Spoorvervoer in de sierteeltsector

GreenRail Spoorvervoer in de sierteeltsector

1

Voorwoord Het Nederlandse tuinbouwcluster heeft de afgelopen dertig jaar een snelle ontwikkeling doorgemaakt en is toonaangevend in de wereld. Om de unieke positie in de wereld te behouden en de duurzaamheid te vergroten is het van belang dat het Nederlandse sierteeltcluster, maar ook het AGF-cluster, zich blijft ontwikkelen. De ontwikkeling van alternatieve transportvormen vormt hierin een belangrijk onderdeel. Het wegvervoer is belangrijk voor de distributie van tuinbouwproducten in heel Europa. In Nederland vervoert één op de drie vrachtwagens producten uit de land- en tuinbouw. Echter, het wegvervoer wordt geconfronteerd met toenemende begrenzingen: dichtslibben wegen, strengere regels van rij- en rusttijden, verhoogde tol- en brandstofkosten en de belasting van het milieu. Tien jaar geleden nam de verssector het initiatief om de mogelijkheden van spoorwegvervoer te onderzoeken. Toen kwam het nog niet van de grond. De afgelopen jaren is er veel veranderd door ontwikkelingen in het spoorvervoer en technieken om te conditioneren. Er is daarom opnieuw gekeken naar alternatieven voor het wegvervoer. Bloemenveiling FloraHolland en de VGB (branchevereniging van de groothandel in bloemen en planten) namen in de zomer van 2008 het initiatief om sierteeltproducten per spoor te vervoeren. Het project, genaamd GreenRail, blijkt succesvol. Voor de sierteeltsector zijn de thema’s logistiek en duurzaamheid belangrijke speerpunten voor de toekomst. Dit is in lijn met de visies binnen het Productschap Tuinbouw en Greenports Nederland. Het initiatief GreenRail, dat beide thema’s adresseert, werd dan ook snel omarmd door de sector. De voordelen van railvervoer voor de verssector, de directe omgeving en de maatschappij zijn in het GreenRail project bewezen. Dat vraagt om een vervolg. De seinen staan op groen. Laten we samen het spoor volgen! Rens Buchwaldt Directeur Logistiek, Informatie & Automatisering FloraHolland

2

3

4

eu

EP

RO

RG

STUU

|P AG

RAIL

EEN

IN

A1

A1 9

IN

|P AG

18

13

|P AG

A1 2-

A1 4-

IN

PL

IN

:4

PA G

tor

l|

ec

ai

GR

GE

nr

el ts

ee

ALLEN

CH

Gr

rt e

-9

sie

A6

it

de

ite

RAIL

wa l

RD

OO

W

OT

SL

tk

n

IN

A3

IN

|P AG

PA G

li

l|

REEN

uc

EG

TH

ai

e ro

nr

w

ee

Prod

Ni

Gr

RD

OO

W

OR

VO

INHOUD

5

0-

11

GreenRail: spoorvervoer in de verssector De sierteeltsector is sterk in beweging en heeft daarbij de uitdaging om de concurrentiepositie van Nederland als sierteeltland te versterken. Spoorvervoer kan hier een interessant middel zijn om het buitenland op een duurzame en prijstechnisch interessante wijze te bedienen. Het idee om planten en bloemen per trein te vervoeren is niet nieuw. Helaas stierven enthousiaste initiatieven in het verleden steeds een schone dood. De vrachtwagen is al decennia lang het geprefereerde vervoermiddel in deze sector. Traditiegetrouw worden de producten in Europa bij groothandelaren, bouwmarkten, retailers en bloemisten afgezet via het snelle wegtransport. Het spoorvervoer is de afgelopen jaren sterk veranderd. Het railnetwerk is geliberaliseerd, waardoor spoorvervoerders ondernemender en slagvaardiger zijn geworden. Bovendien is het shuttleconcept geïntroduceerd en is vooruitgang geboekt op het gebied van conditionering van containers. Dit alles vormde de aanleiding tot de vorming van het GreenRail consortium. De gedachte achter GreenRail is het onthaasten van de keten: railvervoer, een langzamere, duurzamere en goedkopere transportoplossing voor minder tijdkritische producten die eerder gepland kunnen worden.

