2006 Gemeente Spijkenisse

IDENTIFICATIE

Titel :

Zwaailichten in het riool

Opdracht:

NSOB/ Nibra- Opleiding Commandeur 2005/2006 Gemeente Spijkenisse

Auteur:

Hoofd Preparatie Brandweer Spijkenisse

Versie:

1.0

Status:

Definitief

Datum:

september 2006

Goedgekeurd door:

Functionaris, functie:

A. Muilwijk, Hoofd Preparatie Brandweer Spijkenisse

Examennummer: 63051006

Handtekening: _______________________

Inhoudsopgave 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 2. 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.4 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4. 4.1.1 4.1.2 5. 5.1 5.1.1 5.1.2 5.2 5.2.1 5.2.2 5.3 5.3.1 5.3.2 6. 6.1 6.1.1 6.1.2 6.1.3 6.1.4 6.1.5 7. 7.1 8.

INLEIDING ............................................................................................................................................................. 6 RIOLERING............................................................................................................................................................. 7 VERBETEREN VAN DE WATERKWALITEIT .............................................................................................................. 7 ONDERZOEK EN RELEVANTIE ................................................................................................................................ 9 VRAAGSTELLING ................................................................................................................................................... 9 LEESWIJZER......................................................................................................................................................... 10 BESCHRIJVING WATERSYSTEEM SPIJKENISSE ................................................................................... 11 ONTSTAANSGESCHIEDENIS.................................................................................................................................. 11 BODEMOPBOUW .................................................................................................................................................. 12 WATERHUISHOUDING.......................................................................................................................................... 13 Inlaat ........................................................................................................................................................... 13 Afwatering en peilgebieden ........................................................................................................................ 13 Kwel ........................................................................................................................................................... 14 Hoogteligging en drooglegging .................................................................................................................. 15 HET STEDELIJK WATERPLAN ............................................................................................................................... 15 INCIDENTEN ....................................................................................................................................................... 17 VOORBEELDEN VAN BUITENNORMALE BUIEN..................................................................................................... 17 VOORBEELDEN VAN EXPLOSIEVE LOZINGEN ...................................................................................................... 18 VOORBEELDEN VAN HET GROOTSCHALIG VRIJKOMEN VAN RIOOLWATER.......................................................... 19 VOORBEELDEN GEVAARLIJKE LOZING BEDREIGING RIOOLWATERZUIVERINGSINSTALLATIE.............................. 21 VOORBEELD UITVAL RIOOLWATERZUIVERINGINSTALLATIE ............................................................................... 22 THEORETISCH KADER ................................................................................................................................... 23 Netwerken .................................................................................................................................................. 23 Nafase ......................................................................................................................................................... 27 EERDERE INCIDENTEN IN SPIJKENISSE NADER BEKEKEN ............................................................. 35 BUITENNORMALE BUI ZOMER 1995 .................................................................................................................... 35 Netwerk ...................................................................................................................................................... 35 Nafase ......................................................................................................................................................... 36 GROOTSCHALIG VRIJKOMEN VAN RIOOLWATER BIJ GROTE BRAND .................................................................... 36 Netwerk ...................................................................................................................................................... 37 Nafase ......................................................................................................................................................... 37 UITVAL RIOOLWATERZUIVERINGSINSTALLATIE AAN DE PAPENDIJK................................................................... 38 Netwerk ...................................................................................................................................................... 38 Nafase ......................................................................................................................................................... 39 ANALYSE VAN DE INCIDENTEN .................................................................................................................. 39 VEILIGHEIDSCYCLUS ........................................................................................................................................... 39 Pro-actie ..................................................................................................................................................... 39 Preventie ..................................................................................................................................................... 39 Preparatie.................................................................................................................................................... 40 Repressie .................................................................................................................................................... 40 Nazorg ........................................................................................................................................................ 40 EVALUATIE ......................................................................................................................................................... 41 BEANTWOORDING ONDERZOEKSVRAGEN ........................................................................................................... 42 AANBEVELINGEN ............................................................................................................................................. 45

LITERATUURLIJST .................................................................................................................................................... 46

ZWAAILICHTEN IN HET RIOOL

VERSIE 22-4-11

2 / 57

BIJLAGE I:

AFKORTINGEN, BEGRIPPEN EN GEVAARLIJKE STOF BENAMINGEN .................. 47

BIJLAGE II:

OVERZICHT WATERKWALITEIT IN SPIJKENISSE 1996 ............................................... 49

BIJLAGE III:

WERKING BERGBEZINKBASSIN (BBB) ............................................................................. 50

BIJLAGE IV:

OVERZICHT WATERKWALITEIT IN SPIJKENISSE 2001 ............................................... 52

BIJLAGE V:

WIJKKAART SPIJKENISSE ..................................................................................................... 53

BIJLAGE VI:

STREEKARCHIEFKAART VOORNE PUTTEN ................................................................... 54

BIJLAGE VII:

AFWATERING EN PEILGEBIEDEN ....................................................................................... 55

BIJLAGE VIII:

HOOGTELIGGING ..................................................................................................................... 56


VERSIE 22-4-11

3 / 57

Voorwoord In deze scriptie wordt duidelijk gemaakt wat de rol kan zijn van de operationele diensten ten opzichte van het riool. Tot op heden wordt er tijdens het operationeel optreden van de operationele diensten nauwelijks aandacht besteed aan het rioolsysteem. Het uitvallen of mankeren hiervan kan echter grote gevolgen hebben voor het milieu. Deze scriptie is gemaakt in het kader van de opleiding Commandeur 2005-2006 aan het Nibra. De schrijver is Hoofd preparatie bij de Gemeentelijke Brandweer van Spijkenisse en houdt zich bezig met het voorbereiden op de repressieve (uitruk) taak van de brandweer. Hij is betrokken geweest bij de ernstige wateroverlast in Limburg (1993/1994 en 1995) en in de Zeeheldenbuurt (1995), massale vissterfte in de nabijheid van de Donaulaan na een grote brand en vervuiling van het riool door illegale lozingen van een XTC-laboratorium. Mijn dank gaat uit naar de heren C. Rood, N. Robemond, A. Tange en Walter de Koning voor hun bijdrage aan mijn onderzoek en rapport.


VERSIE 22-4-11

4 / 57

SAMENVATTING

De kwaliteit van het oppervlaktewater stond de afgelopen 10 jaar steeds meer ter discussie. Vooral de aanscherping van de Wet Milieubeheer heeft hiertoe bijgedragen. Gemeenten hebben de opdracht om de waterkwaliteit van het oppervlaktewater aanzienlijk te verbeteren. Hiertoe zijn de afgelopen jaren enige plannen gemaakt. Een voorbeeld hiervan is het Stedelijk Waterplan. Een aantal factoren dat de kwaliteit van het oppervlaktewater bepaalt is niet door gemeenten te beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan vervuiling van rivierwater door andere landen. Belangrijk is om op gemeentelijk niveau te bezien welke factoren wel beïnvloedbaar zijn. Een van de belangrijkste aspecten van vervuiling van het oppervlaktewater is het gevolg van het falen van het rioolstelsel. Hiervoor kunnen verscheidene oorzaken worden aangegeven. Gedacht moet worden aan onvoldoende capaciteit van het stelsel bij overvloedige regenval, grote hoeveelheden bluswater, lozingen in het riool of het uitvallen van de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het analyseren van deze mogelijke oorzaken geeft in deze scriptie een oplossingsrichting die wijst op de noodzaak van samenwerking tussen de betrokken diensten en de multi-disciplinaire pro-actie, preventie en preparatie op incidenten. Aanbevolen wordt een Rioolincidenten Bestrijdingsplan te maken waarin verschillende mogelijke scenario’s worden uitgewerkt. Na implementatie van het plan bij de betrokken diensten kunnen eventuele calamiteiten snel en adequaat worden opgelost.


VERSIE 22-4-11

5 / 57

1.

Inleiding

De Gemeente Spijkenisse is al jaren actief in het kader van het Stedelijk Waterplan om de waterkwaliteit van het oppervlaktewater in het stedelijke gebied te verbeteren. Het Waterschap Hollandse Delta heeft voor de evaluatie en monitoring uitgebreide metingen uitgevoerd in de watergangen in de bebouwde kom over een periode van 1996 tot 2001. In 1996 voldeed maar 4% van het water aan de landelijke norm, biologische basiskwaliteit IIIb.(Zie bijlage II). Vooral riooloverstorten en het mengen van zout grondwater met het zoete inlaatwater waren hier de oorzaak van. De zoutgehalten die hierbij ontstaan en vooral de grote variatie in chloridengehalte zijn zeer nadelig voor de watergebonden flora en fauna. De gemeente heeft een groot deel van de maatregelen van het Stedelijk Waterplan al uitgevoerd, een aantal moet de komende jaren nog worden uitgevoerd. De maatregelen zijn onder te verdelen in twee categorieën: maatregelen in het waterkwaliteitsspoor(kwaliteit van de watergang zelf) en maatregelen in het emissiespoor(hoeveelheid water). Deze laatste categorie wordt opgepakt in het Gemeentelijk Rioleringsplan (inmiddels het derde Gemeentelijke Rioleringsplan GRP3). In het waterkwaliteitsspoor zijn de belangrijkste maatregelen: isolatie van het brakke gebied in de wijken Vogelenzang en Vriesland; het inlaatregime aanpassen (groter inlaatdebiet en constanter inlaten) ten behoeve van de doorspoeling en verversing; doorspoeling vergroten met pompen/kunstwerken; aanleg natuurvriendelijke oevers. Emissiebeperkende maatregelen zijn de aanleg van bergbezinkbassins (werking zie bijlage III) en het vergroten van de berging in de riolering. Uit de monitoring van het waterschap (Evaluatie Stedelijk Waterplan Spijkenisse, 2001) blijkt dat over heel Spijkenisse het percentage slechte watergangen is afgenomen van 30% naar circa 5%. Het percentage biologisch gezonde wateren is toegenomen van 3% naar 15%. Tevens wordt circa 45% van de wateren als redelijk tot matig beoordeeld (zie bijlage IV). Op een aantal verspreid liggende locaties is in 2001 de waterkwaliteit nog steeds een knelpunt (klasse V, slechte waterkwaliteit), maar na de uitvoering van de maatregelen uit het Stedelijk Waterplan en het GRP3 zal het aantal van deze knelpunten nog afnemen en de kwaliteit verbeteren. Een aantal van deze knelpunten ligt echter niet nabij de locatie van nog te nemen maatregelen (zoals de aanleg van bergbezinkbassins), waardoor de verwachting is dat deze


VERSIE 22-4-11

6 / 57

knelpunten op korte termijn in principe zullen blijven bestaan als geen gerichte maatregelen worden genomen.

