Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (Complex)

Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (Complex)

REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie

Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]

0612100000001233 0612100000017948 0612100000001404 0612100000039409 0612100000039410 0612100000018355 0612100000039359

(kantoorgebouw) (filtergebouw) (pompstation) (reservoir) (reservoir) (doseringsgebouw) (ijzersulfietgebouw)

Zuid-Holland Spijkenisse Spijkenisse Berenplaat bij 10 Spijkenisse K 1273; K1274; K 1270

Waterzuivering, gebouwen met terreinaanleg en onttrekkingskanaal ten behoeve van de drinkwaterproductie

KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter;

Het complex is van bijzondere betekenis vanwege het toonaangevende opdrachtgeverschap van het gemeentelijke waterleidingsbedrijf dat onder meer tot uiting komt in de grote aandacht voor de architectonische verschijningsvorm bij de aanleg van de productielocatie. Het complex is van belang voor de geschiedenis van de drinkwatervoorziening in Nederland, als een van de grote drinkwaterzuiveringsinstallaties die in verband met de groei van de bevolking en industrie, toename van het watergebruik en de toenemende vervuiling van het rivierwater in de tweede helft van de twintigste eeuw nieuw werden aangelegd. Het complex is een toonbeeld van techniek en architectuur uit de late wederopbouwperiode, mede vanwege de moderne installaties voor winning en reiniging van drinkwater en vanwege de bij de bouw gehanteerde vooruitstrevende constructies en bouwmethoden in beton Bij de bouw zijn innovatieve betonconstructies en bouwtechnieken toegepast. Het complex heeft ook pionierswaarde als eerste in een serie nieuwe drinkwaterwinstations na de Tweede Wereldoorlog in Nederland

5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek;

2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp;

Het complex is van belang voor de ontwikkeling van het modernisme na de Tweede oorlog; Voor de geschiedenis van de bouwtechniek vanwege het revolutionaire gebruik van beton voor de constructies van met name de filterhal en het ijzersulfaatgebouw; tevens illustratief voor de grote vlucht die de toepassing van dit materiaal nam in de tweede helft van de twintigste eeuw bij grote bouwprojecten voor infrastructuur en waterbouwkunde. Het is een hoofdwerk in het vroege oeuvre van bouwmeester Wim Quist, in het bijzonder als uitdrukking van zijn persoonlijke visie op het functionalisme. Er is sprake van bijzondere architectuur van het totale ensemble, niet alleen vanwege de grote variëteit binnen het complex aan hoogwaardige architectonische oplossingen voor functionele

ruimtes, maar ook vanwege de typerende plastische constructies van onder andere het filtergebouw. 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen).

III Situationele en ensemblewaarde 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere betekenis van het complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/

Het complex is een toonbeeld van betontoepassingen in gewapend en voorbespannen beton; vanwege de bijzondere vormgeving die in dit complex met het materiaal is bereikt Et is een bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur. Da geldt voor de silhouetten van de betonconstructies, zowel inwendig als buiten de gebouwen -alsook de installaties- voor het gevelbeeld van de transparante gebouwen en het totaalbeeld van het complex; tevens vanwege het geregisseerde zicht vanuit de werkplekken in de gebouwen op het complex en de omgeving.

Het complex heeft een hoge beeldbepalende waarde

Er is sprake van hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historischruimtelijke context niet alleen vanwege de ensemblewaarden van het gebouwencomplex met het bijbehorende spaarbekken, maar ook vanwege de functie van de hele aanleg als markerend element in het landschap, waarbij de vorm van de vroege landtong nog altijd herkenbaar is.

voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve

Het complex is herkenbaar bewaard gebleven; in materiaalgebruik en detaillering zijn de gebouwen grotendeels gaaf; Alle essentiële onderdelen van het complex zijn nog aanwezig;

Het complex is uniek vanwege de grote schaal van het complex voor de productie van drinkwater in Nederland wen de daarbij toegepaste uitzonderlijke betonconstructies.

zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d. 1. 2.

3.

Veel aandacht besteed aan de bouw en oplevering in vakbladen (Cement), landelijke dagbladen. Als fantastische architectonische prestatie. Aan de architect werd in 1970 de A.J. van Eckprijs van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs toegekend voor het drinkwaterproductiebedrijf. Positionering “Met de gebouwen op de Berenplaat toont Quist zich een inventief constructeur, die het wezen van de opgave door expressie van functie en constructie op voorbeeldige wijze weet bloot te leggen.” (Architectuurgids)

Overige

KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie Typologie

Boerderij, molen, bedrijf Nutsbedrijf; Waterwin en waterzuiveringsstation

Huidige functie (met jaartal)