6

“De gedachte achter GreenRail is het onthaasten van de keten”

Twee werelden samengebracht: Spoorvervoer & sierteeltsector Sierteeltvervoer kenmerkt zich door ‘snelheid’ en tijdkritische versproducten. Spoorvervoer daarentegen door relatief ‘langzamer’ en niet bederfelijk bulkgoederentransport. GreenRail bracht deze werelden samen. Initiatiefnemers FloraHolland en de VGB, richtte begin 2009 een consortium op van 34 bedrijven. Het consortium bestaande uit sierteeltbedrijven, logistieke dienstverleners, kennisinstellingen, een railoperator en een onafhankelijke ketenregisseur bleek een intensief, constructief en pragmatisch samenwerkingsverband waardoor spoorvervoer in de sierteeltsector al in juni 2009 een feit werd.

7

Resultaten: betrouwbaar, goedkoper & duurzaam GreenRail heeft gebruik gemaakt van bestaande infrastructuur, innovaties en technische ontwikkelingen. Daarnaast zijn lessen getrokken uit initiatieven in het verleden en andere sectoren. Dit leverde een aantoonbare versnelling in het inzetten van spoorvervoer. De behaalde resultaten zijn positief. GreenRail realiseert sinds juni 2009 wekelijks vervoer per spoor van sierteelt(en AGF-) producten naar Italië en Roemenië. Ook naar Hongarije, Polen en Zwitserland is spoorvervoer onderzocht en is bewezen dat dit mogelijk is. De betrouwbaarheid is hoog: 95% is op tijd geleverd en de kwaliteit van de producten is van hetzelfde niveau als bij wegtransport. Een ingebouwde GPS/GPRS-systeem in de geconditioneerde container geeft continu inzicht in de locatie van de container en controleert

GreenRail. Het inzetten van een nieuwe vervoersmodaliteit ontstaat alleen als er bij ondernemers bereidwilligheid en bewustzijn is dat spoorvervoer een volwaardige competitieve, alternatieve vervoersmodaliteit is. Dit vraagt een verschuiving in denk-, ziens- en werkwijze (mental shift) in de sector zodat in de toekomst naast weg- en luchttransport, gebruik wordt gemaakt van alternatieve modaliteiten zoals railtransport.

de temperatuurcondities. Via de pilots heeft GreenRail inzichtelijk gemaakt welke randvoorwaarden er zijn voor spoorvervoer. Ook is duidelijk welke stromen wel of niet geschikt zijn voor een verschuiving van weg- naar spoorvervoer. Hierdoor kan GreenRail nu aan het eind van de projectfase de sector een

co-modaal vervoerspatroon aanreiken. Mental shift belangrijk naast operationalisering Naast de operationele realisering van railtransport, vormt de acceptatie en adoptatie van spoorvervoer als alternatief voor wegtransport in de sierteeltsector een van de doelstellingen van

“Spoorvervoer verlegt de grenzen van bereikbaarheid”

8

Naast modal shift en mental shift wil GreenRail ook de opgedane kennis borgen om draagvlak te creëren voor verdere realisatie van intermodaal transport. Deze brochure levert hierin een bijdrage. Voordelen railtransport Spoorvervoer biedt een oplossing voor de groeiende behoefte aan duurzaam ondernemen bij retail

en groothandel, de vastlopende infrastructuur en de op termijn stijgende brandstofprijzen. Tegelijk verlegt het de grenzen van bereikbaarheid. GreenRail laat zien dat spoorvervoer een betrouwbaar, efficiënter, schoner én goedkoper alternatief is voor sierteelttransport. De voordelen op een rij: • Lagere transportkosten • Geen files en last van beperkingen ten aanzien van rust- en rijtijden • Milieuvriendelijker transport (-50% CO2-uitstoot) • Grotere afzetmarkt mogelijk (betere ontsluiting Oosten Zuid Europa) • Marketinginstrument: milieu en maatschappelijk verantwoord transport • Oplossing voor het te verwachten tekort aan chauffeurs in transport

Positie van de sector op de wereldmarkt De behoeften aan duurzaamheid, de grenzen aan bereikbaarheid, infrastructuur en de hoge brandstofprijzen vrágen om de ontwikkeling van niet-conventionele transportconcepten naast het bestaande weg- en luchttransport in de tuinbouwsector. Een sector die zich richt op de productie en wereldwijde levering van verse producten. Innovaties en technische ontwikkelingen hebben de ontwikkeling van een co-modaal en duurzaam transportnetwerk mogelijk gemaakt. De ontwikkeling van de logistieke keten is één van de belangrijke voorwaarden in het bestaan en versterken van de Nederlandse positie van de sector op de wereldmarkt.