1.1

Riolering

Het rioleringsstelsel van Spijkenisse bestaat voor het grootste deel uit een gemengd stelsel. Een gemengd rioolstelsel wil zeggen dat afvalwater van de bedrijven en de huishoudens samen met regenwater in één en dezelfde buis wordt afgevoerd naar de zuiveringsinstallatie. Dit in tegenstelling tot een gescheiden rioolstelsel waar het regenwater vaak in een aparte buis naar het oppervlaktewater wordt afgevoerd. Het industriegebied Halfweg IV, het industrieterrein Molenwatering, de woonwijk Vierambachten, het gebied ten noorden van de Maaswijkweg en de nieuwste stedelijke gebieden Landgoed en Waayer zijn voorzien van een verbeterd gescheiden stelsel. Het gebied ten noorden van de haven (Haven-Noord) is verbeterd gemengd gerioleerd.(zie bijlage V) Verspreid over het stedelijke gebied zijn vele riooloverstorten aanwezig waar bij extreme regenval rioleringswater op het oppervlaktewatersysteem terecht komt. Door de aanleg van de bergbezinkbassins wordt de berging van de riolering vergroot en komen overstorten minder frequent voor. Bestaande overstorten worden deels ook verhoogd en sommige afgesloten.1

1.2

Verbeteren van de waterkwaliteit

Vanaf 1998 is het plan Stedelijk Water Spijkenisse in werking getreden. Het doel van het plan is om in een periode van 10 jaar de sloten en singels in Spijkenisse weer schoon en biologisch gezond te krijgen. Hiervoor zijn maatregelen genomen. Het plan bevat een gezamenlijke aanpak van de gemeente Spijkenisse, het Waterschap Hollandse Delta, de milieugroep Spijkenisse en de hengelsportvereniging ‘Ons Genoegen’. Dit project is noodzakelijk omdat de waterkwaliteit in Spijkenisse ingrijpend verbeterd moet worden. In 1998 voldeed slechts 4% aan de landelijke norm. De reden hiervan was de overstort vanuit de riolen en de vermenging van zout met zoet water. Hier kunnen maar weinig planten en dieren tegen. Ook moest de afstemming van inrichting en onderhoud van oppervlaktewater verbeterd worden. In het gemeentelijk rioleringsplan is aangegeven dat het rioolstelsel in Spijkenisse aangepast moet worden. Hierdoor komt minder vuil water uit het riool in het oppervlaktewater.

1

Achtergrondrapport Waterstructuurplan Spijkenisse


VERSIE 22-4-11

7 / 57

Uit metingen gehouden in 1997 is gebleken dat het grootste gedeelte van het oppervlaktewater in Spijkenisse de klasse V (slecht) heeft gekregen. Een ander aanzienlijk deel kreeg de klasse IV B (zeer matig ) toebedeeld. Slechts 3% van het oppervlaktewater kreeg de klasse III B (biologisch gezond)(zie bijlage II). Om het oppervlaktewater in Spijkenisse weer biologisch gezond te krijgen is een bedrag van ongeveer € 10.000.000,- (verspreid over 10 jaar) gemoeid. Dit bedrag wordt vooral besteed aan de aanpassing van het rioolstelsel, het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, het verder uitdiepen van watergangen en het maken van bergbezinkbassins. De kosten voor deze operatie worden betaald door de gemeente en het waterschap. De maatregelen die betrekking hebben op het emissiespoor, denk hierbij aan de aanleg van bergingskelders en het vergroten van de diameters van bijvoorbeeld de grote transportriolen (de hoofdinfrastructuur van de riolering), worden betaald vanuit het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP), dus uit de inkomsten die via het rioolrecht worden geheven. De maatregelen die te maken hebben met het waterkwaliteitsspoor zoals de aanleg van natuurvriendelijke oeverinrichtingen en de verbetering van de doorspoelmogelijkheden, worden voor een deel door de gemeente (GRP) en een deel door het Waterschap Hollandse Delta (Skiwas projecten) gefinancierd. Al deze maatregelen zorgen er samen voor dat de waterkwaliteit in de loop van de tijd zal verbeteren. Ook zal de natuur zelf zijn werk moeten doen. Door een beter klimaat te scheppen voor organismen, vissen en plantengroei zal het water langdurig biologisch gezond moeten blijven. Een groot probleem hierbij is dat vooral de natuur veel tijd nodig heeft om te herstellen. Indien zich calamiteiten voordoen waarbij vervuiling van het oppervlaktewater optreedt, kan het jaren duren voordat het oppervlaktewater weer biologisch gezond is. Het doel is dan ook voorwaarden te scheppen waardoor het in principe uitgesloten is dat vervuiling van het oppervlaktewater kan voor komen.2 In het verleden is gebleken dat ook tijdens incidenten de (operationele) diensten elkaar dwars zaten door verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid uit de weg te gaan of probeerden op het bord van de ander te parkeren.3 Een kort-door-de-bocht-stelling is dan ook: zorg dat je elkaar kent, zorg voor voldoende mogelijkheden in pro-actieve en preparatieve sfeer en weet wat de meer geëigende

2

3

Stedelijk water Spijkenisse Not on my backyard


VERSIE 22-4-11

8 / 57

bestrijdingsmethode is. Laat je niet leiden door emoties bij het maken van keuzen tijdens operationele situaties.

1.3

4

Onderzoek en relevantie

Gemeenten hebben de plicht zich voldoende voor te bereiden op mogelijke incidenten die gevolgen kunnen hebben voor het publieke leven (Wet Rampen en Zware Ongevallen). Het Regionaal Beleidsoverleg Rampenbestrijding heeft in 2005 een voorstel gedaan dat iedere gemeente met een groot extern veiligheidsrisico van de riolering voorstellen moet doen rampen te voorkomen. Om inzicht te krijgen in de wijze waarop de betrokken diensten met elkaar samenwerken tijdens crisissituaties en de wijze waarop men zich heeft voorbereid op eventuele incidenten heeft de auteur alle diensten tijdens zijn stage bezocht. Tijdens deze bezoeken is onderzocht wat de betrokken diensten zelf al geregeld hebben en of hierover afstemming is geweest. Tevens is geïnventariseerd welke incidenten er in het verleden geweest zijn en wat daaruit geconcludeerd kan worden.

1.4

Vraagstelling

Al de beschreven incidenten en de wijze waarop hiermee in het verleden is omgegaan geven aanleiding tot een nader onderzoek naar de mogelijkheden die er zijn om incidenten in de toekomst effectiever te bestrijden en de gevolgen in de toekomst te beperken. Er zijn tot nu toe geen voorbereidingen getroffen in de preparatieve sfeer om de samenwerking van diensten te verbeteren. Sterker nog; operationele diensten worden nauwelijks bij de bestrijding van incidenten betrokken. In de veiligheidsketen, pro-actie, preventie, preparatie, repressie en nazorg is een aantal schakels nog niet ingevuld. Onderzoek heeft uitgewezen dat pro-actief er al veel zaken gebeurd zijn. Zo wordt bij nieuwbouw rioolsystemen uitgegaan van een verbeterd gescheiden stelsel waardoor overlast bij buitennormale buien inmiddels tot het verleden behoren. Ook is er preventief veel gedaan. Het aanleggen van bergbezinkbassins is hier een voorbeeld van. Bergbezinkbassins zijn bassins die op strategische plaatsen zijn geplaatst om overstort van rioolwater in het oppervlaktewater te voorkomen. In het bassin wordt de stroming uit het water gehaald waardoor het vuil kan bezinken. Het overige water wordt dan zonder grote vervuiling overgestort in het oppervlaktewater. Zodra het riool weer normaal functioneert wordt door middel van een pomp het bezonken vuil weer met het rioolwater meegegeven zodat het

4

Heethoofden C. Rood


VERSIE 22-4-11

9 / 57

gewoon bij de rioolwaterzuivering aankomt. Op deze wijze wordt ernstige vervuiling van oppervlaktewater voorkomen. (Zie ook bijlage III) Preparatief is er tot op heden niets gebeurd. Er zijn geen plannen gemaakt waar in staat hoe te handelen als het dan toch fout gaat. Repressief worden de operationele diensten er niet altijd bij betrokken. Dit is in een aantal gevallen ook niet noodzakelijk. Toch is in het verleden gebleken dat operationele diensten een belangrijke rol hadden kunnen spelen bij incidenten. Aan de nazorg (nafase) is helemaal nog niet gedacht. Wat moet er gebeuren indien er toch overstort plaats vindt in het oppervlakte water of wat te doen indien bepaalde stelsels lange tijd niet meer bruikbaar zijn. Om hier een antwoord op te krijgen staat de volgende vraag centraal in dit onderzoek: “Hoe kunnen gemeenten zich voorbereiden op riool-milieuincidenten?” Om deze vraag te kunnen beantwoorden zijn de volgende deelvragen geformuleerd: “Welke scenario’s zijn denkbaar?” “Wat is de huidige wijze van optreden?” “Zijn er lessen te trekken uit gebeurtenissen in het verleden c.q. waren er zaken die opvallend waren?” “Wat is er tot nu toe gebeurd aan voorbereiding?” “Welke organisaties zijn hierbij betrokken?” “Aan welke eisen of richtlijnen moet voldaan worden?” Om de vragen op het punt van preparatie en nazorg te kunnen beantwoorden wordt gebruik gemaakt van de theorieën over netwerken en de preparatie van de nafase.

1.5

Leeswijzer

De algemene beeldvorming over riool en waterkwaliteit wordt in hoofdstuk 1 beschreven. In hoofdstuk 2 wordt het watersysteem in Spijkenisse beschreven en wordt er aandacht besteed aan de ontstaansgeschiedenis. Hoofdstuk 3 beschrijft een aantal incidenten die zich in het verleden hebben voorgedaan. Het betreft incidenten die zich zowel in de gemeente als elders heeft voorgedaan. Hoofdstuk 4 gaat in op een theoretisch kader dat in hoofdstuk 5 naast de beschreven incidenten uit hoofdstuk 3 wordt gehouden. Hoofdstuk 6 analyseert de incidenten


VERSIE 22-4-11

10 / 57

verder aan de hand van de veiligheidscyclus. Hoofdstuk 7 sluit af met de evaluatie en aanbevelingen.

2.

Beschrijving watersysteem Spijkenisse

Spijkenisse is een onderdeel van de delta van de grote rivieren, een dynamisch afwisselend gebied waar zee en rivieren elkaar ontmoeten. Het deeleiland Putten wordt omsloten door het Hartelkanaal en Voedingskanaal aan de noordzijde, het Spui aan de zuidzijde, en de Oude Maas aan de oostzijde.

