorzaak. De uitdrukking ’bloedrood’ is hier overigens wel op zijn plaats. De rode kleur wordt namelijk veroorzaakt door hemoglobine, de stof die ons bloed kleurt. Aangezien watervlooien vrijwel doorzichtig zijn, hebben exemplaren met veel hemoglobine een sterke rode kleur. Nu moet natuurlijk nog wel de vraag worden beantwoord, waarom dezelfde Watervlooien de ene keer wel veel hemoglobine hebben en de andere keer veel minder. De taak van de rode bloedkleurstof is zuursof door het lichaam te transporteren. Wanneer watervlooien nu in een zuurstof arme omgeving moeten leven, gaan ze zich aan deze ongunstige omstandigheid aanpassen door meer hemoglobine te vormen. Dat betekent, dat de weinige beschikbare zuurstof beter kan worden benut. Ze kunnen er weer tegen. U zult dus altijd rode watervlooien aantreffen in zuurstofarm water; meestal is dit op plaatsen, waar zeer veel watervlooien voorkomen en op warme dagen. Omgekeerd kan uit de kleur van Daphnia's de gesteldheid van het water afgelezen worden, op plaatsen waar bleke watervlooien worden gevonden, is het water zuurstofrijk. Watervlooien zijn overigens de enige dieren niet, die het vermogen hebben naar behoefte het hemoglobinegehalte te veranderen. Vooral veel kleinere waterdieren (bijvoorbeeld Artemia), vissen, ratten en mensen (bergbewoners), kunnen tot zekere hoogte hun gehalte regelen. De noodzaak om zich aan sterk wisselend zuurstofgehalte aan te passen is voor het waterleven veel groter dan voor dieren, die op het land leven. De lucht bevat praktisch overal dezelfde hoeveelheid zuurstof. Het zuurstofgehalte van water wisselt veel sterker. Dus op naar de poelen waar nog veel Watervlooien te vinden zijn. Er zijn er zeker ook bij U in de buurt. In het mooie Deurne waar ik woon, zijn veel watervlooien te vinden in de omgeving van de ruïne. Daar krioelt het letterlijk van de Daphnia's. Let wel op! Er zit tijdens het vangen allerlei ander ongedierte bij de watervlooien, zoals bijv. de welbekende Hydra's. Over dit dier heb ik al eens een verhaal geschreven in ons clubblad. Schep de Daphnia's dan ook in een bij voorkeur witte emmer. Laat dit alles minimaal een paar uur bezinken. U zal dan zien, dat al het andere ongedierte zich aan de emmer

Danio Rerio Delft

116

Juni 2005

Wij keuren volgens de ARBO-wet Keuringen voor elektrische handgereedschappen en machines volgens de norm EN 50110 / NEN 3140 Keuringen voor ladders en steigers volgens de norm EN 131 / NEN 2484 / NEN 2718 Tevens verhuur van steigers en hoogwerkers en Verkoop van alle merken ladders en steigers

Weesmeesterstraat 20 2645 MC Delfgauw Tel: 06-24559677 Fax: 0152563362

Danio Rerio Delft

117

Juni 2005

vasthecht. Schep dan heeeeel voorzichtig de Daphnia's uit de emmer met een klein schepnetje. Geef niet te veel Watervlooien ineens aan Uw vissen. Zij zullen namelijk snel sterven in het warme, zuurstofarme water dat zich in onze aquariums bevind. Daardoor krijg je dan weer rottingsverschijnselen. En ik heb het al vaker verteld, het eindresultaat is dan blauwe alg. Dat is dan toch ook werkelijk het allerlaatste wat we in onze aquaria willen, of niet soms. Veel succes bij het scheppen! —————————————————————————————————

Levend voer in zomer en winter

door W. A. Tomey

Voor u gelezen, bron: ‘Het Aquarium’, maart 1989 Omdat er in ons land 48 soorten voorkomen, is het dus geen unicum als er eens een paar in uw emmer met pas gevangen levend voer voorkomen. In ons aquarium leven ze dus van levende kleine diertjes maar ook van dode grotere dieren. Al op grote afstand worden ze de aanwezigheid van voedsel gewaar. Ze bewegen zich dan in de richting van het voedsel, kruipen er bovenop en drukken het tegen hun onderkant aan, want ze hebben de mond niet in de kop maar middenop aan de buikzijde. Vooral in tropische aquaria kunnen de woekeringen van Planaria soms buitengewoon groot zijn, zodat de bodem als het ware leeft. Als dan ’s avonds het licht uit is, kruipen ze tegen de ruiten omhoog. Met geduld kan men ze dan met een hevelslangetje afzuigen. Een andere oplossing is om te stoppen met voeren van levend voer, waardoor ook de Planaria moet vasten. De vissen krijgen dan honger en sommige vissen schijnen ze dan wel te gaan eten. Zelf heb ik ervaren dat jonge Trichogaster trichopteris (Blauwe Spatten) ze wel aten en ook de Carassius auratus (Goudvis) kan er mee overweg. In een vijver met Goudvissen zult u ze dus zelden aantreffen. De beste bestrijdingmethode is ze te vangen met aas. Laat een stukje runderhart, of nog beter een stukje lever aan een nylondraadje in het aquarium zakken tot net op de bodem. De Planaria komen spoedig op deze lekkernij af, en als er een aantal op zitten, haalt men het aas voorzichtig omhoog en spoelt het af onder heet water. Dit moet men natuurlijk een aantal keren ’s avonds of ’s nachts herhalen tot er geen platwormen meer op het aas komen. Hoe men het ook doet, als ze maar verdelgd worden, want het is maar een vies gezicht zo’n wriemelende, grijze, levende bodem. Beter is het om te voorkomen dat u met uw voedseldieren ook planaria in uw aquarium brengt. Als u zich houdt aan de regel om het gevangen voedsel enige tijd in een witte emmer te laten staan en dan over te gieten (voorzichtig!) in een ander emmer dan zullen de meeste planaria (maar ook b.v. Hydra’s) zich op de wanden van de emmer vastgezet hebben. Spoel die emmer goed schoon en schep het voer uit de tweede emmer voorzichtig uit het midden. De kans op voeren van schadelijke dieren is dan uiterst klein.

Danio Rerio Delft

118

Voortplanting in de dierenwereld:

Juni 2005 door Peter Bus

de Watervlo (Daphnia) Voor u gelezen, bron; Aquariumvereniging LATV De Natuurvriend Voor iedereen bekend als het heerlijke hapje waarmee we de vissen in ons aquarium een groot plezier doen, maar waarmee de vissen in de vrije natuur ook aardig goed weg weten. Zo‘n Watervlo leeft doorgaans niet langer dan ongeveer één maand, als ze tenminste niet eerder door een vis wordt verschalkt. Als de Watervlo ongeveer een dag of elf is, ontwikkelen zich de eerste eitjes. Om de vier tot zes dagen zet de Watervlo nieuwe eitjes af. Uit al de eieren ontwikkelen zich nieuwe Watervlooien, allemaal wijfjes, die dan na elf dagen eveneens beginnen met het produceren van eieren voor een nageslacht. Dit wordt een ongeslachtelijke of maaggeslachtelijke voortplanting genoemd. Hier vindt dus geen bevruchting plaats. Dat is ook niet mogelijk, want al die Watervlooien gaan als maar door met het produceren van alleen maar wijfjes. Pas als de levensomstandigheden moeilijker worden (bijvoorbeeld naderende winter, droogte, voedseltekorten enzovoorts), worden ineens ook mannelijke individuen voortgebracht. Bij de Watervlo zijn de mannetjes veel kleiner dan de wijfjes (nauwelijks de helft van een wijfje). Ze hebben kleine haakjes aan de poten, waarmee ze zich aan een wijfje vastklemmen om de copulatie (paring) te verrichten. Als die mannetjes ten tonele verschijnen, voltrekt zich een opmerkelijke verandering in de eitjesproductie. Ze zetten niet langer vele kleine eitjes af, maar produceren slechts enkele grote eieren. Na de bevruchting blijven de eitjes nog enige tijd in het lichaam van de moeder, waarbij rond het eitje nog een extra beschermlaag wordt aangebracht. Deze eieren kunnen het, nadat ze zijn afgezet, maanden uithouden onder tamelijk barre omstandigheden. Pas als het klimaat weer wat aangenamer wordt (de kou neemt af of de droogte is voorbij) zullen deze eieren zich gaan ontwikkelen als nieuwe Watervlooien, natuurlijk allemaal weer wijfjes, die zonder bevruchting weer gevolgd worden door een nieuwe cyclus wijfjes. ___________________________________________________________

Kopij gevraagd voor uw eigen maandblad Om artikeltjes te schrijven voor het maandblad hoef je geen computer, geen printer of een heleboel boeken te hebben. Alleen een potlood of ballpoint en een stuk papier (en wie heeft dat niet?) Schrijf uw persoonlijke ervaringen en belevenissen op over onze levendige hobby, want juist van uw ervaring (dit kunnen succesvolle, maar ook minder leuke ervaringen zijn) kunnen we allemaal iets opsteken. DOEN!

Danio Rerio Delft

119

Rotala macrandra

Juni 2005 door Peter Bus

Voor u gelezen, bron: A.V. Pronkjuweel, Groningen In het Nederlands wordt deze plant wel Rose macrandra genoemd. De plant wordt aangetroffen in de omgeving van Bhopal en Jabalpore en ook wel in de rivieren Nasmada en Son. Hij heeft zijn intrede in onze bakken gedaan in de jaren 1969-1970. We hebben hier dus te maken met een vrij recente import. Rotala macrandra kan wel een lengte van 55 cm bereiken. Meestal is hij wat rose van kleur. Dit hangt natuurlijk ook af van de belichting. De kleuren 29 en 33 van Philips zijn zeer geschikt voor deze plant. De zachtrose blaadjes zitten kruiselings of paarsgewijs en zijn ongeveer 21/2 cm breed aan de stengel. De bodemsamenstelling is van geen belang. De plant doet het ook goed op een kleibodem, maar ook op vuil zand. De temperatuur mag niet te laag zijn. Een temperatuur van 25 tot 28 graden Celsius is meest ideaal. Ook moet het water glashelder zijn, anders bealgd de Rotala macrandra snel. Ook moet de Rotala macrandra van tot top tot voet belicht worden, anders zullen onherroepelijk de onderste blaadjes afvallen. De plant groeit door tot aan de oppervlakte doch komt er niet bovenuit. De blaadjes worden dan wel fijner, dit komt de schoonheid alleen maar ten goede. Het vermeerderen van deze plant is eenvoudig, elke jonge stek van de stengel kan men verwijderen en opnieuw aanplanten. Als we de Rotala macrandra planten voor of tussen lichtgroene planten, zien we een schouwspel om van te watertanden.

INHOUD Uitnodiging 1: Speakerscorner Eekhof/De Kok Jaarprogramma DRD 2005 Voor u gelezen: Aquarium op zonne-energie Terugblik verenigingsavond d.d.17 mei door W. Wilhelm Voor u gelezen: Drinken vissen eigenlijk? door G. Otte Planten online bestellen door Jacq Engel Voor u gelezen: Gewonde vissen waarschuwen door Frans v.d. Helm Voor u gelezen: Doelmatig bestrijden van Puntslakken door G. Laan Van de bestuurstafel door W. Neeleman Voor u gelezen: Kleur van Daphnia’s - Watervlooien Henny van Hout Voor u gelezen: Levend voer in zomer en winter door W. A. Tomey Voor u gelezen: Voortplanting in de dierenwereld door Peter Bus Kopij gevraagd voor uw eigen maandblad Voor u gelezen: Rotala macrandra door Peter Bus - Inhoud Bestuur, redactie en commissies

101 102 102 103 105 110 111 112 114 115 116 117 117 119 120

Danio Rerio Delft

120

Juni 2005

BESTUUR: Voorzitter

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] / [email protected]

2e voorzitter en Ledenadministratie

A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950 - 06-51603231, [email protected] / [email protected]

Secretariaat, J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, correspondentie & info tel. 015-3696174, [email protected] / [email protected] Penningmeester

J.J.G. (John) Zandbergen, Sophiastraat 51, 2641 HM Pijnacker tel. 015-3699444, [email protected] / [email protected]

Algemeen secundus

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] C.J. (John) v/d Berg, Duinmeierij 86, 2264 LD [email protected] Leidschendam tel. 070-3862652,

REDACTIE: Adres

A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

Leden

mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] mw. M. Albers, [email protected] A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD

COMMISSIES: Keuringen en KIEK Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Bibliotheek

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Adviesgroep leden

H. J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362

[email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

[email protected] [email protected] [email protected]

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359,

[email protected]

Adviesgroep zeewater

J. Kroon, tel. 015-3808792,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C.J.A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers

DANIO RERIO DELFT September 2005 - nr. 7 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 ___________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. ___________________________________________________________ Uitnodiging 1: Praatavond, dinsdag 6 september 2005

Veiling De eerste avond na de zomervakantie is traditie getrouw een gezellige veilingavond. Misschien zijn de planten tijdens de vakantie wel iets te ver door gegroeid. Of zijn de groepen te groot geworden, op deze avond kan u al u aquarium benodigdheden laten veilen. Misschien is er wel iets van u gading bij. Kom eens kijken of er iets bij zit, er staan al een aantal aquarium benodigdheden in een advertentie op pagina 139 Uitnodiging 2: Verenigingsavond, dinsdag 20 september 2005

Advieskeuring Voor deze avond zoeken we nog een aantal leden die vragen of een advies over hun aquarium willen hebben. Gaat alles wel zoals u het wil, of misschien zijn er nog vragen met betrekking tot de komende Verenigings keuring. Durf u het aan? om het aquarium te laten keuren door niemand minder dan WimTomey De vragen en de adviezen worden op deze avond met u door genomen. Ook zullen er dan weer dia’s worden getoond. Geef u zo snel mogelijk op. Uitnodiging 3: Praatavond, dinsdag 2 oktober 2005 Alles wat de hobby aangaat en nog veel, veel en veel meer.

Danio Rerio Delft

122

September 2005

JAARPROGRAMMA 2005 6 september 20 september 4 oktober 18 oktober 29 oktober 1 november 5/6 november 15 november 6 december 20 december

Praatavond: Tweede Veiling. Verenigingsavond: Advieskeuring. Praatavond. Verenigingsavond: W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’. Landelijke Vivariumdag. Praatavond. Verenigingskeuring. Verenigingsavond. Praatavond. Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring.

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten. ___________________________________________________________

Zelf levend voer voor je vijver of aquarium vangen

N.N.

Het natuurlijke voedsel van onze vissen, met uitzondering van de planteneters, is levend voedsel. U kunt dit bij een goede aquariumspeciaalzaak kopen. Afhankelijk van het seizoen bestaat het assortiment uit Tubifex, Zwarte, Witte of Rode Muggenlarven, Cyclops en Waterluis. U kunt deze voedselsoorten ook zelf vangen. Het gemakkelijkst te vangen en ook het meest voorkomend is de Daphnia, in de volksmond bekend als Waterluis of Watervlo. Deze naam heeft hij gekregen omdat zijn manier van voortbewegen in het water doet denken aan die van de vlo. Verder heeft hij niets met vlooien te maken. Het zijn kreeftachtigen, om precies te zijn kieuwbladachtigen. Het diertje is zo’n 3 mm groot. Om hem goed te bekijken kun je het beste van een loep gebruik maken. Je ziet dan dat het diertje maar een oog heeft dat uit kristalvormige kegels is opgebouwd en voortdurend beweegt. Hij heeft 5 paar, snel bewegende pootjes en is doorzichtig. Met een vergrootglas kun je alle inwendige organen zien en de werking daarvan volgen, bijvoorbeeld de spijsvertering. De meeste Daphnia’s komen voor in water dat veel dierlijke ontlasting bevat, bijvoorbeeld sloten in de buurt van varkensfokkerijen, vijvers met veel eenden, maar ook water in de buurt van begraafplaatsen. Bij het scheppen moet je er wel rekening mee houden dat er ook allerlei ongedierte zoals Hydra’s, Planaria’s en Karperluizen mee kunnen komen. Daarom is het raadzaam om alles eerst in een grote emmer te doen en de Daphnia’s pas na een paar uur met een slang uit het midden van de emmer af te hevelen en aan uw vissen te voeren.

Danio Rerio Delft

123

Terugblik verenigingsavond d.d. 21 juni

September 2005 door Lotty Sonnenberg

Speakerscorner: W. Eekhof en R. de Kok Wim Eekhof liet ons beelden zien van de aanleg van zijn vijver. Hij heeft een volkstuin in het Recreatiepark Berkenhoeve in Kamerik bij Woerden. Het park dat wordt omringd door geriefbosjes bestaat nu 30 jaar. Er zijn onopvallende huisjes op geplaatst waardoor het geheel een natuurlijke uitstraling heeft. De tuin van Wim Eekhof is eigenlijk een eilandje, omringd door water en bereikbaar via een bruggetje. Het middenstuk van deze tuin was aanvankelijk een grasveld en hiervan heeft nu een groot gedeelte plaats moeten maken voor een fraaie vijver. Hoewel de zoon van Wim een hoveniersbedrijf heeft met als specialiteit vijveraanleg, heeft Wim toch al het zware werk zelf verricht, uiteraard wel gebruik makend van de adviezen van zijn zoon. Zo moesten er zo’n 175 kruiwagens natte veen-grond verplaatst worden naar een nabijgelegen weiland. Het was een hele klus omdat tijdens het werken de kuil volliep met grondwater. Er werd met verschillende diepteniveaus gewerkt en ook de bodem was aan een kant (daar waar de pomp moest komen) dieper gemaakt. De grootste diepte is 1 meter met nog een iets dieper deel voor de pomp. Na het graafwerk moest de bekleding erin. Er werd gekozen voor dik vijverrubber. Het voordeligste bleek het om dit niet als één geheel maar met gelaste stroken van 2 meter breed aan te schaffen. Voor het lassen met 30 jaar garantie zorgde de firma Hornbach, waardoor er uiteindelijk een lap van 10 x 11 m ontstond met een gewicht van 232 kg. Op een speciale manier op-gevouwen werd de folie in een kruiwagen naar de kuil gebracht, wat wel wat inspanning vergde. Na het leegpompen van de kuil met een klokpomp kon de folie erin. Na het uitvouwen in de kuil werd de folie eerst verzwaard met grote maaskeien om omhoogkomen door het grondwater te voorkomen. Ook een moerasgedeelte werd met deze keien gevuld. Hierna kon de vijver met water worden gevuld. Hiervoor werd deels water uit de omringende plas gehaald en deels leidingwater gebruikt. De bodem werd bedekt met lichtgekleurde grove betonkiezels en de randen werden afgewerkt met flagstones in verschillende tinten. Ook werd een gedeelte met turven bedekt. Als decoratie werden ook een paar afgezaagde boomstammen gebruikt. De totale waterinhoud is 11 m3. 2 ½ maand later mochten de Koi’s erin. Het waren vissen die uit een vorige vijver kwamen en al 4 jaar oud waren. De vissen hadden het prima naar hun zin, want later in het seizoen konden er tientallen jongen uitgeschept worden. Het water in de vijver wordt gefilterd via een compact drukfilter dat buiten de vijver is geplaatst. Via een kruik en een overloopje spettert het water weer terug in de vijver. Langs de buitenkant van de flagstones werd nog een strook aarde aangelegd, omrand met Bankirai hout om het gras af te grenzen. Hierin konden diverse oeverplanten geplaatst worden. ’s Winters wordt er een net

Danio Rerio Delft

124

September 2005

over de vijver gespannen, om te voorkomen dat reigers de jonge Koi’s pakken. Het is een heel mooie maar nog jonge vijver geworden. In de toekomst zal hij vast uitgroeien tot een zeer fraai geheel. Begin juli is de vijver gekeurd. We wensen Wim veel succes met zijn vijver. Na de pauze vertelde Rob de Kok ons over zijn aquarium en de voedingsstoffen die hij gebruikt om zijn planten weelderig te laten groeien. Het aquarium is met de maten 100 x 40 x 40 cm beslist niet groot te noemen. Maar het ziet er gezond uit. De bak is opgestart in 2002. Voor de bodem gebruikt Rob fijn grint aangevuld met Formalite en Veldalite van Velda. Formalite is een aarde aangevuld met mineralen en Veldalite bestaat uit leemkorrels. Deze 2 producten vermengt Rob in een ver-houding van 1:3 met elkaar en vriest ze dan in lage koelkastdoosjes vermengd met wat water in. Na bevriezing worden de aldus verkregen bevroren voedingsbodemplakjes in stukken gebroken en waar nodig bij de planten in de bodem gedrukt. Dit is de basis. Hiernaast worden nog diverse andere producten aan het water toegevoegd. Dennerle Biotrop stabilisator zorgt bij toevoeging voor een goede afbraak van schadelijke stoffen in het water. Het zijn groene korreltjes met daarnaast roodzwarte ijzercapsules. De werkzaamheid is 5-6 maanden. Procell wordt gebruikt om vers water voor gebruik voor te bereiden. Aangezien Rob gedeeltelijk met osmosewater ververst, gebruikt hij voor het leidingwater de voorgeschreven dosering Procell en voor het osmosewater de helft. Verder gebruikt hij Dennerle V30 voor een krachtige plantengroei. E15 is een ijzerbemesting, deze wordt dagelijks toegevoegd. Als je ijzer in het aquarium gaat meten moet je weten dat de grootste concentratie altijd op de bodem aanwezig zal zijn. Hier dus je meetwater vandaan halen. S7 bevat sporenelementen en mineralen, hiervan wordt wekelijks 1 ml toegevoegd. Planzengold 7 wordt toegevoegd voor een sterkere groei en hierin zit ook ijzer. Volgens de verpakking zijn al deze producten 1 jaar houdbaar, maar informeren bij Dennerle leverde op dat ze zeker 3 jaar goed blijven. Gelukkig is het aquarium van Rob niet zo groot, want anders gaan al deze toevoegingen toch wel in de papieren lopen. Rob is er echter heel tevreden over en zijn planten zien er dan ook fris uit. Er is alleen sprake van wat penseelalg op de achterwand. Rob maakt verder ook gebruik van CO2 toevoeging. Op de Back to Nature achterwand prijkt een fraaie groep Javavaren. Verder zagen we mooie Heteranthera zosterifolia, op de voorgrond flink wat Sagittaria subulata, en Hemianthus micranthemoides. De Amazonezwaardplant kan nog wel wat groter worden, maar hier moet toch wel regelmatig wat blad worden verwijderd i.v.m. aangroeiende penseelalg.

Danio Rerio Delft

125

September 2005

We zagen diverse fraaie vissoorten voorbijkomen, waarvan nu ook weer verschillende soorten vervangen zijn. Het middelpunt vormt nu een mooie school van ongeveer 50 stuks Rasbora maculata, een heel klein maar fraai visje dat erg leuk is. Het was een interessant verhaal en we wensen Rob nog veel succes met zijn aquarium. —————————————————————————————————

Aquarium

Aquaria Terraria Vijvers Tropisch oerwoud 1001 papegaaien en andere’ vogels

Vogelwandelpark Japanse tuin met grote collectie kraanvogels Loslopend “wild”

15 t/m 30 oktober 2005 Waar? Stichting Nederlandse Opvang Papegaaien Wintelresedijk 51- 5507 PP Veldhoven (Oerle) Zie ook www.nbat.nl en/of www.papegaai.org

Danio Rerio Delft

126

September 2005

Koekoeksjongen

door G. J. G. Laanen Voor u gelezen, bron: Aqua Nieuws, A.V. Aqua-Terra Noord Heeft u wel eens als ‘draagvader’ gefungeerd en heeft u wel eens een ‘Koekoeksjong’ grootgebracht? Één zou naar alle waarschijnlijkheid nog wel lukken, maar wat denkt u van zo’n 100 stuks? Mij is het in ieder geval best bevallen en om u niet langer in het ongewisse te laten, zal ik maar eens een tipje van de sluier oplichten. Een aantal jaren geleden was ik op bezoek bij een van onze leden i.v.m. de ‘bakkenschouw’. Tijdens dit bezoek vertelde hij dat hij in zijn kweekruimte een legseltje Corydoras rabouti had zitten en nieuwsgierig als aquariumliefhebber, zaten we al snel rondom de kweekbak. Het was bijzonder leuk om te zien hoe de nog zeer kleine visjes op het toegediende voedsel afkwamen en dat deze ervan aten was duidelijk te zien aan de bolle buikjes. Nu was ik in het verleden nooit zo’n liefhebber geweest van de Corydorasachtigen. U weet het wel! Ze zouden de bodem omwoelen, daardoor de bak troebel maken en het plantenbestand om zeep helpen, één berg van vooroordelen en misvattingen en onkunde mijnerzijds. Toen ik echter naar de jonge Corydorasjes stond te kijken, was ik op slag ‘ingepakt’ en ‘verkocht’. Het was liefde op het eerste gezicht. Ik was dan ook zo brutaal om direct te informeren of ze al een bestemming hadden en zo niet, of ik er dan een aantal van zou kunnen krijgen. Mijn vraag was echter geen enkel probleem en hij gaf mij de verzekering dat, als ze groot genoeg waren, hij er voor mij een aantal zou vasthouden. Toen ik dan ook een aantal weken later een telefoontje kreeg dat ik een achttal ‘rabouti’s' kon komen halen, was ik aangenaam verrast. Zo gezegd, zo gedaan! Toen ik in de kweekruimte aankwam vertelde dit lid mij, dat hij al weer een groot aantal jonge Corydorassen apart had zitten en het eerstvolgende legsel maar in de gezelschapsbak zou laten als voedsel voor de andere vissen. Maar op dat moment echter sloegen bij mij de ‘Corydoras-stoppen’ volledig door. Was ik voor de acht nieuwe aquariumbewoners al volledig door de knieën gegaan, nu sloeg de ‘Corydoras-gekte’ toe en ik vroeg hem om het eerstvolgende legsel uit het gezelschapsaquarium te halen en aan mij te geven. Ik wilde het ook wel eens proberen om ze groot te brengen. De belofte werd gedaan en na een gezellig avondje praten over de hobby en bijkomende liefhebberijen, ging ik met de buit huiswaarts. Na een zorgvuldig toegepaste overwenning, gingen de 8 ‘stofzuigertjes’ mijn bak in en verdwenen tussen de planten. De eerste dag lieten ze zich niet zien, maar de dag daarop waren ze alle 8 langs de voorruit aan het schoffelen.