9

Nieuwe rol in de sierteeltsector: de 4th Party Logistics (4PL) Inzet 4PL ketenregisseur In het concept GreenRail speelt de inzet van een 4th Party Logistics (4PL) een belangrijke nieuwe rol in het vervoeren van sierteeltproducten. Een 4PL is een ketenregisseur die geen eigen transportmiddelen en opslagcapaciteit heeft. Kenmerkend voor een 4PL ketenregisseur is zijn expertise en overzicht in intermodale ketens, zijn controlerende en aansturende functie, zijn neutrale positie en de mogelijkheid om voordelen te realiseren door bundeling van volumes. De 4PL ketenregisseur zoekt de beste transportoplossing voor de keten als geheel: wegtransport, spoorvervoer of een combinatie. De 4PL ketenregisseur kan waar nodig in zowel weg- als treintransport bijsturen zodat producten gegarandeerd op tijd en in de juiste conditie de eindbestemming in het buitenland bereiken. Het feit dat de ketenregisseur een neutrale partij is betekende in GreenRail niet alleen dat er geen voorbestemde voorkeur is voor logistieke partners, maar ook dat exporteurs samen konden werken in dit initiatief zonder het risico te lopen concurrentiegevoelige informatie te openbaren. De werkwijze in GreenRail Onderstaand model geeft een overzicht van de functionele taakverdeling binnen de intermodale keten en bakent de operationele activiteiten per partner duidelijk af. De exporteur boekt de lading en heeft contact met de klant. Een transporteur haalt de lading in een container op en verzorgt het voortransport naar de railterminal. De transporteur heeft een belangrijke

10

De intermodale keten

controlerende functie voor de 4PL. Hij is de oren en ogen van de 4PL. De container wordt via railvervoer naar een andere terminal vervoerd. De shuttletrein rijdt op een vooraf gecommuniceerde dienstregeling van A naar B. Vervolgens wordt de container door een lokale vervoerder op de terminal opgehaald. Deze vervoerder zorgt voor de directe levering naar de klant of voor de shunt naar een dichtbij gelegen cross-dock, waar de lading vanuit een container in een normale trailer kan worden overgeslagen. Vervolgens zorgt een derde vervoerder voor de distributie naar de klant. Binnen GreenRail heeft de 4PL zich tot bovenstaande werkwijze beperkt, echter in andere opdrachten kan de 4PL meerwaarde leveren door de optimalisatie van logistieke netwerken via het combineren van ladingen van verschillende verladers. Dit verlaagt de kosten per vervoerde eenheid en creëert een duurzame oplossing. Er wordt in deze werkwijze doorlopend bekeken waar de keten verbeterd kan worden. Geconditioneerde container In de transporten is gebruik gemaakt van een speciaal soort equipment: een 45ft high-cube diesel electric reefer container. Deze container kan zelfstandig koelen via een eigen dieseltank. Dit is essentieel omdat op het spoor geen elektriciteit voorhanden is. In eerste instantie is gebruik gemaakt van de standaard container, die 37 Deense containers kan bevatten. Gedurende het traject is samen met Unit45 de nieuwe container ontwikkeld die 43 Deense containers kan laden. Omdat de maten van deze container niet standaard zijn dient hier rekening gehouden mee te worden met de keuze voor chassis en trein routes.

Één centraal contact voor exporteur In de intermodale keten werken acht ketenpartners samen aan het transport van A naar B. Dit zijn veel meer schakels dan in het gebruikelijke wegtransport. Een centrale aansturing maar ook één centraal aanspreekpunt is wenselijk voor een optimale ketenwerking en dienstverlening voor de exporteur. De exporteur heeft één aanspreekpunt, dat is de 4PL ketenregisseur. De ketenregisseur stuurt de ketenpartners aan, verleent opdrachten en is verantwoordelijk voor transport van A naar B tegen zo laag mogelijke kosten, hoog mogelijke service en betrouwbaarheid. Taken van de 4PL ketenregisseur De 4PL verzorgt de volgende taken op het gebied van engineering, implementatie, operatie en kwaliteit. Engineering: • Bepalen van de routes • Berekenen van tarieven en selecteren ketenpartijen Implementatie: • Opstellen en communiceren van standaard operationele procedures (SOP), zodat logistieke partners gestandaardiseerd werken. Operatie: • Informeren van ketenpartners over transporten en vertrek- en aankomsttijden • Plaatsen van orders bij vervoerders en terminals • Operationeel aansturen vervoerders, terminal en cross dock operatie • Dragen van juridische verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid

• Administreren en terugboeken van Deense containers • Uitvoeren van contingency handling in geval van calamiteiten. Contingency handling betreft vooraf uitgewerkte opties en acties wanneer een vertraging of calamiteit zich voordoet Kwaliteit: • Uitvoeren van performance measurement en overleg per transport • Analyseren van knelpunten per transport • Zoeken naar verbeter mogelijkheden in de keten: Continuous improvement Geleerde lessen tijdens de pilot • Communicatie is van cruciaal belang in de intermodale keten. Proactief en tijdig communiceren kan het verschil maken tussen wel of niet slagen van een transport • De retourlogistiek van Deense containers moet integraal onderdeel zijn van de dienstverlening • De 4PL ketenregisseur is nog een onbekende partij. Het is van belang de voordelen van bundeling en ontzorging uit te blijven leggen, zodat de voordelen van 4PL in de toekomst beter benut kunnen worden • De relatie tussen exporteur en vervoerder is hecht waardoor men niet zomaar wisselt van logistieke dienstverlener (zoals een 4PL) • Op het gehele traject zijn weinig plaatsen beschikbaar waar een trein langer kan stilstaan om eventuele afwijkingen in het transport te corrigeren (contingency handling) • Het is van groot belang om als 4PL sectorkennis te ontwikkelen om de

kwaliteit van de keten zo optimaal mogelijk te waarborgen en meer kostenvoordelen te kunnen behalen • Het is mogelijk om de keten te onthaasten in nauwe dialoog met exporteurs en vervolgens ook met de klanten van de exporteurs • Ook is het belangrijk dat de sierteeltsector en de spoorsector elkaar beter leren kennen om zo inzicht te krijgen in de wederzijdse karakteristieken en behoeften Conclusies Om een maximale betrouwbaarheid van de keten aan de klant te kunnen garanderen is een centrale aansturing noodzakelijk. Een ander belangrijk aspect is de betrouwbaarheid van het spoorvervoer. Door afspraken te maken met het spoor over een proactieve communicatie wordt het mogelijk om maximaal te sturen op oplossingen in geval van calamiteiten (contingency handling). Daarnaast kunnen de activiteiten die binnen de dienstverlening van een 4PL vallen beter benut worden. Zoals het aannemen van elke lading, het aanbieden van meerdere modaliteiten als weg en spoor, het organiseren van de emballage en toegevoegde waarde activiteiten. De kwalitatief hoogstaande service binnen de sierteeltsector, maakt het trouwens mogelijk om het concept ook te exporteren naar andere (vers) sectoren. Binnen het project is een uitgebreide blauwdruk opgesteld met betrekking tot het organiseren van spoorvervoer voor versproducten. Dit is een uitbreiding van de tekst hierboven en is op verzoek verkrijgbaar.

11

Productkwaliteit GreenRail Sierteeltgewassen zijn bederfelijke producten, gevoelig voor temperatuur, vocht en lange(re) donkerperiodes. Daarom is het belangrijk op de juiste wijze te conditioneren, niet alleen bij de kweker en de klant, maar ook tijdens transport, per weg of spoor. De Wageningen UR Food & Biobased Research begeleidde in GreenRail twee pilots naar Italië en één naar Roemenië. De temperatuur, de relatieve luchtvochtigheid en de ethyleenwaarden zijn hierbij op tal van plekken in de container gemeten. Daarnaast vond een uitgebreid onderzoek plaats in Wageningen met meerdere containersimulaties met verschillende perioden zonder licht. In dit onderzoek werden de top twaalf bloeiende planten en de top acht groene planten onderzocht.