2.1

Ontstaansgeschiedenis

De ontstaansgeschiedenis wordt gekenmerkt door processen van bodemvorming onder invloed van de zee die in een langzaam tempo het gebied vormden en door de ingrepen van de mens in de strijd tegen het water, die in het begin kleinschalig van aard en later steeds grootschaliger en technisch van karakter werden. Tot 4000 v. Chr. bestaat het oostelijk deel van Voorne-Putten voornamelijk uit kwelders en kleidekken5. Daarna komt op de kleidekken veen tot ontwikkeling. Dit proces zet zich voort tot circa 1000 na Chr. Vanaf dat moment wordt door de zee en de rivieren klei op het veen afgezet. Daarnaast wordt veen afgeslagen als gevolg van overstromingen. Dit proces gaat voort tot de inpoldering van de verschillende gebieden in de 14e, 15e en 16e eeuw. De eerste polders dateren van rond 1300 en bevonden zich op hogere, venige gronden omspoelt door de krekenstelsels van de Maas en de Bernisse. De kleine ringvormige eilandjes werden bij eb gescheiden door droogvallend land. Deze zogenaamde ring- of kernpolders Biert, Geervliet, Vriesland en Spijkenisse, Brabant en Hekelingen zijn de vroegste inpolderingen van het eiland Putten uit de 12e en 13e eeuw. De oudste kernpolder is Spijkenisse (huidige Schiekamp, Hoogwerf, Centrum, Hoek en Halfweg) en dateert van 1235. Door "leidammen" aan te leggen, werden stromen beteugeld en werd aanslibbing bevorderd. In een aantal eeuwen groeide het land tussen de al bestaande polders met name in de 14e eeuw. In deze opeenvolging van bedijkingen werden de zogenaamde droge dijken, die geen waterkerende functie meer hadden, afgegraven en bebouwd. De Malledijk en de Drogendijk

5

Gem Spijkenisse Archeologische waardenkaart van Spijkenisse, 2003


VERSIE 22-4-11

11 / 57

zijn hier voorbeelden van. Door de bedijking, drainage, ontginning en landbouwkundig gebruik ontstond het zogenaamde inversielandschap met hogere kreekrug- en lagere komgronden. Daarna werd heel Putten ingepolderd, met uitzondering van Bernisse en de jongste aanwassen in het zuidoosten.(Zie bijlage VI)

2.2

Bodemopbouw

De bodemopbouw hangt nauw samen met deze inpolderingsgeschiedenis. In de eerste kernpolders ligt het veen dieper dan 1 m onder maaiveld. Het betreft hier een zogenaamde zeekleipolder met kreekruggen en kommen. De bodem bestaat uit zware kalkloze komkleigronden (Schiekamp en Hoogwerf) en minder zware kleigronden met een lichtere en kalkrijke ondergrond in het Centrum en Hoek.(zie bijlage V) In de inpolderingen van de 14e eeuw bestaat de bodem over het algemeen uit een dunne (0,3 m) tot dikke (1 m) laag kalkarme klei-op-veen. Het betreft hier het gebied van de huidige wijken Sterrenkwartier, Groenewoud en Waterland. Het kleidek van de meer zuidwestelijk gelegen polderdelen (huidige wijken Akkers en Vriesland) is veel dunner of ontbreekt geheel. De bodem is hier venig of moerig. Dit laatste type is kenmerkend voor een voormalige kreekbedding. Daar waar veen aan het maaiveld treedt, kan bodemdaling en inklinking optreden bij veenoxidatie. Dit kan met name voorkomen in de wijken Vogelenzang, Vriesland en De Akkers. De kommen hebben een ondergrond van veen met een relatief dun kleidek (0,3-0,6 m). De kreken met oeverwallen onderscheiden zich in het landschap door een enigszins verhoogde ligging en hebben een dikker pakket van lichte tot moerige klei. Sommige watergangen in de wijk Vogelenzang volgen ook nu nog een oorspronkelijke bedding van de kreek. De wijken Schenkel en Maaswijk tenslotte zijn gebouwd in een zogenaamde aanwaspolder. Dit zijn oorspronkelijk buitendijkse gebieden, die door natuurlijke aanslibbing zijn opgehoogd en op een gegeven moment zijn ingepolderd (16e en 17e eeuw). Het veen ligt hier dieper dan 1,2 m onder maaiveld. De bodem varieert hier van zavelige tot zware kalkhoudende vlakke kleigronden. Bij het bouwrijp maken van de woonwijken (zuidelijk vanaf de wijk Waterland) is veel zand ingebracht voor grondverbetering en voor cunetten (speciale grondverbetering door klei weg te halen en daarvoor in de plaats zand aan te brengen zodat het riool beter op de plaats blijft


VERSIE 22-4-11

12 / 57

liggen) onder wegen en rond rioolbuizen. Bij wijken met een hoge kweldruk is een deklaag van 6

zand opgebracht van circa 1 m dik.

2.3

Waterhuishouding

Putten wordt bemalen door vier gemalen: de Biersum, de Volharding, de Vooruitgang en de Leeuw van Putten. Spijkenisse wordt van zoet water voorzien via het Voedingskanaal van het Brielse Meer (2 inlaten), de Bernisse (4 inlaten) en het Spui (inlaat de Wolvenpolder). De zoetwaterboezem bestaat uit het Voedingskanaal van het Brielse Meer en de Bernisse. Het oppervlaktewaterpeil van beiden is gelijk aan NAP. De boezem functioneert als zoetwaterreservoir. Beide worden van water voorzien vanuit het Spui via de Bernissesluis. 2.3.1

INLAAT

Inlaat van zoet water uit de boezem naar het poldergebied vindt met name plaats voor het waarborgen van de waterkwaliteit (stikstof, fosfaat), de bestrijding van de verzilting als gevolg van brakke en zoute kwel en voor de watervoorziening van de landbouw. Voorts vindt doorspoeling plaats ten behoeve van de waterkwaliteit. Eertijds werd in het stedelijke gebied alleen water ingelaten tijdens droge perioden om de waterstand op niveau te houden en in sommige gevallen na grote overstorten uit het riool. Tegenwoordig is het inlaatregime aangepast, zodat meer en constanter water wordt ingelaten ten behoeve van de waterkwaliteit in het stedelijk gebied. In het Stedelijk Waterplan is door de aanleg van stuwen en pompen de doorspoeling op een aantal punten verbeterd, daar waar vroeger alleen op vrij verval werd doorgespoeld. In een aantal delen van de gemeente is de doorspoeling op dit moment nog steeds een knelpunt. 2.3.2

AFWATERING EN PEILGEBIEDEN

Afvoer van overtollig water vindt plaats via het hoofdwatergangenstelsel zoals in bijlage VI. De Vierambachtenboezem, de Schenkelweg en de Gaddijk zijn daarbij waterscheidingen binnen het stelsel van de stedelijke peil- en afvoergebieden. In tegenstelling tot de naam is de Vierambachtenboezem geen boezemwater maar een belangrijke (polder)hoofdwatergang. Het gebied ten noorden van de Vierambachtenboezem en het landelijke gebied ten noordwesten van het stedelijke gebied watert af naar de Vierambachtenboezem. Vanuit de Vierambachtenboezem wordt het overtollige water uitgeslagen door de Leeuw van Putten op de Oude Maas.

6

Waterstructuurplan (achtergrondrapport)


VERSIE 22-4-11

13 / 57

De peilgebieden van dit afvoergebied betreffen onder andere Schiekamp (NAP -2,2 m/peilgebied 4111), Hoogwerf (NAP -1,95 m en -1,85 m/peilgebied 412 en 413) en Halfweg (NAP-2,25 m/peilgebied 408). Het centrum van Spijkenisse, het centrale stedelijke gebied (De Hoek, Vogelenzang, Sterrenkwartier, Groenewoud en De Akkers), Hekelingen, Waterland, Vriesland en Schenkel evenals het westelijke en zuidelijke deel van het landelijke gebied wateren af naar de hoofdwatergang aan de zuidzijde die het afvoert naar het gemaal de Volharding die het uitslaat op het Spui. Tussen de afwatering naar de Leeuw van Putten en de Volharding zit bij de Rietbroekweg een kortsluiting voor het geval de Leeuw van Putten uitvalt (dan voert ook dat gebied af op de Volharding). Ten slotte watert het landelijke gebied van Polder Simonshaven af via het gemaal De Biersum. Het peil in Spijkenisse Centrum is NAP -2,6 m. Het peilgebied van het grotere, centrale stedelijke gebied is overal NAP -2,8 m (peilgebied 466). Het gebied ten noorden van de Maaswijkweg ligt hoger en watert af naar de Vooruitgang evenals het gebied ten oosten van de Drogendijk (peilgebied 8.01 en 8.04 van NAP -1,35 en peilgebied 8.02 van NAP 1,9 m). (zie ook bijlage VII)

2.3.3

KWEL

In vrijwel het gehele stedelijke gebied komt vrij veel kwel voor (tussen 0,25 en 0,75 mm/dag). Het ondiepe grondwater is op heel Putten chloriderijk. De chloriderijke kwel wordt als een knelpunt ervaren doordat hierdoor in een zoetwatersysteem de flora en fauna slecht tot hun recht komen door het dan halfslachtige milieu. Het kwelwater is vaak brak omdat de ondergrondse grondwaterstromen nog vaak in verbinding staan en gevoed worden door oude kreken die in het verre verleden een open verbinding vormden met de zoute Noordzee. Met andere woorden, al zijn deze kreken voor het oog dan verdwenen, ondergronds zijn de verbindingen vaak nog blijven bestaan. Hoge chloridenconcentraties (meer dan 1.000 mg/l) in het ondiepe grondwater komen met name in het zuidwesten van Spijkenisse voor. Hier hebben de gemeente en de waterbeheerders in het stedelijke gebied een gescheiden brakwatersysteem gerealiseerd. Doordat deze scheiding in het landelijke gebied echter niet is aangebracht, raken de beide stromen in het landelijke gebied al vermengd. Hierdoor is in het stedelijke gebied het zoete water te zout is en het zoute water te zoet, waardoor het brakke watersysteem niet goed tot ontwikkeling kan komen.


VERSIE 22-4-11

14 / 57

2.3.4

HOOGTELIGGING EN DROOGLEGGING

Het maaiveld ligt binnen het stedelijke gebied van Spijkenisse gemiddeld tussen NAP -2 tot -1 m (zie ook bijlage VII). Het maaiveld in het landelijke gebied verloopt van hoger gelegen delen in het zuidoosten (circa NAP -0,5 m) en noordwesten (circa NAP -0,7 m) tot het lager gelegen deel ten zuidwesten van het stedelijke gebied (NAP -1,6 tot -1,8 m) (Polder Simonshaven en Polder Oud Schuddebeurs). In het bebouwde gebied liggen de delen Maaswijk Oost, Maaswijk West, Landgoed en Waayer hoger (Maaswijk West rond NAP -0,5 m, Maaswijk Oost rond NAP +0,15 m), evenals het gebied Schenkel, Oostbroek en Industrieterrein Halfweg. De drooglegging is met name in Spijkenisse-Noord (Schiekamp, Hoogwerf, Oranjebuurt) het kleinst (tot ongeveer 50 cm), evenals in het zuidwesten. Ten zuiden van het stedelijke gebied en ten noordwesten (het Hartelpark) varieert de drooglegging tussen 1,25 m en 2,5 m.

2.4

Het Stedelijk waterplan

Mede als gevolg van toenemende wateroverlast door klimaatverandering, is de aandacht voor het waterbeheer op alle bestuurlijke niveaus de laatste jaren sterk toegenomen. Een centrale doelstelling daarbij is dat water weer meer ruimte moet krijgen en dat waterdoelstellingen meer sturend moeten worden voor het ruimtelijke beleid. Op 1 juli 2003 hebben alle overheden in het Nationaal Bestuursakkoord Water met elkaar afgesproken om het watersysteem in 2015 op orde te hebben, en het tot 2050 op orde te houden. Onder meer is afgesproken dat gemeenten in dat kader gemeentelijke waterplannen opstellen, rekening houdend met de verwachte klimaatverandering, zeespiegelrijzing, bodemdaling en verstedelijking. Het watersysteem van het stedelijke gebied Spijkenisse is ontstaan in een periode dat er minder aandacht was voor water en de ruimtelijke kwaliteit ervan. Zoals in veel andere stedelijke gebieden is daardoor een kwetsbaar en niet voldoende veerkrachtig stedelijk watersysteem ontstaan met belangrijke knelpunten als wateroverlast en waterkwaliteit. Met het oog op klimaatverandering (nattere winters, drogere zomers en hevigere buien), de te verwachten verdere verdichting in de stad en autonoom beleid, zoals afkoppelen van verhard oppervlak, zal de veerkracht van het watersysteem moeten toenemen. Het veerkrachtig maken van het watersysteem vraagt, naast het reeds gevoerde beleid voor waterkwaliteit, ook om gericht ruimtelijk beleid in kwantitatieve zin (uiteraard in samenhang met kwalitatieve doelstellingen en maatregelen).