Waterwin- en waterzuiveringsstation

Naam object

Drinkwaterproduktiebedrijf Berenplaat

Stijl/stroming Bouwtijd (ook de planfase)

Architect(en)/ontwerper(s) Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever

NB: Bedrijfslocatie Berenplaat is vernoemd naar de nederzetting die bekend stond en staat als Beerenplaat, met dubbel e. Modernisme; functionalisme 1959-1965 (ontwerp en uitvoering hoofdonderdelen); 1966 (opening van het complex); 1965-1967 (uitvoering hoofdgebouw en dienstwoningen) W.(Wim) G. Quist; Dienst Gemeentewerken Rotterdam (diverse afdelingen) Zie bij afzonderlijke onderdelen; Rotterdams Gemeentelijke Drinkwaterleiding (D.W.L.);

Exterieur

De Berenplaat is een industrieel complex (“waterfabriek”) voor de productie van drinkwater uit rivierwater, bestaande uit een serie gebouwen voor de verschillende functies in het proces van waterwinning, waterzuivering en opslag, met elk een eigen vorm en architectonische expressie. De gebouwen zijn gesitueerd op met gras ingezaaide percelen binnen een geometrische aanleg van wegen en paden De gebouwen ontlenen hun grote architectonische uitdrukkingskracht met name aan de spectaculaire constructies in schoon beton. Daarnaast is de afwisselende toepassing van transparante en volledig gesloten gevels kenmerkend. De esthetische omgang met zowel de draagconstructies (expressieve betontoepassingen) als de logistieke en technische voorzieningen (o.a. kleurtoepassingen voor machines en het laten zien van machines in het gevelbeeld), is in alle onderdelen van het complex doorgezet. De Berenplaat heeft met oudere waterleidingterreinen gemeen dat elke functie is ondergebracht in een afzonderlijk gebouw of aangelegde structuur. Het water wordt van het ene naar het andere gebouw gepompt en doorloopt zo de verschillende reinigingsstadia. Het eerste onderdeel in de productie van het drinkwater is de waterwinning via inlaten in het spaarbekken (geen te beschermen onderdeel van het complex) dat het grootste deel van de landtong inneemt en een capaciteit heeft van een half miljard kubieke meter water. Het spaarbekken verzorgt een buffer met rivierwater voor perioden waarin laag water zorgen voor verminderde kwaliteit van het te zuiveren drinkwater. Het spaarbekken is door middel van strekdammen (geleidedammen) ingedeeld, zodat door meanderen van het water een eerste natuurlijke reiniging plaatsvindt van het water. Aan de westzijde van het spaarbekken sluit een afgesloten onttrekkingskanaal aan. Het onttrekkingskanaal heeft een directe verbinding met de rivier en een verbinding met het spaarbekken aan de westzijde. De productie-, opslag- en dienstgebouwen en de entree tot het terrein bevinden zich op het oostelijke deel van het terrein. De eerste chemische reiniging vindt plaats in het doseringsgebouw parallel aan en aan de westzijde van het onttrekkingskanaal. Dit opvallend lange gebouw dat zich kenmerkt door de aan de buitenzijde geplaatste en zichtbare constructie van portaalspanten, herbergt een grotendeels ondergrondse installatie met draaiende trommels waar het water wordt gezeefd en van chemicaliën wordt voorzien. Het hierbij behorende opslaggebouw voor bij de zuivering in het doseringsgebouw gebruikte, en via schepen aangevoerde, ijzersulfaat ligt aan de zuidzijde

ervan nabij de laad- en loskade. Ten noordoosten van het doseringsgebouw ligt het door zijn vormgeving meest opvallende gebouw van het complex, een groot rechthoekig filtergebouw met een installatie om water te zuiveren van organische en chemische verontreiniging in een hal bestaande uit twintig expressief vormgegeven betonschalen op kolommen. Ten oosten van het filtergebouw een gebouw met pompstation voor het pompen van het water naar het voorzieningsgebied, dat tevens de centrale schakelruimte voor het complex huisvest. Opvallend is de decoratieve toepassing van prefab betonnen stapelelementen als zonwerende gevels aan de zuid en oostzijde van het gebouw. Aan de oostzijde van het hogedrukpompstation twee grote opslaggebouwen voor gezuiverd water, met grote schaaldaken en een rondlopende draagconstructie van zware kolommen. Centraal, te midden van het door de gevelwanden van het filtergebouw en het doseringsgebouw gevormde pleinruimte ten zuiden van filtergebouw, een vrij in een vijver gesitueerd vleugelvormig hoofdgebouw op kolommen. Het gebouw waarin kantoren en laboratoria zijn ondergebracht, geeft vanuit alle ruimten uitzicht over het complex,. In het zuidwesten van het terrein liggen negen modern vormgegeven en in het groen gesitueerde dienstwoningen. Deze zijn voor de monumentale waarde niet van belang. De aan de zuidzijde van het pompstation gelegen werkplaatsen behoren niet tot de als beschermd monument voorgedragen objecten. Deze zijn voor de monumentale waarde niet van belang. gebouw, constructietechniek