Geen kwaliteitsverschil Het resultaat van bovenstaande proeven is dat transport met een zogenaamde Unit45 diesel electric reefer container geen kwaliteitsverschil oplevert in vergelijking met het transport van sierteeltgewassen met het conventionele wegtransport middels koeltrailers. Er is wel een nuancering op aan te brengen. De invloed van tijd Indien een product geen schimmelbesmetting heeft zal het product ook niet besmet kunnen raken door condities gedurende het transport. Wanneer tijdens of na transport een schimmel als botrytis bij een product wordt geconstateerd, heeft deze besmetting dus eerder in de keten plaatsgevonden. Op het moment dat een product op transport gaat is de schimmelinfectie veelal nog niet zichtbaar met het blote oog. De reeds aanwezige botrytis kan zich verder ontwikkelen tijdens wegof railtransport. Hoe langer het transport duurt, hoe groter de kans dat de besmetting met het blote oog waarneembaar is, zonder dat de transportcondities hier de oorzaak van zijn. De besmetting vindt immers niet plaats tijdens transport. De ervaring in het GreenRail project is dat de vrachtwagen in West- en Midden-Europa vaak lost vóórdat de schimmel is waar te nemen. Hetzelfde is ervaren bij treintransport. Echter bij transporten naar verder gelegen bestemmingen zoals Roemenië (langere transporttijd) bestaat de kans dat de schimmel op het moment van lossen zichtbaar is. In de pilots van GreenRail is dit echter maar twee maal geconstateerd op het traject naar Roemenië, voornamelijk bij de botrytisgevoelige producten zoals potrozen, cyclamen en poinsettia’s.

12

Maatregelen Binnen GreenRail zijn additionele maatregelen onderzocht die de ontwikkeling van botrytis afremmen. Ook ander transport waar botrytis een probleem is, kan van deze maatregelen profiteren. Er is een apart document met maatregelen beschikbaar met meer specifieke informatie over dit onderwerp.

13

The GreenRail Challenge een cultuuromslag in de sierteelt- en railsector Mental shift? Door de ervaringen uit het verleden waren de initiatiefnemers van het GreenRail project zich ervan bewust dat voor een succesvolle introductie van spoorvervoer niet alleen een modal shift (nieuw logistiek ketenconcept en bijbehorende business case) maar ook een mentale verandering (mental shift) noodzakelijk is om alle relevante spelers in de waardeketen bewust te maken van nut en noodzaak van railvervoer voor versproducten.

Waar gaat de mental shift over? De mental shift heeft drie hoofdkarakteristieken: 1. Sierteelt en spoor: een gelukkig huwelijk? De spoorsector kenmerkt zich door het vervoeren van grote volumes voor grote klanten met bulkgoederen en halffabricaten van railterminal naar railterminal. Er wordt gebruik gemaakt van bestaande trajecten en vaste routes, waarbij de oplossingsrichtingen in geval van calamiteiten op het spoor beperkt zijn. Het is voor de sierteelthandelaar van groot belang om betrouwbaarheid te kunnen garanderen naar de klant. Op langere termijn kan railvervoer betrouwbaarder zijn dan wegtransport, omdat het minder gevoelig is voor onder meer congestie en regelgeving op rij- en rusttijden. Op kortere termijn vraagt dit naast verbeteringen in informatie en communicatie tussen spoor en klant, om een andere ‘mindset’ bij de spelers in de spoorsector. Op deze wijze kan railvervoer een duurzame betrouwbare transportmodaliteit voor de sierteeltsector worden: een gelukkig huwelijk. 2. Samenwerking brengt iedereen verder De sierteeltsector kent een grote mate van versnippering waarbij ondernemingen elkaar in eerste instantie zien als toeleverancier of als concurrent en veel minder als strategische partner. Er zijn wel partnerships (zo is er vaak een sterke binding tussen exporteurs en wegvervoerders) maar die zijn veelal ingegeven door bewezen prestaties en daaruit volgende loyaliteiten. Dit is niet hetzelfde als een strategisch partnerschap waarbij samenwerking en kennisdeling tot stand komen. In het ideale scenario wordt voor treintransport door samenwerkende exporteurs volume bij elkaar gebracht en wordt informatie over logistieke stromen (geanonimiseerd) gedeeld. Alleen kom je immers ver, maar samen kom je verder. Binnen de sierteeltbranche is het (nog) niet gebruikelijk om samen te werken in de internationale distributie logistiek. GreenRail beoogt het maximaliseren van de waarde van de keten, in plaats van enkel de focus op het minimaliseren van de ketenkosten. Dit vergt een behoorlijke omslag in het denken binnen de sierteeltsector, op zowel het strategische, tactische als op het operationele niveau.