VERSIE 22-4-11

15 / 57

In het denken over de stedelijke omgeving krijgt water een steeds nadrukkelijker plaats. Ruimte in het stedelijke gebied wordt steeds schaarser, terwijl juist meer ruimte voor water nodig is. Dit betekent dat ruimte moet worden gevonden voor het water, maar ook dat aan de ruimtelijke kwaliteit van water steeds hogere eisen moet worden gesteld, zodat stedelijk water niet alleen de waterhuishouding dient, maar ook de bewoners van Spijkenisse.


VERSIE 22-4-11

16 / 57

3.

Incidenten

De inmiddels gemaakte plannen voorzien vooral in verbetering van het oppervlaktewater in normale situaties. Er moet echter rekening gehouden worden met incidenten die een gevaar vormen voor de riolen en het oppervlaktewater. Zoals in het voorwoord al is opgemerkt zijn er ook invloeden op het oppervlaktewater die niet te beïnvloeden zijn op gemeentelijk niveau. Met name de hoeveelheid hemelwater die op Voorne-Putten valt wordt voornamelijk via de gemeente Spijkenisse afgevoerd richting de Oude Maas. Hierdoor wordt de capaciteit van de watergangen extra belast. Tevens moet de hoeveelheid bebouwd oppervlak hierin mee worden genomen. Het hemelwater wat op bebouwd oppervlak valt wordt rechtstreeks afgevoerd naar het riool. De natuurlijke buffer (opname mogelijkheid van de grond) wordt hierdoor niet benut. Incidenten zijn grofweg in de delen in de volgen de categorieën: Buitennormale buien Explosieve lozing (lozing van een explosieve stof in het riool) Grootschalig vrijkomen rioolwater Gevaarlijke lozing bedreiging rioolwaterzuiveringinstallatie (RWZI) Uitval rioolwaterzuiveringinstallatie Een aantal van deze incidenten heeft zich reeds voorgedaan in de gemeente Spijkenisse. Voorbeelden worden hieronder beschreven:

3.1

Voorbeelden van buitennormale buien

In het weekeinde van 24/25 augustus 2002 heeft het beheersgebied van het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) te kampen met grootschalige wateroverlast. Door de extreem intense regenval komen grote delen van zowel stedelijke als landelijke gebieden tijdelijk onder water te staan. Hierdoor valt onder andere de rioolwaterzuiveringsinstallatie Uithoorn uit, waarna besloten is om ongezuiverd rioolwater op de boezem De Amstel te lozen. De grote hoeveelheid regen die in korte tijd valt, leidt ertoe dat op de boezem de grens van NAP – 0,30 meter op een paar momenten wordt overschreden, zodat het zogeheten


VERSIE 22-4-11

17 / 57

hoogwaterregiem van Rijkswaterstaat wordt ingesteld. De wateroverlast blijft echter lokaal beperkt tot enkele min of meer gelijktijdig optredende, maar grotendeels los van elkaar staande incidenten. Een soortgelijk incident van wateroverlast na overvloedige regenval vond in de zomer van 1995 plaats in de Zeeheldenbuurt en de wijken Hoogerwerf en Schiekamp. De bewoners uit de wijken belden de brandweer om hun te helpen met de overlast. Ter plaatse bleek dat de brandweer niets kon uitrichten daar het water vanuit de sloten de woningen binnenstroomde. Tekeningen van rioleringsystemen waren niet voorhanden waardoor er geen plan van aanpak gemaakt kon worden. Ook waren deskundigen van de gemeente niet bereikbaar.

3.2

Voorbeelden van explosieve lozingen

In de periode juli-oktober 1991 is door een verkeerde aansluiting van een overdrukventiel bij een hardmetaalfabriek in Arnhem hexaan in het gemeentelijk riool gelopen. Hexaan is een giftige, licht ontvlambare vloeistof. Tijdens laswerkzaamheden in de omgeving van het bedrijf kwamen steekvlammen vrij. Bij een woonhuis explodeerde tot drie maal toe de toiletpot, de laatste keer met de eigenares erop. De politie heeft uiteindelijk huizen in de nabije omgeving moeten ontruimen. De pompen in het riool zijn stilgelegd om verdere explosies te voorkomen. Vervolgens heeft de brandweer het riool doorgespoeld met bluswater en heeft de putdeksels verwijderd teneinde het riool te ontluchten. Met actieve koolstoffilters is het hexaan uit het riool weggevangen. Ook in Millingen ging het mis. Op 26 maart 2004 werd in het riool een gaslucht waargenomen. Deze bleek afkomstig van een illegale lozing. Het bleek te gaan om chemische vloeistoffen (als thinner en verfverdunner) die in het riool zaten. Deze stoffen gaan uitdampen en komen dan via verticale pijpen omhoog naar de straat. In Geertruidenberg werd in augustus 2001 illegaal benzine in het riool geloosd. De dampen stegen op vanuit de riolering. Vermoedelijk had iemand benzine in het riool geloosd. Door het soortelijk gewicht van benzine, drijft de benzine op het wateroppervlak. Verdamping van de benzine leidde vervolgens tot stankoverlast.


VERSIE 22-4-11

18 / 57

3.3

Voorbeelden van het grootschalig vrijkomen van rioolwater

Op 1 november 1986 brak in Bazel (Zwitserland) brand uit bij het chemisch bedrijf Sandoz in een grote opslagloods vol met chemicaliën (insecticiden en grondstoffen). Er deden zich talrijke explosies met tientallen meters hoge steekvlammen voor. Na zes uur blussen was de brand onder controle. Er ontstond een ernstige luchtvervuiling door verbrande chemicaliën. Ook kwam ruim tien ton chemicaliën via vervuild bluswater in de Rijn terecht en zorgde ervoor, dat de Rijn fauna over een afstand van 250 km ernstig beschadigd werd. Nederland stopte als gevolg van de verontreiniging gedurende twee weken met de inname van drinkwater uit de Rijn. De Europese Gemeenschap realiseerde zich dat ongevallen bij de chemische industrie niet alleen schadelijk voor mensen zijn, maar ook ernstige gevolgen voor het milieu kunnen hebben. De brand bij Sandoz heeft duidelijk gedemonstreerd, dat men ook rekening moet houden met de mogelijkheid van een ander soort escalatie, namelijk tengevolge van 'niet optimale' brandbestrijding. Wanneer er meer bekend zou zijn geweest over de mogelijke milieugevolgen van een dergelijke inzet van de brandweer, dan had de milieuschade misschien beperkt kunnen blijven. Als reactie hierop heeft men in grote loodsen waarin chemicaliën zitten opgeslagen een HY-ex (schuim) installatie geëist. Hierdoor is bij een eventuele brand veel minder water nodig om deze te bestrijden. Op 12 mei 2000 ging bij het afvalverwerkingsbedrijf ATF/De Pijp in Drachten een loods met chemisch afval in rook op. Er werd door de brandweer besloten niet actief te blussen in verband met oppervlaktewatervervuiling. De dienstdoende brandweercommandant verklaarde dat bij volledige verbranding minder milieuschade plaatsvindt. Later toen de brand verminderde, is er toch geblust. Om te verkomen dat vervuild bluswater in de riolering of in het oppervlaktewater terecht kwam, liet het waterschap de rioleringen afsluiten. Het bluswater werd later opgepompt en afgevoerd als chemisch afval. Desondanks waren er meldingen van massale vissterfte. Deze vissterfte was mogelijk veroorzaakt door bluswater, dat toch in grote hoeveelheden in het oppervlaktewater terecht was gekomen. Het bovenstaande voorbeeld toont eveneens de noodzaak aan dat de brandweer goed voorbereid moet zijn op de mogelijke milieugevolgen die bij de inzet kunnen optreden. Wanneer de effecten van de inzet van de brandweer bij incidenten bekend zijn, zal dit over het algemeen bijdragen aan de voorkoming of beperking van de gevolgen van het brandweeroptreden voor het milieu.


VERSIE 22-4-11

19 / 57

Tijdens repressief brandweeroptreden moet in een zeer kort tijdsbestek beslissingen genomen worden omtrent de wijze waarop het incident wordt bestreden. Gezien de grote tijdsdruk waaronder deze beslissing genomen moet worden, is het denkbaar dat het milieuaspect hierbij niet in alle gevallen expliciet wordt meegenomen. Hierdoor kan milieubelasting ontstaan. Duidelijk is wel dat in de besluitvorming wel prioritering aangegeven dient te worden zodat aandacht voor milieuaspecten niet een hogere prioriteit krijgen dan bijvoorbeeld redding. Ook in Spijkenisse heeft zich een soortgelijk voorval voorgedaan. In het voorjaar van 1996 ging aan de Elementenweg bij de Fa. Baris een loods met daarin opgeslagen sterke drank in vlammen op. De brand kon alleen geblust worden met grote hoeveelheden water wat alleen maar door het riool afgevoerd kon worden. Helaas was hiervoor onvoldoende capaciteit beschikbaar zodat het riool overstortte in de nabij gelegen vijver. De volgende dag trad hierdoor vissterfte op.

In de winter van 2005/2006 zijn er onder meer strooimiddelen en zogenoemde deicingsmiddelen in sloten op en rond het Schipholterrein terechtgekomen. Dit zijn middelen die Schiphol gebruikt om de vliegtuigen, platforms en start- en landingsbanen ijsvrij te houden. De chemische stoffen hebben geleid tot vissterfte en uit sommige sloten is al het leven verdwenen. Het hoogheemraadschap heeft de luchthaven onder meer geadviseerd sloten af te dammen en het verontreinigde water naar opvangbassins te brengen. Schiphol is sinds afgelopen weekeinde met man en macht bezig om de verontreiniging op te lossen. De vervuilde locaties zijn geïsoleerd, het vervuilde water wordt naar bassins getransporteerd en er wordt zuurstof in de sloten gepompt, liet een woordvoerster maandag in een reactie weten. Volgens de luchthaven is de verontreiniging het gevolg van uitzonderlijke weersomstandigheden, waardoor Schiphol veel antivriesmiddelen moest gebruiken. Bovendien heeft het niet veel geregend, waardoor het water in de sloten niet doorstroomde en er hoge concentraties van de verontreinigde stoffen konden ontstaan.


VERSIE 22-4-11

20 / 57

3.4

Voorbeelden gevaarlijke lozing bedreiging rioolwaterzuiveringsinstallatie

Op 8 september 2005 brak 's middags bij het bedrijf Adco aan de Oostplaatseweg in Middelharnis brand uit in een grote loods waarin volgens de politie vooral hout en papier lagen opgeslagen. Enkele omwonenden en medewerkers van bedrijven in de omgeving werden uit voorzorg geëvacueerd. De brand ontstond in een loods van 10.000 vierkante meter, ongeveer zo groot als twee voetbalvelden. Er was veel bluswater nodig, onder meer om te voorkomen dat de brand opnieuw zou overslaan. De brand zorgde voor een enorme rookontwikkeling. De brandweer bestreed het vuur met twaalf wagens, een ladderwagen en een hoogwerker en kon om 18.30 uur het sein brand meester gegeven. Al vroeg is besloten de loods uit te laten branden. Gezien de locatie (belendingen) kon de brandweer niets anders doen. Zij hadden de handen vol aan het voorkomen van uitbreiding. Tijdens het nablussen is gebleken dat er grote hoeveelheden vlees en etenswaren in de loodsen aanwezig waren. Deze waren vaak verpakt in blikken die kapot gegaan waren. Doordat lang niet alles verbrand was stroomden deze etenswaren met het bluswater mee naar de riolen. Het gevolg hiervan was dat de Rioolwaterzuivering ermee stopte. Dit heeft geruime tijd geduurd en voor grote problemen gezorgd. In dit soort gevallen kan het beter zijn bluswater direct op oppervlaktewater(rivier) te lozen.