Danio Rerio Delft

127

September 2005

Er deden zich geen problemen voor en de visjes groeiden voorspoedig. Waren ze eerst zo’n 1,5 cm groot, op dit moment was de kleinste al ca. 2 cm en de grootste plm. 3 cm. Maar bij deze acht stuks zou het echter niet blijven. Enige tijd later kwam het lang verwachte telefoontje. Het bewuste lid was er in geslaagd om een aantal eieren uit de bak te halen (ca. 100 stuks) en of ik ze maar kon komen halen. Ik als een speer naar hem toe. Ze stonden al op me te wachten. Keurig netjes in een klein plastic bakje (op temperatuur gehouden in de grote bak) en met een jerrycan water uit de grote bak (voor het verversen). Met een berg goede raad en advies ging ik later op de middag op huis aan, niet wetende dat de eerstvolgende periode er een zou zijn van grote drukte rondom het grootbrengen van de jonge visjes. Zoals ik in het vorige stukje al heb verteld, ging ik met een berg goede raad naar huis en ik was dan ook zeer nieuwsgierig of het overbrengen van de eieren geen erge schade had veroorzaakt. Thuisgekomen ging dan ook het kleine bakje direct in mijn grote aquarium en brak een spannende tijd aan. Zouden de eitjes niet beschimmelen en als ze goed overgekomen waren, wanneer kwamen dan de eerste jongen uit het ei. Het was voor mij allemaal nog één groot raadsel. Bij het grootbrengen van het eerste legsel had deze heer nogal wat verliezen gehad. Aanvankelijk ging alles voorspoedig, maar toen de visjes wat groter werden, kwamen de problemen en vielen de eerste slachtoffers. Dit was echter een vreemde zaak. Ze zwommen rustig op de bodem rond, schoten naar het wateroppervlak, zonken dan al draaiend terug naar de bodem en waren dood. Hij wist niet wat de oorzaak zou kunnen zijn. Hij stond voor een raadsel. Wat zou de reden kunnen zijn? Was de watersamenstelling niet in orde? Was het een voedselprobleem, weer het water teveel, of juist te weinig ververst? Hij wist geen oplossing. Hij had dus problemen gehad bij het grootbrengen van de jongen en stonden mij nu ook deze moeilijkheden te wachten? Ik hoopte van niet, maar ja, wie was ik? Ik had nog nooit Corydorassen gekweekt of opgefokt en moest dus maar zien of het mij lukte. Al te pessimistisch wilde ik echter niet zijn. Met spanning wachtte ik de dag af dat de eerste visjes zich uit het eikapsel zouden losmaken. Op woensdag was ik de eitjes gaan halen, dus zaterdag waren de eerste jongen te verwachten. En ja hoor, zaterdagavond zag ik de eerste over de bodem schieten. Ook ’s zondags lieten ze niet in de steek en kwam de rest uit. Een stuk of zes eitjes waren wit geworden en gebarsten. Inmiddels had ik een kweek opgezet van pekelkreeftjes want na twee dagen waren de dooierzakjes van de eerste jonge leeg en moest ik ze van voedsel gaan voorzien. Ik heb nooit geweten wat een werk dat was. In de tussentijd waren de Artemia-eitjes ook uitgekomen en de naupliën die ik uitzeefde waren precies goed van formaat voor de jonge Cory-dorassen. Niet alleen dat ik de jonge dieren driemaal per dag van voedsel moest voorzien,

Danio Rerio Delft

128

September 2005

(dat kon ik gelukkig goed met mijn werk combineren), maar moest ik elke dag heel voorzichtig de afgestorven voedseldiertjes van de bodem afzuigen en het water verversen. Dit verversen deed ik in eerste instantie met het water dat ik van die mijnheer had meegekregen, maar als snel was dit opgebruikt en ik ging over op water uit mijn grote aquarium. Zodoende was altijd het water op de juiste temperatuur en konden de visjes vast wennen aan de kwaliteit van mijn aquariumwater. Ook dit ververste ik regelmatig. Het bleek een drukke tijd, maar wat had ik er een plezier van. Ook begon ik na een dag of veertien het voedsel wat te variëren. Voerde ik in eerste instantie alleen Artmianaupliën, nu ging ik het voedselpakket aanvullen met voedseltabletjes, uitgezeefde Cyclops, fijngehakt roodvlees, fijngewreven mosselvlees en uitgezeefde Artemia’s en fijngewreven droogvoer. Dit alles had tot gevolg dat ik het water nog meer moest verversen. De visjes waren flink aan het groeien en al snel was hun eerste onderkomen te klein geworden. Ik had ergens nog een iets groter plastic bakje staan, maar als dat nu ook nog in mijn grote bak zou moeten drijven vond ik niet zo’n goede oplossing. Maar een andere keus had ik niet. De man van wie ik de eitjes had betrokken had mij echter gewaarschuwd dat het overzetten van de visjes het grootste risico inhield en op zijn aanraden ging ik heel voorzichtig te werk. Ik liet de jonge diertjes heel voorzichtig via het kleine bakje overzwemmen in het grotere en was er vast van overtuigd dat ik het erg voorzichtig had gedaan. Toch vielen er slachtoffertjes. In eerste instantie een stuk of vijf, maar later volgden er meer. De visjes groeiden echter zeer onregelmatig op. Er waren er bij die zo’n 1,5 cm groot waren, maar ook waren er achterblijvers van nog geen halve cm. De dieren ‘stonden’ als het ware in het voedsel en elke dag werd het water ververst. Om het voedsel over het hele bakje te verdelen stond er een klein luchtpompje op en alle diertjes kregen op deze manier voldoende voedsel. Het onregelmatig opgroeien bleef echter een probleem. Ook het tijdelijke onderkomen werd echter alras te klein en er moest worden gezocht naar een grotere behuizing. Toen ik dat had gevonden zat ik met het probleem waar ik dit aquarium moest zetten. Geen nood. Ik had en heb een begrijpende echtgenote en de boekenwand boven het aquarium in de huiskamer werd leeggehaald en boven mijn huiskameraquarium kwam dus dit tweede ‘bakje’. Wel moest ik mijn vrouw de verzekering geven dat het maar ‘tijdelijk’ zou zijn. Maar ja, wat is tijdelijk? Maar het stond er en wanneer het weg zou gaan, wist ik toen nog niet. Ik hoefde me echter totaal geen zorgen te maken. Ook mijn vrouw was al direct bezweken voor de charme van de pantsermeervalletjes. Vooral toen de ‘snorretjes’ goed zichtbaar werden was ze niet meer bij het bakje weg te slaan. Maar al met al, het bleef een drukke tijd. Het voeren, verversen en weer voeren enz., enz. De problemen van het naar de oppervlakte bleven er een aantal dieren zeer sterk in de groei achter

Danio Rerio Delft

129

September 2005

en daarin zag ik maar nauwelijks verbetering. Het waren er niet veel, maar toch. Ook kon ik verschil tussen de dieren gaan zien. Er waren er bij die een ronde, wat bolle vorm hadden en licht van kleur waren, anderen waren slanker en veel donkerder van kleur. Er waren grote visjes bij met zachtroze vinnetjes en er waren exemplaren die rode borstvinnetjes hadden. Waren dit kruisingen vanuit het verleden of waren dit spontane mutaties? Je kon ook denken dat dit de eerste uiterlijke aanduidingen waren van de verschillende geslachten. Ik durfde het echter niet met zekerheid te stellen. Inmiddels had ik nog zo’n 80 visjes over en de eerste 25 waren al weer verhuisd naar een speciaalaquarium. Dit speciaalaquarium had een zeer fijne en zachte bodembedekking en van platliggende leistenen had ik wat holen gemaakt. Het geheel werd gecompleteerd door een paar stukken kienhout en door middel van drijfgroen werd voor wat schaduw gezorgd. Wat naar mijn idee een noodzaak was, was het regelmatig verversen van het water. Het waren visjes die graag vers water tot hun beschikking hadden en wilde je ze het helemaal naar de zin maken, dan moest er voor een forse doorstroming worden gezorgd d.m.v. een motorfiltertje. Het in de bak terugstromende water was een waar genot voor de visjes. Ze waren de hele dag bezig om tegen die stroom in te zwemmen. Je moest er wel voor zorgen dat de diertjes regelmatig werden gevoerd met wormachtig voedsel. Bijzonder geschikt hiervoor waren de verschillende soorten muggenlarven en natuurlijk tubifex. Dit laatste echter met mate! Ook voedseltabletjes waren een uitstekend voedsel en juist door deze voedseltabletjes kwamen alle jongen aan hun trekken. Ook de suggestie waarbij enig verband werd gezien met het sterven van de eerste jongen en een te felle verlichting boven het kleine bakje, kon ik wel onderschrijven. Ik dacht ook dat de lucht boven in de lichtkamp, vlak boven de waterspiegel te warm werd en dus weinig zuurstof bevatte en dat ook de temperatuur in het kleine bakje te hoog opliep. Toen de visjes later overgingen naar een grotere zwemruimte was dit probleem niet meer aan de orde. In mijn grote aquarium zwemmen nog steeds deze eerste 8 exemplaren die ik eerst had gekregen en nog steeds waren het koddige en mooie visjes. Wel hadden deze nu al een afmeting gekregen van zo’n 5 à 6 cm. Ze schoffelden de hele dag door de bak op zoek naar wat eetbaars en ik hoefde maar één voedseltabletje in de bak te laten zakken en de hele school zwom bij elkaar. Als u ooit mocht beslissen om een aantal Corydorassen aan te schaffen, neemt u er dan geen twee of vier, maar begin minimaal met een stuk of 8. Corydorassen zijn ‘scholenvissen’ en voelen zich binnen zo’n school meer op hun gemak. Ook bij de voortplanting geeft het veel betere resultaten.

Danio Rerio Delft

130

September 2005

Gaat u er bewust mee kweken, dan moet u bij de meest soorten meerdere mannetjes bij één wijfjes laten. De verhouding één vrouwtje op drie mannetjes is meestal het beste. Maar ook in schoolverband gaat het kweken perfect. U moet er dan wel voor zorgen dat de kweekbak niet te klein is en dat er voldoende schuilplaatsen zijn. Zodat de dieren zich wat kunnen afzonderen. Breng de dieren in de goede kweekstemming door een goede voeding en u zult zien dat de eerste nesten zich al spoedig aandienen. Nesten van zo’n 300 stuks zijn geen uitzondering en sommige soorten zetten de eieren maar met een paar stuks tegelijk af, het zijn interessante dieren en ben je er eenmaal aan verslingerd, dan is het een ziekte die nooit meer overgaat. Dit was dus mijn relaas over mijn ‘draagvaderschap’ en van Koekoeksjongen was alleen geen sprake meer. Ik hoop wel dat ik van een aantal jonge dieren in de toekomst weer eens een nestje zal kunnen opfokken, want dan is mijn tijd aan het welbesteed geweest en kan ik ook anderen weer een aantal visjes toespelen. Misschien wordt u dan ook wel Corydorasgek, maar dat zien we dan wel weer. Veel succes! ___________________________________________________________

Tussen het beton

N.N.

Voor u gelezen, bron: De Volkskrant De pijlers van de Zeelandbrug vormen de mooiste duikplaatsen in de Oosterschelde. Je kunt duiken op de eerste en tweede brugpijler vanaf de kant van het eiland Schouwen-Duiveland. De eerste pijler staat op negen meter op de bodem, de tweede pijler op ongeveer twintig meter. De betonnen pijlers bestaan uit drie pilaren waarop, net onder de laagwaterlijn, een betonnen plaat rust. De pilaren zijn vanaf de waterlijn tot aan de bodem helemaal begroeid met dierlijk leven. Er groeien vooral zakpijpen, sponzen en anemonen. Ook de onderkant van de betonnen plaat is helemaal begroeid en de witte kleuren van de anemonen steken fel af tegen het groene water op de achtergrond. Duikers krijgen in de Oosterschelde regelmatig gezelschap van scholen Harders en Steen bolk. Ook de bodem van de Oosterschelde is de moeite waard. Tussen de begonnen platen aan de voet van de pijlers ligt een zee van brokkelsterren met daartegen regelmatig kreeft en Noordzeekrab. De dijkvoet is verzwaard met stenen en net zo fraai begroeid als de brugpijlers. Sinds er rekjes van wilgentakken op de bodem staan, op diepten tussen vijf en vijftien meter, zijn er in het voorjaar veel sepia’s en pijlinktvissen te zien. Vanwege de stroming kan er alleen tijdens de stroomkentering worden gedoken. Ervaring met stroomduiken is vereist.

Danio Rerio Delft

131

Het biologisch evenwicht

September 2005 N.N.

Voor u gelezen, bron: Zoetermeerse A.V. Leeri In de wereld van de aquariumliefhebberij wordt het begrip ‘biologisch evenwicht’ zeer vaak gebruikt en tegelijk zeer zelden begrepen. Het is een magische formule die men over zijn bak uitspreekt in het vertrouwen dat daardoor in het aquarium alles wel vanzelf goed zal gaan. Dat lukt echter lang niet altijd. Vaak heeft men er geen flauw benul van waarom het genoemde biologische evenwicht in de aquariumbak niet tot stand kwam. Natuurlijk heerst er in elk aquarium een natuurlijk evenwicht, maar dat is labiel en kan elk ogenblik worden verstoord. Tenzij de aquariumliefhebber de zaak in de hand weet te houden. Het lijkt ons juist gom in grove trekken eens na te gaan wat er zoal in een aquarium gebeurt. Organismen Een aquarium is een kunstmatig milieu, waarin door de mens en door een onvermijdelijke gang van zaken, een aantal milieufactoren bijeen gebracht zijn en waarin, naar wij hopen, onze vissen en planten een lang leven beschoren zijn. Dit leven betekent op zich reeds dat zich binnen de vier glazen wanden een groot aantal processen afspelen, die van grote invloed zijn op de gang van zaken. Vooral de processen die voor ons onzichtbaar blijven (waarvan we thans de oorzaken niet kunnen waarnemen) willen wel eens uit de hand lopen en grote schade veroorzaken. In het aquarium kennen we drie groepen organismen die ook in de vrije natuur voorkomen. Planten: Dit zijn de enige organismen die in staat zijn uit dode materie levende organen op te bouwen. Met andere woorden: alle planten zijn in staat om (onder invloed van licht) uit anorganische stoffen, zoals voedingszouten, koolzuur en water, stoffen te fabriceren als eiwitten, suikers, vetten, vitaminen e.d. die nodig zijn voor de opbouw van planten en dieren. Dieren: Voor deze groep bestaan geen levensmogelijkheden zonder planten. Zij eten de planten direct (planteneters) of indirect (roofdieren). Dieren zijn slechts in staat de door planten gevormde organische stoffen in het lichaam op te nemen. Gedeeltelijk af te breken en om te zetten in eiwitten en andere stoffen die door de soort kenmerkend zijn. Bacteriën en schimmels: Deze groep draagt er zorg voor dat alle door afsterven en spijsvertering vrijkomende stoffen weer worden omgezet in anorganische stoffen, zoals koolstof, stikstof, zwavel, fosfor en andere. Met deze laatste groep is de kringloop in de natuur en het aquarium gesloten, want de stoffen die bacteriën en schimmels produceren, zijn weer geschikt om voor planten als grondstoffen te dienen. Toch is er een wezenlijk verschil tussen de natuur en het aquarium.

Danio Rerio Delft

132

September 2005

ingrijpt. In het aquarium spelen zich echter dezelfde processen af in een uiterst beperkte ruimte, waardoor een verstoring van het evenwicht veel sneller optreedt. Elk levend wezen (plant en dier) is opgebouwd uit cellen, voor het merendeel levende cellen. Deze zijn gevuld met een stof genaamd cytoplasma, dat voor het grootste gedeelte bestaat uit eiwit. Eiwitten komen in grote verscheidenheid voor. Dieren en planten hebben hun eigen specifieke eiwitten die in het lichaam zelf worden gevormd, waarbij dikwijls andere eiwitten als grondstof worden gebruikt (bijvoorbeeld een dier dat van planten leeft). Hoe verschillend deze eiwitten ook mogen zijn, twee atomen komen altijd in elk eiwitmolecuul voor, namelijk een koofstofen een stikstofatoom. De kringloop die plaatsvindt via planten, dieren en bacteriën, noemt men daarom ook wel de stikstofkringloop. De stikstofkringloop, zoals deze zich in de natuur afspeelt, is een ingewikkeld chemisch proces, waarvan we de finesses graag aan de geleerden overlaten. Willen we echter het aquarium op een verstandige manier in stand houden dan dienen we er toch wat meer van te weten. Bacteriën In het water van het aquarium komen afvalstoffen terecht, zoals ontlasting van de vissen, afgestorven plantendelen, zelfs dode vis, om van dode watervlooien en resten droogvoer maar niet te spreken. Dit zijn afvalstoffen die voor een groot deel uit eiwitten bestaan. Nu komen de in het aquarium aanwezige bacteriën in actie om deze ingewikkelde chemische stoffen tot eenvoudige verbindingen te herleiden. Als eerste stap maken bepaalde bacteriën van alle eiwitten weer aminozuren. Deze bacteriën hebben darbij zuurstof nodig, die zij aan het omringende water onttrekken. Deze aminozuren worden door andere bacteriën verder afgebroken tot organische ammoniakverbindingen (aminen), weer met verbruik van zuurstof. Zo gaat dit proces verder tot via vetzuren, ammonium en nitriet, nitraten worden gevormd die weer door de planten kunnen worden opgenomen. Wat al deze bacteriën gemeen hebben, is dat zij voor het vervullen van hun functie zuurstof nodig hebben uit de omgeving, dus uit het water. Zij kunnen hun werk alleen doen in een zuurstofrijke omgeving. Men noemt deze groep bacteriën hierom aërobe bacteriën. Bevat het water in het aquarium nu niet genoeg zuurstof, dan kan het proces niet tot het einde worden afgewerkt en blijft het dus ergens steken. Het vervelende daarvan is, dat er tussen de gevormde stoffen een aantal gifstoffen zijn, waarvan ammoniak de bekendste is. En dan echter nog veel meer gebeuren. Er zijn namelijk ook bacteriën die een zuurstofarm milieu eisen. Deze groep noemen we anaërobe bacteriën en die zijn evenzeer in het aquarium aanwezig.

Danio Rerio Delft

133

September 2005

Indien nu het normale afbraakproces niet verder kan door gebrek aan zuurstof, dan blijven niet alleen de giftige ‘tussenstoffen’ in het water, maar is de mogelijk dan ook aanwezig dat anaërobe bacteriën de zaak gaan omkeren. D.w.z. aan de af te breken stoffen zuurstof gaan onttrekken in plaats van toevoegen (reduceren i.p.v. oxideren). En als dat gaat gebeuren, is de duivel los in het aquarium. Bepaalde aminen, waaraan zuurstof wordt onttrokken kunnen worden omgezet in o.a. zwavelwaterstof, een gas dat riekt naar rotte eieren en enkele andere vergiften die stinken als een kelder waarin een paar mud aardappelen ligt te rotten. Onnodig te vermelden dat dit geen milieu is waarin onze vissen lang leven. Bij der verzorging van het aquarium moeten we dus ook de neus gebruiken. Maar het kan ook gebeuren dat er reeds nitraat is gevormd (dus plantenvoeding) en dat dit gereduceerd wordt tot ammonium. Dit gaat niet in één stap maar via verschillende tussenstappen, waarvan bijvoorbeeld hydroxylamine een levensgevaarlijk gif is. Daarnaast kunnen we nog een paar minder prettige dingen gebleven, zoals de vorming van het giftige zwavelijzer in het geval dat zwavelwaterstof gevormd wordt in een omgeving waar ijzer voorkomt (in het oude hoeklijstaquarium bij de bodem). Dit is meestal de reden dat het zand zwart wordt en de bak bij het leeghalen smerig stinkt. Maatregelen Maar genoeg nu over vergiften. Nu we weten wat er allemaal kan gebeuren, kunnen we onze maatregelen nemen. (we verzorgen niet alleen onze planten en vissen, maar evengoed onze bacteriën.) Uit het voorgaande blijkt dat het belangrijkste voor een aquarium een goede zuurstofvoorziening is. Bovendien is het belangrijk het aanbod van organisch materiaal zoveel mogelijk te beperken, wat we kunnen bereiken door de volgende punten goed in acht te nemen. 1. Houdt het visbestand binnen de perken. Overbevolking leidt tot een sterke verhoging van afvalstoffen in de vorm van mest en urine. Niet alleen door de ademhaling van plant en vis wordt de zuurstofsituatie kritiek, ook door de afbraakprocessen. Bij overbevolking speelt dit veel sterker dan in een matig bezet aquarium. 2. Voer uw vissen goed, maar niet overdreven. Vooral in het jaargetijde dat vijvers en sloten rood zien van de watervlooien is de verleiding groot om maar eens flink te voeren. Niet alleen zijn watervlooien grote zuurstofconsumenten (ademhaling), erger wordt het als ze dood gaan en niet worden opgegeten. Door het rottingsproces wordt massaal zuurstof aan het water onttrokken en koolzuurgas afgegeven. 3. Zorg voor een goede beplanting in de bak. Niet alleen staat het leuk maar planten hebben een onmiskenbare functie in de keten. Houdt de drijfplanten echter binnen de perken, want zij onderscheppen het licht voor

Danio Rerio Delft

134

September 2005

de planten onder de waterspiegel waardoor deze hun werk minder goed kunnen doen. 4. Verlicht gedurende twaalf uur zodanig dat alle planten kunnen assimileren. Zonder licht kan geen plant groeien en wordt er dus geen koolzuurgas opgenomen en zuurstof afgegeven. 5. Betracht een redelik zindelijkheid in het aquarium. hevel regelmatig de bodem af en vervang het water dat daarbij verloren gaat door vers water dat op temperatuur is gebracht. Het soort water is daarbij meestal niet zo belangrijk, in de meeste gevallen voldoet leidingwater prima. U moet bedenken dat zogenaamd ‘oud water’ door afvalstoffen verontreinigd water is. Die afvalstoffen hoeven we overigens helemaal niet te zien. Is de zuurgraad van het leidingwater pH 7 of meer, dan is het aan te raden dit terug te brengen tot 6,8. De in de handel aangeboden aquariumstofzuigers, waarbij het zichtbare vuil wordt overgeheveld in een zak en het (onzichtbaar) vervuilde water weer terugloopt in het aquarium, zijn ondingen. 6. Verwijder alles wat afsterft direct. Een dode vis is voor het aquarium een grote hoeveelheid afvalmateriaal. Het vissenlijkje in de grond drukken als ‘plantmest’ is klinkklare nonsens, want we hebben gezien dat die dode vis hoogstens tot plantenmest verwerkt kan worden. Dit doen echter een veel te grote aanslag op de zuurstofhuishouding. Bovendien wordt de vis in de bodem gedrukt, dus hoogstwaarschijnlijk is een zuurstofloos milieu gebracht waar anaërobe hun gang kunnen gaan. Bij een zeker biologisch evenwicht in een aquarium zijn er ‘goede’ afbraakbacteriën aanwezig in een hoeveelheid die overeenkomt met de dagelijkse afvalaanwas. Een plotselinge afvaltoename wordt dus niet zo maar verwerkt. 7. Vermijd om dezelfde reden het gebruik van een ‘voedingsbodem’ voor de planten waarin veel organisch afvalmateriaal, zoals bladaarde of mest is verwerkt. Een onderlaag met slechts eenmaal gewassen scherp zand vermengd met wat turfmolm voldoet in de meeste gevallen uitstekend. Heeft een bepaalde plant wat extra wortelvoeding nodig, dan kunt u dit zuinig plaatselijk aanbrengen in de vorm van gedroogde kleiballetjes (plaatselijk in fijnmaken en verdelen) of een enkel kunstmesttabletje. Potjes waarin aquariumplant worden verkocht zijn ook goed bruikbaar om plaatselijk in de grond te drukken met turf en klei voor speciale planten. 8. Zorg voor een goede waterbeweging. Zowel luchtuitstromers als filteruitstromers zo construeren dat het bodemvuil niet omhoog dwarrelt. Het water moet van de onderste laag omhoog worden gebracht, terwijl alleen aan het oppervlak een horizontale stroming is. Het meeste koolzuur ontwikkelt zich namelijk op de bodem en kan slechts aan de oppervlakte ontwijken. Zuurstof treedt eveneens aan de oppervlakte in het water. Vuil dat op de planten blijft liggen hindert bij de ademhaling (huidmondjes) en lichtopname, terwijl het een voedingsbodem vormt voor algengroei.

Danio Rerio Delft

135

September 2005

9. Filters waarin een gedegen biologische afbraak plaatsvindt, komen een belangrijke bijdrage leveren aan de waterzuivering. Langdurig mechanisch filteren is onmogelijk. Voor korte perioden kan met incidenteel mechanisch filteren, zoals het filteren over actieve kool om zekere stoffen te binden of met een diatomeefilter om zweefalgen e.d. te verwijderen. 10. Als het aquarium goed functioneert laat het dan zoveel mogelijk met rust. Voortdurend veranderen en verplanten werkt verstorend op de bevolking en beplanting. Een regelmatige kleine onderhoudsbeurt is meer dan genoeg om een aquarium in stand te houden. Oplettende lezers zullen nu weten dat er geen evenwicht is in een aquarium waarin onvoldoende plantengroei is. Dit gemis zal steeds moeten worden goedgemaakt door het gedeeltelijk verversen van water. Heeft men daarentegen een voorbeeldige plantengroei dan kan het koolzuur snel opraken, vooral bij een lage visbezetting doseert men in zo’n geval koolzuurgas met een diffuser, dan leiden de planten nooit koolzuurgebrek en gaven daardoor zoveel zuurstof dat aërobe bacteriën nooit een gebrek hieraan hebben. Koolzuurgasbemesting is bij een rijke plantengroei dus indirect zuurstofbemesting voor uw afvalverwerking. ___________________________________________________________

Ouwehands Dierenpark

N.N.