14

3. Is de sierteeltsector te snel voor het spoor? Bij het vervoeren van versproducten is de transporttijd historisch gezien van groot belang. Hoe sneller hoe beter is veelal het adagium. De doorlooptijden die het spoorvervoer hanteert, lijken daarom in eerste instantie voor de sierteeltsector niet afdoende. De vraag dringt zich hierbij wel op of alle producten een zo kort mogelijke doorlooptijd moeten hebben. Hierbij is afstemming met de klant (retail, groothandel, detaillist) de oplossing. De karakteristieken van railtransport met versproducten zijn niet snelheid, maar eerder betrouwbaarheid, kosten en milieu. De sierteelt kenmerkt zich door een meer adhoc-aanpak, terwijl het spoor om een planmatige werkwijze vraagt. Het bewerkstelligen van een samenwerking tussen twee zeer verschillende werelden is daarom een gezamenlijk traject. Hierbij staat het winnen van elkaars vertrouwen op het gebied van kennis en vaardigheden centraal.

15

GreenRail Challenge - the movie als middel voor verandering Een mentalshift bewerkstelligen met zeer verschillende ondernemingen (waarbij de onderlinge belangen niet altijd parallel lopen) vraagt om een aanpak die anders is dan wat werkt bij veranderingsprocessen binnen een individueel bedrijf. De verbindende en sturende mechanismen (hiërarchie, arbeidsrechtelijke verbindingen etc.) ontbreken en het ondernemerschap is verspreid over vele partijen. Ten diepste is de enige echt bindende factor de ambitie en bevlogenheid (visie) van de individuele deelnemers. Daarom is gekozen voor het gezamenlijk schrijven van een filmscript als vehikel voor de strategische dialoog. Het filmscript werd door de GreenRail partners in een aantal bijeenkomsten bedacht en geschreven. Op een ludieke en uitdagende wijze werd zo kennis en ervaring gedeeld en beelden rondom GreenRail uitgewisseld. Een nog belangrijker effect was dat het samen maken van een film een gedeelde (nieuwe) ervaring opleverde, waardoor partijen elkaar beter leerden kennen en een basis voor vertrouwen werd gelegd. Het eindresultaat is te zien in ‘The GreenRail Challenge’ een film met Top Gear ‘look en feel’ met bijbehorende ingrediënten als humor, het internationale karakter en de no-nonsense stijl die ook kenmerkend is voor de GreenRail deelnemers. Laat u prikkelen! Mede namens de gehele filmcrew wensen wij u veel kijkplezier! Hoe is de mental shift geïnitieerd? Een van de consortiumleden typeerde de GreenRail aanpak als ‘groot denken, maar klein beginnen’. Uitgangspunt was het verbinden van de inhoudelijke vraagstukken met een procesmatige aanpak. Dus niet alleen pilots draaien, maar ook het organiseren van een dialoog tussen de partijen, met als doel wederzijds begrip en vertrouwen op te bouwen en gezamenlijk overeenkomsten en verschillen te onderkennen. Dit is een wederkerig proces waarbij

16

de partijen over en weer elkaar continue beïnvloeden en daardoor tot nieuwe inzichten komen. De middelen die hiervoor zijn ingezet zijn: • Een pilot waarbij containers op wekelijkse basis worden vervoerd naar diverse landen. Deze pilot was in de eerste plaats het begin van de modal shift (al doende leren en bouwen) maar was tevens de inhoudelijke input voor de eerder genoemde dialoog • Een gedachtenkaartonderzoek:

een belevingsonderzoek waarbij directies en medewerkers uit het consortium alsmede branchepartijen en consumenten (600 respondenten) gevraagd is naar hun houding en gevoelens ten aanzien van sierteeltvervoer over het spoor, met als doel een objectief startpunt te creëren omtrent de percepties, kansen en positionering van railtransport met versproducten • Het gezamenlijk ontwikkelen van een filmscript door de consortium partijen a la Top Gear (Zie kader ‘The GreenRail Challenge’) • Het uitvoeren van individuele begeleidingstrajecten bij exporteurs om de werkwijze met treintransport zoveel mogelijk geïntegreerd te krijgen in het operationele proces (Zie kader individuele begeleidingstrajecten) • Het uitgebreid communiceren van het project in de media vanaf aanvang, het geven van presentaties in tal van bijeenkomsten en organisaties en het verspreiden van de zelfgemaakte ‘GreenRail Challenge film’ zowel binnen als buiten de sector Spoor en sierteelt: match of mismatch? Allereerst is het van belang te constateren dat GreenRail heeft aangetoond dat de sierteeltsector en de spoorsector zich met elkaar willen en kunnen verbinden. Ook lijken de volumes binnen de sierteeltsector interessant genoeg