Moderne betonconstructies, hyparschalen;

Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument

Groen erfgoed:

Op het terrein bevinden zich diverse kunstwerken

beplanting

Stedenbouwkundige ligging, situering

Het ongeveer rechthoekige terrein met gebouwen voor de drinkwaterproductie wordt aan de zuidwestkant (aan de zijde van Spijkenisse) ontsloten via de openbare weg, en is aan de zuidzijde benaderbaar voor scheepverkeer via een loskade aan het Spui. Het onttrekkingskanaal en aansluitende spaarbekken omvat het overige deel van de landtong ten oosten van het terrein. In de stedenbouwkundige compositie van het waterleidingterrein, zijn de functionele relaties van de gebouwen en hun samenhang met de landschappelijke structuren afleesbaar. Van belang vanuit een stedenbouwkundig oogpunt in de opzet van het terrein is de ruimtelijke groepering van gebouwen om de grote centrale pleinruimte met het hier vrij gesitueerde kantoorgebouw, waardoor het complex georiënteerd lijkt naar op het zuiden, naar het water van het Spui. Het kleine silogebouw geeft deze ruimte een krachtig accent aan het einde van de loskade. Aan deze open ruimte een hoge mate van silhouetwerking van de expressieve betonconstructies van de omringende gebouwen

Archeologische relevantie ondergrond

Geschiedenis

De bouw van het nieuwe complex in het midden van het (nieuwe) voorzieningsgebied van het waterbedrijf tegenover Poortugaal en ten noorden van OudBeijerland heeft te maken met de noodzaak van het onttrekken van schoner rivierwater vanwege de toenemende vervuiling van het rivierwater bij Rotterdam, maar illustreert ook het toenemende ruimtegebrek door stadsuitbreidingen. De zeer grote omvang van het nieuwe complex en de situering centraal in een nieuw voorzieningsgebied in plaats van in de stad Rotterdam is bovendien illustratief voor de toename van industrie en de groei van de regio en het inspelen op verwachte toename verbruik door groei van de welvaartstaat. De Berenplaat verzorgde ook het industriewater voor de complexen in de Rotterdamse haven. Het complex werd gebouwd ter vervanging van het negentiende-eeuwse drinkwatercomplex van de D.W.L. bij Kralingen, ten oosten van Rotterdam. Door de groei van de stad Rotterdam en het omliggende voorzieningsgebied was het negentiende-eeuwse drinkwaterleidingbedrijf aan de Honingerdijk in Kralingen niet meer afdoende voor de leverantie van drinkwater met voldoende kwaliteit aan de inwoners. In de loop van de 20e eeuw werd de kwaliteit van het

Rotterdamse drinkwater berucht. Er was een grotere capaciteit nodig, een infrastructuur gericht op chemische reiniging, en –ten behoeve van een constante kwaliteit ook bij laag water– een opslagmogelijkheid voor de aanleg van reserves. De gemeente Rotterdam kocht voor de aanleg van een nieuw complex een plaat tussen de Oude Maas en het Spui ter hoogte van Oud-Beijerland. De nieuwe locatie gaf de mogelijkheid drinkwater te onttrekken uit de Oude Maas in plaats van het vervuilde Rijnwater uit de Nieuwe Maas bij Kralingen met Rijnwater. Hiervoor werd als onderdeel van het complex een groot spaarbekken aangelegd om verzekerd te zijn van een goede kwaliteit water bij lage waterstanden. De plaat kende tot dan toe een agrarisch gebruik. De vorm van de plaat is gebruikt als basis voor de aanleg van het complex. De meeste boerderijen zijn gesloopt voor de aanleg. Vanaf de jaren zeventig komt het water voor de Berenplaat uit de Biesbosch, waarvoor een nieuw winstation werd gebouwd. Het terrein is aan de noordzijde (buiten bescherming) met gebouwen uitgebreid. Onder meer werden vierkante reservoirs toegevoegd om de capaciteit voor reinwateropslag te vergroten. De laatste uitbreidingen in 2006, naar ontwerp van Quist Wintermans architecten Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen

Bezocht

D.Takens (17 oktober 2012);

Overige

Architect Wim Quist ontwierp voor het gemeentelijke waterbedrijf van Rotterdam drie waterproductielocaties, waarvan de waterfabriek in Berenplaat de eerste was. Het is een vroeg werk binnen zijn oeuvre. Quist kreeg de opdracht voor Berenplaat toen hij nog studeerde aan Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Voor de ontwerpgeschiedenis is de nauwe samenwerking tussen architect, opdrachtgever en technici kenmerkend.

KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen,

kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4

Nr.5 Nr.6 Nr. 7 Nr. 8 Nr.9 Nr. 10 Nr.11 Nr.12

Koos Bosma, Aart Mekking, Koen Ottenheym en Auke van der Woud (red), Bouwen in Nederland 600-2000, Zwolle 2007, 623. Colenbrander, Bernard, Stijl. Norm en handschrift in de Nederlandse architectuur van de negentiende en twintigste eeuw, Rotterdam 1993, 272-275. Mariëlle Hageman, De Nederlandse architectuur 10002005, Bussum 2004, 275. Marieke Kuipers (red.), Toonbeelden van de Wederopbouw. Architectuur, stedenbouw en landinrichting van herrijzend Nederland, Zeist/Zwolle 2002, 123. De Ingenieur, 75 (1963) 27-52, 72, 81 en 96. Van Praag, Nederland bouwt, 1966. Quist, W.G, ‘Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat bij Rotterdam’, Bouwkundig Weekblad, 85 (1967) 4, 60-72. ‘Rotterdams drinkwater’, Bouw, 20 (1965) 14, 480 ‘Rotterdams drinkwaterproductiebedrijf op de Berenplaat II: Het ijzersulfaatgebouw’, Bouw, 21 (1966) 6, 178-179. Rotterdams drinkwaterproductiebedrijf: Het doseringsgebouw’, Bouw, 21 (1966) 6, 180-182, ‘Rotterdams drinkwaterproductiebedrijf op de Berenplaat III: Twee reinwaterreservoirs’, Bouw, 21 (1966) 50, 2014-2025 ‘Berenplaat’, Cement, XVII (1965) 10-1

Nr.13

‘Het drinkwaterproduktiebedrijf Berenplaat’, Cement, XVII (1965) 1, 12-19.

Nr. 14

‘Het drinkwaterproduktiebedrijf Berenplaat’, Cement , XVII (1965) 3, 174-179.

Nr. 15

‘Beton in beeld. Drinkwaterproduktiebedrijf ‘Berenplaat’’, Cement, XVII (1965) 1, 29-32 (platen)

Nr. 16

‘Het drinkwaterproduktiebedrijf Berenplaat’, Cement XVII (1965) 2, 75-82

Nr.17

De Architect (1982) 3, 2.

Nr.18

‘“De Berenplaat", Trinkwasseraufbereitungswerk in Rotterdam’, Der Baumeister, 64 (1967) 10, 1290-1293.

Nr. 19 Nr. 20 Nr. 21

‘Berenplaat’, Het Timmerhuis, 20 (1965) 2, A. van der Woud, K. Zwarts, Wim Quist, The magic of rationale, 2008 A. van der Woud, Wim Quist Projecten 87-92, 1992

Nr. 22 Nr.23

Toelichting: Over de uitbreiding van het complex. A. van der Woud, Wim Quist: architect, 1989 Quist, W.G., ‘Natuurlijkheid gepaard aan distinctie’,

Nr 24 krant Nr 25 Krant Nr. 26 Film Nr. 27 Nr. 28 Krant

Plan, (1979) 11, 16-25 Zoet helder water is peperduur…Waar Rotterdam zijn dorst lest…de Berenplaat, Het Vrije Volk, dinsdag 2311-1965, p. 5 R. Blijstra, ‘Quist kreeg een verblijdende kans. Opvallende effecten in een “waterwinstad”’, De Waarheid, 28-04-1966, 5 David Haneke (Director): : Fried Mertens (Co-director), ‘de architect en het water’ (Nederland, Homescreen, 1999/2001, 11 minutes, Video.) Wasseraufbereitungsanlage Berenplaat bei Rotterdam (Quist), Bauwelt 41 (1967), Limburgs dagblad, 24 november 1965, 3 Foto filtergebouw met onderschrift Literatuurverwijzingen op: www.bonas.nl/archiwijzer

Interviews bewoners, gebruikers

Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (terreinaanleg en onttrekkingskanaal) REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]


terreinaanleg en onttrekkingskanaal Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat

KENNIS: FEITENVERZAMELING Exterieur

De terreinaanleg bestaat uit gazons in aansluiting op de gebouwen, doorsneden door een stelsel van verbindende rechte paden en een centrale rechthoekige vijver (met hoofdgebouw) tussen het filtergebouw in het noorden, het doseringsgebouw in he oosten en het centrale toegangspad in het westen. Op de velden tussen de gebouwen bevinden zich een aantal monumentale kunstwerken in de openlucht. Aan de oostzijde, tussen het spaarbekken en de productiegebouwen, bevindt zich evenwijdig aan het doseringsgebouw een wateronttrekkingskanaal, een afgesloten gedeelte van het grote spaarbekken van de Berenplaat waarmee de productielocatie van rivierwater wordt voorzien. Het smalle bekken heeft een inlaat aan de noordzijde vanuit de rivier en een af te sluiten verbinding met het grote spaarbekken aan de oostzijde.