VERSIE 22-4-11

21 / 57

3.5

Voorbeeld uitval Rioolwaterzuiveringinstallatie

Op 20 april 2005 is er een influentleiding gesprongen op het terrein van de rioolwaterzuivering te Spijkenisse. Door zo’n lekkage kan er overstort plaatsvinden van ongezuiverd rioolwater in het stedelijk oppervlakte water. Het waterschap besloot al snel het calamiteitenplan in werking te stellen. Het risico bestond dat ongezuiverd rioolwater het oppervlaktewater zou gaan vervuilen waardoor vissterfte zou optreden.

Uit bovenstaande voorbeelden blijkt dat er een reële kans is op calamiteiten in en om het riool. Sommige calamiteiten hebben zich (nog) niet in de gemeente afgespeeld. De omstandigheden waarbij deze calamiteiten zich voordeden zijn niet allemaal op voorhand uit te sluiten. Wel proberen de betrokken diensten te leren van incidenten die zich elders voordoen en wordt bij het verlenen van vergunningen en handhavingcontroles hieraan aandacht besteed.


VERSIE 22-4-11

22 / 57

4.

Theoretisch kader

Wanneer veel actoren met eigen belangen betrokken zijn bij besluitvormingsprocessen is al sprake van een netwerk. In dit netwerk streeft iedereen ernaar zijn eigen belang te realiseren. Om de wijze van samenwerken en de gevolgen ervan te verklaren is het noodzakelijk inzicht te hebben in de strategieën die de actoren gebruiken. De theorie over netwerken wordt behandeld in het boek “Management in netwerken” van de heren J.A. de Bruijn en E.F. ten Heuvelhof uit 2004. Voor wat betreft het onderdeel “Proces of project” is gebruik gemaakt van de theorie uit het boekje “Procesmanagement” van de heren J.A. de Bruijn, E.F. ten Heuvelhof en R. in ’t Veld uit 2004. De theorie van de “nafase” wordt beschreven in de “leidraad nafase” welke is uitgegeven door de Provincie Zeeland in september 2005 en geschreven door de heren M.J. van Duin en M. Zannoni. 4.1.1

NETWERKEN

Volgens “Van Dale” is een netwerk: een stelsel van zaken of personen die nauw met elkaar in contact staan. In het netwerk waarin zich de (overheid)diensten bewegen zullen alle deelnemers hun eigen belang willen realiseren. De belangen van de verschillende diensten zijn niet altijd gelijk en soms zelfs geheel tegengesteld. Zolang alle partijen meerwaarde zien in overleg of als er een wederzijdse afhankelijkheid bestaat zullen zij blijven deelnemen. Om die motivatie en strategieën te verklaren is kennis nodig van strategieën, gedrag en instrumenten die bij de overleggen gebruikt worden. 4.1.1.1 Relatie met de actoren Zowel overheidsorganisaties als bedrijven kunnen de kenmerken van een netwerk hebben. Een nationale overheid bestaat uit overheden, die onderling conflicterende belangen kunnen hebben. Zelfs binnen de lagere overheden kunnen er afdelingen zijn die ieder legitieme belangen hebben maar die onderling conflicteren.7

7

Bruijn, J.A. de, Heuvelhof, E.F. ten, (2004) Management in netwerken blz 15


VERSIE 22-4-11

23 / 57

Wil een bedrijf of overheid succesvol zijn, dan moet het niet alleen de belangen van de aandeelhouders dienen (shareholdermanagement) maar ook van de belangrijkste externe actoren waarvan het bedrijf afhankelijk is ( de stakeholders).8 De overheid is niet een al-bestuurder die hiërarchisch bovengeschikt is aan de andere partijen in een samenleving. Ze staat niet boven een samenleving maar is onderdeel van een samenleving en voor de effectiviteit en legitimiteit van haar functioneren sterk afhankelijk van de steun van andere maatschappelijke actoren. Soms stuurt ze bepaalde partijen maar even zo vaak wordt ze gestuurd door andere overheden, supranationale overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties enz. Een dergelijke positie van een overheid maakt het einde aan het beeld uit de jaren ‘60 dat een overheid haar doelstellingen zonder meer kan implementeren, indien de politieke wil maar aanwezig is. Zolang de andere partijen niet hetzelfde willen, is de kans op succesvol overheidsbeleid vaak klein.9 Er is een aantal redenen waarom er nu pas belangstelling van de diensten is om in een netwerk van organisaties te kijken of de problemen opgelost kunnen worden. De eerste reden hiervoor is dat de verschillende organisaties de afgelopen periode steeds verder geprofessionaliseerd zijn. Hierdoor zijn ze ook afhankelijker van elkaar geworden. Ook is het steeds meer gewoon geworden dat men elkaar aanspreekt op het falen van elkaars organisatie. Een andere reden is de globalisering. De beperkingen die door afstanden aanwezig waren om samen te werken zijn door de huidige technologische ontwikkelingen niet meer aan de orde. Verder is de publieke en private sector steeds meer in elkaar vervlochten. Bij de overheid zijn verschillende diensten geprivatiseerd. Vooral de nuts sector is hier een voorbeeld van. Als laatste reden wordt genoemd de informatietechnologie. Bijna alles wat er gebeurt is “zichtbaar” voor anderen. Hierdoor kunnen overheden en bedrijven sommige activiteiten niet meer verborgen houden.10

8

Bruijn, J.A. de, Heuvelhof, E.F. ten, (2004) Management in netwerken blz 16 Bruijn, J.A. de, Heuvelhof, E.F. ten, (2004) Management in netwerken blz 17 10 Bruijn, J.A. de, Heuvelhof, E.F. ten, (2004) Management in netwerken blz 18-25 9


VERSIE 22-4-11

24 / 57

4.1.1.2 Proces of project benadering Om te komen tot resultaten in het netwerk kan gekozen worden voor een proces- of een projectbenadering van het probleem. De verschillen hiertussen zijn hieronder in tabelvorm weergegeven: Projectbenadering

Procesbenadering

Inhoud/ factoren Actoren gedragen zich rationeel en loyaal Informatie Goed-fout

Proces/ actoren Actoren gedragen zich strategisch Relaties Winst-verlies 11

Bij het benaderen van een probleem doen zich de volgende verschillen voor: Projectbenadering

Procesbenadering

Er is een probleem Probleem afbakenen

Wat is een goede probleemdefinitie? Probleem stuurt oplossing

Er is en probleemperceptie Probleem breed formuleren. Problematiek: Continue proces van koppelen en ontkoppelen Wie zijn de probleemeigenaren, wat is hun ‘commitmentpower’? Oplossing stuurt probleem ‘linkages’, koppelingen

In het benaderen van de doelstelling doen zich de volgende verschillen voor: Projectbenadering

Procesbenadering

Doelstelling geeft richting en koers Doelstelling wordt vooraf geformuleerd, zo helder mogelijk Doelstelling is gerelateerd aan probleem, is idealiter gefixeerd

Doelstelling stolt en blokkeert leerprocessen Doelstelling kan ook achteraf geconstrueerd, formuleren doelstelling is ‘ongoing process’ Doelstelling gerelateerd aan stakeholders; ‘goalstretcheing’. Ook : achterliggend belang

In het benaderen van het structureren doen zich de volgende verschillen voor: Projectbenadering

Procesbenadering

Decompositie, ontrafel het probleem in geïsoleerde delen Issue voor issue/ one issue Moet oplossing afzonderlijke problemen mogelijk maken. Goede besluiten ‘Trechteren’

11

Complexiteitsverhoging, want dat levert decision making space op Multi-issue Moet package deals mogelijk maken. Winwin besluiten Niets is besloten totdat alles is besloten

H.de Bruijn Procesmanagement: Essentialia


VERSIE 22-4-11

25 / 57

In het benaderen van informatie doen zich de volgende verschillen voor: Projectbenadering

Procesbenadering

Objectief, geobjectiveerd, probleemgerelateerd Informatiebron; analyse Goede informatie leidt tot goed besluit, de rest is ‘ritueel’ Need to know, geen tolerantie voor informatie-overload

Vrijwel altijd betwistbaar, actor- gerelateerd Informatiebron; relatienetwerk Goed proces leidt tot goed besluit. Veel tolerantie voor ‘ritueel’ Nice to know, informatie-overload bestaat niet.

In het benaderen van het vaststellen van besluiten doen zich de volgende verschillen voor: Projectbenadering

Procesbenadering

Cruciale fase in het project Besluit modificeert Alles expliciteren + dichttimmeren Wanneer? Als de voorgaande fasen zijn afgerond ‘In the lead’

‘Aftikken’ Besluit codificeert Ruimte overhouden bij veel verzet Wanneer? Als ‘policy window’ open staat. Soms versnellen, soms vertragen ‘In het wiel’, gebruik de ‘slipstream’ van de besluitvorming

In het benaderen van het uitvoeren doen zich de volgende verschillen voor: Projectbenadering

Procesbenadering

Resultante van het probleem, doel, beleid Deadlines zijn prikkel voor prestatie

Refereer voortdurend aan doelstelling

Zelfstandige activiteit. Nieuwe ronde, nieuwe kansen Deadlines zijn prikkels voor strategisch gedrag, verzwakken onderhandelingpositie. Koop tijd. Wees alert op nieuwe kansen. Beleidsserendipiteit

In het benaderen van het evalueren doen zich de volgende verschillen voor: Projectbenadering Criteria: Is vooraf geformuleerde doelstelling gerealiseerd? Is doelrealisatie efficiënt geweest? Evalueren is analytische activiteit

Procesbenadering Criteria: Is er tevredenheid over de ‘winst’ bij de partijen? Is er vertrouwen tussen partijen? Zijn er leerprocessen geweest? Is de prijs voor de exit optie hoog genoeg? Evalueren is politieke activiteit (‘spinning’)

12

12

Bruijn, J.A. Procesmanagement: Essentialia


VERSIE 22-4-11

26 / 57

Om effectief in een netwerk te opereren kan een aantal strategieën gebruikt worden. Te denken valt aan het versterken van de strategische positie door middel van redundante relaties. (We spreken van redundante relaties wanneer een actor ook relaties heeft met actoren die hij op dat moment niet nodig heeft maar die misschien later van pas komen.) Ook is ‘timing’ van groot belang. ‘Het ijzer smeden als het heet is’. Belangrijk is “het proces te laten werken’. De inhoud is dan het procesresultaat. 4.1.2

NAFASE

Indien, ondanks alle inspanningen, zich toch een calamiteit voordoet zal het incident effectief bestreden moeten worden. Belangrijk is in een vroeg stadium er over na te denken welke gevolgen het incident heeft op het langere termijn. Het is immers niet zo dat zodra de operationele diensten vertrekken ook alles weer werkt als voorheen. Rampen uit het verleden hebben echter geleerd dat de fase na de bestrijding van de crisissituatie minstens zo belangrijk is om goed te organiseren. Voor deze nafase is in 2005 een leidraad ontwikkeld. Iedere verstoring in de samenleving kent een eigen nafase. Hoe deze eruitziet volgt uit de specifieke kenmerken van voor de verstoring, van de verstoring zelf en de eigen dynamiek die daarop volgt. In de literatuur wordt een ramp of crisis als een proces beschouwd. Deze wordt bekeken vanuit de veiligheidsketen:

Binnen de veiligheidsketen worden vijf fasen onderscheiden waarin activiteiten moeten worden ondernomen. De eerste drie fasen hebben betrekking op de situatie voor de ramp, dit zijn de fasen van pro-actie, preventie en preparatie. De vierde fase is de acute fase waarin de respons moet worden vormgegeven. Als laatste komt in de veiligheidsketen het begrip ‘nazorg “ aan de orde. In deze keten wordt met “nazorg” vooral het psychologische en sociale aspect bedoeld. Het spreekt voor zich dat na een bepaalde verstoring veel meer zaken geregeld moeten worden. Vandaar de term nafase. Ondanks het feit dat de operationele en bestuurlijke aandacht voor de nafase is toegenomen, blijkt de praktische invulling van die aandacht lastig. Het is in de praktijk moeilijk om de vertaalslag te maken van gevoelde noodzaak van aandacht voor de nafase naar concrete activiteiten en prioriteiten.