voor het spoor. En met het ‘deur tot deur’ concept worden exporteurs in staat gesteld om de door hun klanten gewenste service en duurzaamheid te bieden. Is er dan nu sprake van een match? Deze vraag valt in twee onderdelen uiteen. Allereerst: wat kan vandaag al via het spoor worden vervoerd? Ten tweede: wat is er in de toekomst wellicht mogelijk? GreenRail laat zien dat op dit moment de combinatie vrachtwagen/trein met name interessant is voor het grootschalige retailsegment (grootwinkelbedrijf). Hierbij gaat het om twee productsegmenten. Enerzijds de producten waarvan langer van tevoren bekend is (door bijvoorbeeld acties) wanneer zij geleverd moeten worden en dus beter planbaar zijn. Daarnaast de zogenaamde ijzeren voorraad van de klant, op basis waarvan hij in staat is zijn handel voor een gedeelte te voorspellen en in te plannen. Bovendien is en wordt duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen steeds belangrijker voor de afzonderlijke grootwinkelbedrijven en kan dit mogelijk in de nabije toekomst in het eisenpakket voor logistieke dienstverleners worden opgenomen. Ten tweede: welke kansen biedt de toekomst? De indruk bestaat dat er door het combineren van informatie- en productstromen binnen en tussen de individuele

bedrijven alsmede de schakels onderling ruimte komt voor een nadere keuze tussen snelheid en flexibiliteit enerzijds en duurzaamheid en kosten anderzijds. Dit vergt echter verdieping van onderlinge relaties tussen de ketenschakels en nadere analyse van de verschillende productstromen binnen de sierteeltsector. Dit viel buiten de scope van het GreenRail project en is nadrukkelijk een uitdaging voor de betrokken marktpartijen. Overigens is de GreenRail gedachte niet dat bedrijven alle planten en bloemen per spoor sturen. De keuze is dus niet treinvervoer òf wegvervoer. Beide vervoersmodaliteiten zijn nadrukkelijk aanvullend bedoeld. GreenRail betreft het steeds weer kiezen tussen de juiste vervoersmodaliteit die past bij de klantvraag.

Waarom heeft GreenRail, buiten het consortium, nog geen grote vlucht genomen? Hiervoor is een aantal redenen aan te wijzen: • Beperkt urgentiebesef. Hoewel de noodzaak wordt onderkend lijkt er op dit moment bij de betrokken partijen in de sierteelt sector nog geen sprake te zijn van moeten. De ontwikkelingen op het terrein van regelgeving (milieu, restricties Alpenlanden, rij- en rusttijden) zijn nog niet dusdanig dwingend, dat verladers urgentie ervaren voor het gebruikmaken van de trein. Bovendien vormen de loyaliteit van exporteurs aan hun transporteurs en de concurrerende prijzen die het wegtransport momenteel biedt aanleidingen om het concept niet snel te omarmen. • Businesscase nog niet interessant genoeg. De spoortarieven zijn (nog) niet voor alle bestemmingen concurrerend met wegtransport. Dit wordt

Individuele begeleidingstrajecten Binnen de mental shift is uitgegaan van interventies op zowel strategisch, tactisch als operationeel niveau. De individuele begeleidingstrajecten waren er met name op gericht om de weg voor spoorvervoer vrij te maken op het niveau van de operatie bij exporteurs. Exporteurs uit het GreenRail consortium hebben zich ingespannen om een werkwijze te creëren waarbij binnen het verkoopproces klanten geïnteresseerd werden voor treintransport. Hierbij lag de focus op de uitwisselbaarheid van een langere doorlooptijd met voordelige tarieven bij het spoor tegen de snelheid en flexibiliteit, maar hogere kosten van het wegtransport. Ook is in de logistieke operatie bij exporteurs het treintransport als vliegwiel gebruikt voor het structureren, vereenvoudigen en verbeteren van de interne (logistieke) processen.