gebouw, constructietechniek Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument nr. 1 Materiaal/techniek Locatie (in/aan het beschermde monument) Kunstenaar Voorstelling Datering Stijl/stroming Afmetingen

Groen erfgoed: beplanting

Stedenbouwkundige ligging, situering Archeologische relevantie ondergrond

Geschiedenis

Vrijstaande sculptuur

Nic Jonk Heracles met Hydra 1968

Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen

Bezocht Overige


Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (terreinaanleg en onttrekkingskanaal) REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]


terreinaanleg en onttrekkingskanaal Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat


De terreinaanleg bestaat uit gazons in aansluiting op de gebouwen, doorsneden door een stelsel van verbindende rechte paden en een centrale rechthoekige vijver (met hoofdgebouw) tussen het filtergebouw in het noorden, het doseringsgebouw in he oosten en het centrale toegangspad in het westen. Op de velden tussen de gebouwen bevinden zich een aantal monumentale kunstwerken in de openlucht. Aan de oostzijde, tussen het spaarbekken en de productiegebouwen, bevindt zich evenwijdig aan het doseringsgebouw een wateronttrekkingskanaal, een afgesloten gedeelte van het grote spaarbekken van de Berenplaat waarmee de productielocatie van rivierwater wordt voorzien. Het smalle bekken heeft een inlaat aan de noordzijde vanuit de rivier en een af te sluiten verbinding met het grote spaarbekken aan de oostzijde.

gebouw, constructietechniek Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument nr. 1 Materiaal/techniek Locatie (in/aan het beschermde monument) Kunstenaar Voorstelling Datering Stijl/stroming Afmetingen

Groen erfgoed: beplanting


Geschiedenis

Vrijstaande sculptuur

Nic Jonk Heracles met Hydra 1968


Bezocht Overige


Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (filtergebouw) REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]

0612100000017948 Zuid-Holland Spijkenisse Spijkenisse Berenplaat bij 10 Spijkenisse K1274

filtergebouw Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat


Filtergebouw met snelfilters en vlokkenfilters. Gebouw met installatie om water door middel van filtering te zuiveren van organische en chemische verontreiniging. Een hal, met overspanning van 20 opvallend vormgegeven betonschalen op kolommen. Meest opvallende gebouw door de karakteristieke betonnen dakconstructie die met name ook het interieur bepaalt. Rechthoekig gebouw van tien meter hoog, en een rechthoekig grondvlak van 107 x 133 m, waarin vier snelfilters en vier vlokkenfilters zijn ondergebracht. Schuinstaande (naar beneden toe verder naar buiten) glazen wanden waarvan de vertikale tussenstijlen domineren, omsluiten het geheel. Deze hellende glasgevels zijn scharnierend aan de schalen en de borstwering bevestigd zodat beweging van de betonschalen kan worden opgevangen. Andere bijzonderheden met betrekking tot de constructie en de bouwfyscia zijn onder andere dat ter voorkoming van condensatie de betonschalen voorzien zijn van een geventileerde isolatielaag en ter plaatse van de lichtstroken een verwarmd dampscherm is aangebracht. Net als in andere gebouw van het complex, is ook hier een kleurenschema aangebracht. Zo zijn de looppaden over de lichtstroken bereikbaar via felrood gekleurde wenteltrappen.

gebouw, constructietechniek

De overspanning bestaat uit twintig betonschalen (betonnen hyparschalen – hyperbolische paraboliden) gedragen door achtzijdige kolommen op een onderlinge afstand van 26 meter, die zich naar boven toe verjongen. Schalen en kolommen zijn één. De elementen (schalen) worden gescheiden door smalle lichtstroken. Ontwikkeling betonschalen! Het gaat in de waardering dan (ook) om plastische dakconstructies/dakvormen in het algemeen, want in deze tijd internationaal ook experimenten met piramidale vormen in staal (in combinatie met aanvullende materialen zoals hout) en aluminium. Ten behoeve van grote overspanningen in deze periode ontworpen en gerealiseerd. Esthetische omgang met betonconstructies voor de functionele opgave (technisch, logistiek); Beton; ook techniek benoemen

Interieur (indeling)

Een grote hal, met vier centrale toegangen waar de paden tussen de filters naar toe leiden. Trappen naar

interieur, techniek en materialen

ondergelegen niveau (bufferkelders). Opzet van de grote overspanning met weinig kolommen, komt voort uit benodigde overzicht over de ruimte vanuit een controlepost. Betegelde vloeren, waarin series rechthoekige bassins zijn opgenomen met vlokkenfilters, snelfilters en middeldrukpompstations. Boven de vloer opgetilde, centrale controleruimte in staal met glas.

Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument Groen erfgoed: beplanting


Geschiedenis Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen

Bezocht Overige


Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (hoofdgebouw) REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]


Hoofdgebouw Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat


Hoofdgebouw met kantoren, laboratorium, kantine en vergaderzaal. Boven een grote rechthoekige vijver opgetild platqedekt gebouw op betonnen kolommen die in de vijver staan, terugliggend onder het gebouw aan de kant van het hoofdpad een slingerend toegangstrap in een glazen omhulzing. Onder het gebouw een verbindende loopbrug ldoor de vijver, van zuidoost nar noordwest, die toegang geeft tot het ronde enreeportaal. Het zeszijdige gebouw op betonkolommen heeft een vleugelvorm bestaande uit twee vleugels van een bouwlaag, die aan de zuidwestzijde haaks op elkaar aansluiten en aan de noordoostzijde worden verbonden door een naar binnen afgeronde gevel, Deze gevel biedt uitzicht over de vijver, het doseringsgebouw en het filtergebouw. De gevels zijn voorzien van doorlopende vensterstroken, bestaande uit diepliggende ramen gevat in slanke, donkerkleurige stalen kozijnen, onderbroken door (uitspringende) blinde gevelvlakken aan de koppen van het gebouw of nabij gevelhoeken. De gevel worät afgesloten door een brede aluminium ãaklijst, waaraan een voor de vensterstroken uitstekend glazenwassersbalkon en zonweringsconstructie is bevestigd . Aan de rondlopende gevel een sierlijke wenteltrap (vluchttrap), Het kantoorgebouw refereert in het motief van de zwevende bouwlaag op kolommen en de plaatsing van de stookramen aan functionalistische architectuur van de internationale stijl van voor de Tweede Wereldoorlog. Door de vijver en de opgetilde vleugelvorm heeft het gebouw verwantschap met de corporate architecture van het kantoorgebouw van Johnson Wax in Mijdrecht uit dezelfde bouwtijd, zonder de gestroomlijnde, sculpturale vormgeving. Het hoofdgebouw van de Berenplaat blijft een nuchter, wat bonkig nutsgebouw.


Schoon beton; betonnen kolommen met zichtbare afdruk bekisting; onderzijde van het opgetilde gebouw is afgewerkt met en houden strokenplafond boven de vijver; ramen en puien in donkerkleurig staal gevat, bij de ramen me en onderverdeling; aluminium glazenwassersbalkon.


In het gebouw zijn een grote vergaderzaal een centrale hal met laboratoria en kantoren ondergebracht. De aan de zuidzijde gesitueerde kantine heeft uitzicht over de rivier. Voor het interieur is behalve het uitzicht vanuit alle zijden, over grote delen van het complex, de grotendeels vrij indeelbare plattegrond kenmerkend.

interieur, techniek en materialen Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument Groen erfgoed: beplanting


Het gebouw is gesitueerd nabij de entree van het terrein op het open terrein tussen het doseringsgebouw in het oosten, de silo's voor ijzersulfaat in het zuiden, het filtergebouw in het noorden en de hoofdtoegangsweg tot het complex in het westen, Het gebouw biedt door deze centrale ligging en opgetilde bouwlaag uitzicht over het productieterrein en de rivier. De vijver waarin het kantoorgebouw is gesitueerd , is een structuurbepalend onderdeel van het ontwerp van het gebouw (als tegenvorm), en sluit aan bij de geometrische aanleg van het terrein.



Bezocht Overige


Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (ijzersulfietgebouw) REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]


Silo (ijzersulfietgebouw) Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat


Vrijstaand silogebouw voor ijzersulfaat. Bedoeld voor de opslag van het ijzersulfaat benodigd bij het reinigingsproces in het doseringsgebouw, het eerste stadium na aanvoer van het water uit het onttrekkingskanaal. De inhoud van de silo’s wordt in de kelder onder het gebouw gestort, waar de sulfaatsnippers worden opgelost in water. Vervolgens wordt het sulfaat naar het doseringsgebouw gepompt. Het kleine, massief aandoende gebouw staat op een zeshoekige kelder die door twee scheidingswanden in drie compartimenten is verdeeld en waarvan de bovenzijde een zeshoekig omrand plateau vormt (oorspronkelijk aan de buitenzijde bekleed met Rotterdamse straatkeien). De silo’s zijn opgenomen in een zeshoekige bovenbouw met naar buiten hellende blinde wanden die naar onderen toe tabs toelopen en die boven het maaiveld wordt opgetild door drie betonnen poten. Aan de onderzijde vouwen de silowanden zich driehoekig om deze poten heen. De bovenbouw bevat zes compartimenten ’(de silo’s) rondom een eveneens zeshoekige kern waarin pompen zijn ondergebracht ten behoeve van het rondpompen van water in de kelders. De begane grond van de kern (pompkamer) is verglaasd waardoor de zichtbare machines en de aanwezige spiltrap een bijdrage leveren aan het gevelbeeld van het gebouw. De silo is architectonisch als een zelfstandig, alzijdig te beleven, element beschouwt dat als een bijzonder vormgegeven herkenningsteken voor het complex aan het uiteinde van de loskade aan het Spui is geplaatst. Deze situering is bovendien functioneel, vanwege de aanvoer van het ijzersulfaat via schepen.