Voor u gelezen, bron: ANP, Amsterdam Een beregoed dierenpark, met een opvang voor bruine beren, die in circusnummers werden misbruikt, ze werden aan de ketting gelegd met een ring door de neus en moesten optreden voor toeristen en werden vooral slecht behandeld. Die bruine beren vinden nu in deze dierentuin een goed en ruim onderkomen. De ijsberen beschikken over een dierenverblijf dat tien keer zo groot is als dat van hun familie in Artis. Ook de katachtigen hebben een riant onderkomen. Op een regenachtige dag kunt u met de kinderen even schuilen in het Ravot Apia, een overdekte speeljungle, waar iedereen zelf de beest kan uithangen. Voor een aquariaan is er niet zoveel te beleven, een te klein en verouderd aquarium dat zeker aan vervanging toe is, dus slopen dit aquarium en maak van je zwakke punt een sterk punt. De tuin beschikt verder over enkele mooie paludaria, dat hebben we wel in de vingers. ————————————————————————————————— Denkt u bij uw aankopen aan onze adverteerders? Mede dankzij hen is het verschijnen van ons maandblad mogelijk! —————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

136

September 2005

Wij keuren volgens de ARBO-wet Keuringen voor elektrische handgereedschappen en machines volgens de norm EN 50110 / NEN 3140 Keuringen voor ladders en steigers volgens de norm EN 131 / NEN 2484 / NEN 2718 Tevens verhuur van steigers en hoogwerkers en Verkoop van alle merken ladders en steigers

Weesmeesterstraat 20 2645 MC Delfgauw Tel: 06-24559677 Fax: 0152563362

Danio Rerio Delft

137

September 2005

ZUURSTOF

door Christian-Peter Steinle Voor u gelezen, bron: A.&T.V. St. Petrus, Amsterdam

Hoe belangrijk is zuurstof? Zuurstof is het meest voorkomend element en bij de opbouw van de aardkorst is het met 50,5% aanwezig. Het grootste deel daarvan zit in het water of in erts- en gesteentevormende oxiden (rotsgesteente, gips, kalksteen en in vele silicaten) gebonden. Ondanks het enorme zuurstofverbruik (ademen, verrotting, verwering, industrie, huishouding etc.) is zuurstof door constante productie via plantaardige fotosynthese steeds in constante hoeveelheid voorhanden. Naast de invloed op milieu en atmosfeer onderstreept dit het belang voor het behoud van grote bosbestanden, zoals o.a. aanwezig in het stroomgebied van de Amazone. Voor het verloop van in het bijzonder energie leverende reacties in biologische systemen (ademen) is zuurstof onontbeerlijk. Volwassen mensen verbruiken ongeveer 20 liter per uur. Bij een massa van 23,2, respectievelijk 20,9 volume/procent, maakt zuurstof deel uit van de ademlucht; beneden de 7% zuurstofaandeel treedt bewusteloosheid op, bij 3% stikken gewervelde dieren. Zuurstof is in het aquariumwater een schaars, nooit langere tijd in dezelfde hoeveelheid aanwezig goed, dat onze bijzondere aandacht verdient. Gelukkig lukt het in de regel met weinig moeite steeds meer zuurstof ter beschikking te stellen dan voor vissen en filterbacteriën nodig is. Zonder zuurstof is hoger leven niet mogelijk. Iedere ontwikkeling en gezamenlijke lichaamsfuncties zijn rechtstreeks van een toereikende voorziening van zuurstof afhankelijk. In het aquarium hebben niet alleen vissen (altijd) en planten (alleen ’s nachts) zuurstof nodig. Heel wat meer van deze ‘brandstof’ wordt verwerkt door het miljoenenleger in het filter en in de bodem levende, nuttige bacteriën, zonder welke aquaristiek niet mogelijk is. Dat zuurstof zo belangrijk is, is nooit een vraag geweest. Maar over hoe men een toereikende hoeveelheid in het aquarium krijgt, lopen de meningen uiteen. Aan de meeste tips mankeert wel iets. Men moet steeds opletten uit welke hoek de raadgevingen komen. Iemand, die nog veel CO2-instal-laties wil verkopen, zal iets anders zeggen, dan degene die eenvoudig een goede ervaring verkondigt. Het is namelijk zo, dat de meeste manieren om het aquarium van zuurstof te voorzien, ook kooldioxide uitdrijven. Eigenlijk is dat een normale zaak, maar aquarianen die zich interesseren voor een weelderige plantengroei, bereiken vaak een goed resultaat door CO2 aan het water toe te voegen. CO2 is een voedingsmiddel, daar het de stofwisseling van de planten ondersteunt en versnelt, bevordert en het optimaliseert de groei. In dat geval moet het lukken het water bij zo weinig mogelijk CO2-verlies onafgebroken met zuurstof aan te vullen. Maar hoe? Zuurstof komt hoofdzakelijk op twee manieren in het aquariumwater, ten

Danio Rerio Delft

138

September 2005

eerste door de stofwisseling van de waterplanten, die overdag kooldioxide eten’ en zuurstof afgeven, terwijl ze in duisternis zuurstof verbruiken. Aan fijn- en smalbladige planten kan men dat als assimilatie aan ‘belletjesvorming’ herkennen. Bovendien ‘ademt’ water aan het oppervlak. Het oppervlak is daar waar het water met zuurstof in aanraking komt. Op die grens zorgen bepaalde effecten voor een evenwicht van het zuurstofgehalte van de lucht met die van het water, de gasuitwisseling. Het maakt niet uit of een zuurstofbelletje uit een plantenblad ontsnapt, of door middel van een luchtpompje wordt veroorzaakt. Telkens wordt het wateroppervlak daardoor vergroot. Iedere luchtbel begunstigt dus de waterademhaling en destemeer als het erg klein is, langzaam omhoog stijgt en daardoor langer met het water in aanraking blijft. Door weinig druk gedreven uitstromers uit lindenhout of luchtsteentjes met fijne poriën zijn dientengevolge effectiever (en drijven minder CO2 uit) dan die welke grote luchtbellen blazen. Ook met motorfilters kan men de zuurstofopname ondersteunen, als men de binnenkomende waterstraal zo afstelt, dat het wateroppervlak in beroering wordt gebracht. Het CO2-verlies wordt laag gehouden door een enkele straal en werkt beter dan een sproeibuis of diffusor. Wie aquaria met weinig of helemaal geen planten in bedrijf heeft (kweekbakken of speciaalaquaria), moet natuurlijk krachtiger beluchten. Zuurstoftekort vermijden Dat de levensfuncties in het aquarium volkomen toereikend - steeds iets meer dan strikt noodzakelijk - zuurstof ter beschikking staan, heeft men als aquariumhouder zelf in de hand. Voldoende beluchting, veel goed groeiende planten en terughoudendheid in het visbestand helpen zuurstofgebrek voorkomen. Maar overwegend voeren in de avonduren, kort voordat het licht uitgaat en de planten van zuurstofafgave op zuurstofverbruik omschakelen, is zeer ongunstig, omdat de vissen die voedsel verteren, ook in hun slaap maar weinig zuurstof nodig hebben. Voer liever in de ochtenduren en ’s avonds, als het dan toch moet, slechts een heel klein portie. Bij een plantenaquarium en verzorging van vissen die (aanvullende) atmosferische lucht inademen, kan men het zonder beluchting stellen. In alle andere gevallen niet! Tropische vissen kunnen een gering zuurstofgehalte weliswaar enige tijd overleven, maar dat gaat met ongemakken gepaard, die hun welzijn beïnvloeden en ziekteverschijnselen gunstige voorwaarden biedt . . . Hoeveel zuurstof is in het aquarium nodig? Zuurstof lost moeilijk op in water en de oplosbaarheid vermindert bij hogere temperaturen. In water levende organismen zijn daar heel goed op ingesteld en ook hebben vissen veel minder zuurstof nodig dan grote gewervelde dieren die op het land leven. Desondanks moet de verzadigings graad niet ondermijnd worden. 60% van de in de onderstaande tabel genoemde waarden mag als ondergrens worden aangehouden, waar vanaf tegen maatregelen moeten worden genomen.

Danio Rerio Delft

139

September 2005

Temperatuur °C

Zuurstofgehalte mg 02/l

18

9,18

19

9,01

20

8,84

21

8,68

22

8,53

23

8,38

24

8,25

25

8,11

26

7,99

27

7,86

28

7,75

(Meten van het zuurstofgehalte is goed

29

7,64

mogelijk met in de handel verkrijgbare

30

7,53

testsetjes.)

TE KOOP: Aquariummeubel (merbau). Buitenmaten meubel: 176 cm l. x 60 cm br. x 125 cm h. Volglazen bak 150 cm l., 47 cm h., 50 cm br. + kunststof wanden en terrassen. Ingebouwde la met elektrische voorzieningen voor 5 TL-buizen van 58 watt + aardlekschakelaar en tijdklokken. CO2-installatie + bellenteller, diffusor en 2 flessen voor 6 kg, 2 Eheim pompen (typen 2228 zonder en 2315 met verwarming) en oppervlakteafzuiger. Alles in één koop tegen vaste prijs: 250 euro. Niet als een geheel vóór of tijdens de veiling, dan worden de onderdelen apart aangeboden en is de prijs voor aquariummeubel, volglazenbak, terrassen, wanden, elektrische voorzieningen voor 5 TL-buizen € 100,00. —————————————————————————————————

INHOUD Uitnodiging 1: Advieskeuring Uitnodiging 2: Praatavond Jaarprogramma Danio Rerio Delft Voor u gelezen: Zelf levend voer voor vijver of aquarium vangen N.N. Terugblik door Lotty Sonnenberg Aquariumtentoonstelling te Veldhoven Voor u gelezen: Koekoeksjongen door G. J. G. Laanen Voor u gelezen: Tussen beton N.N. Voor u gelezen: Biologisch evenwicht N.N. Voor u gelezen: Ouwehands Dierenpark N.N. Voor u gelezen: Zuurstof door Christian-Peter Steinle Te koop - Inhoud Bestuur, redactie en commissies

121 121 122 122 123 125 126 130 131 135 137 139 140

Danio Rerio Delft

140

September 2005

BESTUUR: Voorzitter

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] / [email protected]

2e voorzitter en Ledenadministratie

A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950 - 06-51603231, [email protected] / [email protected]

Secretariaat, J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, correspondentie & info tel. 015-3696174, [email protected] / [email protected] Penningmeester

J.J.G. (John) Zandbergen, Sophiastraat 51, 2641 HM Pijnacker tel. 015-3699444, [email protected] / [email protected]

Algemeen secundus

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] C.J. (John) v/d Berg, Duinmeierij 86, 2264 LD Leidschendam tel. 070-3862652, [email protected]

REDACTIE: Adres

A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

Leden

mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] [email protected] mw. M. Albers, A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD

COMMISSIES: Keuringen en KIEK Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Bibliotheek

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Adviesgroep leden

H. J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362

[email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

[email protected] [email protected] [email protected]

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359,

[email protected]

Adviesgroep zeewater

J. Kroon, tel. 015-3808792,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C.J.A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

DRD e-mail [email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers

DANIO RERIO DELFT Oktober 2005 - nr. 8 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 ____________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. ___________________________________________________________

Uitnodiging 1: Praatavond, dinsdag 4 oktober 2005 Bart Laurens: ’Terraria’ Na lange tijd dit keer weer eens een lezing van DRD-lid Bart Laurens, dus de terrariumliefhebbers komen aan bod. Omdat Bart onlangs geen (nieuwe) reis naar tropische oorden heeft gemaakt, zal zijn presentatie vooral op materiaal uit de ‘oude doos’ zijn gebaseerd. Misschien komen dus de oude terraria van de DRDleden (Leen en Willem) ook wel langs op het scherm. Het belooft dus weer een leerzame avond te worden met veel mooie dia’s van kikkers, planten en wat er zoal bij komt kijken bij het verzorgen van een terrarium. Maar ook de vissenmensen kunnen genieten en leren van de verhalen van Bart. Zo vlak voor de Verenigingskeuring kunnen de terrariumliefhebbers binnen onze vereniging nog wat tips krijgen om de bakken nog mooier en beter te maken, zodat ze weer gemotiveerd worden mee te doen aan de Verenigingskeuring. Kom deze avond dus langs en geef je op voor de Verenigingskeuring 2005.

Uitnodiging 2: Verenigingsavond, dinsdag 18 oktober 2005 Uitslag vijverkeuring District Zuid-Holland Noord te Rijswijk Op dinsdag 18 oktober heeft het district de uitslag van de Vijverkeuring, georganiseerd door en bij A.V. ’de Rijswijkse’. Van DRD hebben deelgenomen: J. Koster en B. Eekhof. Die gaan daar natuurlijk naar de uitslag. Daarnaast valt te verwachten dat meer DRD-leden die vijveruitslag, met uitleg door de keurmeester mevrouw J. van Efferen, wel eens willen bezoeken. Dat kan omdat we de lezing dit keer op de eerste dinsdag van de maand (eigenlijk onze praatavond) hebben gezet. Zoals u elders in de aankondiging van de lezing kunt lezen, is ook het onderwerp anders dan in de jaarplanning was voorzien. In oktober dus twee lezingen. De locatie: Grote zaal Woonzorgcentrum Florence Vredenburgh Van Vredenburchplantsoen nr 1, 2282 SK RIJSWIJK

Danio Rerio Delft

142

Oktober 2005

JAARPROGRAMMA 2005 4 oktober Bart Laurens:’Terraria’. 18 oktober Uitslag Vijverkeuring DZHN te Rijswijk. 29 oktober Landelijke Vivariumdag. 1 november Praatavond. 5/6 november Verenigingskeuring. 15 november Verenigingsavond: W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’. 6 december Praatavond. 20 december Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring. Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten. ———————————–——————————————————————

Verenigingskeuring op zaterdag 5 november 2005

door: W. Wilhelm

Jaarlijks organiseert Danio Rerio een huiskeuring voor de leden waarbij een bondskeurmeester van de N.B.A.T. wordt uitgenodigd. Dit jaar is dat de heer W. Tomey uit den Haag. Bij de vereniging ook goed bekend als spreker met fantastische dialezingen. Het vivarium wordt ten tijde van de keuring gefotografeerd door fotografen van de vereniging. Het kan daarbij nodig zijn hier en daar wat verduisteringstechnieken toe te passen om glimmers en reflectie te voorkomen. De uitslagavond is op dinsdag 20 december. Uiteraard weten we als Bestuur de potentiële deelnemers wel te vinden. Zo weten we dit op het moment van schrijven al van 6 deelnemers in zeker 3 categorieën . Iedereen persoonlijk bellen of vragen is niet handig, daarom dit inschrijfformulier. U kunt het gekopieerd en ingevuld per post inzenden, of digitaal invullen en verzenden. Voor nadere vragen, of toezending van het relevante deel van de keurwijzer, kunt u contact opnemen met de voorzitter. Naam: …. ............................................................................................…….. Adres (aquarium): …………. ...............................................................…….. Afmetingen:……………………………………………………………………….. Telefoon: ………………………………………………………………………….. E-mail: …………………………………………………………….………………. Keuringscategorie: A1 - A2/A3 (zoet) - B1/B2 (zee) - C1/C2 (terrarium) Gewenst dagdeel: ochtend / middag / (eventueel) avond.

Danio Rerio Delft

143

Terugblik verenigingsavond 20-9-2005

Oktober 2005 door Lotty Sonnenberg

P. Wilhelm: Bakken kijken Pim Wilhelm was weer bij een aantal medeverenigingsleden langs geweest om hun bak te bekijken. De redenen waren divers: problemen, advies, andere inrichting, zomaar of om een handje te helpen. Ondertussen werden er natuurlijk ook wat dia’s gemaakt zodat we deze avond mee konden kijken met wat hij zoal gezien had. Het eerste aquarium, was van Toon Albers. En het was leeg! Het gaat hier om een gezelschapsbak van 160 x 50 x 50 cm. Toon had vroeger bij de inrichting van dit aquarium de terrassen verhoogd met Styrofoam om zodoende niet al te diepe terrassen te hebben en ook op zand en gewicht te besparen. Nu echter heeft hij wat planten die graag wat dieper met hun wortels in de grond staan, zoals Otelia. Er zat dus niets anders op dan de bak helemaal leeg te halen en de goed vast zittende Styrofoam met een steekbeitel te verwijderen. Een hele klus! Maar het is allemaal gelukt en na een dag hard werken kon het zand er weer in en kon met opnieuw inrichten begonnen worden. Ondertussen ziet alles er weer prima uit en kan de Otelia zijn wortels weer spreiden. Toon heeft altijd veel aparte planten in zijn aquarium die hij optimaal probeert te verzorgen. Zo vinden we in zijn bak 7 verschillende soorten Rotala. Het volgende aquarium was van Ben Krijgsman. Een gezelschapsaquarium dat we al vele malen zijn tegengekomen bij de huiskeuringen. Ben had volgens eigen zeggen wat last van zweefvuil, maar Pim vond dat het zweefvuil dan wel erg doorzichtig was. Het viel allemaal wel mee en we zagen mooie planten. Te glimmen stond een leuk groepje bijzondere Javavaren: Microsorum pteropus ‘Windelov’ met vertakte bladuiteinden. De Nymphea glandulifera was wat aan de kleine kant en sommige bladeren niet helemaal gaaf. Er waren verschillende theorieën over wat de oorzaak zou kunnen zijn. Er wordt nu nog nagekeken of het Chloride-gehalte een oorzaak kan zijn. Wat de vissen betreft, stal een prachtige school Epiplatys annulatus de show. Hierna zagen we het nog nieuwe aquarium van Harrie Lausberg. Dit gezelschapsaquarium is 2 meter lang en heeft een zichtbare glashoogte van 65 cm. Het is een volglas aquarium afgewerkt met een hoeklijn van Trespa. De linker zijkant is dichtgemaakt, terwijl rechts inkijk mogelijk is. Het geheel staat op een zuil, waarin filters e.d. zijn ondergebracht. De maker van de bak had een nieuwe lijmsoort gebruikt, die uithardde met UV-licht. De lijm bleek echter niet geheel bestand tegen water, wat zich dan ook al snel liet bemerken. Na schoonmaken werd er opnieuw gelijmd met Siliconenkit en van extra verstevigingsstrips voorzien. Het aquarium is nu al enige tijd ingericht zonder dat er meer van wateroverlast sprake is.

Danio Rerio Delft

144

Oktober 2005

Een dergelijk fors aquarium kan natuurlijk uitstekend wat groter wordende vissen herbergen. Een goede keus was gedaan met een flinke school nog jonge Puntius denisoni, een barbeel met mooie rood oplichtende strepen. Verder zagen we hier ook Diamantzalmen, Congozalmen en een grote meerval. Het aquarium van Roger zaal van 155 x 60 x 60 was ook niet al te lang geleden ingericht. Hier was duidelijk sprake van een blauwalg probleem. Ook de bladeren van diverse planten waren bezoedeld met een zwarte aanslag. Zelf denkt Roger dat de oorzaak misschien gezocht moet worden in het nieuwe Kaviaarzand. Pim zal deze bodembedekking nog aan een nader onderzoek onderwerpen. Ondertussen is er na zo goed mogelijk verwijderen van de alg, een kuur tegen blauwe alg gegeven. Dit kan nog afgerond worden met filteren over Norit. Er zit al wat verbetering in. Naast fraaie, maar nog niet geheel uitgegroeide Altums, zagen we hier ook een Clownbotia zwemmen. Na de pauze zagen we het grote speciaalaquarium van Gerard van Katwijk en Marjolein. Dit aquarium van 300 x 70/100 x 75 is dit jaar gekeurd voor de Landelijke keuring. De dia’s waren ook omstreeks die tijd gemaakt. Op aanraden van de vorige keurmeester was de grote Echinodorus naar het diepere gedeelte rechts verplaatst. Maar voor de oude situatie met de transparantie van de stelen van de drijvende Nymphea-bladeren was toch ook wel wat te zeggen. Deze hadden nu een plaats aan de linkerkant gekregen, waar ze ook goed tot hun recht komen. Naast de prachtige grote Altums, die graag onder de drijfbladeren van de Nymphea vertoeven, zagen we in dit aquarium ook de mooie dwergcichliden: Dicrossus filamentosus (voorheen Crenicara). Pim liet er wat mooie dia’s van zien, waardoor de patroon- en kleurveranderingen duidelijk waren te zien. Prachtige vissen. Verder wordt dit aquarium bevolkt door Rode fantoomzalmen en een aantal Annostomus annos-tomus. Het meten van het ijzergehalte kwam ook nog aan bod. Gerard had opgemerkt dat de plaats waar je het te meten water vandaan haalt ook veel uitmaakt. Bij het water uit de bovenste waterlaag was nauwelijks ijzer te meten, terwijl bij uit de bodem opgezogen water dit wel duidelijk het geval was. Hierna was er nog enige discussie naar aanleiding van een artikel van Matthijs Schouten over woeste wildernis en knusse cultuurnatuur. Wat is nu echt natuur? En bestaat dat nog? Kunnen we het nabootsen? Het blijkt dat natuur voor iedereen iets anders inhoudt. Het is dus een puur persoonlijk iets. Er werd opgemerkt dat het welzijn van plant en dier uiteindelijk toch belangrijker moet zijn dan persoonlijke smaak en hier niet ondergeschikt aan gemaakt moet worden. Toch moet je ook bedenken dat ook in de natuur de wet geldt van eten en gegeten worden.

Danio Rerio Delft

145

Oktober 2005

Ter gelegenheid van het 1 12 /2-jarig jubileum

Aquarium Vrienden Club VIVARIA

AQUARIUMTENTOONSTELLING van 15 t/m 23 oktober in ons clubhuis in ‘de Animalfarm’ Willem Alexanderplantsoen te Beverwijk Zaal geopend van 12.00-22.00 uur Entreeprijs € 2,00 per persoon Voor informatie: e-mail [email protected] of tel. 0251-206299

Danio Rerio Delft

146

Oktober 2005

Kooldioxide CO2

gelezen door Magda Albers Voor u gelezen, bron: AVC Vivaria Beverwijk-Heemskerk

Geschiedenis Vooral de CO2-bemesting in het aquarium is voor velen, die pas met een aquarium beginnen, een gesloten boek. Alleen het woord CO2 maakt dat iemand zich onbehaaglijk voelt. Dit is onterecht, want een aquarium waarin een mooi plantenbestand goed moet gedijen, heeft een bepaalde hoeveelheid CO2 nodig. De tegenprestatie van de gezonde planten is het leveren van de nodige zuurstof voor de vissen. Tot in het midden van de jaren 60 speelde CO2 in het aquarium een verdachte rol. Koolzuur werd gezien als een gif dat absoluut uit het aquarium moest worden verwijderd. Vanaf het begin van de aquaristiek tot in de jaren 50, werden aquaria spaarzaam verlicht. Ze werden of niet verlicht en in de buurt van een raam geplaatst, of ze moesten het doen met een klein gloeilampje. Licht is echter voor planten een noodzakelijke energiebron om voedingsstoffen te kunnen opnemen. Omdat deze energiebron te weinig aanwezig was, gebruikten de planten nauwelijks voedingsstoffen en gingen ze snel dood. Vaak werden de vissen dan ook zonder planten in het aquarium gehouden Kooldioxide ontstaat echter in ieder aquarium op volkomen natuurlijke wijze door het uitademen van de vissen en de productie van de miljarden bacteriën tijdens het verwerken van voerresten, afgestorven plantendelen, algen, enz. Omdat ook de waterbeweging in de vroegere aquaria slecht geregeld was, werd het CO2-gehalte te hoog. Daardoor ontstond een tekort aan zuurstof voor de vissen, die dan ook vaak happend naar lucht aan de oppervlakte zaten. De wens van de aquarianen om de CO2 (ofwel koolzuur) uit het aquarium te verwijderen was dan ook zeer sterk en er werden de gekste luchtpompconstructies bedacht om hieraan tegemoet te komen. De omwenteling Toen steeds vaker Tl-buizen voor het aquarium werden gebruikt, veranderde de situatie. Door deze betere energiebron kwam eindelijk de stofwisseling van de planten goed op gang. Deze konden nu de aanwezige voedingsstoffen opnemen en verwerken. Later zorgde de opkomst van de circulatiepomp voor een betere waterbeweging. Nu verbruiken de planten meer voedingsstoffen, vooral koolzuur en ijzer, dan het aquarium zelf kan leveren. Er ontstonden tekorten. En tot teleurstelling van vele aquarianen ging het met de plantengroei, ondanks de moderne technische hulpmiddelen, weer net zo slecht. Vraag naar CO2-bemesting Als één van de eersten wees dr. Rolf Geisler tijdens een aquariumcongres in Wuppertal in 1965 op het gebrek aan CO2 en het belang van CO2 in het

Danio Rerio Delft

147

Oktober 2005

aquarium. (Toon en ik waren op dat congres aanwezig en hebben dit ook gehoord, maar toen wij in 1988 op een congres in Wenen, inmiddels professor Rolf Geisler, hierover spraken wist hij dat zich niet meer te herinneren dat hij dat toen gezegd had.) Vergelijking van het CO2-gehalte in natuurbiotopen wees hier duidelijk op. Later gingen vele aquarianen aan het experimenteren met mogelijke CO2bronnen. Door toediening van koolzuurhoudend mineraalwater, zuren en het maken van CO2 via gisting, alles werd uit de kast getrokken en uitgeprobeerd. De industrie kreeg hier lucht van en ging zich ermee bemoeien. Deze kwam op de markt met de CO2-diffuser, het eerste gepatenteerde koolzuurbemestingsapparaat. Het bestond uit een handventiel en een diffusiebuis, die bovenaan voorzien was van een membraan. Dit apparaatje was de voorloper van de huidige CO2-technieken. Het eerste apparaat voldoet voor de niet veel eisende aquariaan nog steeds. Kooldioxide Het woord CO2 is de wetenschappelijk formule van koolstofdioxide. C staat voor Carboneum (koolstof) en O staat Oxygenium (zuurstof). Hierdoor ziet men meteen de betekenis van CO2 voor het aquarium. Koolstof is een belangrijke voedingsstof voor planten en zuurstof is de bron voor ieder levend wezen. Via de planten wordt de zuurstof uit de CO2 aan het aquarium gegeven (fotosynthese). Kooldioxide is een gas, net zoals zuurstof en stikstof. Het is heel goed oplosbaar in water en onder druk zelfs in grote hoeveelheden. Bij 25 °C kan er zelfs 1400 g/L CO2 worden opgelost. Dat zou natuurlijk veel te veel zijn voor het aquarium en inderdaad giftig. Een ander voorbeeld van een extreem hoog koolzuurgehalte in water, is een fles koolzuurhoudend water. Als deze geopend wordt, verlaat het gas met grote bubbels de fles. Aquariumgebruik Tegenwoordig is de juiste dosering van CO2 in het aquarium geen probleem meer. Verschillende merken bieden de aquariaan voor alle maten aquaria, de geschikte apparaten. Van simpele maar doeltreffende sets, tot grote zelfdenkende computergestuurde installaties. CO2-sets zijn er voor kleine en middelgrote aquaria. Het CO2-gas wordt door middel van een verstuiver in een dichte stroom van minuscuul kleine belletjes in het water gebracht. De kleine belletjes die de verstuiver in het glas blaast, stijgen op in het water en geven daarin het koolzuurgas af. Zo komt het gas beschikbaar voor de planten. Er bevinden zich in het aquarium nog meer opgeloste gassen, voornamelijk zuurstof en stikstof. Deze zijn aan dezelfde natuurkundige wetten onderhevig aan kooldioxide. Net zoals het koolzuurgas (CO2) uit het belletje het water ingaat, zo zal zuurstof (O2) of stikstof (N2) uit het water het belletje inkomen. Als deze belletjes lang genoeg in contact met het water blijven, zal hier gasuitwisseling plaatsvinden.

Danio Rerio Delft

148

Oktober 2005

Controle Bij de betere sets bevindt zich een controleapparaatje dat de CO2 continu test. Een testapparaat waarmee het koolstofaanbod voor de planten constant wordt afgelezen. Zodat de apparatuur op juiste hoeveelheid kan worden afgesteld. Het fijne van dit testapparaat is, dat alleen veranderingen in de zuurgraad (pH-waarde) die door kooldioxide worden veroorzaakt aangegeven worden en niet de veranderingen die ontstaan door uit uittreden van andere minerale of organische zuren. Het is daarom ook aan te bevelen dit apparaat voor dagelijkse controle in het aquarium aan te brengen als er een volautomatische pH-regeling aanwezig is. Een grote verscheidenheid van planten in het aquarium bereiken we slechts door goed functionerende CO2-bemesting. De verschillende soorten planten voorzien namelijk op diverse manieren in hun koolstofbehoefte. Sommige zullen daardoor in het voordeel zijn en vooral in een kleine leefgemeenschap, als in het aquarium, de andere planten het voedsel ontnemen. Zonder toevoeging van CO2 zullen na enige tijd alleen nog die planten in leven zijn die koolstof uit carbonaten kunnen halen en in staat zijn in water met een hoge pH-waarde te overleven. ——————————————————————————————————

Haaien boven de metro

door Bart Dirks

Voor u gelezen, bron: de Volkskrant Gaat het wel goed met een miljoen liter water, loodrecht boven een parkeergarage, de metro en binnenkort ook nog eens de hogesnelheidslijn Amsterdam-Parijs? De zenuwen hebben aardig opgespeeld, bekent projectleider Andrew Leitch: ‘Maar alles is getest en ik kan u verzekeren: er zullen geen haaien door de Antwerpse metro zwemmen’, belooft de Britse exert, voormalig ‘hoofdaquarist’ van het London Aquarium. Álle lekken zijn verholpen’. Aquatopia opende zijn deuren in een hoek van Astrid Plaza Hotel. ‘Enige tijd geleden was hier enkel nog een betonnen blok roltrappen’, zegt Leitch. ‘we zijn met honderden mensen dag en nacht bezig geweest om de openingsdatum te halen.’ ‘De vissen gaan pas op het laatste moment in de bassins, als de waterkwaliteit optimaal is. De dieren verbleven in quarantaine in Blijdorp, de Zoo van Antwerpen en de universiteit van Luik. Via een speciaal watergordijn met licht- en geluidseffecten betreden bezoekers een ‘magische onderwaterwereld. Daarop volgen tien thema’s variërend van een nagemaakt Amazonewoud via een Australisch rif tot een mangrovewoud. In totaal telt Aquatopia meer dan 3500 vissen en 223 andere diersoorten.