17

mede veroorzaakt door de gunstige tarieven die het wegtransport onder invloed van de crisis biedt. • Volume en samenwerking. Spoorvervoer vraagt om voldoende volume op vaste lijnen. Deze volumes zijn echter verspreid over verschillende partijen. Vraag is of deze partijen in staat zijn zich collectief te organiseren om gezamenlijk deze ontwikkeling te borgen. • 4PL principe wordt nog onvoldoende geaccepteerd of begrepen. Nog niet alle exporteurs zien de toegevoegde waarde van een extra partij in de keten. Op termijn zal blijken of er exporteurs zijn die bereid zijn het 4PL principe te adopteren en gebruik te maken van een ketenregisseur die het transport van begin tot eind (aflevering bij klant) regelt en hen daarmee ‘ontzorgt’; of dat er een aantal exporteurs is die de voorkeur geeft hun gecombineerde vrachtwagen/treintransport te organiseren met de huistransporteur of een andere logistieke dienstverlener. • Communicatie en contingency handling op het spoor. Bij spoor­ organisaties is nog winst te behalen in de manier van communiceren en acteren bij eventuele calamiteiten zodat hierop in overleg maximaal en flexibel kan worden geacteerd. Is de mental shift geslaagd? De consortiumspelers zijn overtuigd van het nut en de mogelijkheden die GreenRail biedt en hebben elkaar leren kennen als betrouwbare partners. Als zodanig is er een mentale brug geslagen. De toekomst zal leren of het GreenRail concept vanuit het consortium of daarbuiten commercieel nader zal worden vormgegeven en ingevuld. Onze verwachting is dat het urgentiebesef ook bij partijen buiten het consortium zal toenemen en de businesscase voor spoortransport in de komende jaren positiever zal worden. Daarom is onze conclusie: GreenRail is in ieder geval een katalysator en een eerste start voor concrete commerciële samenwerking tussen een aantal betrokken partijen. Inmiddels verkennen verschillende consortiumpartijen de mogelijkheden en vormen voor toekomstige samenwerking. Daarnaast onderzoekt en test ook een aantal partijen buiten het consortium het GreenRail concept nader. In dit opzicht is de voorzichtige conclusie dat de mental shift geslaagd is.

Slotwoord stuurgroep GreenRail Als stuurgroep GreenRail zijn wij op de achtergrond intensief betrokken geweest in de ontwikkeling van het initiatief GreenRail. Vooraf heeft de stuurgroep een drietal criteria opgesteld die het succes van dit project moesten bepalen. Allereerst moest de trein voldoende betrouwbaar zijn voor het transport van tijdkritische en bederfelijke producten. Ten tweede moest de kwaliteit van producten gelijk zijn aan die van wegtransport. Als laatste moesten de kosten van spoorvervoer niet duurder en het liefst goedkoper zijn dan die van wegtransport. Ruim een jaar later concluderen wij verheugd dat op deze criteria een positieve score is behaald. De behaalde resultaten tonen aan dat railvervoer, met planten maar ook met andere versproducten, in de toekomst een reële optie is in een co-modaal vervoerspatroon. Hiermee is definitief een brug geslagen tussen de ‘langzame’ railgoederensector en de ‘snelle’ handel van sierteeltproducten. De stuurgroep ziet deze mogelijkheid niet enkel voor de sierteeltsector, maar ook voor andere sectoren als AGF, zuivel en consumer goods. Dit resultaat had nooit behaald kunnen worden zonder de inzet van alle consortiumpartners van GreenRail en andere betrokken ondernemingen. Daarom willen wij u allen hartelijk danken voor uw bijdrage aan deze ontwikkeling. Als stuurgroep vonden wij het een interessant en leerzaam project, waarmee naar onze hoop een blijvende innovatie is gerealiseerd in het vervoerssysteem van tijdkritische en versproducten. Wij zijn ervan overtuigd dat dit efficiënte, betrouwbare en duurzame initiatief bijdraagt aan het versterken van de positie van het Nederlands verscluster in Europa. We hopen dat u ook de voordelen van GreenRail ervaart zodat treintransport geborgen, verder ontwikkeld en uiteindelijk breed geadopteerd wordt in de verssector. Het boekje GreenRail is tot stand gekomen in samenwerking met:

Sjoerd Ewals - e-Logistics Control Eelke Westra - Wageningen Universiteit en Researchcentrum Joke Moenis - Change Management Consultants Piet Hein Admiraal & Michiel van Dijk - Wissemagroup Edwin Wenink, Michiel van Veen & Kimm Scholten - FloraHolland

Voor meer informatie over GreenRail:

Bezoek www.greenrail.nu of neem contact op met Michiel van Veen, projectleider GreenRail, e-mail: [email protected]. 18

19

Partners van het project GreenRail

Met medewerking van: Ministerie van Economische Zaken Subsidieprogramma Pieken in de Delta

20

Provincie Zuid Holland