VERSIE 22-4-11

27 / 57

In de fase na de ramp kan het nodige misgaan. Het kan zelfs zo zijn dat de ramp na de ramp in bepaalde opzichten ernstiger en lastiger is dan de ramp zelf. De zogenoemde honeymoon phase na een ramp – waarin sprake is van grote saamhorigheid – blijkt vaak van uiterst korte duur; bijzonder snel bloeien conflicten weer op of verdwijnt de gebeurtenis weer even snel van de agenda.13 De aandacht voor de nafase is de laatste jaren fors toegenomen. Hiervoor zijn de volgende redenen. De aandacht in de media en publieke opinie voor rampen is beduidend groter geworden dan vroeger. De bevolking is mondiger geworden en accepteert minder gemakkelijk verklaringen als ‘pech gehad’ of ‘act of God’. Ook lopen overheden steeds meer kans juridisch achtervolgd te worden na een ramp. Vroeger diende een crisis of ramp zo snel mogelijk vergeten te worden en werd verdriet in eigen omgeving verwerkt. Nu dient de overheid hierin een veel prominentere rol in te spelen. De overheid en operationele diensten dienen van eerdere rampen te leren. Men kan door het huidige informatiseringniveau gemakkelijk zien wat er op bepaalde momenten fout is gegaan. De samenleving accepteert niet dat dezelfde fouten opnieuw gemaakt worden. Dit leidt dan weer tot nieuwe regels en allerlei verbeterplannen. De overheden dienen zich te realiseren dat een goede voorbereiding op de nafase lonend kan zijn. Vele tientallen functionarissen zullen hun tijd en energie moeten steken in de veelheid van zaken dat speelt na een ramp. Hiervoor is de eerder genoemde leidraad ontwikkeld. Waarin de kern wordt gevormd door zestien thema’s14. Ieder thema staat voor een onderwerp dat kan spelen in de nafase. In de beschrijving is een expliciete koppeling gemaakt met de acute fase er wordt – op hoofdlijnen - een overzicht gegeven van de mogelijk betrokken partners per thema. Wanneer begint en eindigt de nafase? De term nafase suggereert dat een objectief moment kan worden benoemd waarop de acute 13

Leidraad nafase blz 5

14

Tabel 1 blz. 29


VERSIE 22-4-11

28 / 57

fase - de fase waarin de ramp zich voltrekt – eindigt en de fase ‘na’ de ramp begint. Vervolgens dringt de vraag zich op wanneer de nafase eindigt en er weer sprake is van een ‘normale’ situatie. Het benoemen van een objectief begin- en eindpunt van de nafase is eigenlijk onmogelijk. Sterker nog, dit is in feite niet relevant. Niet de definitie maar de praktische betekenis van de nafase moet voorop staan. Het gaat hierbij om de volgende vragen. • Welke onderwerpen kunnen in de nafase spelen? • Welke partners hebben een rol in de besluitvorming en de uitvoering van de benodigde maatregelen? • Voor welke uitdagingen kunnen de betrokken partners worden geplaatst? • Welke lessen kunnen worden geleerd van de nafase van eerdere rampen? In de “leidraad nafase” is een aantal belangrijke aandachtspunten opgenomen. Onderschat de nafase niet. De grootste impact ligt uiteraard bij de slachtoffers en hun omgeving. Echter ook voor gemeenten en andere bestuursniveaus is de nafase intensief. Het zwaartepunt in tijd, energie en middelen verschuift van de hulpverleningsdiensten in de acute fase naar de overheidsdiensten (gemeente, Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) provincie, etc.) in de nafase. Er is een veelheid van activiteiten. Deze activiteiten en het grote aantal betrokken diensten maken duidelijke afspraken over de noodzakelijke coördinatie. Breng zo snel mogelijk de verantwoordelijkheden in beeld. Werk met een duidelijke projectstructuur. In deze projectstructuur moeten de meest dominante thema’s van de specifieke ramp herkenbaar terug komen (mede gelet op de verantwoordelijkheden die hierbij horen). Denk na over de rol van de bestuurders en diensten die niet direct verantwoordelijk zijn in de acute fase maar wel een eigen verantwoordelijkheid hebben in de nafase (zorg en welzijn, milieu, etc.). Maak gebruik van scenario’s. Denk vooruit: eerst in dagen, later in maanden en uiteindelijk zelfs in jaren. Werk als gemeenten en andere bestuursniveaus samen om schaarse capaciteit en expertise te bundelen, zodat deze voor langere tijd kunnen worden ingezet.


VERSIE 22-4-11

29 / 57

Beoefen de nafase. Op deze wijze kan de planvorming worden aangescherpt en worden betrokken partners zich beter bewust van de impact van de nafase.

15

De nafase na een riool incident is een andere als de nafase na een overstroming of een grote brand. Zo snel mogelijk na de ramp dienen de eerste stappen gezet te worden voor een integrale aanpak. Zo snel mogelijk dient duidelijk te worden hoeveel slachtoffers er zijn gevallen en mogelijk nog te verwachten zijn. Ook moet er inzicht worden verschaft in de verwachte materiele schade. Van groot belang is ook of de ramp opzettelijk is veroorzaakt en of er speciale hulp nodig is voor getroffenen en hulpverleners. Ook de eventuele politieke lading zal met name door de media benadrukt worden. In de leidraad nafase zijn 16 thema’s opgenomen die het grootste deel van de nafase moeten dekken. In het geval van riool milieu-incidenten kunnen de volgende van belang zijn: Thema’s (vervolg) A. Coördinatie en organisatie B. Schade en financiële voorzieningen D. Milieu E. Belangenvereniging en zelforganisatie slachtoffers H. Informatievoorziening I. Externe voorlichting J Bevolkingsonderzoek en – monitoring M. (Evaluatie)onderzoek en leren N. Strafrechtelijk onderzoek O. Verantwoording afleggen Tabel 1

De nafase heeft een duidelijk relatie met de acute fase. Een aantal processen dat tijdens de acute fase is ingezet loopt door in de nafase. De leidraad heeft dan ook een duidelijke relatie gelegd tussen de processen uit de model rampenplannen en de thema’s uit de nafase. Na een ramp verschuift het zwaartepunt van de activiteiten van de operationele diensten naar de gemeente en andere betrokken bestuursniveaus; vele partners trekken zich terug. De beschikbare tijd en capaciteit nemen tegelijkertijd toe en af. Het enorme hectische en acute is er af maar tegelijkertijd moet de gebeurtenis weer concurreren met vele andere zaken. Het gewone werk moet weer worden opgepakt en achterstallig werk moet worden weggewerkt. In de praktijk kan en zal dat meestal betekenen dat nog tijdens of onmiddellijk

15



VERSIE 22-4-11

30 / 57

na de acute fase van een ramp nagedacht moet worden over te nemen beslissingen over organisatorische aspecten in de nafase.

16

Bij incidenten met het riool en oppervlakte water is in de nafase vooral het thema D milieu van belang. Dit thema is hieronder opgenomen uit de leidraad. D1 Beschrijving Er kunnen zich rampen voordoen die primair effecten hebben op het milieu: ‘milieurampen’. Ook rampen die niet direct milieu gerelateerd zijn, kunnen wel direct of indirect schadelijke gevolgen hebben voor het milieu. De milieuschade kan het gevolg zijn van het vrijkomen van milieuschadelijke of gevaarlijke (afval)stoffen via bodem, water en/of lucht. De effecten voor het milieu zullen per ramp verschillen. Het beperken van de schade voor het milieu maakt een integraal onderdeel uit van de respons in de acute fase. De volgende factoren kunnen van invloed zijn op de nafase voor wat betreft de milieuaspecten.

16



VERSIE 22-4-11

31 / 57

Factoren die van invloed zijn op het milieuvraagstuk in de nafase De plaats van de ramp

De plaats van de ramp is voor een belangrijk deel bepalend voor de effecten in de nafase. Het maakt verschil of het gaat om bijvoorbeeld een bedrijfsterrein, een woonwijk of een dun bevolkt gebied. Dit is mede bepalend voor het aantal mensen dat last kan hebben van stankoverlast of van eventuele vrijgekomen gevaarlijke stoffen. Dit is ook bepalend voor het effect van de getroffen en nog te treffen maatregelen. Hoe dichter bevolkt het gebied hoe groter de impact van beperkende maatregelen.

Bij de ramp vrijgekomen stoffen

De bij de ramp (mogelijk) vrijgekomen stoffen kunnen zorgen voor een belasting of aantasting van het milieu. Op basis van de kenmerken van de ramp kan al in de acute fase worden vastgesteld welke stoffen mogelijk vrij kunnen zijn gekomen. Ook zullen in de acute fase reeds metingen zijn verricht en maatregelen zijn getroffen. De aard van de stoffen (hoe schadelijk, hoe lang zijn ze schadelijk, etc.) zal bepalend zijn voor de duur van de maatregelen. De verspreiding van stoffen kan verlopen via bodem, water en/of lucht. De mate van verspreiding van stoffen is bepalend voor de intensiteit van de te nemen maatregelen en de omvang van het gebied waar deze van kracht moeten worden. De meteorologische omstandigheden tijdens de ramp zijn van grote invloed op de mate van verspreiding. Regen, wind en zon zijn van invloed op het ‘gedrag’ van de vrijgekomen stof. Ook kunnen de meteorologische omstandigheden in de nafase nog van invloed zijn op de nog aanwezige schadelijke stoffen. Relevante kenmerken van de omgeving zijn - naast de genoemde dichtheid van bevolking – bijvoorbeeld de aanwezigheid van graasgebieden, landbouwgronden of drinkwatervoorzieningen. Ook de aanwezigheid van bijvoorbeeld een natuurgebied, een dierentuin of een zware industrie is van invloed op de nafase. Dit is bijvoorbeeld mede bepalend voor de uitvoerbaarheid van de treffen maatregelen maar ook op de kosten van het opruimen en de hoeveelheid en variëteit van betrokken partners. Eventuele gezondheidsklachten of het risico dat dergelijke klachten zich voor kunnen doen zijn van invloed op de te nemen maatregelen, de berichtgeving in de media en eventuele onrustgevoelens bij bewoners in de directe omgeving.