Danio Rerio Delft

149

Een moeras als filter

Oktober 2005 door P. van Hoenacker

Voor u gelezen, bron: Aquarianen, Gent Als aquarianen weten we natuurlijk dat een biologisch filter zowat het beste systeem is om ons aquarium schoon te houden en de waterkwaliteit op de lange termijn goed te houden. Zo’n biologisch filter werkt met een bacteriënbestand dat het aquarium ontdoet van schadelijke stoffen. Overbelasting van het water Waarom zouden we dit systeem niet op grote schaal toepassen in onze tuinvijver? Veel vijverliefhebbers hebben immers last van de gevreesde algengroei of troebel groen water. Veelal heeft dat te maken met overbelasting van het water met organisch materiaal. Dat vindt zijn oorsprong in een overmatig visbestand, te rijkelijk voeren van de vissen, afgestorven plantenresten die men niet op tijd verwijdert, bladeren van bomen en struiken die op de bodem liggen te rotten enz. Eigenlijk moet daar een plantenbestand tegenover staan dat dermate hongerig is, dat al het voedselreserves binnen de perken blijft. De bron van problemen Veel vijverliefhebbers willen een vijver houden en vergeten dat een natuurlijk evenwicht ook de nodige planten vereist. ‘Ik zie zo graag mooie Koi’s’, is een veel gehoorde uitroep. Als je dan naar de vijvers gaat kijken, is er slechts een groen erwtensoep te zien, die zo ondoorzichtig is, dat eventuele karpers helemaal niet zichtbaar zijn. Waarom die karpers er dan inzitten weet ik niet. Waarschijnlijk om te zorgen dat het water zo groen blijft? Te veel vissen Ik kan er niet genoeg op hameren dat karpers alleen in kleine aantallen in zeer grote vijvers tuis horen. Ze eten serieus wat planten en dus moeten er enorme hoeveelheden planten aanwezig zijn. Ze wroeten in de bodem en wervelen het bodemvuil omhoog zodat de zuurstofplanten onder de stof komen te zitten en stikken. Deze vissen produceren, door hun gezonde eetlust, nogal wat afval, waardoor het water extra wordt belast. Kortom, ze werken je inspanningen, voor een heldere vijver volledig tegen. Dus filteren Als je een kleine kans wil krijgen om, met karpers in de vijver, toch enigszins een heldere vijver te hebben en nu en dan een glimp van je troeteldieren te zien wilt krijgen, dan helpt maar een ding, een moerasfilter. Zo’n moerasfilter is een ondiepe vijver die enkele centimeters hoger en net naast de eigenlijke vijver ligt. De oppervlakte van de moerasvijver moet voldoende groot zijn en een goed uitgangspunt daarvoor is bijvoorbeeld 1/4 van het vijveroppervlak.

Danio Rerio Delft

150

Oktober 2005

Het moerasfilter wordt het best zo’n 40 cm uitgegraven. Er kan gebruik worden gemaakt van vijverfolie, maar plant dan geen riet of lisdodden, omdat de wortels van deze planten door de folie kunnen groeien. Bij aansluiting met de vijver legt men de folie gewoon over de rand van de vijver, zodat het water kan overlopen. De oevers van het moerasfilter moeten wel enkele centimeters boven de vijverrand uitsteken. Ongeveer 2/3 wordt terug gevuld met grind en/of zeer grof zand, hydrokorrels zijn ook goed, maar in geen geval tuinaarde, want die is te rijp van samenstelling. In diepere gedeelten, bijvoorbeeld een kronkelige bedding van 20 cm diep, kunnen ook grotere keien worden gebruikt. De aanzuigslang kan ook onder het zand ingegraven worden. De capaciteit van de opvoerpomp moet in de buurt liggen van 1200 liter per uur. Beplanting van een moerasfilter Het moerasfilter kan beplant worden met allerlei moerasplanten die een zacht wortelgestel hebben (tenzij je een polyester bak hebt gemaakt). Gele lis, zwanebloem, pitrus, zwarte zegge, dotterbloem, egelboterbloem . . . Liefst soorten die forse bladeren hebben die duiden op een grote voedselbehoefte. Zij zullen na een ingroeiperiode helpen om uw vijver te filteren. Je kan ze in het begin helpen door hier en daar wat bacterial te strooien. Nadat het bacteriebestand voldoende is uitgegroeid, krijg je helder zuurstofrijk water dat naar een frisse beek ruikt. De planten die zich in de vijver bevinden zullen ook beter gaan groeien en rijkelijk bloeien. Niets belet je om de moerasvijver zelf nog in twee verdiepingen aan te leggen, met een overloop over een platte steen. Zo krijg je het idee van een bergbeekje. Hou er wel rekening mee dat de capaciteit van de pomp afneemt naarmate ze het wat hoger moet opvoeren. Paradijs voor waterinsecten en kikkers. In het moerasgedeelte kunnen de larven van libellen en andere waterinsecten zich voorspoedig vermenigvuldigen, zonder schrik om door de vissen te worden opgegeten. Het is dan ook een uitverkoren plaatsje voor kikkers en salamanders en als de tuin goed is afgesloten, kunnen roodwangschildpadden er ook de zomer doorbrengen. Vergeet niet ze voor de winter binnen te nemen, want het zijn subtropisch dieren. Een wilgfiltersysteem is effectief Tot slot nog een tip om een eenvoudig filtersysteem te maken als je geen plaats hebt voor een moerasfilter. Ga eens naar het platteland en zoek een sloot met knotwilgen. Vraag aan de eigenaar of je een of twee takken van een meter lang, een bovenarm dik, mag afzagen. Thuisgekomen leg je die takken half in het water, half op de oever en je zal zien dat er zich na enkele weken onder water knobbeltjes gaan vormen op de schors van de stammen. Nog enkele weken later komen overal rode worteltjes uit, nog later vormen die een zeer fijn vertakt wortelgestel dat enorme honger heeft en dus veel voedsel uit het water opneemt.

Danio Rerio Delft

151

Oktober 2005

Boven water komen dan stilaan de eerste takken tevoorschijn van wat later een heuse boom zal worden. Nu moet je die takken zo nu en dan inkorten, want anders worden de stammen loodzwaar en kunnen ze gaan kantelen zodat de wortels boven water gaan uitsteken, wat natuurlijk nooit de bedoeling kan zijn. Bij een kleine vijver zie je na een drietal weken reeds het effect van een wilgenfilter. Bij grotere vijvers zal het wortelgestel wat meer moeten uitgroeien. Met deze tips zou de vijver al een heel stuk moeten zijn geholpen. In ieder geval blijft steeds het probleem bestaan dat de grote meerderheid van de vijverliefhebbers nog steeds te veel vis in de vijver zet. Overschrijdt de limiet van 10 cm vis per kubieke meter water niet, anders vraag je gewoon om problemen. ——————————————————————–—-——————————

Van de bestuurstafel

door W. Wilhelm

Contributie Het bestuur is voornemens dit jaar te starten met de contributie inning per machtiging tot incasso. Daarmee worden de per 1 januari 2006 door de Postbank in rekening gebrachte kosten voor acceptgiroverwerking vermeden. Het is natuurlijk ook handig voor de penningmeester. Gezocht zal worden naar een uitvoering met zogenaamd ‘bedankkaartje’, waarmee het lid ooit de machtiging tot incasso weer kan opheffen. Lotenverkoop De Grote Clubactie loopt weer. Wilt u tegen de lotenverkopers aan de deur met recht kunnen zeggen ‘Ik heb al besteld’, dan belt of mailt u nu direct naar de voorzitter. De vereniging kan van de 2,50 euro per lot zelf 2,00 incasseren. Kascontrole Op de vergadering van 20 september hebben de aanwezige leden de heer W. Runia benoemd tot 2e lid van de Kascontrole commissie. Het langstzittende lid is de heer H. Lausberg. Tentoonstelling Op de aanstaande tentoonstelling van de Leidse Aquarium en Terrarium Vereniging De Natuurvriend in de Hortus Botanicus te Leiden zal de panelenwand van DRD ook weer opgesteld worden. LHK Op de nationale Aqua Terra Dag, 29 oktober te Barneveld zullen de bij de presentatie van de Landelijke keuring de vivaria van Gerard van Katwijk (A2), Jan Kroon (B1), Leen van Doorn (C1) en de vijver van Jos Koster gepresenteerd worden. Daarnaast is er ook weer een marktdag, die op zich al de moeite van een bezoek waard is.

Danio Rerio Delft

152

Oktober 2005

Partnergrondels Voor u gelezen, bron: Duiken, magazine van de onderwaterwereld De waakzame grondel maakt het mogelijk: alleen in een nauw samenlevingsverband met deze vis kunnen kleine kreeftjes op de bijzonder voedingrijke zandvlakte (over)leven. Partnergrondels, waakgrondels, symbiosegrondels, de verschillende benamingen voor deze kleine grondels zijn alle te herleiden tot een gedragsuiting die typerend is voor deze vissen. De grondels zijn partners van kleine kreeftjes en hebben voor deze op de uitgestrekte zandbodems de functie van waker op zich genomen. Maar dit vindt voor de kreeft niet zonder tegenprestatie plaats. Wat deze twee zeer van elkaar verschillende partners met elkaar verbindt is een echte symbiose. Wie zich de tijd gunt om het samenlevingsverband tussen de grondel en de kreeft te bestuderen, die is verrast door de enorme hoeveelheid werk die de kreeft verzet. Het is een ware Sisiphusklus, onvermoeibaar schuift de kleine garnaal met zijn scharen het zand uit de woonbuis, die hij met de grondel deelt. De partners zijn beide schuw. Als men te dicht bij komt, zijn ze allebei bliksemsnel verdwenen. Het is de vis, die waakzaam de uitgestrekte gladde zandbodem rondom de gemeenschappelijke behuizing voortdurend in de gaten houdt. Als hij ook maar het minste, geringste teken van gevaar vermoedt, dan wordt hij onrustig. De halfblinde kreeft houdt daarentegen door middel van zijn twee lange voelsprieten voortdurend lichaamscontact met zijn ongelijke partner. De kleine kreeftjes moeten op deze aan schuilplaatsen arme zandvlakten voordurend op hun hoede zijn, want overal loeren roofzuchtige vissen, die het hebben voorzien op het malse kreeftenvlees. Als de grondel via zijn lichaamstaal een teken geeft dat er iets niet in de haak is, als bijvoorbeeld een horsmakreel of platvis de woning te dicht benadert, dan trekt de kreeft zich halsoverkop onder de zandbodem terug. Hij aarzelt geen moment als de grondel het teken ‘onderduiken’ geeft. De grondel volgt de kreeft als het voor hem al te gortig wordt. Als men langer voor de woning van de kreet en de grondel zou blijven liggen, dan wagen beide zich weer aarzelend naar buiten. Steeds komt de grondel als eerste uit de veilige schuilplaats weer naar buiten. Heel langzaam, centimeter voor centimeter komt hij uit de woonbuis te voorschijn. Als de kust veilig is blijft hij nog geruime tijd rustig voor de woning liggen. Maar ook als hij opnieuw begint met het afzoeken van het zand naar iets eetbaars of doelgericht naar voorbij drijvende plankton hapt, blijft hij uiterst waakzaam. Het duurt echt wel even, voordat de kreeft zich ook weer laat zien en zijn taak als ‘buizenveger’ weer op zich neemt. Niet alleen ontdoet hij de nauwe buis van het fijnste zand, dat geleidelijk de ingang driegt te verstoppen, maar hij ontpopt zich ook als een echt bouwkunstenaar, als het er om gaat de ingang met grote brokken te verstevigen, zowel met stukjes schelp als

Danio Rerio Delft

153

Oktober 2005

met dubbelgrote brokjes steenkoraal. De woonbuis die de kreeft met de grondel deelt, loopt tot een diepte van ongeveer tien centimeter loodrecht onder het zandoppervlak en is vaak zelf langer dan vijftig centimeter. Alle kreeftachtigen die met grondels samenleven, behoren tot de familie van de Pistoolgarnalen. Pistoolgarnalen worden meestal nauwelijks groter dan drie, vier centimeter. Het is de aanmerkelijk grotere van beide scharen, de zogenaamde ‘pistoolschaar’ waarmee de kreeft een geluid kan opwekken dat aan een pistoolschot doet denken. Door deze schaar plotseling te sluiten veroorzaakt de kreeft een waterstraal en ook het zeldzame korte geknal. Pistoolgarnalen zijn op het rif algemeen maar laten zich zelden zien. Alleen de paar soorten die in symbiose met de grondel leven op de zandvlakten krijgt men gewoonlijk te zien. De verschillende grondels (familie Gobiida) van de geslachten Amblyeleotris en Cryptocentrus, die in symbioseverband met de Pistoolgarnalen leven, vertonen die voor de grondels typische kentekenen. Het zijn langgerekte vissen met een stompe kop en een betrekkelijk grote bek. De symbiosegrondels zijn typische sessielrovers en eten kleine ongewervelde. De mannetjes vertonen broedzorg. Zoals gewoonlijk, zijn de symnbiosegrondels grondvissen, die voortdurend op de bodem rusten en slechts zelden korte afstanden zwemmen om naar iets eetbaars te zoeken. Een uitzondering wordt hier op gevormd door de gracieuze Witkapgarnaalgrondel, Lotilia grailiosa. Deze schuwe grondel, die 3,5 cm wordt, leeft altijd met Pistoolgarnalen samen. Dit ongelijke koppel is bijvoorbeeld in de Rode Zee niet zeldzaam. De Witkapgarnaalgrondel rust niet op de bodem voor de gemeenschappelijke woning maar zweeft daar enkele centimeters boven. Opvallend zijn de grote waaierachtige borst- en aarsvinnen. In het ondiepe water van de riffen van het oostelijke deel van de Indische Oceaan, evenals dat van het westelijke deel van de Stille Oceaan, komt zeer algemeen de tot zeven centimeter lange gele symbiosegrondel voor, Cryptocentrus cinctus, die in rustige lagunegedeelten al op een diepte van één meter op de zandvlakte woont. Deze soort komt in twee varianten voor, die zich sterk van elkaar onderscheiden. Er zijn, zoals de naam al suggereert, felgele exemplaren, maar ook een lichtdonker dwarsgestreepte variant zonder ook maar een spoortje geel in het kleurpatroon. Het kan wel eens gebeuren, dat er uit een woonhuis een paartje kijkt, waarvan de partners niet hetzelfde, maar verschillend zijn gekleurd. Vele kunnen het wel eens té bont maken! ——————————————————————————————————

Verenigingsavond, dinsdag 18 oktober 2005 Uitslag vijverkeuring District Zuid-Holland Noord De locatie: Grote zaal Woonzorgcentrum Florence Vredenburgh Van Vredenburchplantsoen nr 1, 2282 SK RIJSWIJK

Danio Rerio Delft

154

Perikelen met een geneesmiddel

Oktober 2005 door Wim Steinhoff

Voor u gelezen, bron: A.V. Natuurvrienden, Zwolle Een paar maanden geleden constateerde ik bij een aantal vissen (Rode Minors) verschijnselen van buikwaterzucht. Dat is een besmettelijke ziekte, die veroorzaakt wordt door de waterbacterie Pseudomonas punctat f. ascifae. Zoals gezegd is deze ziekte besmettelijk, zodat ik vreesde dat het overige visbestand de ziekte ook zou krijgen. Ik was en ik ben nu nog meer een tegenstander van het gebruik van medicijnen in het aquarium. Maar . . . in ‘Het Aquarium’ van de N.B.A.T. staat een advertentie van Aquascience, met onder andere het product Temerol. Temerol is een geneesmiddel tegen bacteriële infecties, onder andere buikwaterzucht. Om nu een heel verhaal kort te maken, zou dit medicijn alleen de vis en niet het water behandelen. Het zou een nieuwe trend zijn in het behandelen van visziekten. Na veel aarzeling heb ik dit medicijn aangeschaft en precies volgens de dosering aan mijn aquarium toegevoegd. Volgens deze dosering heb ik de behandeling na 2 en 4 dagen herhaald en heb ik daarna het aquariumwater tweemaal voor de helft ververst. Maar . . . na een paar dagen na de laatste dosering begonnen mijn planten een sterke groeistoring te vertonen en de Ammannia gracilis legde het loodje. De Vaantjesplanten en Stricta’s kregen rare koppen zoals bloemkolen. Mijn conclusie was, dat de Temerol de oorzaak van de groeistoring was. Daarom heb ik aan de importeur van de Temerol een brief geschreven met mijn klacht en een beschrijving van mijn aquarium. Na een paar dagen kreeg ik van de firma een e-mail met de mededeling dat mijn brief naar hun laboratorium in Frankrijk was gestuurd. Ik zou nog nader horen, iets wat tot op heden nog niet is gebeurd. Daarna heb ik het water door Jochem laten nameten. Het bleek dat ook alle bacteriën in mijn aquarium, inclusief in het biologisch filter, gedood waren. De hoeveelheid ammoniak in het water was te hoog. Gelukkig heb ik door de geforceerde koolzuurbemesting, overdag zuur water. Alleen‘’s nacht, als de koolzuurvoorziening ophoudt, stijgt de pH tot 7,4. Ammoniak (NH3) is een kleurloos, prikkelend gas, dat gemakkelijk in water oplost (ammonia, geest van salmiak, NH4OH) en ook in het aquarium ontstaat bij rotting van stikstofhoudende, organische stoffen (urine en uitwerpselen van vissen of slakken, voedselresten). Ammoniak is een sterk vergif voor vissen; een te hoge concentratie is niet moeilijk te herkennen aan de geur van het water en aan het feit, dat de vissen ondanks doorluchting aan het oppervlak lucht happen. Ammoniak bindt zich met zuren als ammoniumzouten (NH4), die praktisch niet giftig zijn. Daarom bevatten aquaria met zuur water altijd dergelijke ammoniumverbindingen. Er kan dan nauwelijks iets gebeuren, zelfs niet bij vrij hoge ammoniumconcentraties, zolang het water maar zuur blijft.

Danio Rerio Delft

155

Oktober 2005

Het ammonium wordt echter in toenemende mate in het giftige ammoniak omgezet, als de pH boven de 7 oploopt. Daarom kan toevoeging van ammoniumzouten (Ammoniumnitraat), zoals bijvoorbeeld wel gedaan wordt ter bestrijding van hydra’s en ook wel in de vorm van meststoffen, gevaarlijk zijn, als men geen rekening houdt met de pH van het water of deze onopzettelijk naar het alkalische gebied laat verschuiven. Hebben zich bijvoorbeeld in een aquarium met licht zuur water ten gevolge van eiwitontleding grotere hoeveelheden ammoniumzouten opgehoopt of zijn deze kunstmatig aan het water toegevoegd, dan kan een gevaarlijke toestand ontstaan, als men de helft van het water vervangt door vers, alkalisch water. Terwijl bijvoorbeeld de verhouding ammoniak:ammonium pH 7 1:99 % is, verschuift deze verhouding bij pH 9 reeds naar 25:75%. Zijn in een aquarium, waarvan het water licht zuur is, door eiwitafbraak groter hoeveelheden ammoniumzouten ontstaan of zijn deze kunstmatig aan het water toegevoegd, dan kunnen bij verversing van ongeveer de halve hoeveelheid water met alkalisch vers water, gevaarlijke vergiftigingen optreden. Daar de giftigheid zeer groot is en reeds tot uiting kan komen bij 0,2 mg/l, terwijl 1 mg/l meestal al dodelijk is, kan men begrijpen welke fatale gevolgen een dergelijke waterverversing kan hebben. Alleen al om deze reden moet men nooit meer dan 1/4 tot 1/5 van de totale waterhoeveelheid verversen, tenzij men de pH van het verse water onder de 7 houdt. Ammoniakvergiftiging leidt tot uiterlijk waarneembare moeilijke ademhaling van vissen. Bij aanhoudende inwerking zoeken deze luchthappend het wateroppervlak op. De reactie op de ammoniak is overigens verschillend. En wordt mede bepaald door de soort vis, de grootte, conditie, gewenning enz. De verschijnselen lijken op die van zuurstofgebrek of overmaat aan koolzuur, maar de eigenaardige scherpe geur wijst duidelijk ammoniak. Enkele plantensoorten slaan ammonium als voedselreserve op in hun bladeren. Ook dit opgeslagen ammonium wordt door de verhoging in de pHwaarde gedeeltelijk omgezet in ammoniak. Het gevolg hiervan is dat deze planten zichzelf van binnenuit vergiftigen. Het ’s nachts ‘verslijmen’ van sommige planten (b.v. Cryptocorynen, Limnophila, Rotala enz.) vindt daarin zijn oorzaak. Rest mij nog om het biologisch filter door te spelen en het water in mijn aquarium en het filter te verversen om de ammoniak kwijt te raken. Daarna moet ik het filter enten met Bacterial. Dit is een goede les voor mij geweest. Ik gebruik nooit meer medicijnen in mijn aquarium. Ook al zeggen de advertenties en folders dat allen de vissen en de rest niet worden behandeld. Ik heb mij een hoop werk, problemen en ergernis op de hals gehaald. Dus geloof niet direct wat de fabrikanten beweren. Literatuur: Het Aquarium van A tot Z van Hans Frey. Folder ‘Algenproblemen? Wij hebben ze reeds lang opgelost’ van Dennerle.

Danio Rerio Delft

156

Oktober 2005

Wij keuren volgens de ARBO-wet Keuringen voor elektrische handgereedschappen en machines volgens de norm EN 50110 / NEN 3140 Keuringen voor ladders en steigers volgens de norm EN 131 / NEN 2484 / NEN 2718 Tevens verhuur van steigers en hoogwerkers en Verkoop van alle merken ladders en steigers

Weesmeesterstraat 20 2645 MC Delfgauw Tel: 06-24559677 Fax: 0152563362

Danio Rerio Delft

157

Oktober 2005

Raadselachtig fossiel door A. J. van Loon blijkt na een eeuw een larve van een Longvis Voor u gelezen, bron: N.R.C.-Handelsblad Meer dan honderd jaar hebben paleontologen er hun hoofd over gebroken, maar eindelijk is het probleem opgelost: het fossiel Palaeospondylus gunni blijkt de larve van een Longvis te zijn. Daarmee is het de oudst bekende larve van de gewervelde dieren. Het fossiel, dat voor het eerst in 1890 werd ontdekt, was om diverse redenen raadselachtig. Zijn anatomie was bijvoorbeeld zo verwarrend, dat onderzoekers een eeuw geleden tal van nieuwe namen moesten gebruiken om de structuren te beschrijven. Een ander merkwaardig feit was, dat het fossiel werd gevonden in gesteente van zo’n 385 miljoen jaar oud (midden-Devoon) in de Achanarras-groeve in Caithness (Schotland), dat nooit ergens anders is aangetroffen. Toch ging het niet om een unieke vondst, want in de groeve in Caithness wemelt het van deze fossielen. Het fossiel, waarvan de exemplaren in grootte variëren van een halve tot zes centimeter, werd aangetroffen in sedimenten die op de bodem van een meer moeten zijn gevormd. In dezelfde afzettingen werden veel fossielen aangetroffen, waaronder die van vissen behorende tot dertien geslachten. Kieth Thomson, Mark Sutton en Bethia Thomas, allen van het Oxford University Museum of Natural History, sneden de fossielen in alle richtingen in dunne plakjes. Met behulp van een aftastende straal reconstrueerden zij vervolgens de driedimensionale vormen van de diertjes. Die vergeleken ze met de vormen van tal van recente organismen. Uit dit onderzoek is gebleken dat het moet gaan om de larve van een Longvis; veel van deze larven werden gekenmerkt door een grote zwemblaas, maar het meest opmerkelijke detail dat zo gevonden werd, was dat voor aan de kop een uitstekend gedeelte zat, dat mogelijk diende om zich vast te zuigen. Dergelijke organen zijn weliswaar niet bekend van recente Longvissen, maar de geslachten Lepidosiren en Protepterus hebben een soort schijf om zich vast te hechten. Toen eenmaal duidelijk was dat het om een larve ging, bleken tal van eerder moeilijk benoembare structuren plotseling in het plaatje te passen. In de Achanarras-groeve komt een soort Longvis voor: Dipterus valenciennesi. Dit is tevens de meest voorkomende soort vis. De onderzoekers menen dat het, ondanks gebrek aan duidelijke aanwijzingen, voor de hand ligt dat Palaeopondylus gunni de larve van deze Longvis is. De larven zouden een ingrijpende metamorfose hebben ondergaan bij hun overgang van het ondiepe milieu waarin ze opgroeiden, naar de diepere delen van het meer waar de Longvis leefde. —————————————————————————————————— Denkt u bij uw aankopen aan onze adverteerders? Mede dankzij hen is het verschijnen van ons maandblad mogelijk!

Danio Rerio Delft

158

Malawicichliden

Oktober 2005 door Lydia de Paepe

Voor u gelezen, bron: ‘Betta Info’ Buggenhout Men beweert wel eens dat het houden van Malawi’s gemakkelijk is. Velen zijn deze mening toegedaan. Ik kan met deze stelling akkoord gaan indien men zich tevreden stelt met een Malawi-aquarium zonder nakweek. Toch zal men rekening moet houden met een aantal voorwaarden: 1. zet de juiste soorten bij elkaar; 2. kies voor de mooiste kleurencombinaties; 3. breng nooit te weinig vissen in bij het opstarten van het aquarium. Velen stellen zich de vraag ‘Waarom veel vissen?’ Malawicichliden hebben de gewoonte hun eigen territorium af te bakenen. Wanneer men later nieuwe vissen in het aquarium wil plaatsen kan dit tot ernstige gevechten leiden, soms met fatale afloop. Kies je voor zandbewonende cichliden, let dan op dat je deze niet samen houdt met rotsbewonende cichliden. Je zoekt dan zeker ruzie omdat de zandbewonende cichliden geen schuilplaats zullen zoeken tussen de rotsen; zij zijn dan een gemakkelijke prooi voor hun tegenstanders. Wie echter wil kweken met Malawicichliden moet beseffen dat dit niet zo eenvoudig is als het lijkt, vooral als je de zuiverheid van het ras wilt respecteren en verbastering wilt vermijden. Waarop te letten?: - zet het juist koppel samen; - zorg er voor zeker te zijn dat geen vissen werden aangekocht die muilbroed hebben (dit risico is hoog wanneer men zo maar vissen koopt waarvan men de herkomst niet kent). Ook in ons eigen aquarium is het niet gemakkelijk om de juiste keuze te maken. Zo heb je bijvoorbeeld bij zandbewonende cichliden de Aulonocarasoorten; hier lijken de wijfjes van verschillende soorten sterk op elkaar waardoor ze met gelijk welke kleursoort kweken. Dit is ook het geval met de rotsbewoners; deze zijn nog minder kieskeurig. Daarom de volgende raad aan de ‘echte’ kwekers: zet slechts één soort samen want de nakweek kent hoe langer hoe minder de eigen soort. Aan de kweek zelf hoeven we niet veel te doen daar de vissen na de eiafzetting en de bevruchting de eitjes in de muil nemen en deze gedurende ongeveer twintig dagen zelf verzorgen. Dit kan bij sommige soorten wel tot dertig dagen oplopen. Na het lossen van de jongen kunnen deze meestal nog maximum gedurende een week bij de moeder blijven, in een aparte kweekbak, dit als ze een goede moeder hebben, wat eerder zeldzaam is.

