Sportcentrum Zaanstad Zuid

Sportcentrum Zaanstad Zuid De nieuwbouw van sportcentrum Zaanstad– Zuid is gebouwd in de wijk Poelenburg naast de parkzone aan De Weer. De stedenbouwkundige structuur tussen de groenzone aan de Weer en het water aan de M.L. Kingweg varieert van gesloten bouwblokken met grotendeels woningen en bedrijven en een meer vrijere indeling voor schoolgebouwen en religieuze functies. Het sportcentrum is gerealiseerd binnen hetzelfde bouwblok als de naastgelegen praktijkscholen Pascal-Zuid en De Faam. Beide gebouwen liggen dan ook aan hetzelfde schoolplein. De sporthal wordt overdag gebruikt door deze scholen en wordt dan onderverdeeld in drie zaaldelen. De dagentree voor de leerlingen ligt direct aan het schoolplein. In de avonduren en in het weekend zal de sporthal worden gebruikt door sporten buurtverenigingen, die gebruik maken van de horecaruimte met dakterras, de vergaderruimte en de tribune voor 300 personen. De avondentree is gelegen aan de andere zijde; aan de doorgaande weg De Weer. De verandering in het gebruik tussen dag en avond is de basis van het concept. De routing vanuit de nevenentree aan het schoolplein en de hoofdentree aan de straat De Weer vormt de onderlegger van de ruimtelijke structuur.

UArchitects | Klokgebouw 233 | 5617 AC Eindhoven | [email protected] | www.UArchitects.com

De gemeente heeft voor dit project hoge ambities gesteld qua afwerking, uitstraling en duurzaamheid. Bij aanvang heeft de gemeente ons uitgedaagd om te komen tot een optimaal sportcentrum. Wij hebben er expliciet voor gekozen om de sporthal niet als ‘gesloten doos’ te benaderen maar hebben onderzocht op welke wijze de sporthal kan worden geopend. Op strategische plekken is de sporthal geopend naar buiten toe waardoor de relatie met het publieke domein wordt aangegaan. Om op verschillende wijzen de interactie tussen gebouw en omgeving te laten zien is er een buitengevel ontworpen die op een subtiele wijze deze interactie kan bepalen. Een gevel van verticale polycarbonaat panelen is plaatselijk dicht, plaatselijk geperforeerd met gevelopeningen en is plaatselijk vormgegeven als opale dubbele huid. In de sporthal zijn op diverse posities raamopeningen gemaakt. Hoge ramen naar de lucht en lage ramen naar de aarde. Grote hoge ramen onder het plafond die het daglicht uit het noorden binnen brengen zijn voor het bewegingsonderwijs van grote toegevoegde waarde. Lage ramen tonen het gebruik van de sporthal naar buiten toe. De passanten buiten zien de benen van de sporters door de hal rennen, maar aan de binnenzijde worden de sporters niet verblind door tegenlicht bij het maken van het winnende doelpunt. Door de overhoekse positionering van de ramen wordt de sporthal tot in de buitenhoeken voorzien van daglicht. DETAIL In de wedstrijdruimte horen de binnenwanden vlak te zijn zodat sporters zich niet kunnen blesseren volgens de NOC-NSF normen. Ramen dienen aan de binnenzijde dan ook vlak in de gevel te liggen. Hiernaast wilden wij in het interieur geen kolommen in het zicht hebben, maar afgewerkte binnenwanden die de sfeer in de wedstrijdruimte bepalen en ook een rol spelen in de ruimte-akoestiek. Het totale gevelpakket is hiermee relatief dik geworden, omdat de kolommen aan de buitenzijde zijn voorzien van isolatie en een buitengevel en aan de binnenzijde zijn voorzien van een binnenafwerking van metselwerk of hout. Dit dikke gevelpakket hebben wij maximaal benut voor de dieptewerking. Bij het lage metselwerk ontstaan er hierdoor diepe negges, die de robuustheid van de gevel versterken. Bij het hoge polycarbonaat hebben wij een dubbele gevel toegepast die door verschil in translucentie en door de verschoven gevelopeningen in de avondsituatie maximaal wordt uitgenut.


De horeca, de wachtruimte en ook deels de sporthal zijn naar de straat en het park geopend, zodat de interne activiteiten zichtbaar worden voor de buurt en hiermee met name in de avonduren bijdragen aan de sociale leefbaarheid. De opale gevel toont in de avonduren de gezamenlijke activiteiten naar buiten en versterkt de uitstraling van de sporthal als verlicht baken voor de buurt.

De gelaagde gevel zorgt er enerzijds voor dat de gymdocenten in de sporthal en het publiek op de tribune overdag wel een relatie hebben met buiten, qua uitzicht en daglicht, maar dat er geen direct zonlicht binnenvalt dat op andere tijdstippen hinderlijk is voor de sportverenigingen.