Mate van verspreiding van stoffen

Meteorologische omstandigheden

Kenmerken van de omgeving

Relatie met gezondheid bewoners en hulpverleners

Tabel 2 Leidraad nafase blz 27


VERSIE 22-4-11

32 / 57

Factoren die van invloed zijn op milieuvraagstuk in de nafase

De brandweer heeft een belangrijke taak als het gaat om het beperken van de effecten van vrijgekomen gevaarlijke stoffen. Gespecialiseerde instituten en nationale/federale partners kunnen belangrijke ondersteuning bieden. In Nederland geldt dit bijvoorbeeld voor de Milieu Ongevallen Dienst (MOD) van het Rijksinstituut voor Volkshygiëne en Milieu (RIVM). De MOD is een landelijk opererende dienst met een 24-uurs beschikbaarheid. De MOD biedt ondersteuning aan hulpverlening- en rampenbestrijdingsorganisaties bij het vaststellen van mogelijke gezondheidseffecten en milieuschade als gevolg van milieurampen en –incidenten (modellering, meten toxiciteit, etc.). De brandweer richt zich dus vooral op acute gevaren, terwijl de MOD zich meer richt op mogelijke gezondheidseffecten op lange termijn en schade voor milieu en ecosystemen. In België zijn er analoge gespecialiseerde instellingen die mogelijke nadelige effecten op het milieu wetenschappelijk onderzoeken (bijv. de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek). Een groot aantal nederlandse ervaringen laat zien dat bij veel calamiteiten schade ontstaat aan de (drink)watervoorziening. Veelal raken daarom waterschappen bij en na calamiteiten betrokken. D2 Betrokken partners P

Partners betrokken bij milieuvraagstukken • Gemeente, provincie (vergunningverlening, toezichthouders) • Brandweer (metingen, monstername) • Waterkwaliteitbeheerders • Gespecialiseerde instanties (adviesorganen, onderzoeksinstituten, ingenieurs) • Nationale/Federale overheid, regionale overheid (expertise, middelen, advies maar ook bevoegdheden) • Directies van betrokken bedrijven • Saneringsbedrijven • Transportbedrijven • (Milieu)onderzoeksbureaus (zoals bijvoorbeeld de Milieu Ongevallen Dienst)

D3 Activiteiten en aandachtspunten Het verrichten van metingen en het analyseren van deze gegevens is het werk van gespecialiseerde instanties. De vertaling naar adequate maatregelen vergt nauw overleg tussen betrokken overheden en technische experts. In de acute fase worden idealiter de eerste metingen verricht. Dit is onder meer van belang om de noodzaak van directe maatregelen te bepalen en de veiligheid van betrokken hulpverleners en de bevolking te waarborgen. De metingen fungeren ook als referentiemateriaal.


VERSIE 22-4-11

33 / 57

Voor veel gebieden zal gelden dat er geen of slechts beperkt referentiemateriaal is van voor de ramp. De eventuele vervuiling zal dan ook veelal aan de hand van algemene normen moeten worden vastgesteld. Milieuaspecten kunnen nauw gerelateerd zijn aan volksgezondheidsaspecten. Dit kan van invloed zijn op de mate van onrust bij de bevolking. Al dan niet terecht ontstaat daar vrees over lange termijn consequenties van de blootstelling aan milieugevaarlijke stoffen. Dit vergt zorgvuldige voorlichting en communicatie. Communiceer over de eventueel getroffen of te treffen maatregelen. Leg uit waarom bepaalde maatregelen zijn getroffen en wat de doelgroep van de maatregelen is. Leg ook uit waarom andere (bijvoorbeeld in de media gesuggereerde) maatregelen (nog) niet nodig zijn. Milieuproblemen ontstaan niet alleen door een ‘echte’ milieuramp (bijvoorbeeld ontsnapping gevaarlijke stoffen) maar ook bij vele andere soorten rampen(overstromingen, branden, etc.). Ook de bestrijding van rampen kan resulteren in milieuschade (vergelijk de Sandozbrand in Bazel waarbij grote hoeveelheden vervuild bluswater in de Rijn stroomden). In veel gevallen zal er schade zijn aan de watervoorziening (sloten, rivieren). Speciale aandacht vergt het omgaan met de vervuilde bodem, grond, etc. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om het afgraven, transporteren en opslaan van de vervuilde materie. Een dreiging van milieuschade geeft aanleiding voor vroegtijdige signalering en monitoring.17

17

Leidraad nafase blz 27, 28


VERSIE 22-4-11

34 / 57

5.

Eerdere incidenten in Spijkenisse nader bekeken

Zoals in hoofdstuk 3 al is aangegeven hebben zich in Spijkenisse al verschillende voorvallen met betrekking tot het riool voorgedaan. In de volgende hoofdstukken worden deze voorvallen nader onderzocht aan de hand van de theorie uit hoofdstuk 4.

5.1

Buitennormale bui zomer 1995

Tijdens de zomer van 1995 vond na overvloedige regenval in korte periode wateroverlast plaats in de Zeeheldenbuurt en de wijken Hoogerwerf en Schiekamp. De brandweer werd ’s nachts gewaarschuwd om de overlast in te schatten en helpende hand te bieden. Na een kort onderzoek in de nachtelijke uren bleek dat er door de brandweer weinig gedaan kon worden. De oorzaak hiervan was dat er totaal geen beeld te verkrijgen was waar het water vandaan kwam en waar het naar toe moest. Tekeningen van rioolsystemen waren in de nachtelijke uren niet beschikbaar. Pompen in diverse woningen leverde geen resultaat op daar het water van alle kanten bleef toestromen. In de loop van de volgende dag kon pas effectief worden opgetreden toen de deskundige van de gemeentelijke riooldienst met tekeningen goede voorstellen konden doen. Helaas waren deze mensen ’s nachts niet bereikbaar en heeft de overlast voor de bewoners onnodig lang geduurd. 5.1.1

NETWERK

In het proces rond de buitennormale buien waren de volgende actoren betrokken: Politie Brandweer Spijkenisse Gemeente Spijkenisse riooldienst Brielse Dijkkring (nu Waterschap Hollandse Delta) Rijkswaterstaat Bewoners Gedurende de acute fase (plm. 24-uur) is er geen contact geweest tussen de betrokken diensten. Met name heeft de inzet van de brandweer zich gericht op het daadwerkelijk bestrijden van de gevolgen van de wateroverlast. Doordat er geen enkele afstemming heeft plaatsgevonden is er gedurende 24-uur niets bereikt. De politie hield zich vooral bezig met het op verzoek van de brandweer afzetten van straten en het omleiden van verkeer. De gemeentelijke riooldienst werd pas de volgende morgen bij het incident betrokken. Deze


VERSIE 22-4-11

35 / 57

hebben alleen contact gehad met de Brielse Dijkring (nu Hollandse Delta) zodat de andere diensten niet wisten wat er gaande was. Pas na 24-uur werd aan de brandweer gevraagd pompcapaciteit te leveren. Deze moest worden ingezet op een watergang aan de Hekelingseweg (zie bijlage V) waar inmiddels een tijdelijke dam was aangelegd. Deze inzet had al na korte tijd resultaat. Het waterpeil in de huizen ging zakken.

5.1.2

NAFASE

Nadat het water gezakt was, is er niets meer structureel opgepakt. De betrokken actoren gingen aan de gang om te bezien hoe wateroverlast in de toekomst voorkomen kon worden. Hierover is geheel niet gecommuniceerd met de betrokken bewoners en de operationele diensten. Vooral bewoners waren hevig teleurgesteld in 1996 toen het noodlot weer toesloeg en zij weer onder water liepen. De gemeente en het Waterschap hadden reeds verschillende zaken in gang gezet. Hierbij moet men denken aan het verdiepen van watergangen, preventief spuien indien er zware buien worden verwacht, het maken van voorbereide plaatsen waar extra pompcapaciteit ingezet kan worden en het maken van vaste extra pompstations. Deze maatregelen waren om uiteenlopende redenen nog steeds niet allemaal uitgevoerd. Er was dan ook geen begrip van de bewoners voor de wijze waarop zij behandeld werden. Ook op het gebied van schadeafhandeling is geen enkele afstemming geweest. Iedereen heeft zijn eigen “boontjes” gedopt.

5.2

Grootschalig vrijkomen van rioolwater bij grote brand

In het voorjaar van 1996 ging aan de Elementenweg bij de Fa. Baris een loods in vlammen op. Deze loods was voornamelijk gevuld met flessen sterke drank. Doordat de loods onderdeel uitmaakte van een complex van aaneengeschakelde loodsen was blussen noodzakelijk. Door deze actie is bluswater vermengd met alcohol in het riool gekomen wat weer overgestort werd naar het oppervlaktewater. De dag daarna trad in de sloten en plassen in de buurt van de Elementenweg massale vissterfte op. De brandweer is geruime tijd bezig geweest samen met de visverenigingen vissen over te zetten naar andere delen van Spijkenisse. Door gebrek aan kennis en inzicht in de situatie is de gemeente hiervan niet op de hoogte gebracht. De riooldienst had hierin een grote rol kunnen spelen. Ondanks het feit dat voor deze brand Coördinatiealarm GRIP 1 was gemaakt is er van goed overleg over vervuiling van het riool en oppervlakte water geen sprake. Er wordt bij de brandweer veelal van uitgegaan dat vervuiling van het oppervlakte water nu eenmaal bij brand


VERSIE 22-4-11

36 / 57

voorkomt en dat zij daar weinig aan kunnen doen. Er is bij grote branden nu eenmaal veel water nodig! 5.2.1

NETWERK

In het proces rond de grote brand waren de volgende actoren betrokken: Politie Brandweer Spijkenisse en Regio (HOVD) Eigenaar van de opstal Gebruiker van het object Hengelsportvereniging “Ons genoegen” Ziekenhuis Ruwaard van Putten Gedurende de acute fase is er sprake geweest van Coördinatiealarm GRIP 1. Hierbij wordt een commandopost ingericht van waaruit de Hoofdofficier van Dienst van de brandweer de inzet leidt en contact houdt met de betrokken diensten. Omdat hier sprake was een gewone grote brand op een bedrijventerrein is er vooral contact geweest tussen brandweerfunctionarissen onderling over de tactiek van de brandbestrijding. De enige serieuze bedreiging vormde het Ruwaard van Putten Ziekenhuis daar zij “benedenwinds” ligt en daardoor de lucht inlaat moest sluiten om rook verspreiding in het ziekenhuis te voorkomen. Pas de volgende dag werd er door bewoners van omliggende huizen naar de brandweerkazerne gebeld met de mededeling dat er sprake was van vissterfte in een nabijgelegen vijver. Hierop is de brandweer in overleg met de hengelsport vereniging getreden en is besloten om gezamenlijk de nog levende vissen uit de vijver te scheppen en die elders weer uit te zetten. De gemeente is hiervan niet door welke dienst dan ook op de hoogte gesteld.