Toegepast zijn gewapend beton voor de binnen en buitenwanden van de silo, de tussenwanden van de compartimenten, de betonnen voetstukken en de kelder, met voorbespanning boven in de betonschalen; . glaspuien voor de onderbouw; een gekleurde betonnen vloer rondom de silo (afdekking kelder); Het silogebouw is uitgevoerd in een constructie met betonschalen in de vorm van een hyperbolische paraboloide (‘hyparschaal’) waarbij de krachten via de bijzonder gevormde schalen wordt afgevoerd op de betonnen poten of spanten. In de eigenzinnige plastische vorm van het gebouw is door de architect uitdrukking gegeven aan het krachtenspel in de betonconstructie. Integratie van de functie, de

bouwkundige constructie en de architectonische vorm.



Het inwendige bestaat in de bovenbouw uit 6 silo’s, naar onderen tabs toelopende ruimtes, voor de opslag van chemische stoffen. Tussen de open draagconstructie in de onderbouw bevindt zich een van glas voorziene pompkamer met pompen en een spiltrap naar het dak, voor het verpompen van het water in de kelders. Hieronder drie keldercompartimenten. Zichtbare machines (pompen) en spiltrap door glazen gevel (mede beeldbepalend); Functionele afwerking vanwege inwerking van chemische stoffen toegepast.

Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument Groen erfgoed: beplanting Stedenbouwkundige ligging, situering

Het ijzersulfaatgebouw is aan de zuidoostzijde van het terrein van de Berenplaat gesitueerd aan het uiteinde van de laad en loskade, waar het door de unieke vorm een bijzonder accent aan het water vormt. De situering is van belang vanwege deze ruimtelijke betekenis voor het complex, maar is tevens functioneel bepaald, vanwege de relatie met het proces in het doseringsgebouw, waar ijzersulfaat aan het water wordt toegevoegd, en de aanvoer van de chemicaliën per schip aan de loskade De oorspronkelijk aanwezige kraan op de loskade is niet meer aanwezig.

Archeologische relevantie ondergrond Geschiedenis

In de verslaggeving van de uitvoering in bouwtijdschriften (o.a. Cement) wordt veel aandacht besteed aan de technische uitwerking van de betonconstructie en wordt benadrukt dat de bouw van de silo, mede vanwege de eis om de onderdelen in een keer te storten, ook in uitvoeringsopzicht een krachttoer was.


Bezocht


Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (pompstation) REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]

0612100000001404 Zuid-Holland Spijkenisse Spijkenisse Berenplaat bij 10 Spijkenisse K 1273; K1274

Pompstation Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat


Vrijstaand op het waterzuiveringsterrein gesitueerd doosvormig pompstation, opgetrokken op vierkant grondvlak. Bepalend voor de architectonische verschijningsvorm is het gebruik van van gestapelde opengewerkte betonblokken voor de haaks op elkaar gerichte zuiden oostgevel. Het pompstation bestaat uit een ongeveer negen meter hoge bouwlaag, behalve in de noordwesthoek, waar binnen dit volume een niveau is ingebouwd. In het platte dak is in dit kwadrant een vierkante loggia (11 x 11 meter) opgenomen. De architectuur van het gebouw wordt behalve de toepassing van de betonnen elementen gekenmerkt door de vierkante doosvorm en door de afwisseling van geheel open glazen geveldelen en geheel gesloten geveldelen. De zuidwand loopt verder door en beschermd daardoor ook het grote glasraam in de westgevel tegen direct indringend zonlicht. Spel van licht en donker in de blokkenwanden omdat verschillend gerichte afschuiningen in de constructie van de elementen zijn toegepast. De noord en oosthoek van het gebouw (dienstruimten) zijn opgebouwd uit vlakke betonblokken.