Danio Rerio Delft

159

Oktober 2005

Zorg er dus voor dat er een kweekbak klaar staat zodat hiermee geen tijd verloren wordt. Dit kweekaquarium dient van voldoende schuilplaatsen te zijn voorzien. Voor zandbewonende cichliden, die laat hun kleuren krijgen, is het aan te raden deze onmiddellijk gescheiden te houden, dit omdat de onderlinge kweek enorm moeilijk van elkaar is te onderscheiden. Wanneer een wijfje een tijd uit het originele aquarium was verwijderd, is het aan te raden de inrichting van dit aquarium te herschikken, dit omdat zij haar gewone schuilplaats ondertussen is kwijtgeraakt. Bij een her-inrichting moet iedere vis op zoek naar een nieuwe schuilplaats. ——————————————————————————————————

Te koop tijdschriften: Groei en Bloei, jaargangen 1986 t/m 1991 ingebonden à €10,00 en 1992 t/m 1999 los à € 5,00. Bloemen en Planten, jaargangen 1988 t/m 1996 in originele band à € 10,00 en 1997 t/m 1999 los à € 5,00. Grasduinen, Jaargangen 1980 t/m 1988 in originele band à € 10,00. Lotty Sonnenerg, tel. 015-2614407 of e-mail [email protected] ——————————————————————————————————

INHOUD Uitnodiging 1: Verenigingsavond, Bart Laurens: ’Terraria’. Uitnodiging 2: Praatavond: Uitslag Vijverkeuring DZHN Jaarprogramma DRD - Verenigingskeuring door W. Wilhelm Terugblik door Lotty Sonnenberg Jubileumtentoonstelling AVC Vivaria Voor u gelezen: Kooldioxide Voor u gelezen: Haaien boven de metro door Bart Dirks Voor u gelezen: Een moeras als filter door P. van Hoenacker Van de bestuurstafel door W. Wilhelm Voor u gelezen: Partnergrondels Verhuizing Voor u gelezen: Perikelen met een geneesmiddel door Wim Steinhoff Voor u gelezen: Juweeltje onder de labyrinthvissen door T. Bär Voor u gelezen: Raadselachtig fossiel door A. J. van Loon Voor u gelezen: Malawicichliden door Lydia de Paepe Advertentie - Inhoud Bestuur, redactie en commissies

141 141 142 143 145 146 148 149 151 152 153 154 156 157 158 159 160

Danio Rerio Delft

160

Oktober 2005

BESTUUR: Voorzitter

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] / [email protected]

2e voorzitter en Ledenadministratie

A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950 - 06-51603231, [email protected] / [email protected]

Secretariaat, J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, correspondentie & info tel. 015-3696174, [email protected] / [email protected] Penningmeester

J.J.G. (John) Zandbergen, Sophiastraat 51, 2641 HM Pijnacker tel. 015-3699444, [email protected] / [email protected]

Algemeen secundus

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] C.J. (John) v/d Berg, Duinmeierij 86, 2264 LD [email protected] Leidschendam tel. 070-3862652,

REDACTIE: Adres

A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950, [email protected]

Leden

mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] mw. M. Albers, [email protected] A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD

COMMISSIES: Keuringen en KIEK Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland [email protected] tel. 010-5915506,

Bibliotheek

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Adviesgroep leden

H. J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362

[email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

[email protected] [email protected] [email protected]

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359,

[email protected]

Adviesgroep zeewater

J. Kroon, tel. 015-3808792,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C.J.A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers

DANIO RERIO DELFT November 2005 - nr. 9 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 _____________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. _____________________________________________________________

Uitnodiging 1: Verenigingsavond, dinsdag 15 november 2005 W. L. Postma: ’Fijn bezig zijn’ Met "Fijn bezig zijn" is bewust een zeer gevarieerde lezing gemaakt. Met ruim 190 dia's wordt een beeld getoond van alle specialisaties binnen onze mooie hobby. We beginnen met twee totaal verschillende aquaria. Niet alleen de aquaria zijn anders, maar zeker ook de verzorgers. Hoewel er natuurlijk overeenkomsten zijn is het uitgesloten dat er twee gelijke aquaria bestaan, terwijl de basis gelijk is. Deze aquaria zijn zeker geen onbereikbare superaquaria. Integendeel zelfs, mogelijk dat u nooit zou willen ruilen. Vervolgens komt het paludarium aan de orde. Er wordt aandacht besteed aan planten, en de giftigheid van pijlgifkikkers komt aan de orde. Altijd een mooi onderdeel is het zeewateraquarium, met name vanwege de mooi te fotograferen dieren. En hoe komt de doktersvis aan zijn naam? Na de pauze wordt dieper ingegaan op de lichaamsvorm van vissen. Ook komen de sociale verschillen tussen soorten aan bod. Verder gaan we op bezoek bij Dhr. Jan Mulder, lid K.W.N. en succesvol kweker van Nothobranchius rachovii. En deze kweek gaan we meemaken. Ook de cichliden komen aan de orde. Wist u dat sommige cichliden juist met planten gehoudem MOETEN worden? Al met al een lezing die zeer gevarieerd is, veel antwoorden geeft, niet oppervlakkig is, maar een avond "Fijn bezig zijn" in zich heeft. Uitnodiging 2: Praatavond, dinsdag 6 december 2005

Danio Rerio Delft

162

November 2005

JAARPROGRAMMA 2005 1 november 5/6 november 15 november 6 december 20 december

Praatavond. Verenigingskeuring. Verenigingsavond: W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’. Praatavond. Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring door bondskeurmeester W. Tomey.

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten. Bij verhuizing of opzegging (schriftelijk 3 maanden tevoren i.v.m. onze verplichtingen) tijdig uw mutatie sturen naar: A. Zwartjens, Kringloop 137, 2614 WK Delft. ———————————–————————————————————–—--

Nannobrycon eques (Potloodvisje) Voor u gelezen, bron: Waterweelde, Heerlerheide Familie: Lebiasinidae (Spatzalmen). Onderfamilie: Pyrrhulininae. Synoniemen: Nannostomus eques, Poecilobrycon eques, Poecilobrycon auratus. Lengte: tot 5 cm. Temperatuur 25 tot 28 °C. Watersamenstelling: ze stellen hoge eisen aan de waterkwaliteit: zacht water (2-10 °DH) en een pH van ongeveer 6,5. Absoluut vrij van afvalstoffen. Voedsel: zowel droogvoer als levend voer (fruitvliegjes en muggenlarven). Oosprong: Amazone- en Negrogebied in Zuid-Amerika. Sociale eigenschappen: Pootloodvisjes zijn rustige aquariumbewoners. Om niet schuw te worden moeten ze in schooltjes van ongeveer 10-12 stuks worden gehouden. Houd ze nooit samen met onrustige vissen want ook dan verbergen ze zich. Huisvesting: kunnen zowel in kleine als grote aquaria, mits er voldoende planten zijn. Nannoblrycon eques is een mooie vis, maar met hoge eisen en daarom geen beginnersvis. Het visje is opvallend door zijn schuin omhoog gerichte zwemstand, met de kop omhoog. De grote, beweeglijke ogen zijn opvallend en lijken alles te zien. De mannetjes zijn te herkennen aan de aarsvin, die langwerpiger is dan bij vrouwtjes, tevens dragen de mannetjes een rode vlek op die vin. Hoewel hun bek klein lijkt, kunnen ze relatief grote stukken voer verorberen.

Danio Rerio Delft

163

Wat te voederen? . . . Kijk eens naar zijn bek!

November 2005 door L. de Boeck

Voor u gelezen, bron Ridderkerkse A.V. Ciliata De vorm, de grootte en de stand van de bek t.o.v. het lichaam verraad dikwijls waar en in welke vorm de vis gewend is zijn voedsel te zoeken. We kunnen de vissen indelen in drie groepen: 1. Vissen met een naar boven gerichte bek: bovenstandige bek. Een bovenstandige bek wordt gevormd door een verlengde onderkaak. Tevens bezitten deze vissen een rechte ruglijn, wat het hun gemakkelijk maakt voedsel van het wateroppervlak te nemen. We vinden deze schuin naar boven gerichte bek veelal terug bij labyrintvissen, vlindervissen en dergelijke. Deze vissen hebben, hoe kan het anders, voedsel nodig dat op de oppervlakte leeft of drijft zoals insecten, muggenlarven en droogvoer. 2. Een tweede belangrijke groep vissen met naar voor gerichte mondopening: eindstandige bek. Deze vissen bezitten meestal een naar boven en onder gelijkmatig gewelfd lichaam. Zij bevolken meestal de middelste waterlagen waar zijn dan ook hun voedsel tot zich nemen. Deze eindstandige bek behoort bij een grote groep aquariumvissen zoals zalmachtigen, barbelen en regenboogvissen. Ze nemen vooral watervlooien en droogvoer tot zich. Er zijn echter talrijke overgangsvormen tussen vissen met een bovenstandige en eindstandige bek. Zo zien we dat oppervlaktevissen wel eens voedsel gaan zoeken op de bodem en vissen met een eindstandige bek wel eens voedsel aan de oppervlakte gaan zoeken. 3. Een derde groep verlaat echter zelden of nooit zijn rijk om voedsel te zoeken: het zijn vissen met een onderstandige bek. Bij deze vissen is de bovenkaak verlengd. Vissen met een onderstandige bek kunnen we meestal herkennen aan een met baarddraden begroeide, naar de beneden gerichte bek, tevens bezitten zij een platte buiklijn. Deze vissen zoeken voedsel in de bodemgrond, door deze met hun baarddraden te doorwoelen. Het zijn typische bodemvissen, ze eten daar allerhande voedselresten; sommige zijn zelfs goede algeneters. Tot deze soorten behoren o.a. corydorassen, pantsermeervallen, modderkruipers, algeneters en dergelijke. Buiten het verschil in vorm en stand van de bek bestaat er ook een verschil in grootte van de bek. De grootte van de bek wijst op de grootte van het gebruikte voedsel. Zo kan men aan de combinatie van beiden, vorm en grootte van de bek, zien wat voor vis we hebben in het aquarium. Nemen we bijvoorbeeld een snoek: grote eindstandige bek, typisch kenmerk voor de roofvis. Dus bij aanschaf van nieuwe vissen eventjes op de bek letten. Anders kan uw visbestand wel eens binnen enkele dagen heel wat zijn uitgedund.

Danio Rerio Delft

164

Wildvang en de keerzijde van de medaille

November 2005 door Cotovelo do Xingo

Voor u gelezen, bron: Ichthus Post, Zevenaar Er zijn aquarianen die omwille van de ‘authenticiteit’ het liefst alleen maar wildvang in hun bak willen hebben. Dat zich bij het vangen uit het wild toch ook vervelender toestanden voordoen, dan zij via dialezingen gewaar worden, blijkt wel uit onderstaand verhaal. In het maandblad ‘Du und dein Aquarium’, van onze Oostenrijkse collega hobbyisten, troffen we een bericht aan uit een Braziliaanse krant over enkele aspecten van wildvang, die doorgaans bij liefhebbers onbekend zijn of wellicht ook bewust worden doodgezwegen. De krant schrijft dat aquariumliefhebbers over de hele wereld mede verantwoordelijk zijn voor de run op de kleine gestreepte vissen in het Amazonegebied. De onverbiddelijke jacht op de nauwelijks een duim lang zijnde zeebravisjes van het geslacht Callichthyidae (pantsermeervallen) in het midden van het Braziliaanse Amazonegbied kost jaarlijks enkele duikers het leven en draagt bij aan de verstoring van de verscheidenheid aan levensvormen in het regenwoud. Die kleine visjes zijn wereldwijd bij verzamelaars zo geliefd, dat ze in Japan zelfs tot € 300 opbrengen. Een goede reden dus voor de meer dan 400 duikers om zich aan het einde van de droge periode te verzamelen nabij de stad Altamira. De duikers die, veelal zonder duikbril en snorkel, steeds dieper duiken om de vissen te vangen, lopen vaak trommelvliesperforaties en andere oorziektes op. Deze manier van vissen vangen is pijnlijk en gevaarlijke en sommige duikers moeten daarvoor de hoogste prijs betalen. Alleen al in ‫יי‬n jaar werden drie dodelijke duikongevallen bekend. Een goede visser verdient tot 135 dollar per week. Ter vergelijking: een arbeider krijgt gemiddeld ongeveer 85 dollar per maand. Intussen zijn deze vissen reeds zo zeldzaam geworden, dat ze in deze afgelegen streek als ‘standaardmunt’ worden gebruikt. De wisselkoers in de kleine General Stores bedraagt rond 4 dollar voor ‫יי‬n vis. De winstmarge is schandalig hoog. Die komt overeen met die van coca‫ן‬ne, meent Horacio Higuchi, visexpert van het Museum in Belem. Tot nu toe hebben alle pogingen om de handel in aquariumvissen lam te leggen gefaald. Het offici‫כ‬le verbod heeft tot een verplaatsing van de zwarte markt geleid. De lieden, die hier aan meedoen, zijn vanwege de grote winstmarges, gewetenloos. Intussen zijn de rivieren in de omgeving van Trapajos en Trombetas als nieuwe vangplaatsen ontdekt. Doordat de duikers in grote getale opereren, vluchten de dieren in steeds dieper water. Dat is per slot van rekening voor de jagers zelf erg gevaarlijk.

Danio Rerio Delft

165

November 2005

Het brakwateraquarium Voor u gelezen, bron: Maandblad van De Vereniging voor Vijver-, Aquariumen Terrariumliefhebbers ‘Nymphaea’ te Wolvertem, België Het brakwateraquarium is een fascinerend aspect van de hobby dat in onze kringen nog niet echt is doorgedrongen. De meesten houden zich ofwel bij zoetwateraquarium, ofwel bij een zeeaquarium. Nochtans is dit een tak van de aquaristiek die nog grotendeels bra(a)k ligt en waarin de liefhebber zich nog ten volle kan ontplooien. De brakwateraquaristiek omvat aspecten die specifiek zijn aan zowel zoetals zeewateraquaristiek. Doch heeft ook kenmerken die specifiek zijn aan het eigen milieu. Daarenboven kunnen de brakwatervissen in kleurvariatie wedijveren met veel koraalvissen. Ze zijn goedkoper in aanschaf en hebben in gevangenschap een langere levensduur dat de meeste koraalvissen. Zoutgehalte in de natuur Het zoutgehalte is groter dan dat van zoetwater doch kleiner dan zeewater. In de natuur treedt dit verschijnsel op wanneer het zeewater verdund wordt door één of andere zoetwaterbron. Dit doet zich vooral voor bij mondingen van grote stromen (deltamondingen). Bij stromen met een groot debiet kan het rivierwater tot zeer ver in de zee indringen en daar een brakwatergebied aftekenen. Bijvoorbeeld de Congostroom dringt 50 km in de Atlantische Oceaan; bij zware regenval is dit zeer goed waar te nemen. In streken waar het verschil tussen eb en vloed groot is, kan het zeewater de rivieren binnenstromen. Het is dus gemakkelijk te begrijpen dat de zoutgehaltes, afhankelijk van de omstandigheden, zeer sterk kunnen verschillen. Bij lager gelegen kusten kan het zeewater bij vloed of zelfs alleen bij springvloed enkele kilometers landinwaarts trekken (bijvoorbeeld Het Zwin). De bodem en het water zijn erg zouterig. Ook in de tropen komen zulke gebieden voor. Het tropisch klimaat maakt het echter mogelijk dat de boomgroei zich uitstrekt tot vlak tegen de vloedlijn. Het worden mangrovegebieden genoemd. Ze komen veelvuldig voor aan de kust van de Golf van Guinea en bij de Indonesische eilandarchipel. De mangrove, men noemt ze ook vloedbossen, zijn planten of bomen die een speciaal wortelgestel hebben bestaande uit steltwortels waarmee ze zich in de bodem verankeren en tegen de beweging van het (zee)water bestand zijn, en luchtwortels ten behoeve van de ademhaling. Door deze dichte ondoordringbare begroeiing heen, slingeren zich talrijke kreekjes waarlangs de vloed dieper het land binnendringt. De vissen die zich in de brakwaterzone bevinden kunnen die schommelingen van het zoutgehalte opvangen. Zoetwater- en zeevissen daarentegen kunnen dit niet. Het bloed en lichaamsvocht van de zeevissen hebben een zoutgehalte dat ongeveer gelijk is aan dit van het zeewater. Plaatst men zeevissen in zoetwater, dan drogen ze uit. Het zout wordt opgelost en ze kunnen daardoor

Danio Rerio Delft

166

November 2005

geen water ophouden. Plaatst men zoetwatervissen in zeewater dan moeten ze enorme hoeveelheden water drinken om hun zoutgehalte op peil te houden en zullen ze daardoor verdrinken! Dit verschijnsel wordt veroorzaakt door osmose (vermenging van vloeistoffen door een wand). Van dit principe wordt bijvoorbeeld gretig gebruikgemaakt om zieke vissen te behandelen: zoetwatervissen worden (korte tijd) gebraad in zeewater en omgekeerd. Zoutgehalte in het aquarium Nu we het milieu van de brakwatervissen kennen kunnen we overgaan tot de inrichting van het aquarium. We hebben twee mogelijkheden: 1. We willen planten in het aquarium houden. Dit biotoop komt overeen met de overgang naar een riviermonding. Hoe hoger het zoutgehalte, des te kleiner wordt de plantenkeuze. Voor een brakwateraquarium met een plantenbestand gebruiken we ongeveer 50 gram zeezout per 10 liter water. 2. Voor een biotoop dat overeenkomt met de overgang van riviermonding naar zee voegen we 120 gram zeezout per 10 liter water toe. Hierin kan men geen planten houden, althans geen zoetwaterplanten. Het gebruik van keukenzout is af te raden, daar het slechts Na (natrium) en Cl (chloride) bevat. In zeezout bevinden zich nog sporenelementen die een gunstige invloed hebben op het leven van de dieren. Kunstmatig zeezout bevat 72 elementen en dit in een verhouding zoals in zeewater wordt aangetroffen. Inrichten van het aquarium Neem, omwille van eventuele roestvorming, een volglazen aquarium. Gebruik een goed passenden dekruit om zoutafzetting in de lichtkap zoveel mogelijk te voorkomen. Beplant aquarium Een gedeelte van het aquarium wordt niet beplant. Op deze plaats brengt men gewassen zeezand aan. De te beplanten plaatsen worden voorzien van gewassen Rijnzand. Gewassen Rijnzand is luchtiger en daardoor beter geschikt voor de plantengroei. Nog beter is gebruikmaken van putboorderszand. Volgende planten komen in aanmerking voor plaatsing in een brakwateraquarium: Dwergamazone zwaardplanten (Echinodorus magdalensis) Vallisneria, Hygrophyla, Cabomba, Eikenbladvaren, Bacopa, Cryptocoryne ciliata, Anacharis. Het dient aanbeveling om volwassen planten in het aquarium te plaatsen omdat indien de planten niet aan het zoutgehalte aangepast zijn, de plantengroei en de vermenigvuldiging ervan niet overdreven zal zijn. Ter nabootsing

Danio Rerio Delft

167

November 2005

van het mangrovegebied neemt men enkele stukken goed geworteld kienhout en wat bamboestokken. Bamboestokken uitkoken en de snijkanten met siliconen afspuiten om beschimmelen tegen te gaan. Een paar kokosnootschalen zijn decoratief en kunnen dienen als schuilplaats voor de latere bewoners. Onbeplant aquarium Men brengt een dunne laag gewassen Rijn- of zeezand aan. Het geheel wordt met allerlei gesteenten (liefst grillige, met holen voorzien gesteenten) uitgerust. Geschikt zijn bijvoorbeeld Dolomietgesteenten (gatenstenen), silex-stenen van de Bretonse kust... schelpen en stukken koraal worden ook gebruikt omdat dit materiaal toch onder de alg komt te zitten. Als achterwand kan men waaierkoralen of decoratiematerialen die men op het strand vindt, gebruiken. Dit aquarium is niet moeilijker in te richten dan een zeewateraquarium. Bepaalde brakwatervissen kunnen zelfs in zeewater worden gehouden. Voorbeelden hiervan zijn Argusvissen, Monodactylussoorten. In dit aquarium moet men wel spaarzaam doch afwisselend voeren omwille van het nitrietgehalte. Daar er geen planten aanwezig zijn moet men de bak laten rijpen (bacteriënvorming) zoals men dit doet bij een zeeaquarium. Verdere benodigdheden: 1. Biologisch filter. We gebruiken bij voorkeur een potfilter, eventueel twee in serie geschakeld, gevuld met basaltsplit, gemalen mosselschelpen of pHstabilisator ter correctie van de pH. Ook een open biologisch filter zoals men aantreft bij een zeewateraquarium is bruikbaar, doch niet noodzakelijk. 2. Eventueel kan een bodemfilter aangewend worden waaruit de lucht onderlangs wordt aangevoerd. Het zuurstofrijke water is gunstig voor de bacteriën die het nitrietgehalte in de hand houden. 3. Een goede waterbeweging door middel van een circulatiepomp of verscheidene uitstromers (luchtsteentjes) is aanbevelenswaardig. Bereiding van het water Neem gewoon leidingwater en voeg daaraan de benodigde hoeveelheid zout. Het water moet minstens 24 uur sterk doorluchten. Door te filteren over gemalen schelpen of pH-stabilisator in de biologische filter krijgt men water van 10-20 KH. Door toevoeging van zeezout wordt de pH minstens 7,4. Men kan ook zeewater gebruiken en dit verdunnen tot men het gewenste zoutgehalte bereikt heeft. Acclimatisatie van vissen en planten Vissen De meeste brakwatervissen worden bij de handelaar ofwel op zoetwater ofwel uitsluitend op zeewater gehouden. Bij aankoop van de brakwatervissen plaatsen we ze enkele dagen in het soort water waarin ze bij de

Danio Rerio Delft

168

November 2005

handelaar gehouden werden. Dit om ze enigszins aan de omgeving te wennen. Daarna voegt men via de hevelmethode het bereide brakwater geleidelijk aan toe. Deze acclimatisatie kan men over verscheidene dagen spreiden. Planten Ineens teveel zeezout in het water doodt de planten. We moeten ze dus acclimatiseren. De beste resultaten worden verkregen indien men ze in de beginperiode aan het aquarium toevoegt zodat ze zich tezamen met de vissen aan het zoutgehalte kunnen aanpassen. In het andere geval dienen de planten in een afzonderlijk aquarium geacclimatiseerd te worden. Aankoop van de vissen Bij de aankoop van vissen handhaaft men dezelfde criteria als bij de aankoop van gebruikelijke vissen! Keur de vissen op tekenen van ziekte, enig letsel, kleur en gedrag. Indien u enig letsel zou merken koop ze dan niet. De vissen aan het eten krijgen schijnt een groot probleem te zijn. Als ze beginnen te eten zijn de grootste problemen voorbij. Bij eventuele voedselweigering kunnen we gebruikmaken van levende Artemia. Verder moeten we opletten voor onderlinge gevechten tussen de vissen. Bijvoorbeeld 2 à 3 Monodactylussen of Argussen vechten, doch in een schooltje gehouden gedragen ze zich vriendschappelijk. De aquariaan die start met dit aquarium doet er goed aan zich goed te documenteren over de vissen zodat hij weet hoe ze zich in hun natuurlijk milieu gedragen. Dit verzekert of vergroot de kans op succes. Andere dan de reeds genoemde vissen komen alsnog in aanmerking: Het Blokvisje, het Bijltje, Black Molly’s, Guppen, Schuttersvis, Kogelvis en zelfs Zeilvinkarpertjes. Wel moeten de vissen steeds de nodige acclimatisatie krijgen. Voedsel Het gebruikelijke voedselaanbod. De voeding in een onbeplant aquarium moet matig geschieden maar wel vol afwisseling zijn. Dit in verband met de nitrificatie. Nota van de redactie van VVAT ‘Nymphaea’: Zelf verzorg ik al een hele tijd een brakwateraquarium waarin een allegaartje van Monodactylussen, schuttersvissen en bijltjes vredig rondzwemmen. In dit aquarium is enkel kienhout aangebracht als decoratie (en schuilplaatsvoorziening). In het begin was het aquarium gedeeltelijk aangeplant, maar ik heb dat moeten opgeven omdat de Monodactylussen echte ‘grasmachientjes’ zijn die geen plant onberoerd laten. In het voedselaanbod (de vissen eten alle gebruikelijk voedsel) is dan ook een portie groenvoer voorzien. Filteren doe ik door middel van een dubbele potfilter waarvan één volledig gevuld is met filterkool Na enkele proeven is dit mijns inziens nog

Danio Rerio Delft

169

November 2005

steeds het beste filtermateriaal. Het aquariumwater wordt maximaal om de twee weken - soms vlugger - ververst (ongeveer voor 1/3). De acclimatisatie van de vissen heb ik destijds voorzichtig uitgevoerd, bij de waterverversing wordt niet meer zo nauw gekeken op de hoeveelheid zout dat aan het water wordt toegevoegd. Ik laat de hoeveelheden bewust bij enkele verversingen ‘schommelen’. In de natuur schommelt dit zoutgehalte ook aanzienlijk, afhankelijk van de getijdenstroom. Een te laag zoutgehalte is zichtbaar aan de vissen: zij krijgen een doffe glans. Verversen met water met een hoger zoutgehalte lost dit ‘schoonheids’probleem snel op. Je vissen dagelijks wat observeren is dus nodig, maar dat doe je natuurlijk ook bij alle vissen, waarom heb je anders een aquarium? _____________________________________________________________

Mijlpaal in de Amazone; door Ingrid Visser-Hamakers anderhalf miljoen hectare oerbos officieel beschermd Voor u gelezen, bron: Greenpeace magazine Ongeveer tien vaardagen verwijderd van de hoofdstroom van de Amazonerivier leven, verspreid over enkele dorpen, zo’n 670 Deni-indianen. Ze leiden een eenvoudig bestaan en hebben weinig contact met de buitenwereld. Het dicht begroeide regenwoud is hun bron van leven en hun huis. Ruim vijftien jaar geleden drongen de Deni-indianen er bij de Braziliaanse overheid aan op bescherming van hun grondgebied, zo’n anderhalf miljoen hectare oerbos. In 1985 stelde een werkgroep van de regering de grenzen van het Deni-gebied vast, maar bakende het gebied nooit officieel af. Zo’n demarcatie is nodig om wettelijk beschermd te zijn. Dooronderzoek van Greenpeace kwamen de Deni-indianen er in 2001 achter dat een deel van hun gebied was verkocht aan het Maleisische houtkapbedrijf Wong Tuong Kwong. Dat was voor de Deni in september 2001 aanleiding zelf met een afbakening van hun leefgebied te beginnen. Met hulp van Greenpeace hakten ze een pad door de jungle en gaven met palmbomen de grens van hun land aan. Halverwege dit project beloofde de regering de afbakening af te maken. Onlangs is de laatste officiële grenspaal geplaatst. Nu is ‘TerraDeni’ wettelijk beschermd tegen commerciële houtkap De begrenzing van het Deni-land is een belangrijke stap die navolging verdient voor andere indianengroepen in het Amazonegebied. Van het Amazone regenwoud behoort eenvijfde toe aan indianen. Als de eigendoms-rechten van deze indianen ook worden erkend, is een vijfde van het kostbare woud beschermd tegen grootschalige kap. De demarcatie van het Deni-land past in de campagne van Greenpeace om de wereldwijd reste-rende oerbossen te beschermen. Het Amazonegebied is een van de belang-rijkste nog in tact zijnde oerbossen. Er komen zo’n 60.000 soorten planten, 1.000 vogelsoorten en meer dan 300 verschillende soorten zoogdieren voor en in de Amazonerivier zwemmen meer dan 2.000 vissoorten rond.