Wedstrijdruimte: ramen op hoge en lage posities UArchitects | Klokgebouw 233 | 5617 AC Eindhoven | [email protected] | www.UArchitects.com

Aan de binnenzijde is veel aandacht besteed om te komen tot een hoogwaardige afwerking. Toonaangevend voor de beleving in de sporthal is de toepassing van het houten dak dat in het buitenland is geproduceerd. Hierbij hebben wij gezocht naar een plafond dat als een egaal vlak wordt ervaren en is voorzien van een subtiel perforatiepatroon. Het constructieve houten dak dat tevens als plafondafwerking fungeert (ruwbouw = afbouw) is van grote toegevoegde waarde voor de beleving van sporters en publiek. Het perforatiepatroon geeft een genuanceerd beeld aan het enorme plafondvlak en de armaturen zijn in het lijnenspel opgenomen. De continuering van het houten plafond als houten wandafwerking leidt tot een eenduidig en rustig beeld. De onderverdeling in drie haldelen is hierbij in dezelfde wandafwerking meegenomen. Hiermee is de sporthal integraal ontworpen voor zowel wedstrijdgebruik als één grote ruimte en voor het schoolgebruik als drie kleinere haldelen. Het houten dak met plafond is een integrale oplossing en voorziet in de volgende functies: constructief dragend, geluidsabsorptie met perforaties, verlichting en esthetisch qua afwerking.

ONTWERP & UITVOERING Fragment uit het Houtblad, geschreven door Hilde de Haan. “ Voor het plafond werd in het ontwerptraject gekozen voor open dak-elementen van Lignatur: een hol blok met aan de bovenzijde kruislaagshout, aan de onderzijde een akoestische plaat met perforatiepatroon, en binnenin een holle ruimte die deels is opgevuld met geluidsabsorberend materiaal. Tijdens de uitvoering heeft aannemersbedrijf Lokhorst onderzocht of zij zelf een vergelijkbaar element konden maken als het te importeren dakelement van Lignatur. Dat bleek niet helemaal het geval, maar ze kwamen wel in gesprek met Jongeneel Projecten. Dit bedrijf heeft toen, speciaal voor dit gebouw, dakelementen ontwikkeld die tenminste gelijkwaardig zijn aan wat de architect had gekozen maar nu op basis van kruislaagshout en ‘Thickholz’ van het Oostenrijke bedrijf Binderholz. Lokhorst: ‘ De gelijkwaardigheid van de panelen werd ook bevestigd door akoestisch adviseur Peutz, nadat hij deze elementen had getest voor alle belangrijke geluidsfrequenties.’


Paul Oerlemans, van Jongeneel, legt waarom de door hen ontwikkelde dakelementen de voorkeur kregen. Dimensies maar ook verbindingsmiddelen waren expliciet erop gericht dat bij dit gebouw een zeer snelle montage mogelijk werd. In één week zat het hele dak erop. Lokhorst verheldert met bouwfoto’s hoe gewerkt is: ‘De stalen portaalspanten van de zaal hebben een hart op hart afstand van circa 5,5 meter, en de dakelementen konden steeds drie tot vier spanten overspannen: circa 12 en circa 16 meter, bij 1,20 meter breed.’ Wat bijzonder goed beviel waren de weldoordachte verbindingen. Zoals de koppelbalken die, precies boven de stalen spanten, vanuit de zaal onzichtbaar blijven. Hierdoor loopt de dakvloer – precies zoals de architect dat wilde – schijnbaar naadloos achter de spanten door. Ook de planken die in dwarsrichting de verbindingsmiddelen vormen, blijven uit zicht, dankzij uitgefreesde schachten. En zelfs de ‘lichtlijnen’ zijn volmaakt in de palen geïntegreerd, in verdiepte goten. De architecten waren niet direct voor deze oplossing gewonnen. Zij volgden uiterst kritisch waar deze afweek van het oorspronkelijke plan. Extra aandacht ging hierdoor naar de kleur: de architect had bepaald dat het vurenhout van het plafond en het berkentriplex van de wanden dezelfde tint moesten krijgen, white wash. Dat vergde vele proefstukken maar is uiteindelijk naar aller tevredenheid gelukt. Er bleef één punt over, waar hij letterlijk ‘tot het gaatje ging’ om het oorspronkelijke ontwerp in ere te houden. Zijn zorg betrof de maat van de gaatjes in de perforatieplaten (de onderzijde van de dak-elementen). Deze de gaatjes hebben een belangrijke akoestische functie. Het geluid van de zaal gaat erdoor heen, en wordt dan gedempt in de holte daarachter die deels met houtwol is gevuld. Voor het akoestisch effect maakt de precieze grootte van die gaatjes niet veel uit, maar voor de architect luisterde dit nauw: hij stond erop dat ze vanaf de grond als gaatjes herkenbaar bleven. De doorsnede is nu 16 mm groot, en ze bewijzen zijn gelijk: dit geeft een fraaie textuur die met een egaler vlak niet was bereikt. “


Het gebouw heeft een enorme maat en bij de beide entrees waar sporters, buurtbewoners en bezoekers het gebouw benaderen en binnentreden zijn er plaatselijk accenten gemaakt in hout. Hier wordt het gebouw kleinschaliger en meer toegesneden op de maat van de mens .