Het hogedrukpompstation ten behoeve van het drinkwaterzuiveringsbedrijf is tussen het filtergebouw en de twee reinwaterreservoirs gesitueerd op het drinkwaterproductieterrein Berenplaat. Het pompstation pompt het water van het filtergebouw door het buizennet naar het voorzieningsgebied. In het pompgebouw is tevens de elektriciteitsvoorziening en de klimaatregeling voor het gehele terrein (ondergebracht, en in het gebouw bevindt zich de centrale bediening voor het zuiveringsproces. Betonconstructie; wanden van vlakke betonblokken en opengewerkte prefab betonnen stapelelementen; afgewisseld met glaspuien van zonwerend glas in puien met een rechthoekige verdeling; De motoren halen hun lucht uit de ruimte van de zaal, een reden is om in de zomer de opwarming door indringing van zonlicht tegen te gaan. Dit was de aanleiding voor de zonwering in de vorm van de wanden met stapelelementen. Kenmerkend is gebruik van claustra’s, die in de jaren 60 robuuster van vorm worden.


Driekwart van het pompgebouw bestaat uit een ingedeelde hal met pompen en dieselmotoren. Het ketelhuis voor de klimaatregeling van het bedrijf en de


centrale schakelwacht voor het zuiveringsproces zijn samen met bijbehorende dienstruimten ingericht in de noordwesthoek van het gebouw. Deze hoek is opgezet rond een patio, en bevat voorzieningen voor 20 man personeel, onder meer douches, kleedkamers en een daktuin. Vloertegels in dieselhal; wandbehandeling exterieur is ook die van interieur; buiten-binnen relatie (machines staan in de etalage = vast motief bij moderne ketelhuizen/pompstations).

Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument Groen erfgoed: beplanting


Het hogedrukpompstation is aan de westkant van het terrein gelegen, tussen het filtergebouw in het oosten en de twee reinwaterreservoirs ten noorden zuidwesten ervan. De toepassing van stapelelementen zijn te vinden in de meest zonbelaste gevels, de zuidgevel en een deel van de oostgevel. De zuidgevel zijn buiten de gevellijn doorgetrokken.



Bezocht Overige


Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (reinwaterreservoirs) REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]

0612100000039409 0612100000039410 Zuid-Holland Spijkenisse Spijkenisse Berenplaat bij 10 Spijkenisse K1274

Reinwaterreservoirs Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat




Twee identieke reinwaterreservoirs (bovengrondse reinwaterkelder) voor de opslag van het in de verschillende stadia van het productieproces op Berenplaat gezuiverde water, met spoelwatertorens. De reservoirs hebben elk een capaciteit van 350.000 kubieke meter water, en de vorm van een lage hal met een koepeldak en naar binnen geplaatste schuine wanden. De reservoirs hebben een cirkelvormige plattegrond, de bolvormige daken zijn losgehouden van de wanden van het reservoir en worden opgevangen door een constructie van betonkolommen (zware steunberen) rond het gebouw. Aan de westzijde/noordzijde (?) de ingang naar de in het in het hart van het reservoir gebouwde spoelwatertoren. De relatief lage (nl. ten opzichte van de diameter), omlopende gevels worden omgeven door een betonconstructie van aan de buitenzijde geplaatste, betonkolommen die aan de bovenzijde worden verbonden door een omlopende randbalk van ongeveer 2 meter hoog die zorgt voor de afdracht van de krachten van het bolvormige schaaldak De dakconstructie is geheel vrijgehouden van de naar buiten hellende betonwanden die het reservoir omsluiten. De ruimte tussen wand en bolschaal bestaat uit rubberen slabben. De reservoirs zijn ongeveer @ hoog en hebben een doorsnede van 75 meter aan de onderzijde en 82m aan de bovenzijde. Het beton vertoont zijn natuurlijke kleur, met een nuance tussen dak en gevels (/is dat doorisolatielaag?/) en de omlopende betonnen kolommen. Beton; schaaldaken; gewapend beton (o.a. reservoirvloer); voorgespannen gewapend beton (hellende wanden, randbalk, schaaldak)

Ongedeelde ruimte; cirkelvormige hal;Centraal een spoelwatertoren.

interieur, techniek en materialen Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument Groen erfgoed: beplanting

Stedenbouwkundige

De reservoirs liggen aan de westrand van het

ligging, situering

productieterrein, ten westen van de productiegebouwen en aan weerszijden van het hogedrukpompstation. Ze markeren hiermee het eindstadium van het productieproces van het drinkwater voordat het getransporteerd wordt naar het voorzieningsgebied van het waterleidingbedrijf. De beeldbepalende waarde van de zeer grote ronde elementen voor het terrein is zeer hoog.


Geschiedenis

De opslagcapaciteit van het bedrijf is later uitgebreid met vierkante reservoirs aan de noordzijde van het terrein. Het Stevinlaboratorium heeft berekeningen gemaakt voor de betonnen wand.


Bezocht Overige


Spijkenisse, Drinkwaterproductiebedrijf Berenplaat (Complex)

Recommend Documents