Danio Rerio Delft

170

Klassieker met aanspraken: de Mozaiekgoerami

November 2005 door Christian-Peter Steinle

Voor u gelezen, bron: A.&T.V. St. Petrus, Amsterdam Al 67 jaar is de Mozaiekgoerami (Trichogaster leeri) niet meer uit het standaardassortiment van de aquariumwinkels weg te denken. Desondanks houden weinig aquarianen zich met deze indrukwekkende labyrinthvis bezig, die zoveel te bieden heeft. Naar de eigenlijke herkomst van alle Trichogastersoorten kan men slechts gissen. Lang voor ze door de wetenschap ontdekt en omschreven werden, werden ze al in vijvers en rijstvelden gekweekt als consumptievis en zo over Zuidoost-Azië verspreid. Mozaiekgoeramis treft men tegenwoordig op alle grote Soenda-eilanden (Borneo, Sumatra, Java) aan, ook op de Maleise schiereilanden en zelfs in Thailand. De vindplaats van de in 1852 door Pieter Bleeker beschreven exemplaren zijn de zwartwaterbiotopen bij Palembang, in het oostelijke deel van Sumatra. Op dit eiland, zo vermoedt men, ligt de eigenlijke oorsprong van deze soort. Van de vier grootste, oostelijke goeramis uit het geslacht Trichogaster is de Mozaiekgoerami de kleurrijkste en tegelijk de vreedzaamste. Vooral op grond van hun aantrekkelijkheid kregen Mozaiekgoeramis bij vele aquariumvrienden bekendheid. Volwassen mannetjes maken veel indruk met hun rode keel- en buikstreek. ‘Die moet ik hebben’, zegt menigeen, koopt een paartje, zet hen in de bonte verzameling van zijn gezelschapsaquarium en is voor de rest van zijn leven aan deze soort verknocht. Mozaiekgoeramis hebben veel ruimte nodig om tot representatieve exemplaren uit te groeien, zoals ze op talloze kleurenfoto’s vaak zijn te zien. Dat zal ook duidelijk zijn, als men bedenkt, dat beide geslachten van het puntje van de neus tot aan het einde van de staartvin een imponerende lengte van 12 cm kunnen bereiken. Mozaiekgoeramis zijn dus geen kleine vissen. Kennelijk misschien omdat ze zo slank en kwetsbaar overkomen, kent men ze de status niet toe van een territoriaal en met een verbazingwekkend doorzettingsvermogen uitgeruste soort. Uit deze veel voorkomend, foutieve inschatting vloeien verkeerde verzorging en onderhoud voort (teveel exemplaren in een te klein aquarium met teveel andere vissen) en dat heeft veelal tot gevolg, dat men Mozaiekgoeramis voor agressieve vechtersbazen aan ziet en ze bijgevolg niet meer wil hebben. Heel eigenaardig, want uiteindelijk gedragen ze zich net als de meeste, algemeen geliefde cichliden. De mannetjes van T. leeri bezetten en verdedigen weliswaar grote territoria, maar alleen dan, als er ook geslachtsrijpe vrouwtjes in het aquarium leven. Om jezelf en de goeramis vermijdbare stress te besparen, moet T. Leeri vanaf het begin in aquaria met een inhoud vanaf 250 liter worden verzorgd. Dichte en hoogopgroeiende planten langs de kanten en achterzijde, lange wortels of dicht bij elkaar geplaatste bamboestengels scheppen goede

Danio Rerio Delft

171

November 2005

schuilplaatsen. Met drijvend hoornblad (Ceratopteris pteridiodes) creëert men donkere rustplaatsen, waar Mozaiekgoeramis van houden. Maar ook zo’n aquarium biedt hoogstens maar aan twee paartjes ruimte. Wie meer exemplaren wil verzorgen, moet het maar eens met een groep mannetjes proberen. Het spreekt voor zich, dat soorten met vergelijkbare afspraken op leefgebied en zelfde leefwijzen niet samen moeten worden gehouden. Gezelschap van verschillende soorten goeramis is daarom af te raden. Maar er zijn vele mogelijkheden. Een paar rustige en grotere barbelen, die in de onderste waterlagen verblijven en de goeramis niet dwarsbomen. Dus vissen, die zich helemaal niet of slechts zelden aan het wateroppervlak vertonen. Natuurlijk is er niets op tegen om goeramis samen te houden met zalmpjes, ook al is dat geografisch niet helemaal in orde. Mozaiekgoeramis groeien uit tot mooie exemplaren en plantten zich succesvol voort, als men ze houdt in relatief zacht (hooguit 7 GH) en zuur reagerend (niet boven 6,5 pH), warm (26 °C) water. Zelfs als het nakweek uit de handel betreft, die in mindere omstandigheden Werden gehouden, moet men proberen hen een betere waterkwaliteit te verschaffen. Filteren over turf belonen ze, net als alle andere zwartwatervissen, met intensieve en contrastrijke kleuren. We ondersteunen hun welbehagen ook met een rijke, afwisselende voeding. Droogvoer lusten ze wel, maar ingevroren muggenlarven, kleine kreeftjes of slootvoer zijn een welkome, conditiebevorderende aanvulling. Wie T. Leeri tot voortplanting wil brengen, lukt dat niet zonder diepvries- en levend voer. Mozaiekgoeramis laten de planten met rust. De kleine schuimnesten worden zonder plantendelen te gebruiken door de mannetjes gemaakt. Over balts, paarvorming en de typische manier van eitjes afzetten, is al vaak genoeg geschreven. Een aspect is wel belangrijk voor succes bij de kweek, namelijk de watergesteldheid: de tere larven; komen bij 28 °C na ongeveer 24 uur uit en zwemmen na twee dagen vrij. Dan hebben ze heel fijn stofvoer nodig, pas uitgekomen artemianaupliën kunnen ze pas na een week aan. Het stofvoer kan bestaan uit raderdiertjes, zelf gekweekte infusoriën, heel fijn, gezeefd slootvoer of vloeibaar voedsel, dat in de handel verkrijgbar is (Liquifry). Na 2 of 3 dagen kan men ook verpulverd droogvoer geven, maar voor alles moet men vanaf het begin rekening houden met grote hoeveelheden. Een redelijk goerami-broedsel bestaat uit meer dan 1000 eieren. Natuurlijk groeien niet alle larven uit tot gezonde jonge visjes. Maar een goede voeding in de eerste levensdagen is maatgevend voor de ontwikkeling. Want men op dat moment verzuimd, kan niet meer worden goedgemaakt. Hier ligt waarschijnlijk de reden, waarom aquariumvrienden zo weinig goeramis kweken en wel met cichliden, waarbij men vanaf het begin met artemianaupliën kan voeren. Een poging is zeker de moeite waard. Al na drie weken vertonen gezonde jonge visjes het typische goerami-uiterlijk; het duurt echter nog minstens drie maanden tot men merkt dat het om Mozaiekgoeramis gaat. Geslachtsrijp wordt T. leeri al na zes maanden; goed uitgegroeid is deze soort op z’n vroegst na een jaar.

Danio Rerio Delft

172

November 2005

En daarvoor belonen Mozaiekgoeramis hun verzorgers met een lang leven: zes jaar en langer is geen uitzondering. Het leven van een Mozaiekgoerami speelt zich voornamelijk af in de nabijheid van het wateroppervlak. Voor het bouwen van een schuimnest mag er geen oppervlaktebeweging zijn. Uitstromers zijn uit den boze en circulatiepompen moet men zodanig reguleren, dat ’dode’ hoeken voorhanden zijn. Bij oude buitenfilters kan men vaak de instroom met een slangklemmetje temperen. Schuimnesten drijven aan de oppervlakte. In Singapore kweekt men ze anders. Kweekstellen zitten in manden met 10 cm water, waarin bladeren van de bananenboom drijven. De manden worden afgedekt met plastic dekzeilen en de goeramis bouwen hun nesten in het duister onder de bladeren. Een mannetje en een vrouwtje is nok nog lang geen harmoniërend kweekstel. Zoals bij vele andere broedverzorgende vissen is het aan te bevelen, dat het paartje zichzelf samenstelt. Koop daarom een aantal jonge vissen. Hieruit zal zich zeker later een paartje vormen. _____________________________________________________________

Groene waterroos of Slaplantje (Samolus floribundus) Voor u gelezen, bron: A.V. Voorne Het spreekwoord zegt: ‘onbekend maakt onbemind’. Als men eenmaal kennis heeft gemaakt met deze plant, zal dit onbemind spoedig zijn verdwenen. U zult er zeker lang en veel plezier aan beleven. Het gaat om Samulus floribundus, behorende tot de sleutelbloemfamilie. Aan het uiterlijk van de plant is dat laatste goed te zien. De geslachtsnaam zou afgeleid zijn van het Latijnse sanus, wat gezond en lus, wat groen betekent. Dit heeft dan betrekking op de geneeskracht van deze plant, die werd gebruikt tegen scheurbuik en ook tegen veeziekten. De soortnaam floribundus stamt eveneens uit het Latijn en betekent rijk bloeiend. Al zult u de plant in submerse toestand nooit zien bloeien, in het paludarium of bij lage waterstand (5 tot 10 cm), bloeit de plant echter rijk en langdurig met witte bloempjes. De plant kan een hoogte van ongeveer 15 cm bereiken, terwijl de doorsnee van de plant ook zo’n 15 cm bedraagt. De kleur is helder lichtgroen, de bladeren vertonen een prachtige witte nervatuur. Vooral tegen de achtergrond van donkere planten krijgt men een schitterend effect. In het land van herkomst, het zuiden van Noord-Amerika, wordt deze plant de Groene waterroos genoemd. De prachtige rozetvorm doet dan ook echt aan een open roos denken. Samolus floribundus vraagt vrij veel licht en niet te hard water, terwijl vuil zand uitstekend voldoet als voedingsbodem. Vooral niet te diep planten. Al met al een plant waar iedere liefhebber jarenlang plezier van kan hebben. Een temperatuur van 20 tot 23 ºC is prima. Verplanten doorstaat de plant uitstekend. Voor onze liefhebberij een plant met vrijwel alleen pluspunten.

Danio Rerio Delft

173

Kation- en anionwisselaars voor beter water

November 2005 door R. Feenstra

Deze wisselaars hebben vooral de laatste jaren hun toepassing gevonden voor industriële doeleinden. Vooral voor het conditioneren van ketelwater voor centrales wordt van kunstharsen gebruik gemaakt om zogenaamd ruw water te ontharden en te ontzouten. Op die manier ontstaat gedemineraliseerd water, kortweg demiwater genoemd. Ook binnen onze aquariumhobby heeft deze methode van waterconditionering haar praktische toepassing gevonden. Vooral de laatste jaren worden we binnen onze hobby geconfronteerd met de slechte ‘kwaliteit’ van ons aller leidingwater. In de omgeving van industriegebieden is door de uitstoot van chemisch afval helaas evenmin zonder risico gebruik te maken van regenwater. Denk daarbij maar het probleem van zure regen. Kation- en anionwisselaars stellen ons in staat om leidingwater en aquariumwater te ontdoen van kalk, magnesium, en andere zouten. Zo is het mogelijk, om leidingwater met een hardheid van ca. 20 DH en een pH van ca. 8,3 om te zetten in water met elke door ons gewenste hardheid en zuurgraad. Dit is vooral van belang voor de kwekers onder ons. In ons aquarium streven we naar water met een hardheid tussen de 4 en 7 DH en een pH van 6,8 tot 7,2. De eenvoudigste manier is om leidingwater te mengen met ca 50% demiwater. Degenen, die bij een bedrijf werkt waar men demiwater gebruikt, kunnen dat in jerrycans meenemen. Voor kleine bakken is dat nog wel te doen maar, als U een bak heeft van bijvoorbeeld 1000 liter inhoud, dan betekent dat sjouwen met 500 liter ofwel 500 kilo. Dan is het gemakkelijker als U zelf, al of niet via uw onvolprezen vereniging, kunt beschikken over kation en anionhars. Deze harsen zijn globaal onder te verdelen in sterk zure of zwakzure kationhars en sterk basische of zwak basische anionhars. Voor ons doel is alleen de sterk zure kationhars en de zwakbasische anionhars geschikt. De Kationwisselaar Kationwisselaars kunnen voor 2 doeleinden worden gebruikt: a. Uitsluitend ontharden van het water, waarbij de zoutconcentratie in het water niet verandert. b. Ontharden en gelijktijdig ontzouten van het water in combinatie met een anionwisselaar. Uitsluitend ontharden d.m.v. de Kationwisselaar. Hiermede verwijderen we de hardmakende kalk (Ca) en magnesium (Mg) uit het water, die in diverse verbindingen voorkomen. Een van die verbindingen is bijvoorbeeld calciumsulfaat CaS04 dat gesplitst wordt in een positief Ca2+ ion en een negatief S04 2-ion, de zuurrest van het zout. In de wisselaar worden de Ca2+ionen en de Mg2+ionen uitgewisseld tegen de aan de

Danio Rerio Delft

174

November 2005

kationhars gebonden positieve natriumionen, Na+, terwijl deze ionen zich weer binden aan de zuurrest S04 2- tot natriumsulfaat Na2S04. Doordat het zout calciumsulfaat CaS04 uit ons water in de wisselaar wordt omgezet in een ander zout, natriumsulfaat Na2S04, verandert de zoutconcentratie in ons water dus niet. Alvorens we een kationwisselaar kunnen gebruiken, moeten we deze eerst ‘laden’ met genoemde natriumionen. Dit doen we door de rode korrels kationhars te activeren of te regenereren met een pekeloplossing of oplossing van keukenzout (NaCl). De Na+ionen van het zout worden daardoor aan de wisselaar gebonden. Nu is 1 liter kationhars in staat om ca. 120 liter water te ontharden van 20 DH naar 0 DH of 240 liter liter water van 20 DH naar 10 DH. Voor geïnteresseerden de reactievergelijking in de wisselaar, waarin X de actieve groep van de kationwisselaar voorstelt: 2NaX + CaS04 => CaX + Na2S04. Activeren van de Kationwisselaar met keukenzout (NaCl) Activeren van de kationwisselaar met keukenzout, mag uitsluitend als we het water alleen maar willen ontharden zoals hierboven is beschreven. Let op! Gebruik van de kationwisselaar in combinatie met een anionwisselaar wordt toegepast als we het water, zowel willen ontharden als ontzouten. In dit geval moet de kationwisselaar worden geactiveerd met zoutzuur, dus in dit geval nooit met keukenzout, omdat we dan water zouden krijgen met een pH van ca. 9,5. Deze methode wordt verderop beschreven. Voor het uitsluitend ontharden van water wordt de kationhars dus wel geactiveerd met keukenzout. Om 1 liter kationhars, goed voor een bak van 500 liter, te activeren, gebruiken we 100 gram zout en lossen dit op in 2 liter leidingwater. De uitgewerkte hars spoelen we eerst goed schoon. Daarna worden de harskorrels in bijvoorbeeld fijnmazig nylon, tussen 2 lagen watten in een filterpot of PVC buis gedaan. Hoe hoger de harskolom, des te beter. We leiden nu de 2 liter zoutoplossing in ca. 20 à 30 minuten over de hars in het filter. Hierbij moeten we erop letten, dat de zoutoplossing ca. 2 cm. boven de hars komt te staan. Dit bereiken we, door de slang aan de afvoerkant te knijpen door bijvoorbeeld een kraantje. Dit is belangrijk omdat anders de kans groot is dat niet alle harskorrels in contact komen met de zoutoplossing, waardoor de regeneratie niet volledig is. Is al het zout de hars gepasseerd, dan spoelen we met dezelfde doorstroomsnelheid na met ca. 2 liter schoon water. Eventueel kunt U voor alle zekerheid nog eens met een normale snelheid een paar liter water door laten spoelen. De wisselaar is nu weer voor gebruik gereed en geschikt voor het volledig ontharden van 120 liter water. Let op! Het ontharding proces kan zeer snel verlopen. Meet daarom geregeld tijdens deze ontharding de hardheid van Uw water met een GH indicator. Ook een KH indicator is voor het testen van water van belang.

Danio Rerio Delft

175

November 2005

Toepassing van Kationwisselaars in combinatie met Anionwisselaars. We hebben gezien dat een kationwisselaar, geregenereerd met een zoutoplossing uitsluitend wordt gebruikt voor het ontharden van water, waarbij de zoutconcentratie in het aquarium onveranderd blijft. Het is gebleken, dat een teveel aan zouten c.q. voedingsstoffen in ons aquarium aanleiding geeft tot een verhoogde alkaliteit, d.w.z. een verhoogde pH waarde. Vooral als de pH boven 7,5 komt, leidt dit bijna altijd tot stagnatie of stilstand in de plantengroei. Hierdoor ontstaat weer gebrek aan zuurstof voor de vissen, maar vooral voor de noodzakelijke bacteriën. Deze bacteriën zijn nodig voor volledige afbraak van vissen- en plantenafval tot voor de planten opneembare voedingsstoffen. Een verhoogde alkaliteit is bijna altijd de oorzaak van alle ongewenste algenwoekeringen. In zacht en zuur water zullen we daarvan weinig last ondervinden, denk maar eens aan de algvrije vennen en meren in turf-gebieden. U ziet dat een te hoge pH waarde kan uitmonden in een neergaande spiraalbeweging, waaruit men, zonder tijdig maatregelen te nemen, niet meer ontsnapt. We zijn dan eigenlijk weer ‘terug bij af’. Een belangrijk middel om hieruit te komen, is toepassing van een kationwisselaar combinatie met een anionwisselaar in serie. De kationwisselaar wordt nu geactiveerd met een oplossing van 10% zou ‘geladen’ met H+ ionen die later worden uitgewisseld tegen Ca2+ en Mg2+ ionen. Ook in deze reactievergelijking stelt X weer de actieve groep van de kationwisselaar voor: 2 HX + CaS04 => CaX + H2S04. Activeren van de kationhars met zoutzuur HCl. Zoals gezegd, wordt nu de kationhars geregenereerd met een 10% zoutzuuroplossing. Hiertoe nemen we 100 ml. zuiver zoutzuur (100%) en vullen dit met leidingwater aan tot een liter. Aan deze oplossing voegen we nog eens 1 liter water toe waardoor de zoutzuurconcentratie lager wordt en daardoor minder gevaarlijk. De oplossing leiden we precies zoals hierboven beschreven in 20 à 30 minuten over de hars door aan de afvoerkant weer te knijpen. Naspoelen met ca. 5 liter water met dezelfde doorstroomsnelheid, daarna met enkele liters water met een normale snelheid naspoelen. De kationwisselaar is nu voor gebruik gereed in combinatie met de anionwisselaar. De Anionwisselaar Deze wisselaar wordt met een oplossing van natronloog NaOH of soda geactiveerd. Hierdoor wordt de wisselaar ’geladen’ met negatieve OH-ionen die later worden uitgewisseld tegen de negatieve zuurresten, b.v. S04 2-, van de calcium en magnesiumzouten. Door gecombineerd gebruik met de kationwisselaar wordt het water dus zowel onthard als ontzout. Het effect van deze ontzouting is met een geleidbaarheidsmeter te testen: bij ontzouting neemt de geleidbaarheid af. Van het in ionen gesplitste calciumsulfaat Ca2S04 is het Ca2+ ion nu gebonden aan de kationhars en het S04 2-ion aan de anionhars.

Danio Rerio Delft

176

November 2005

Wij keuren volgens de ARBO-wet Keuringen voor elektrische handgereedschappen en machines volgens de norm EN 50110 / NEN 3140 Keuringen voor ladders en steigers volgens de norm EN 131 / NEN 2484 / NEN 2718 Tevens verhuur van steigers en hoogwerkers en Verkoop van alle merken ladders en steigers

Weesmeesterstraat 20 2645 MC Delfgauw Tel: 06-24559677 Fax: 0152563362

Danio Rerio Delft

177

November 2005

N.B.: We gebruiken evenveel anionhars als kationhars, bijvoorbeeld 1 liter voor een bak van 500 liter. Activeren van de anionhars met soda of natronloog (NaOH). De anionhars, bleek van kleur, kan geregenereerd worden met een oplossing van 50 gram natronloog in 1 liter water of met een oplossing van 100 gram soda in 1 liter water. Omdat natronloog zeer agressief is, je kunt er een keuken mee afbijten, is een oplossing van soda aan te bevelen. Hiertoe lossen we 100 gram soda op in 1 liter water en vullen dit aan tot 2 liter totaal. Op weer dezelfde wijze als hierboven beschreven laten we de oplossing in 20 à 30 minuten over de hars lopen, die vooraf weer is schoongespoeld. We spoelen weer na met ca. 5 liter met dezelfde doorstroomsnelheid; daarna met normale snelheid naspoelen met enkele liters water. Nu is ook de anionwisselaar gereed voor gecombineerd gebruik met de kationwisselaar. Het in serie schakelen van Kation- en Anionwisselaar We zetten beide wisselaars zodanig achter elkaar dat het water eerst door de kationwisselaar stroomt en daarna door de anionwisselaar. Ik werk zelf met 2 Eheim filterbekers in serie met op de laatste de motor. Door deze serieschakeling wordt het sterke zuur uit de kationwisselaar geneutraliseerd door het anionfilter. Bij afzonderlijke meting van het uitstromende water van het kationfilter zouden we een pH vinden van ca. 2,5 en voor het anionfilter zou deze ca. 9,5 bedragen. Het water, dat uit de gecombineerde filters stroomt, heeft een pH van ca. 6, het gemiddelde van 2,5 en 9,5. Is nu de pH in ons aquarium bijvoorbeeld 8, dan kunnen we door menging uitkomen op de gewenste pH waarde, liefst tussen 6,8 en 7,2. Waarschuwingen en aanbevelingen 1. Het verdient aanbeveling om het uit de anion/kationwisselaar stromende water niet rechtstreeks in ons aquarium te leiden maar eerst op te vangen in een emmer of jerrycan, daarna pas mengen met het aquariumwater en steeds de pH waarde meten tot de gewenste waarde is bereikt. 2. Het is handig en verstandig om ervoor te zorgen dat U beschikt over een hoeveelheid geconditioneerd water. Deze voorraad kunt U dan gebruiken voor het regelmatig verversen; 1/3 deel per 2 weken. 3. Om snelle vervuiling van de harskorrels te voorkomen, kunt U het water beter voorfilteren. 4. Let bij het omgaan met zoutzuur en loog op Uw veiligheid en die van anderen en houdt kinderen uit de buurt. Maak Uw zoutzuuroplossing buiten of in de schuur aan en zorg ervoor dat U de dampen niet rechtstreeks inademt. 5. Spoel zuren en loog altijd gemengd (dus geneutraliseerd) door de W.C.

Danio Rerio Delft

178

November 2005

Mijn eerste terrarium

door Ignace Huylebroeck,14 jaar Voor u gelezen, bron: A.V. Betta, Buggenhout

Tijdens een gesprek in het clublokaal kwam het onderwerp slangen ter sprake. Willy, onze ondervoorzitter, had eieren van zijn Rattenslang (Elaphe guttata gutatta). Een kleine slang houden, dat zou ik ook wel eens willen doen, maar dan wel eentje die niet zo groot wordt als zijn Boa’s, dit is een soort wurgslang. Nee, zo’n grote hoefde het niet te zijn. Daarom stelde Martine, de vrouw van Willy, voor om een Rattenslang te houden die toch niet zo agressief is. Willy stelde voor om meteen een koppel te houden. Aan papa en mama vroeg ik of dit mocht en ze stemden ermee in. Ik moest wat geduld hebben, want de eieren die Willy had van zijn Rattenslangen, moesten nog uitkomen. Steeds vroeg ik aan Willy of de jonge slangen nog niet waren uitgekomen. Altijd kreeg ik een ontkennend antwoord. Na een tijd waren de jonge slangen er, maar toch moesten zij nog een tijd bij Willy blijven om te leren eten. Intussen bestelden we bij Manuel (in de club beter bekend als Manu) een terrarium van 100 bij 50 bij 50 centimeter met in het midden een wegneembare ruit. Deze ruit werd geplaatst om een kleiner terrarium te krijgen zodat de slangen, zolang ze nog niet volwassen zijn, er zich beter zouden thuis voelen en ook beter zichtbaar zouden zijn. Ondertussen werden in het clublokaal boeken geleend uit de bibliotheek om nog meer te weten te komen over het houden van reptielen. Met de nodige inlichtingen richtte papa mijn terrarium in. Een spotlamp werd tegen het plafond van het terrarium geplaatst die zowel voor licht als voor warmte om te zonnen zorgt. De lamp werd zodanig geplaatst dat het voor de slangen onmogelijk is zich rond de lamp te wikkelen. Voor de regeling van de temperatuur werd een verwarmingselement geplaatst met een afzonderlijke thermometer om de temperatuur te kunnen controleren. Op de zijkanten en achterwand werden decoratieve wanden in kunststof aangebracht. Een aantal platte rotsstenen werden over elkaar geplaatst zodat de spleten ertussen voor natuurlijke schuilplaatsen voor de slangen dienen. Op de bodem werd een dikke laag houtschilfers uitgestrooid. Papa had wel liever een natuurlijke bodemlaag gehad, maar Willy raadde dit af omdat een natuurlijke bodem gemakkelijk gaat beschimmelen en er ook bacteri‫כ‬n in kunnen schuilen, wat infecties bij de slangen kan veroorzaken. In twee aparte potjes, aangepast aan het interieur van het terrarium, werden enkele jonge varens ingeplant. Papa laat deze varens niet volledig uitgroeien omdat ze anders het terrarium zouden overwoekeren. Hij houdt deze varens klein door er de bonsai-snoeimethode op toe te passen. Met deze varens is er toch een beetje natuurlijk groen te zien en wordt de natuur een beetje benaderd. Ook slangen moet eten . . . ja er zouden muizen moet worden gekweekt.

Danio Rerio Delft

179

November 2005

We waren intussen zover dat ik bij Willy en Martine thuis de slangen kon gaan afhalen. Het waren echt prachtige slangen, twee rode en een zwarte Rattenslang. Met veel kennis van zaken legde Willy uit hoe het voederen van de slangen en hun verzorging moest gebeuren. Willy bezorgde mij ook de nodige muizen om ermee te kweken. Inmiddels hebben de slangen hun eerset vervelling achter de rug en geeft het voederen geen probleem. Bij de vervelling wordt er op gelet dat de huid er in zijn geheel afkwam. Bijzonder werd er op gelet dat er geen oud vel bleef zitten op de ogen en op de staartpunt. Met het kweken van de muizen had in het begin wat problemen maar deze heb ik intussen onder controle. Ook werd er ondertussen aan een tentoonstellingsterarrium gewerkt. Het is mijn bedoeling om in de nabije toekomst met mijn Rattenslangen aan de tentoonstelling deel te nemen die later dit jaar in Alsat wordt georganiseerd. Met dit artikeltje hoop ik mijn steentje bij te dragen tot de waardering van reptielen. Slangen worden vaak bekeken met een bijgelovige angst en afschuw. De verzorging van reptielen (en hun voeding) is voor een kind een gecompliceerde zaak en het toeziend oog van papa en mama is dan ook meer dan welkom. Langs deze weg wil ik de mensen bedanken die mij hebben aangemoedigd en geholpen om met succes slangen en muizen te houden. Zij hebben een jong clublid met raad en daad bijgestaan. _____________________________________________________________

INHOUD Uitnodiging 1: W. L. Postma:’ Fijn bezig zijn 161 Uitnodiging 2: Praatavond 161 Jaarprogramma DRD - Voor u gelezen: Nannobryon eques 162 Voor u gelezen: Wat te voederen? . . . Kijk eens naar zijn bek! door L. de Boeck 163 Voor u gelezen: Wildvang en de keerzijde van de medaille door Cotovelo do Xingo 164 Voor u gelezen: Het brakwateraquarium 165 Voor u gelezen: Mijlpaal in de Amazone door Ingrid Visser-Hamakers 169 Voor u gelezen: Klassieker met aanspraken door Christian-Peter Steinle 170 Voor u gelezen: Groene waterroos of Slaplantje Samolus floribundus 172 Voor u gelezen: Kation- en anionwisselaars door R. Feenstra 173 Voor u gelezen: Mijn eerste terrarium door Ignace Huylebroeck 178 179 Inhoud Bestuur, redactie en commissies 180 ——————————————————————————————————

Denkt u bij uw aankopen aan onze adverteerders? Mede dankzij hen is het verschijnen van ons maandblad mogelijk!

—————————————————————————————-

Danio Rerio Delft

180

November 2005

BESTUUR: Voorzitter

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] / [email protected]

2e voorzitter en Ledenadministratie

A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950 - 06-51603231, [email protected] / [email protected]

Secretariaat, J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, correspondentie & info tel. 015-3696174, [email protected] / [email protected] Penningmeester

J.J.G. (John) Zandbergen, Sophiastraat 51, 2641 HM Pijnacker tel. 015-3699444, [email protected] / [email protected]

Algemeen secundus

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] C.J. (John) v/d Berg, Duinmeierij 86, 2264 LD Leidschendam tel. 070-3862652, [email protected]

REDACTIE: Adres

A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, [email protected] tel. 015-2147950,

Leden

mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] [email protected] mw. M. Albers, A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD

COMMISSIES: Keuringen en KIEK Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Bibliotheek

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Adviesgroep leden

H. J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362

[email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

[email protected] [email protected] [email protected]

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359,

[email protected]

Adviesgroep zeewater

J. Kroon, tel. 015-3808792,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C.J.A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumliefhebbers

DANIO RERIO DELFT December 2005 - nr. 10 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 _____________________________________________________________ Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. _____________________________________________________________ Verenigingsavond, dinsdag 20 december 2005 Uitslag Verenigingskeuring Op 5 november 2005 heeft bondskeurmeester Wim Tomey de huiskeuring verzorgd. De deelnemers van dit jaar waren; Ben Krijgsman, Malcolm van den Ham, Harry Lausberg, Eric Jan v.d. Berg, Rob de Kok, Jos Koster, Jan Kroon en Gerard van Katwijk. Op deze voor 2005 afsluitende avond, geeft Wim Tomey uitleg over het wel en wee in de voor keuring aangeboden vivaria en zal hij zeker niet nalaten tips te geven voor verdere verbetering. We weten dat de lezingen van Wim Tomey altijd erg leerzaam zijn en dat zijn verhalen door velen erg op prijs gesteld worden. De deelnemers krijgen uiteraard te horen welke prijzen en diploma’s ze verdient hebben en of ze kunnen deelnemen aan de Districtskeuring 2006. De beelden van de huiskeuring zijn dit jaar als experiment digitaal gemaakt (ook wij moeten met de vooruitgang mee) door Lotty Sonnenberg, Leen Van Doorn en Jos Koster. ——————————————————————————————– ——————————————————————————————–——————————-—————————————————

Het bestuur van A.V. Danio Rerio Delft wenst alle leden, adverteerders en relaties Prettige Feestdagen en een Voorspoedig,

Danio Rerio Delft

182

December 2005

JAARPROGRAMMA 2005 20 december

Verenigingsavond: Uitslag Verenigingskeuring door bondskeurmeester W. A. Tomey.