Dynamiek van het sporten Aan de binnenzijde in de gangen, horeca en kleedkamers is er gestreefd naar een interieur dat uitdaagt om te bewegen. Vloerpatronen en kunstwerken brengen de sporters in beweging, waarmee de warming –up al is begonnen voor de kleedkamers.


Het concept dat is gebaseerd op het verschil tussen het dag- en avondgebruik was ook de onderlegger voor de gevelindeling. Aan de bovenzijde onthult de polycarbonaat gevel de sportactiviteiten en de buurtbijeenkomsten naar de buurt voor het avondgebruik. Aan de onderzijde is een grijs gekleurde steen toegepast waarachter de kleedruimtes en de ruimtes voor de scholen zijn geplaatst voor het daggebruik. DETAIL & PRODUCTONDERZOEK Voor het metselwerk is een licht gesmoorde steen toegepast die klamp is vermetseld in tegelverband. Speciaal voor dit project is de frog vervangen door een zelf ontworpen reliëf. Door dit reliëf verkrijgt de gevel meer textuur en een subtiel patroon van beschaduwing dat in contrast staat met de bovengelegen opale gevel van polycarbonaat. De vorm van het reliëf in de baksteen is door verschillende testen met de steenfabriek ontwikkeld. Het is een verdiept reliëf van twee ronde sparingen. Door deze sparingen ontstaat er een nieuw patroon over het gevelvlak dat de maat van de baksteen overstijgt. Bijzonder in de uitvoering is de integratie van een dubbele deur voor de containerberging die grotendeels onzichtbaar is opgenomen in het gevelvlak. Deze dubbele deuren zijn aan de binnenzijde als standaard massieve buitendeuren uitgevoerd. Aan de buitenzijde zijn er twee gelaste stalen frames voorzien van schoren die aan stalen kolommen in de spouw zijn bevestigd met uitgelegde scharnierpunten. De deur is hiermee bijna onzichtbaar opgenomen in het gevelvlak.


Citaat van de architecten over de ambities “Centraal in ons denken bij het ontwerpproces staat het onderzoek naar de context en de textuur. Bij dit openbare sportcentrum bestemd voor sporten bijeenkomstgebruik gaan wij bewust de dialoog aan met de omgeving. De transformatie tussen het gebruik van de dag en avond was hierbij het leidende thema dat ook heeft geleid tot de gevelindeling. Om de maat van dit gebouw te reduceren hebben wij met behulp van schaal, ritmiek en textuur gewerkt. Zowel voor de binnen- als de buitenzijde is er tot het kleinste schaalniveau ontworpen en is er specifiek productonderzoek gedaan. Het staalskelet gaf voldoende vrijheid om te komen tot de gewenste vormgeving met de twee diagonalen die de routing overdag voor de school en in de avond voor de sportverenigingen en de buurt begeleiden. Het houten dak is geïmporteerd en voorzien van een perforatiepatroon dat passend is bij deze schaal en beleving. De baksteen met het verdiepte relief van de twee ronde sparingen is specifiek voor dit project ontworpen en door middel van diverse testen ontwikkeld in samenwerking met steenfabriek Facade Beek. “ UArchitects, Eindhoven Architect – eigenaren: Emile van Vugt & Misak Terzibasiyan


Duurzaamheid Het gebouw is constructief en brandtechnisch onderverdeeld in twee bouwdelen: de wedstrijdruimte met tribune en het hiernaast gelegen deel met kleedkamers en horeca. Waar de beide gebouwdelen tegen elkaar staan bevindt zich de ruggegraat van het gebouw met het hoofdtracee van alle installaties, meterkasten, de lift en de dakopbouw met de WTW unit Duurzaamheid was van belang gedurende het ontwerpproces waarbij sociale duurzaamheid centraal stond. De centrale warmte/koudeopwekking gebeurt door middel van een lucht/water warmtepomp, aangevuld met een hoogrendement CV-ketel om de piekvermogens op te vangen. Warmwater wordt opgewekt door de combinatie van zonnecollectoren, boilervat en een warmtewisselaar, aangesloten op de CV-ketel. Het gebouw is voorzien van vloerverwarming/vloerkoeling. Door het grote verwarmingsoppervlak vormt zich voor de sporters een aangenaam haltemperatuurprofiel. Daarnaast is de sporthal voorzien van gebalanceerde ventilatie met hoogrendement warmteterugwinning. De ventilatie is CO2 gestuurd.

“Dit nieuwe sportcentrum vormt een uitdrukking van de dynamiek van het sporten en versterkt de positie en betekenis van sport in de huidige samenleving.” UArchitects | Klokgebouw 233 | 5617 AC Eindhoven | [email protected] | www.UArchitects.com

Sportcentrum Zaanstad Zuid

Recommend Documents