JAARPROGRAMMA 2006 3 januari 17 januari 7 februari 21 februari 7 maart 21 maart 4 april 18 april 2 mei 16 mei 6 juni 20 juni 5 september 19 september 3 oktober 17 oktober 7 november 21 november 5 december 19 december

Praatavond Uvenhoven; Vanuit de natuur tot aan het bondsdiploma. Praatavond Verenigingsavond Praatavond Verenigingsavond Praatavond Verenigingsavond Praatavond Verenigingsavond Praatavond Verenigingsavond Praatavond Verenigingsavond Praatavond Verenigingsavond Praatavond Verenigingsavond GEEN Praatavond Uitslag Verenigingskeuring 2006

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren vóór het laatste weekend van de maand. Bestuursvergadering op elke tweede donderdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsactiviteiten. Bij verhuizing of opzegging (schriftelijk 3 maanden tevoren i.v.m. onze verplichtingen) tijdig uw mutatie sturen naar: A. Zwartjens, Kringloop 137, 2614 WK Delft. ———————————–————————————————————-——

Kopij gevraagd voor uw eigen maandblad Om artikeltjes te schrijven voor het maandblad hoef je geen computer, geen printer of een heleboel boeken te hebben. Alleen een potlood of ballpoint en een stuk papier (en wie heeft dat niet?) Schrijf uw persoonlijke ervaringen en belevenissen op over onze levendige hobby, want juist van uw ervaring (dit kunnen succesvolle, maar ook minder leuke ervaringen zijn) kunnen we allemaal iets opsteken. DOEN!

Danio Rerio Delft

183

Terugblik verenigingsavond 4 oktober

December 2005 door W. Wilhelm

Bart Laurens: selectie terrariumlezingen Dit keer een lezing zonder titel, want alle lezingen van dit DRD-lid uit Zoetermeer waren al een keertje gegeven. Eerlijk gezegd, hij stopt met terrariumlezingen geven en heeft dat deel van de hobby nu wel gehad. Daarnaast komen nog drukke andere bezigheden. Wat hij bij het samenstellen van deze lezing gedaan heeft is: een selectie maken uit nog niet eerder in lezingen vertoonde plaatjes. Mooie plaatjes heeft hij altijd gemaakt en zo zien we onder andere een spiraalkokerworm (Spirographis) een royal gramma (Gramma loreto) en de oranje dwergkeizervis (Centropyge loriculus) op het scherm voorbij komen. Zeewateraquaria heeft Bart nooit gehad, wel gefotografeerd. Het fotograferen is tegenwoordig veelal digitaal, maar de mogelijkheden en kwaliteit van analoog bevallen hem nog steeds. Zelf had hij vroeger een naar de huidige begrippen relatief klein aquarium van circa 70 x 50 x 60 cm dat was ingebouwd in een witte muur. Hij bereikte daarmee de districtskeuring. Hij heeft keuren als stimulerend ervaren. Bovendien heeft hij gemerkt dat terrariuminrichting beïnvloed is door het tropische aquaria keuren. Tegenwoordig is het houden van Koi populair, na een sterke opkomst. Het lijkt hem wel interessant. Wat hij minder kan waarderen zijn de telescoopogen, de ballon goudvis en de bellenwangen, die je ook in serieuze aquariumzaken tegenkomt. Geconstateerd wordt na discussie, dat hier sprake is van een verschil in natuurbeleving. Beschaving en opvatting over dierenwelzijn. Het lijkt erop dat wij (als liefhebbers) strenger zijn dan de overheid. Wat vroeger ook buiten gehouden werd in terraria: gekko’s. De drang naar warmte bracht ze dan via de uitloop weer binnen. Zo waren er in de 80-er jaren nog meer. Bijvoorbeeld Rene Kok uit Brabant die ’s zomers de groene leguanen buiten hield. Bij DRD was Leen van Doorn fanatiek met kikkers en later W. Neeleman. We zien diens terrarium met de eerste uitvoering van ventilatiespleten die de ruit droog trekken bij eventuele condensvorming. Als noodzakelijk gevolg van terrariumhouden ging men ook uitgebreid voedseldieren kweken. In die tijd vergaderde Lacerta maandelijks in Diergaarde Blijdorp. Een mooie gelegenheid je overschot voedseldieren te verkopen. De veldkrekel (Gryllus bimaculatus) had daarbij het voordeel dat die niet in huis verwilderde, wel tsjirpt die zeer hard. Ook de Grottenkrekel (Pholeogryllus) geeft nauwelijks overlast bij ontsnappen Voor de grotere vogelspinnen zijn de sissende Madagascar kakkerlakken (Gromphadorhina portentosa) goed voer. Ook hier is geen gevaar voor plaagvorming mochten ze onverhoopt ontsnappen. Net na vervelling zijn de dieren wit. Soms laten ze bij bedreiging een eipakket los.

Danio Rerio Delft

184

December 2005

De larven van rozenkevers (Cetoninae) worden ook vaak als voedseldieren gebruikt. Daarnaast zijn de dieren ook uiterst aantrekkelijk gekleurd. Die hobby kan uitgroeien tot het kweken van neushoorn- en Goliathkevers. Daar is bovendien een levendige handel in, vanwege de gewoonte die opgeprikt in vitrinelijstjes aan de muur te hangen. Naast de vlinders die allemaal herbivoor zijn, is ook het houden van carnivore insecten als bidsprinkhanen populair geworden. De grotere soorten kunnen in extreme gevallen een vinger vervelend verwonden. Om over de gevaren van enkele schorpioenen en spinnen maar niet te spreken. Toch is er mits met beleid mee omgegaan wordt, veel plezier aan te beleven. Zowel spinnen als schorpioenen vertonen broedzorg en dat is in gevangenschap haalbaar. Een goed lopende voedseldieren voorziening is een vereiste voor het houden van kameleons. Die staan bekend als lastig en moeilijk. Dat heeft onder meer als oorzaak, dat ze ook in de natuur, maar kort leven en vaak als volwassen dier worden geïmporteerd. Tegenwoordig is er er geregeld nakweek. Onder andere van de lappen-, of luipaardkameleon (Chameleo lateralis) en van de Jemen-kameleon (Ch. calyptratus). Heel spectaculair. zijn de hoorndragende kameleons: bijvoorbeeld Ch. jacksoni. Bij het kweken van kameleons heeft Bart ervaren dat de man bij de vrouw zetten, beide sexen zijn extreem territoriaal, de meeste kans op succes heeft. Vervolgens is het goed opletten: sommige soorten zijn levendbarend en van andere soorten zijn de eieren bijzonder klein. Bart heeft zich voorgenomen weer meer aan aquaria te gaan doen. Hij mist dat zelfs een beetje. De beschikbare stelling van 3,4 m x 70 cm gaat ontruimd worden. Daar komt dan een aquarium. Voor de ’up to date’ technieken komt ongetwijfeld de kennis van DRD weer te pas. Wij staan klaar, wachten af, en zien uit naar de volgende keuringen. _____________________________________________________________

Blub is slim Voor u gelezen, bron: Quest Vissen zijn niet dom. Dat is de conclusie van een gezamenlijk onderzoek van de Universiteiten van Edinburg, St. Andrews en Leeds. Vissen blijken over een aanzienlijke sociale intelligentie te beschikken. Ze onderhouden langdurige vriendschappen en kennen prestige aan elkaar toe. Daarnaast beschikken ze over een scherp langetermijngeheugen en bouwen ze complexere nesten dan tot nu toe bekend was. Volgens de onderzoekers kunnen we er dan ook niet klakkeloos van uitgaan dat intelligentie samenhangt met hersenvolume. Vissen behoren tot de oudste levende organismen en die hebben dus genoeg tijd gehad om hun intelligentie op een unieke manier te ontwikkelen.

Verloop Aquarium speciaalzaak biedt u een uitgebreid productassortiment voor uw zoet– of zeewateraquarium. Wij zijn gevestigd in een groot modern bedrijfspand in Hazerswoude. Onze vijverafdeling is inmiddels naar een deur verder verhuisd. De ruime hal, gelegen op nummer 23 is een uitstekende locatie waar u alles kunt vinden voor u vijver. Aquariumspeciaalzaak Engelandlaan 23-252391 PM Hazerswoude-Dorp Int. Trade Center Boskoop Telefoon:0172-215569 Internet.www.aqua-verloop.nl

Neem eens een kijkje in een van onze winkels. De koffie staat voor u klaar en het is uw bezoek meer dan waard. Voor de kinderen is er een leuke speelhoek ingericht.

Danio Rerio Delft

185

December 2005

Terugblik verenigingsavond 14 november door Lotty Sonnenberg W. L. Postma: ‘Fijn bezig zijn’ De heer Wim Postma bracht een wervelende lezing over onze hobby. In het eerste gezelschapsaquarium zagen we Lysimachia nummularia. Eigenlijk is dit een inheemse moerasplant maar ook in het aquarium doet hij het redelijk. Er was te zien dat door groepering van de planten al snel een leuk resultaat ontstaat. Ook op kienhout groeiende Javavaren kan mooi in de compositie worden opgenomen. In dit aquarium zwommen ook Keizertetra’s, die in die jaren als moeilijk kweekbaar te boek stonden. De eigenaar, Aad Bouman, verraste echter menigmaal zijn medeverenigingsleden met een zak nakweek, zodat deze vissen zowat bij elk lid bleken rond te zwemmen. Het tweede grotere aquarium zag er ook fraai uit. Hier werd gebruik gemaakt van koolzuurbemesting. CO2 is niet onmisbaar in het aquarium maar er zijn wel planten die het echt nodig hebben. Je moet het echter niet zonder enige kennis toepassen, omdat er anders ook veel fout kan gaan. We zagen hier de Barbus nigrofasciates zwemmen. Een fantastische vis, maar wie heeft hem nog? Ook de Aplocheilus lineatus is een zeldzame verschijning geworden, terwijl hij met z’n extra kruinoog, dat voor snelle akties gebruikt wordt, een leuke vis is. Dit geldt voor de meeste killyvissen uit Z.O.Azië, die zwaar onderschat worden en in elk aquarium een leuke verschijning zouden zijn. Voor scholenvissen wordt tegenwoordig een minimaal aantal van 12 stuks aangehouden, maar zo’n school Kardinaaltetra’s van enkele honderden stuks die we zagen, is natuurlijk pas een echte school. Dan pas komt het effect van de school tot uiting. Een vis in een grote school hoeft niet bang te zijn, de pakkans is dan klein en dat merk je aan het gedrag. Een ander onderdeel van onze hobby is het paludarium. We zagen er een in Ouwehands dierenpark, waar je in kon zitten. Hier was een aquarium met een lengte van 4,5 meter onderdeel van. Momenteel wordt dat bevolkt door een school Piranha’s. Ook in de Zuid-Amerika hal in Blijdorp kunnen we ons in het tropisch oerwoud wanen, er groeien o.a. vele soorten Bromeliacea. Het hart van een Bromelia is een biotoopje op zich. We vinden hier en in de met watergevulde bladoksels van de plant, vaak pijlgifkikkertjes. Een fraaie en veelgehouden soort is de Dendrobates Leucomelas. De geel-zwarte patronen die deze kikkers hebben zijn net zo verschillend als vingerafdrukken bij de mens. Een andere kleurrijke soort is de D.tinctorius, die er met zijn blauw-geel-zwarte kleuren soms bijna onecht uitziet. De kikkers danken hun naam aan het feit dat de indianen de huidsecretie van de kikkers, die vrijkwam door ze boven het vuur te houden, gebruikte om hun pijlpunten mee in te smeren. Dit bleek een snel werkend vergif te zijn. Het blijkt echter wel dat in gevangenschap gehouden en gekweekte kikkers veel van hun giftigheid verliezen, omdat het voer dat ze dan krijgen van heel andere samenstelling is dan in de natuur.

Danio Rerio Delft

186

December 2005

Weer een ander facet is het zeewateraquarium. Hierin komen veel lagere dieren voor. Maar wat zijn dat eigenlijk, lagere dieren? Dit zijn dieren die heel laag in de trap van ontwikkeling staan. Ze zijn heel primitief, maar ook heel interessant. Een voorbeeld is de Zeeanemoon. Als je ze fotografeert met een flits, kruipen ze vaak helemaal in elkaar. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de aanwezigheid van lichtgevoelige cellen op hun tentakels. Anemoonvissen zijn ook heel interessant. Ze zwemmen tussen de tentakels van de anemonen door en voelen zich daar goed beschermd. Zelf hebben ze geen last van de netelstof van de anemonen, maar hun belagers blijven wel uit de buurt. Het merkwaardige is dat het lijkt of de Anemoonvis alleen maar voordeel heeft van dit samenleefverband. De anemoon zelf heeft er eigenlijk alleen maar last van. De Doktersvis is ook zo’n typisch dier, waarom heet hij zo? Op de staartwortel draagt hij een wapen mee: een uitklapbaar lancetvormig scherp mes. Vandaar de naam. Na de pauze ging Wim wat dieper in op de killyvissen. Sommige mensen zien het als killer vissen, maar dat is niet waar. Wel eten ze levend voer, waar kleine visjes ook deel van kunnen uitmaken. Hun naam danken ze aan het word kil, wat stroom betekent. Denk aan Dortsche Kil. Killyvissen worden ook wel seizoenvissen genoemd, maar dat geldt alleen voor de Nothobranchiussoorten. Jan Muller † was een Nothobranchiusspecialist. Hij kweekte vooral de N.rachovii. Het mannetje drukt het vrouwtje diep in de turfvezels bij het eiafzetten, terwijl hij zijn rugvin om haar heen slaat. Gelijktijdig spuit hij zijn homvocht over de eitjes. Na het afzetten egaliseert het mannetje de turf weer, zodat de eitjes goed begraven liggen. Omdat de vissen in de natuur in stroompjes leven die in de droge tijd uitdrogen, moeten we dat ook bij het kweken nabootsen. De turf wordt met de eitjes, uitgeknepen in een plastic zakje bewaard tot de volgende regentijd. Dat is over 5 tot 6 maanden. Dan wordt de turf in een bakje uitgespreid en wordt er heel langzaam water bij gedaan. Al heel snel komt nu een deel van de eitjes uit. De larfjes kunnen nu verder opgekweekt worden. De turf met de resterende eitjes gaat weer in een zakje en na 3 weken wordt het ritueel herhaald. Weer zal een deel van de eitjes uitkomen. Na nog eens 3 weken wordt de turf voor de laatste maal nat gemaakt. Nu komen de laatste en zogenaamde duureitjes uit. Meestal worden dit ook de sterkste en mooiste vissen. Waarom gaat dit nu zo? In de natuur zal de eerste regenbui ook niet altijd lang duren. Het komt vaak voor dat de dan ontstane plassen weer opdrogen en de uitgekomen larven weer sterven. Daarom zit deze ingebouwde bescherming erin zodat er uiteindelijk altijd vissen zullen overblijven. Daar deze vissen zich voor het einde van de regentijd moeten hebben voortgeplant, kun je je voorstellen dat ze heel snel groeien en volwassen worden. Het houden en verzorgen van killyvissen is niet moeilijk, maar het bewust nakweken is wel specialistisch werk. Het geeft echter veel voldoening.

DISCUSVIS.NL Hoens broe kstraat 8 1324MN Almere-stad, Tel: 06-28157414 info @discusv is. nl

Te koop diverse soorten en maten discusvissen. Zoals Bijvoorbeeld: Rood turquoise, diamond, Snakeskins, Cobalt,PigeonBlood en vele andere. Ook voor voer en benogigheden kunt u uitstekend bij ons terecht. Leden op vertoon NBAT-pas krijgen 10% korting opVissen en voer

Discusvis.nl = de toegevoegde waarde voor een perfecte hobby. 3e prijs wereldkampioenschap, Duisburg 2004.

Danio Rerio Delft

187

December 2005

Hierna kwamen we bij de grotere jongens en eigenlijk de vissen waar het hart van Wim het meest naar uitgaat: de grotere cichliden van Midden- en Zuid Amerika. Het zijn vaak flinke dieren zoals de Pauwoogcichlide. Wim heeft er in de jaren 80 veel mee gekweekt. Deze vissen zijn doorgaans nogal graaflustig. Dit hebben ze ook nodig want het hoort bij hun natuurlijk gedrag. Zorg dus dat ze dit ook kunnen en mogen doen. De Aequidenssoorten kunnen ook in een beplante bak gehouden worden. Ze hebben het zelfs nodig. Door hun wilde gedrag zal dit echter niet altijd een mooie bak zijn. Ze zwemmen nog wel eens door een plant heen. Ook het uitspuwen van het zand over de plantenbladeren heeft nadelige gevolgen. A.rivulatis, Cleithracara maronii en Thorichthys meeki, zijn voorbeelden van vissen die de planten redelijk met rust laten. Het voortplantingsgedrag van deze cichliden is natuurlijk ook een lust om te zien. Het schoonpoetsen van stenen, het afzetten van de eieren en later de niet aflatende zorg voor de jongen is een boeiend schouwspel. Het gaat bij deze vissen dan echter wel om vele honderden jongen. Ook de Afrikaanse cichliden kwamen nog even langs. Het Tanganjikameer, Malawimeer en het Victoriameer zijn ontzettend groot en herbergen elk hun eigen soorten. Helaas voltrekt zich in het Victoriameer op het ogenblik een ramp. Hier wordt zoveel vis gevangen, gefileerd en voor export de hele wereld over gezonden, dat het praktisch is leeggevist. Ook voor de bewoners daar is dat een ramp, want hun resten slechts de graten en de koppen om in hun voedselbehoefte te voorzien. In onze hobby is één van de moeilijkste dingen het maken van een keuze. We moeten wel positief blijven want er zijn veel mogelijkheden om fijn bezig te zijn. Voorwaarde is wel dat we dat op een verantwoorde wijze doen. ——————————————————————————————————

VAN DE BESTUURSTAFEL

door Willem Neeleman

Ledenwerfactie Wanneer u een nieuw lid aanbrengt, bespaart u zich 20% op de contributie van het volgend verenigingsjaar. Als u dus 5 nieuwe leden aanbrengt, bent u het komend verenigingsjaar CONTRIBUTIEVRIJ ! ! ! Met andere woorden: u hoeft dat jaar geen contributie te betalen! Zorg u er wel zelf voor dat uw naam wordt doorgegeven aan onze penningmeester, wanneer u een nieuw lid aanbrengt. Veel succes en ‘goede vangst !’ ——————————————————————————————————

Danio Rerio Delft

188

KORTE BERICHTEN

December 2005 door W. Wilhelm

Groene kaart Al eerder las u over het bestuursvoornemen over te gaan tot machtiging tot incasso. Dat heeft tot gevolg dat de meeste leden nu een enveloppe met deze machtiging en een acceptgiro in de bus krijgen. Wij wijzen er met nadruk op, dat het voor de vereniging aanzienlijk makkelijker is als u machtigt. Zeker als u nu al weet dat u langer lid blijft dan 2 jaar is het voor u óók makkelijker. Dus pak die Groene kaart en stuur hem ingevuld naar DRD. Onherstelbaar is het niet. Bent u het niet eens met de afschrijving: ter oriëntatie in januari, dan kunt u de Gele kaart gebruiken. Die stuurt u naar bank of giro. Uiteraard krijgen wij liever geen Rode kaart: want dat betekent een afmelding als lid.

Bondsdag Het Bestuur is om met de Duitsers te spreken “Himmelhoch jauchzend” omdat maar liefst 4 DRD-leden op de LHK (op 29 oktober) hoog scoorden: Gerard van Katwijk & Marjolein en hun Altums een 2e plaats in A2/A3; Jan Kroon een 12e plaats met zeewater (B1); Leen van Doorn werd 4e met zijn paludarium (C1); terwijl Jos Koster met zijn natuurvijver ook een 12e plaats scoorde. Details leest u in Het Aquarium van november. Wat u daar niet leest, is dat DRD daar weer aanwezig was met een delegatie van een 10-tal leden.

Grote Club Actie Van de 100 loten die zijn ingekocht konden er in totaal 30 worden verkocht. Dat leverde de verenigingskas netto een bedrag van 25 euro op. Die kas werd bovendien nog vetter gespekt doordat er een prijs viel op een van de overgebleven loten. Dat was 5 euro en daarmee de enige. Die 30 euro lijkt weinig, maar daar kunnen we u ruim 3 pagina’s maandblad (over de hele oplage) voor bieden.

Oproep Heeft u inmiddels e-mail? Of zo’n degelijk virus- & spamfilter dat u het aandurft dat adres vrij te geven? Meldt het ook even aan ledenadministratie [email protected] of de voorzitter [email protected] Geregeld krijgen wij per e-mail aanbiedingen van, of vragen naar 2e hands aquaria en dergelijke, waarop je sneller zou moeten attenderen dan via de website van de vereniging. www.daniorerio.nl

Danio Rerio Delft

189

December 2005

Zoetwatergarnalen Voor u gelezen, bron: A.V. Ludwigia Garnalen zijn niet altijd even gemakkelijk te houden. Wie houdt van een pijnlijk schoon aquarium, waar geen kruimeltje vuil op de bodem mag liggen, moet geen garnalen aanschaffen. Ik heb het hier over zoetwatergarnalen. De diertjes behoren tot een geslacht van zo’n 2000 soorten, waarvan het grootste deel in zout water voorkomt. Echter er zijn ook meerdere soorten, van transparant tot fraai gekleurd, die in zoet water leven en geschikte aquariumbewoners zijn. Zelf heb ik momenteel garnalen die donkerbruin zijn met een beige streep over de kop, rug en staart en enkele beige stippen over de flanken. Wanneer ze hun oude huid afgestroopt hebben, zijn ze feller en lichter van kleur. Juist dit wisselen van hun pantserhuid levert voor de garnalen in het aquarium problemen op en veel dieren sterven juist in deze periode. Toch is het mogelijk jarenlang plezier van deze grappige dieren te hebben. In de allereerst plaats moeten er voldoende schuilplaatsen aanwezig zijn. Garnalen verschuilen zich graag onder stenen, stukken kienhout en dergelijke, vooral als ze pas uit hun oude huid zijn gekropen. Verder kunnen er beter geen vissen bij worden gehouden die ze steeds lastig vallen en de kleintjes oppeuzelen, want dan trekken ze zich terug in hun schuilplaats en sterven de hongerdood. Juist tussen twee vervellingen in moeten ze goed en gevarieerd kunnen eten, omdat ze zich tijdens en na de vervelling enkele dagen tot een week verschuilen en dus nagenoeg niet eten. Wanneer ze het tijdens het losstropen van hun oude pantser sterven, komt dit doordat het oude pantser niet loslaat omdat er nog niet voldoende nieuw pantser is gevormd. Meestal is dat een gevolg van verkeerde voeding. In de eerst plaats eten ze alle afval van de bodem, resten droogvoer, rottend plantenafval enzovoort. Maar, en dat is zeer belangrijk, ook dode visjes, afgestorven watervlooien en dergelijke. Ik heb gemerkt dat wanneer de garnalen niet over afgestorven watervlooien beschikken, ze meestal het loodje leggen tijdens de vervelling. Garnalen eten ook wel levende watervlooien, maar in het algemeen krijgen ze daar te weinig van binnen, omdat ze niet snel genoeg zijn om ze te vangen. Na de vele jaren waarin ik regelmatig garnalen heb gehad, ben ik de mening toegedaan dat ze beslist over afgestorven daphnia moeten beschikken, want meestal verloor ik de garnalen in de periodes dat ik niet over dit voer beschikte, dus in strenge winters. Een oplossing is dan ook om in de zomer daphnia in te vriezen, zodat het gehele jaar beschikbaar zijn. Wanneer garnalen hun pantser af gaan werpen zie je langzaam de kleur verdwijnen doordat er lucht onder de huid komt. Soms zie je die als kleine belletjes opstijgen op het moment dat ze uit het pantser kruipen. De oude huid vindt je altijd in zijn geheel terug en als je niet beter weet zou je denken

Danio Rerio Delft

190

December 2005

dat het een dode garnaal is. Ik laat altijd de oude huid liggen, want ze eten deze langzaam maar zeker weer op. De nieuwe huid is de eerste dagen nog week, reden waarom ze zich verschuilen. Wanneer garnalen het naar hun zin hebben in het aquarium, is het mogelijk dat men plotseling een garnaal met een eierpakketje tussen de achterpoten ziet rondwandelen. Garnalen, kreeften en krabben behoren tot dezelfde familie en van alle drie de soorten komen zoetwatersoorten voor en tevens in alle klimaatzones. ——————————————————————————————————

Blauwe alg

door Peter Bus

Voor u gelezen, bron: A.V. Pronkjuweel Een bestaande bak, enkele weken voor de keuring en beginnend last van blauwe alg op de bodem. Bodemgrind heel goed afgeheveld. Afgehevelde plekken opgevuld met nieuw grind. Na een paar dagen weer begin van blauwe alg. Wat is de oorzaak? - Het grind is misschien niet goed schoongespoeld? - Niet zorgvuldig voeren van vissen, te grote porties? - Het biologisch evenwicht is danig verstoord? - Of ligt het aan de verminderde doorstroming? In ieder geval genoeg punten die de oorzaak kunnen zijn. Maar het kwaad zit misschien wel in het nieuwe grind. Bij nieuw ingerichte aquaria doet zich dit euvel ook vaak voor. Wat te doen? Zo gauw mogelijk de waargenomen blauwe algplekken verwijderen om erger te voorkomen. Kijk dus zorgvuldig waar het zit en hevel het weg. Nog een tip: neem nooit een ruwe emmer waar groeven in zitten of een schepnetje dat niet iedere keer goed schoongespoeld wordt. Blauwe alg is namelijk zeer breekbaar en valt in kleine deeltjes uiteen. Neem dus een gladde en liefst witte emmer, want daar kun je namelijk alles in zien. Nog enkele tips: - Controleer elke dag de gehele bak. - Als je blauwe alg ziet, direct verwijderen. - Zuig af vanaf de waterinstroming; het filter niet uitschakelen. - Indien het filter de blauwe alg niet uitfiltert dreigt uw bak zwaar te worden verontreinigd. ——————————————————————————————————

Denkt u bij uw aankopen aan onze adverteerders? Mede dankzij hen is het verschijnen van ons maandblad mogelijk! —————————————————–——————————————

Danio Rerio Delft

191

December 2005

In den beginne

` door Aqua-Vré Voor u gelezen, bron: Leeri Nieuws, ’s-Gravenhaagse A.V. Leeri

Als je wilt beginnen met een aquarium is het wel zo gemakkelijk als je ook een dergelijk ding in je kamer hebt staan en het liefst eentje zo groot mogelijk als je die kwijt kunt of kunt betalen. Een klein bakje is namelijk veel moeilijker om goed te laten draaien dan een grote en je kunt er ook veel minder van die prachtige visjes in kwijt, bovendien zullen de meeste vissen en planten al snel te groot worden voor het bakje. Neem als je een aquarium (pje) aan gaat schaffen ook een rolmaat mee om de lengte te meten, veel van die sufkoppen van fabrikanten maken namelijk aquaria die dezelfde lengte hebben als een TL-buis, zonder op de afmetingen en aansluiting van lampvoetjes (waterdichte!) te letten. Koop je dus een bakje van 60 cm dan passen daarin alleen buiten van 40 cm in, aan beide zijden van de bak heb je dan 10 cm onverlicht en daar zal dan ook bijna geen plant willen groeien. Beter is het dus een aquarium te kopen die ongeveer 5 cm langer is dan de maat van TL-buizen, zodat je de lampvoetjes gemakkelijk kwijt kunt. Kun je een tweedehandsje regelen, kijk dan of de voorruit niet teveel is gekrast en of het water dat je erin wilt stoppen er niet aan de onderzijde net zo hard weer uitloopt. En als je dan toch aan het kijken bent, kijk dan ook even kritisch naar de lichtkap. Veel kant-en-klare aquaria hebben namelijk een lichtkap waar met de beste wil van de wereld niet meer dan 1 of hooguit 2 TL-buizen in passen en dat is echt te weinig om een aquarium goed te laten draaien. Onze ogen hebben ruim voldoende aan die hoeveelheid licht, maar de planten, die je toch in het aquarium wilt doen, hebben een beetje meer licht nodig, 3 à 4 TL-buizen moet er echt in de aan de binnenzijde witgeschilderde lichtkap passen. Om het makkelijk te maken, kun je zeggen dat per 10 cm hoogte 1 TL-buis nodig is. Oké, je hebt nu een aquarium met lichtkap waar voldoende eten voor de plantjes uitkomt (licht). Wat doen we nu? Wat dacht je van achter- en zijwanden? Als je kiest voor een doorkijk-aquarium zie je straks een stukje natuur met daar doorheen het abstracte behangetje wat je zo mooi in de kamer vond staan, maar absoluut niet in je aquarium past. Een achterwand dus. Het eenvoudigst is het om de buitenkant van je aquarium een donkere kleur te schilderen. Doe dit niet met de voorruit, dat kijkt zo moeilijk. Verder kunt je achterwanden, van alles wat maar waterbestendig is en geen smerige stoffen aan het water afgeeft, maken. Piepschuim is goedkoop, makkelijk te verwerken en geeft best een leuk eindresultaat. Gewoon met een soldeerbout bewerken om een grillig uiterlijk te maken en met een niet-giftige verf schilderen, eerst even oefenen op een afvalstukje, zodat je de techniek onder de knie hebt, voordat je met het serieuze werk gaat beginnen, is aan te bevelen.

Danio Rerio Delft

192

December 2005

Overigens zijn er wel vissen die van een geschilderd achterwandje binnen de kortste tijd weer een prachtig wit plaatje piepschuim kunnen maken, de zogenaamde algeneters. Door middel van hun schraapbek raspen deze, op zichzelf zeer behulpzame beestjes, algen van alle harde ondergronden af, maar met de algen verdwijnt er ook iedere keer een dun laagje verf van je achterwand, zodat er na verloop van tijd niet veel meer overblijft van je schilderkunst. Wil je deze dieren toch in je aquarium houden, neem dan liever een achterwand die tegen een beetje schraapwerk kan. (Natuur)kurk ziet er prachtig uit maar is minder aan te bevelen, het rot onder water weg, zodat je de achterwand op gezette tijden moet vernieuwen, terwijl het in elkaar prutsen van zo’n wandje ook niet tot de meest eenvoudige werkjes behoort. Stenen, kienhout, PUR-schuim al dan niet in combinatie met elkaar, zijn ook uitstekend te gebruiken om een prachtig achtergrondje voor je aquarium te maken. Voor de royaal in de slappe was zittende en niet zo handigen onder ons: een kant-en-klaar-wandje kopen kan natuurlijk ook! Goed, je hebt nu een aquarium, lichtkap met voldoende licht en wanden op een zo mooi mogelijke manier versiert. Wat er nog ontbreekt is de bodem. Je kunt natuurlijk naar de plaatselijke aquariumhandel gaan maar dan is je budget al snel overschreden en blijft er weinig geld over voor de aanschaf van planten en die schitterende visjes die je wilt gaan verzorgen. Bij de bouwmaterialenhandel zijn heel goedkoop zakken dakdekkers-grint (korrelgrootte 3-5 mm) te koop die een mooie en natuurlijke kleur en uitstraling geven (je gaat er toch zeker niet zo’n afschuwelijk witte bodem in doen?). Als je te grof grint gebruikt kan er allerlei vuiligheid in de bodem verdwijnen, die daar heerlijk in gaat liggen rotten, m.a.w.: alleen grof grint als je een algenkwekerij wilt opzetten. De grond vooraf wel even goed uitspoelen en in een voldoende dikke laag van 3 tot maximaal 6 cm aanbrengen. Het gaat lekker, je hebt nu al een aquarium, lichtkap, achterwand en een bodem. Wat missen we nu nog? Als je denkt dat we er nu al zijn en je eindelijk die felbegeerde vissen en planten in je aquarium kunt dumpen, heb je het mooi mis. Wat dacht je bijvoorbeeld van een voedingsbodem, terrassen, filtering, verwarming, plaatsing van je aquarium en nog meer van dat soort dingen? Om maar met dat laatste te beginnen, zet je aquarium altijd waterpas (even een dergelijk ding bij de buurman lenen) en op een plaatje piepschuim van 2 cm dik, een grindkorreltje onder het aquarium doet dan geen kwaad meer en de kans op lekkage is ook een stuk minder geworden, wat de huisgenoten over het algemeen enorm weten te waarderen. Ook de plaats waar je het aquarium gaat neerzetten kan van invloed zijn op het succes wat je met je aquarium gaat krijgen, een plekje waar geen zonlicht in je aquarium kan schijnen, voldoet het beste (Luxaflex in je aquarium is echt geen gezicht!)

Danio Rerio Delft

193

December 2005

Over een voedingsbodem kunnen we heel kor zijn: Niet doen! Natuurlijk denk je ‘maar mijn planten moeten toch voeding hebben?’en dat is ook zo. Alleen gebruiken we tegenwoordig veel echte waterplanten in ons aquarium en die dingen halen hun voedsel uit het water en niet uit de bodem en onze vissen zorgen wel dat ze niks tekort komen. Voor moerasplanten, die hun voeding wel uit bodem halen, kunnen we wat bolletjes klei maken (of kopen) waarvan we dan een stuk of wat rond de plant in de bodem duwen. Keutels van wilde konijnen (let op! Dit zijn geen konijnen die als een gek door het hok racen, zijn ook een prima meststof voor je planten. Doordat wilde konijnen veel meer verschillende dingen eten dan tamme, zitten er in hun keutels ook meer voedingsstoffen waar onze planten van kunnen profiteren. Om er achter te komen of je met een water- of moerasplant te maken hebt, hoef je alleen maar te onthouden dat alle planten met slappe stengels waterplanten zijn en alle planten die er uit zien als een tuiltje bladeren, die uit ‘een hart’ groeien, moerasplanten zijn. Bij de planten waarbij het bovenstaande niet opgaat, moet je maar gokken of het bij een bevriende aquariaan even navragen. Terrassen, als je een beetje dieptewerking in je aquarium wilt hebben en de boel niet al te saai in wilt richten, moet je toch eens gaan denken over een of meer terrasjes. Terrassen zijn eigenlijk verhogingen in je grint-laag. Om er voor te zorgen dat het grind niet instort, maak je een muurtje van stenen, kienhout, kurk, piepschuim of iets dergelijks en je vult dat tot bovenaan op met grint. Zorg er ook voor dat het grind er niet aan de onderkant uit kan lopen, zodat je terrassen na verloop van tijd helemaal leeg gelopen zijn, je hebt dan geen terras meer maar alleen maar een muurtje. Terrassen plaats je nooit! Evenwijdig op de voorruit, maar altijd schuin naar de achterwand. Een evenwijdig aan de voorruit geplaatst terras helpt je dieptewerking perfect om zeep. We schieten al lekker op, als het goed is staat er nu een aquarium met ruim voldoende licht, een mooie achterwand, leuke terrassen en heb je het grint keurig in de terrassen gedaan en de bodem schuin naar achter laten oplopen. Je vingers begonnen al te jeuken om er water, planten en vissen in te gaan stoppen en eens rustig te gaan genieten van al dat fraais wat je hebt gecreeerd. Voor het zover is moeten we het toch eventjes over de filtering hebben. Strikt genomen heb je helemaal geen filter nodig, alleen maar een simpel luchtpompje is eigenlijk voldoend. (Red.: wij zijn daar geen voorstander van, want zo drijf je de o, zo nodige CO2 uit het water.) Maar verder zullen we er dan wel iets meer tijd in moeten stoppen. Hoe zit dat? Vissen biezen en poepen gewoon in het water, helaas kun je ze niet trainen om op de pot te gaan en dus moeten we daarmee leren leven. Planten laten ook wel eens een blaadje vallen en we voeren de vissen ook wel eens zoveel dat de vissen dat niet op kunnen. Al deze rotzooi gaat liggen rotten en bederft je aquariumwater op een grondige manier.

Danio Rerio Delft

194

December 2005

Als je nu twee- tot driemaal in de week deze rotzooi afhevelt en je aquarium weer bijvult met op temperatuur gebracht leidingwater, houd je een schoon, helder en gezond aquarium in stand. Afhevelen doe je met een stuk tuinslang van ca. 2 meter en een schone emmer die je allen voor dit werk houd. De sop- en dweilemmer zijn voor dit werk absoluut niet geschikt, want dan gaan je vissen in de kortste tijd naar de vissenhemel (als ze tenminste braaf zijn geweest). Het ene eind van de slang in je aquarium houden, even aan de andere kant zuigen en het water loopt vanzelf in de emmer samen met alle rotzooi die zich op de bodem heeft verzameld. De emmer leeg gooien, omspoelen en vullen met op temperatuur gebracht water en heel langzaam weer in je aquarium laten stromen. Het grint, dat je per ongeluk hebt meegezogen, gooi je zo ver mogelijk naar achteren weer in je aquarium. Het zakt vanzelf wel weer naar de voorkant en bovendien blijft de bodem op deze manier altijd mooi schuin naar achteren omhoog lopen. Eigenlijk is de bovenstaande manier van aquarium houden de enig goede manier die wel wat meer tijd kost, maar het risico van allerlei narigheid, zoals algenplagen en onverklaarbare vissterfte, enorm verkleind. Maar ja, je bent eigenwijs of je meent dat je daar de tijd niet voor kunt opbrengen en dus wil je een filter met het idee, dat je dan niks meer aan je aquarium hoeft te doen, makkelijk toch? Als het op die manier werkt hadden we alleen maar topaquaria in onze kamers staan, de praktijk is echter wel een beetje anders. Algenplagen, visziekten en planten die het niet willen doen, zijn meer schering dan inslag en in bijna alle gevallen terug te voeren op te weinig onderhoud van het aquarium. De hond, die je misschien in huis hebt, moet 3 à 4 keer daags worden uitgelaten, de kat moet ook regelmatig een schone bak en de parkiet wil ook al elke keer een schone kooi. Helaas voor jou willen onze vissen ook graag een schoon en fris aquarium. Dus zul je je filter ook heel regelmatig schoon moeten maken. Alle troep die je, als je geen filter hebt, een paar keer in de week afhevelt, stapelt zich nu in je filter op, gaat daar liggen rotten en verziekt je water op een efficiënte wijze met als gevolg prachtig groeiende algenvelden en meer van die ellende. Overigens zul je, zelfs al heb je een filter, toch elke week een deel van het aquariumwater moeten vervangen omdat geen aquariumfilter in staat is om je water volledig te zuiveren! Bovendien breng je iedere keer dat je schoon water in je aquarium doet ook sporenelementen en mineralen in je aquarium wat dan weer prima voor je visjes en plantjes is. Genoeg nu over filtering, waar wel een heel boekwerk over kan worden geschreven. We gaan eens kijken hoe we de boel warm kunnen stoken. Het makkelijkst gaat dat met een verwarmingselement dat speciaal voor aquaria is gemaakt. Zo’n ding bestaat uit een glazen buis met een snoertje, wat on-

Danio Rerio Delft

195

December 2005

duidelijke elektrische dingen er binnen in en een knopje aan de bovenkant waar je aan kunt prutsen om de temperatuur in te stellen. Vraag bij aanschaf wel even hoe zwaar het element voor jouw aquarium moet zijn, een te zwaar element kan, als hij een keer blijft ‘hangen’, je water (jouw water?) aan de kook brengen en gekookte vis is bij de visboer echt veel goedkoper. Wil je helemaal zeker zijn van je zaak, monteer dan een tweede thermostaat in serie met je verwarmingselement, als de eerste dan blijft hangen, schakelt de tweede het element uit voor er schade kan ontstaan. Als je dan toch naar de handelaar gaat om een verwarmingselement te kopen, neem dan ook gelijk een luchtpompje, stukje slang en een bruissteentje mee. Zo’n ‘ouderwets’ bellenbaantje in je aquarium zorgt er namelijk voor dat de waterlagen lekker door elkaar worden gemengd, zodat er geen koude zones kunnen ontstaan. Ook de gasuitwisseling verloopt een stuk beter, wat dat inhoud hoef je voorlopig niet te weten, maar neem maar aan dat het zo is. We zijn zover, alle apparatuur is aangesloten en netjes uit het zich gewerkt, zodat je er niets meer van kunt zien en nu kun je eindelijk water in je aquarium gaan doen. Giet het water op een schotel dat je op de bodem hebt gelegd om te voorkomen dat je een krater in het grint giet en het aquarium er al gelijk troebel uit gaan zien. Ongeveer driekwart vullen, dat is gemakkelijker planten poten, je hoeft dan niet met je hele arm in het water, zodat je niet een enorme kledderzooi in je kamer krijgt. De planten die je gevraagd, geritseld, gejat, gebietst, overgenomen, gekregen of gekocht hebt, worden zo fraai mogelijk in groepen neergezet, waarbij je er dan op let dat van stengelplanten altijd de onderste paar blaadjes worden verwijderd en van de moerasplanten ongeveer 2/3 van de wortels, die anders toch maar gaan rotten, in de bodem. Na het planten vul je het aquarium helemaal, zet je verlichting, verwarming, luchtpomp en eventueel het filter aan en ga je een uurtje genieten van wat al op een aquarium gaat lijken. Zitten alle slangen van je filter wel goed met slangklemmen vast? Jonge, jonge, wat ziet dat er al prachtig uit en je wilt dan ook zo snel mogelijk naar de aquariumzaak om hele scholen tropische visjes te gaan kopen, om maar zo snel mogelijk van al dat fraais te kunnen genieten. Niet doen! Een van de moeilijkste dingen bij een aquariaan is, het geduld op te brengen en te wachten met de levende have (een ander woord voor vissen). Pa nadat je aquarium ongeveer 14 dagen heeft gedraaid, kun je er een paar visjes in doen, waarna je minmaal een week wacht voordat je aan uitbreiding gaat denken. Zo bouw je heel geleidelijk aan je visbestand, over een aantal maanden, je bak (lees bacteriën) heeft elke keer nadat je er vissen in doet, tijd nodig om zich aan te passen aan de hoeveelheid afvalstoffen die worden geproduceerd. De nieuwe visjes die je net hebt gekocht kun je bij thuiskomst natuurlijk zo uit het zakje waarin je ze hebt gekocht in je aquarium dumpen, alleen vinden vissen dat niet zo heel prettig. Het verschil in tempratuur en watersamenstel-

Wij keuren volgens de ARBO-wet Keuringen voor elektrische handgereedschappen en machines volgens de norm EN 50110 / NEN 3140 Keuringen voor ladders en steigers volgens de norm EN 131 / NEN 2484 / NEN 2718 Tevens verhuur van steigers en hoogwerkers en Verkoop van alle merken ladders en steigers

Weesmeesterstraat 20 2645 MC Delfgauw Tel: 06-24559677 Fax: 0152563362

Nieuw exclusief Aquarium Basic. Elke gewenste maat leverbaar. Uitvoorraad 60 x 40 x 40 cm. 100 x 50 x 60 cm. 130 x 50 x 60 cm. Speciaal gehard glas met UV filter Meubels leverbaar in Teak, Eiken, Kersenhout, Andere houtsoorten op aanvraag.

Danio Rerio Delft

197

December 2005

ling kan zo groot zijn dat je nieuwe aanwinsten acuut overlijden. Als je het goed wilt doen pak je, je aquariumemmer en laat daar je nieuwe aanwinst in los, met behulp van een luchtslangetje met daar omheen een slangklemmetje, hevel je druppel voor druppel water uit je aquarium in de emmer, zodat deze geleidelijk volloopt. Dit mag best een uur duren. Pas als je emmer goed vol is kun je, je vissen in het aquarium vrijlaten. Wil je het goed doen, dan moet je toch de aanschaf van een quarantainebakje overwegen, het is niets meer dan een klein bakje met verwarming en een luchtpompje waarin je, je nieuwe vissen doet om ze gedurende enige weken te kunnen bekijken, je kunt dan zien of ze geen ziekte bij zich dragen die anders je hele aquarium kunnen besmetten. We zijn nu drie maanden verder en als alles goed is, staat er nu en fraai aquarium; de planten zijn aangeslagen (groeien prima) en je vissen zwemmen in de mooiste kleuren rond. De visjes die je hebt aangeschaft, passen goed bij elkaar, omdat je dat van tevoren in een aquariumboek (uit de bibliotheek) hebt opgezocht en je hebt er ook aan gedacht dat scholenvissen minimaal per zes exemplaren in je bak moeten rondzwemmen, terwijl andere soorten per paar of zelfs per stuk moeten worden gehouden. Bij het doorlezen van het aquariumboek ben je zeker de term watersamenstelling tegengekomen, vaak gevolgd door een aantal ingewikkelde formules en kreten waar je als startend aquaria geen hout van snapt, een heleboel ‘ervaren’ aquarianen snappen er trouwens ook geen snars van. En als je geen interesse in waterchemie hebt: houden zo! Voor het overgrote merendeel, de meeste dus, van onze aquariumvissen is, wat er uit onze kraan stroomt, prima spul om in te leven, tot voortplanting te komen en je goed te voelen. Natuurlijk zijn er vissen in de natuur voorkomen in water dat afwijkt van de ‘standaardsamenstelling' en waarbij het water nabehandeld moet worden. Over het algemeen zijn dit niet de goedkoopste en makkelijkst houdbare dieren en voor de beginnende aquariaan dan ook niet aan te raden, dat komt over een paar jaar wel, als je wat meer ervaring hebt opgedaan. Voorlopig kun je al die artikelen met pH, KH, GH enz. met een gerust hart overslaan en toch genieten van je onderwatertuintje. Als je bovenstaande punten goed hebt opgevolgd, zou het allemaal perfect moeten gaan, maar de ervaring leert dat het ook wel eens (wel eens?) fout kan gaan, aarzel in dat geval niet om goede raad te vragen. Binnen de vereniging zijn genoeg mensen die je met je probleem kunnen helpen. Prettig aquarium houden! ———————————————————————————————————————--

Te koop:

volglas aquarium 100 x 40 x 40 cm + lichtkap (plastic), zonder TL-buizen. Wengé-motief. Deksel Onderrand ombouw wengé-motief. Niet lek, voorruit redelijk; gezien door Pim. Eisenhowerlaan 68, Delft; bel Pim, tel. 06-10351193.

Danio Rerio Delft

198

Juweeltje onder de labyrinthvissen

December 2005 door T. Bär

Sphaerichthys osphromenoides (Chocoladegoerami) Voor u gelezen, bron : Zoetermeerse A.V. Paluzee Merkwaardig is het dat zo weinig over Chocoladegoerami’s wordt geschreven. De oorzaak stoelt waarschijnlijk op de mening als zouden Chocolade-goerami’s bijzonder gevoelig en weinig sterk zijn, waardoor geen sprake is van een algemene interesse. Bovendien heeft men slechts weinig kweekervaring met deze labyrinthvisjes. Mogelijk zijn er nog andere oorzaken. Chocoladegoerami’s voelen zich het beste in een speciaalaquarium, maar men kan hen ook wel huisvesten in een aquarium met ander rustige vissoorten, die ongeveer dezelfde temperatuur voorwaarden (25 tot 30 °C ) stellen. De watersamenstelling (speelt niet die belangrijke rol die men daaraan vroeger toekende, wanneer men deze vissen tenminste langzaam laat wennen aan de pH-wisselingen bij het verversen van water. Filteren over turf is ook dan nog aan te bevelen om een voortdurende pH-waarde te bereiken liggend tussen 6 en 6,766 in het traject. De totale hardheid mag tussen 5 en 10 °DH liggen, maar kan echter bij kwalitatief minder goed leidingwater d.m.v. de druppelmethode langzaam verhoogd worden, maar moet in geen geval boven 15 °DH uitgaan. Wanneer Chocoladegoerami’s ook maar iets in het water niet bevalt, dan nemen zij direct een ‘shockkleur’ aan, waarbij het gehele lichaam verbleekt. Zij trekken zich dan meestal in de uiterste hoek van het aquarium terug of staan doodstil onder de planten. Dit kan echter ook gebeuren wanneer zij onrustige vissen als gezelschap hebben. Het aquarium voor de Sphaerichthys behoeft niet zo groot te zijn, want zij bereiken een maximale grootte van 6 à 7 cm, waardoor een aquarium van ca. 50 cm lengte voldoende is, maar deze moet wel rijkelijk beplant zijn. Chocoladegoerami’s blijven betrekkelijk schuw. Zij vallen nooit andere vissen aan, maar uitzonderingen bevestigen de regel. Toen ik enige tijd geleden drie jonge maanvisjes van ca. 4/5 cm in het aquarium, bewoond door de Chocoladegoerami’s enige Pantsermeervalletjes en een paar Honinggoerami’s (Colisa chuna) losliet, nam ik een ongewoon territoriumgedrag waar. Direct na de inbreng van de Scalaren zwom een der Chocoladegoerami’s op hen toe, spreidde de vinnen en kieuwdeksels, trok het achterlichaam in een bocht en viel de verwarde Maanvisjes zolang aan deze een goed heenkomen zochten tussen planten en stenen. Ook nu nog kan ik steeds ruzies tussen deze ene Chocoladegoerami (door zijn streeptekening herkenbaar) en de Maanvissen waarnemen, waarbij de laatste altijd het veld moeten ruimen ofschoon zij hem in een aantal en grootte ver overtreffen. De andere Choco-ladegoerami’s vertonen dit vechtlustig gedrag niet, zodat ik het gedrag van juist die ene niet kan verklaren. De reden waarom ik dit vermeld is om duidelijk te maken dat men uitgaan van het gedrag van één enkel individu, niet kan stellen dat dit voor de soort als geheel van

Danio Rerio Delft

199

December 2005

toepassing zou moeten zijn. Terug nu echter naar het thema. Ook het gedrag van Chcoladegoerami’s onder elkaar is bijzonder interessant. Het komt bijvoorbeeld vaak voor dat twee dieren elkaar omcirkelen waarbij de ene achter de staart van de ander zwemt. Helaas kan ik tot nu toe niet verklaren of het hier om dreigen dan wel om baltsen gaat, daar de geslachten slechts moeilijk van elkaar zijn te onderscheiden. De mannetjes hebben meestal een dieper bruine kleur, waarbij de gelig/witten dwarsstrepen duidelijker afgetekend zijn en grotere vinnen. Vroeger werd vaak over het voedselprobleem geschreven, daar deze vissen blijkbaar alleen levend voedsel aten en slechts zelden of geheel nooit droogvoer aannamen. Dat is echter bij mijn Chocoladegoerami’s niet het geval. Zij hebben een voorkeur voor TetraMin en Tetra-Tips die aan de ruiten worden gekleefd. Zij eten niet graag van de bodem, daarom moet men erop letten dat in een speciaalaquarium, waarin alleen Chocoladegoerami’s worden gehouden, niet teveel voer op de bodem komt te liggen waardoor bederf optreedt. Van tijd tot tijd voeren met watervlooien is goed om de vissen minerale stoffen te geven (maar vooral ook om het stofwisselingsproces te vergemakkelijken). Voedering met tubifex of enchytraeën leidt bij Chocoladegoe-rami’s snel tot vervetting en onvruchtbaarheid, dus voorzichtig zijn daarmee! Het kweekprobleem is nog niet geheel opgelost en is er wellicht de oorzaak van dat Chocoladegoerami’s weinig worden aangeboden. (Zij zijn vooral gevoelig voor transport en reageren daar slecht op.) De behoefte moet daarom uitsluitend door wildvangdieren gedekt worden. Het kweekresultaat is afhankelijk van de watersamenstelling; zacht en zwak zuur is het beste. Daarnaast moet men zorgen voor een lage waterstand en een lichte bedekking van het wateroppervlak met drijfplanten. Tot nu toe ben ik er niet in geslaagd deze vissen te kweken. Bij de weinig tot nu toe bekende kweekresultaten werd zowel schuimnestbouw - zoals bij de meest labyrinthvissen het geval is - gepaard met muilbroeden of afzonderlijk waargenomen. ——————————————————————————————————

INHOUD Uitnodiging 1: Uitslag Verenigingskeuring 2005 Programma’s 2005 en 2006 - Kopij gevraagd voor uw eigen maandblad Terugblik verenigingsavond d.d. 4-10 door W. Wilhelm Voor u gelezen: Blub is slim Terugblik verenigingsavond d.d. 14-11 door Lotty Sonnenberg Van de bestuurstafel door Willem Neeleman Korte berichten door W. Wilhelm Voor u gelezen: Zoetwatergarnalen Voor u gelezen: Blauwe alg door Peter Bus Voor U gelezen: In den beginne . . . door Aqua-Vré Advertentie: aquarium te koop Voor u gelezen: Juweeltje onder de labyrinthvissen door T. Bär Inhoud

181 182 183 184 185 187 188 189 190 191 196 198 199

Danio Rerio Delft

200

Decemer 2005

BESTUUR: Voorzitter

W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Delft, tel./fax 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] / [email protected]

2e voorzitter en Ledenadministratie

A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, tel. 015-2147950 - 06-51603231, [email protected] / [email protected]

Secretariaat, J. (Jos) Koster, Molendijk 5, 2641 NV Pijnacker, correspondentie & info tel. 015-3696174, [email protected] / [email protected] Penningmeester

J.J.G. (John) Zandbergen, Sophiastraat 51, 2641 HM Pijnacker tel. 015-3699444, [email protected] / [email protected]

Algemeen secundus

M. (Mart) Stuster, Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel./fax 015-2563362 - 06-24559677, [email protected] C.J. (John) v/d Berg, Duinmeierij 86, 2264 LD Leidschendam tel. 070-3862652, [email protected]

REDACTIE: Adres

A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Delft, [email protected] tel. 015-2147950,

Leden

mw. C.C. Sonnenberg, [email protected] [email protected] mw. M. Albers, A. Zwartjens, eindredactie: Bestuur DRD

COMMISSIES: Keuringen en KIEK Promotie & publiciteit

G. van Katwijk, Kluiskade 6, 3155 BH Maasland tel. 010-5915506, [email protected]

Bibliotheek

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

Adviesgroep leden

H. J. Brehm, tel. 015-2614100 M. Stuster, tel. 015-2563362

[email protected]

Adviesgroep terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535 B.L. Laurens, tel. 079-3212818

[email protected] [email protected] [email protected]

Adviesgroep planten/vissen

A.J. Albers, tel. 015-2562359,

[email protected]

Adviesgroep zeewater

J. Kroon, tel. 015-3808792,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950, [email protected] C.J.A. van Loenhout, tel. 015-2143901, [email protected]

HUGO DE GROOTPLEIN 25 DELFT TELEFOON (015)-2125846 Grote sortering tropische vissen tropische waterplanten benodigdheden tropische zeevissen lagere dieren diverse soorten levend visvoer Wij maken alle aquaria op de gewenste maat tevens showroom met diverse aquaria aanwezig in verschillende uitvoeringen www.romberg.nl [email protected]