5.2.2

NAFASE

Na de grote brand gaan de operationele diensten aan de gang om hun spullen op orde te brengen voor een eventueel volgend incident. De eigenaar van de opstal gaat met de verzekeraar om tafel en datzelfde gold voor de eigenaar van de inhoud van de loods. Aandacht voor gevolgen voor het milieu is er niet geweest. Wel is er nog contact geweest met het ziekenhuis omdat de filters van de luchtbehandeling mogelijk vervuild waren met asbest.


VERSIE 22-4-11

37 / 57

5.3

Uitval Rioolwaterzuiveringsinstallatie aan de Papendijk

Op 20 april 2005 is er een influentleiding (rioolpersleiding) gesprongen op het terrein van de rioolwaterzuivering te Spijkenisse. Door deze lekkage kan er overstort plaatsvinden van ongezuiverd rioolwater in het stedelijk oppervlakte water. De melding wordt om 12:00 uur gedaan. Besloten wordt een aannemer te bellen om de leiding op te graven om zodoende het lek te kunnen lokaliseren. Om 13:09 uur wordt het calamiteitenplan in werking gesteld. Het risico bestond dat op termijn ongezuiverd rioolwater het oppervlakte water zou gaan vervuilen. Er zal verkleuring optreden en mogelijk zal er stankoverlast optreden. Door zuurstoftekort zou er op termijn vissterfte plaatsvinden. Gekozen is om een aannemer een omloopleiding te laten maken. Deze kan pas de volgende ochtend gereed zijn. Intussen werd met 8 tankwagens het rioolgemaal Maaswijk leeggepompt om de tijd tot de volgende morgen te overbruggen.

5.3.1

NETWERK

In het proces rond de gesprongen influent leiding waren de volgende actoren betrokken: Brandweer Spijkenisse (OVD) Waterschap Hollandse Delta Gemeente Spijkenisse Aannemer Van Hamburg verhuur (vacuümwagens) In de acute fase is er door de betrokken diensten geen gecoördineerd overleg ingesteld. Wel is besloten om een Waterschaps Actiecentrum in te richten. In dit actiecentrum wordt overleg gepleegd tussen medewerkers van de riooldienst, communicatie, een handhaver. In dit overleg wordt een aantal afspraken gemaakt. Vanuit de gemeentelijke riooldienst wordt verzocht om eventuele maatregelen vooral af te stemmen. Het actiecentrum vergadert op een locatie in Dordrecht. Hierdoor is het niet mogelijk de gemeentelijke diensten hierbij te betrekken. In het begin van de avond krijgt de Officier van Dienst brandweer het verzoek of de brandweer iets kan betekenen bij dit incident. Dit gebeurt telefonisch waarbij niet duidelijk wordt wat het probleem is. De brandweer gaf dan ook aan dat zij niets konden doen.


VERSIE 22-4-11

38 / 57

5.3.2

NAFASE

In dit geval was er niets opgestart voor de nafase. Duidelijk is dat indien er andere weersomstandigheden waren geweest (overvloedige regenval), er snel problemen waren ontstaan. Hierop had al in de acute fase voorbereidingen getroffen kunnen worden. Uitval van de rioolwaterzuivering leidt al snel tot het vollopen van het riool. Daarna is overstort in het oppervlakte water onvermijdelijk. Hierdoor ontstaat grote schade aan het oppervlaktewater.

6.

Analyse van de incidenten

In alle gevallen is gebleken dat er veel werk is verzet om het incident zo snel mogelijk op te lossen. Helaas ontbreekt de structuur om alles gecoördineerd te laten verlopen. Iedere dienst gaat afzonderlijk aan de slag en neemt eventueel ad-hoc contact op met de andere dienst(en). Een bijkomend probleem is dat niet iedere dienst 24-uur per dag 7 dagen in de week over een deskundige functionaris kan beschikken. Hierdoor kunnen zaken niet goed worden afgestemd.

6.1

Veiligheidscyclus

6.1.1

PRO-ACTIE

Om incidenten in Spijkenisse zoals die hebben plaatsgevonden te voorkomen is pro-actief niets gebeurd. Pro-actie is ook van de laatste jaren. Gesteld kan worden dat bij huidige nieuwbouwprojecten de gemeente en het waterschap wel pro-actief betrokken worden bij de planvorming. Hierdoor wordt voorkomen dat in de toekomst deze gebieden onder kunnen lopen bij hevige regenval. In het geval van een lekke influentleiding kan pro-actief niets worden geregeld. Dit geldt niet voor de gevolgen van grote hoeveelheden bluswater bij een grote brand. Door bij de planvorming te berekenen wat de maximale omvang van een incident zou kunnen worden op bijvoorbeeld een industrieterrein kan er op voorhand al besloten kunnen worden om bijvoorbeeld een bluswaterriool aan te leggen.

6.1.2

PREVENTIE

Preventief kan er in het geval van wateroverlast veel gebeuren. Uit onderzoek blijkt dat er al veel is gebeurd. Zo is er besloten dat de waterschappen bij verwachte overvloedige regenval preventief gaan spuien zodat het waterpeil in de watergangen relatief laag staat als het begint te regenen. Voor de riolen geldt dat er op verschillende plaatsen bergbezinkbassins zijn


VERSIE 22-4-11

39 / 57

gemaakt waar water indien dit gaat overstorten vanuit het riool naar het oppervlaktewater, niet de vervuiling meeneemt. De werking van een bergbezinkbassin staat beschreven in bijlage IV. Verder is in de wijken Hoogwerf en Schiekamp extra pompcapaciteit aangebracht die ervoor zorg draagt dat water beter verpompt wordt naar de rioolwaterzuivering.

6.1.3

PREPARATIE

Op het gebied van preparatie heeft het waterschap Hollandse Delta een calamiteitenplan ontwikkeld. Dit plan is alleen afgestemd met de gemeente en niet met de andere diensten. De Brandweer en Politie hebben zich niet voorbereid op riool milieu-incidenten. Zij gaan er vanuit dat zij met de standaard procedures van hun diensten de meeste incidenten aan kunnen. 6.1.4

REPRESSIE

Zodra er een incident plaatsvindt, gaat de gealarmeerde dienst aan het werk. Het is helemaal afhankelijk bij welke dienst de melding binnenkomt, wat de aard van het incident is en welke actie noodzakelijk is. Bij de eerder genoemde incidenten is onvoldoende nagedacht over de mogelijkheden die andere diensten hebben bij incidenten. Indien er geen direct gevaar blijkt te zijn voor de bevolking zullen de operationele diensten snel “afhaken” en het probleem proberen te parkeren bij de gemeente of het waterschap. Alleen de operationele diensten hebben de mogelijkheid om bij langdurige calamiteiten het personeel periodiek te vervangen. De beschikbaarheid van de niet-operationele diensten is met name buiten kantoortijden niet gegarandeerd. 6.1.5

NAZORG

Nazorg is te onderscheiden in: nazorg voor de betrokken organisaties en nazorg voor de gedupeerden (burgers). Voor wat betreft nazorg voor de organisaties is er bij de operationele diensten veel geregeld. Dit heeft vooral betrekking op opvang na een traumatische ervaring. Ook zijn deze diensten ingesteld op onverwachte gebeurtenissen en is improviseren een “basiscompetentie” van het personeel. Bij de niet operationele diensten is dit niet het geval. Zij zijn niet ingesteld op onverwachte gebeurtenissen en kunnen vaak alleen vanaf hun vaste werkplek adviseren welke maatregelen genomen moeten worden. Hiervoor is geen nazorg geregeld. Nazorg voor burgers is in het geheel niet geregeld. Zij dienen zelf activiteiten te ontplooien om de schade op te ruimen en de zaken met de verzekeringen af te handelen. Soms wordt er bij grote calamiteiten ad-hoc iets geregeld. Ook is het huidige gemeentelijke rampenplan niet voorzien van een paragraaf “nazorg”.


VERSIE 22-4-11

40 / 57

7.

Evaluatie

Om duurzaam de waterkwaliteit te verbeteren zijn er verschillende oplossingen mogelijk. Het is van het grootste belang dat alle betrokken diensten dit onderkennen en dit van invloed laten zijn bij hun acties. We kunnen niet meer zonder! Om hier richting aan te geven is door het 18 Nibra de “Leidraad Riolering” uitgegeven. In deze leidraad wordt aangegeven wat er vooraf

geregeld kan worden om riool milieu-incidenten te voorkomen. Het betreft hier een multidisciplinair plan van de operationele diensten. Het Incidenten Plan Riolering bevat nuttige informatie, die de opstellers van het multidisciplinaire projectteam moeten aandragen. De operationele informatie kan ook beschikbaar komen voor de Veiligheidsstaf van de gemeente (GVS), het Regionaal Operationeel Team (ReGOT), het Coördinatie Team Plaats Incident (COPI) en in de Actiecentra van de hulpverleningsdiensten voor het functioneren onder bijzondere omstandigheden. Voor het functioneren van niet-operationele diensten wordt verwezen naar het crisisbeheersingsplannen van de gemeente Spijkenisse, het Calamiteitenplan van Waterschap Hollandse Delta. Het is gewenst het Incidenten Plan Riolering in te voeren in het geautomatiseerde Informatiesysteem Multi Team19, waartoe de operationele hulpverleningsdiensten in de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond (VRR) toegang hebben. In dit plan moeten de gegevens opgenomen worden van reeds eerder gemaakte plannen, te weten: •

De Leidraad Riolering September 2001, onderdeel Incidentenplan Riolering;

•

Het Calamiteitenplan Waterschap Hollandse Delta, 11 januari 2005;

•

Het Crisisbeheersingsplan van de gemeente Spijkenisse, 21 Juni 2005.

Zodra het plan gereed is gekomen dient de werking ook werkelijk in de praktijk te worden getoetst en jaarlijks worden beoefend. Belangrijk is dat alle mogelijk betrokken functionarissen van alle diensten hier van op de hoogte worden gebracht en ermee gaan oefenen.

18 19

September 2001 Digitaal informatiesysteem ten behoeve van het Multidisciplinair Operationeel optreden


VERSIE 22-4-11

41 / 57

7.1

Beantwoording onderzoeksvragen

In hoofdstuk 1.4 zijn de volgende vragen en deelvragen geformuleerd. Naar aanleiding van het onderzoek kunnen die als volgt worden beantwoord: “Welke scenario’s zijn denkbaar?” De denkbare scenario’s zijn beschreven in hoofdstuk 3 “Incidenten”. Het betreft in ieder geval: buitennormale buien, een explosieve lozing (lozing van een explosieve stof in het riool), grootschalig vrijkomen rioolwater, gevaarlijke lozing met bedreiging van de rioolwaterzuiveringinstallatie (RWZI) of uitval rioolwaterzuiveringinstallatie. Een aantal van deze incidenten is in Spijkenisse al voorgekomen. Dagelijks lopen we het risico dat er een nieuw incident plaatsvindt. Indien incidenten onbeheersbaar blijken te zijn kan dit grote gevolgen hebben voor de gemeenschap en het milieu. “Wat is de huidige wijze van optreden?” De huidige wijze van optreden is beantwoord in hoofdstuk 5. Geconcludeerd kan worden dat er tot op dit moment vooral sprake is van mono-disciplinair optreden. Alleen het Waterschap Hollandse Delta heeft contacten met de gemeente. De operationele diensten worden in principe niet betrokken bij de bestrijding van incidenten. “Zijn er lessen te trekken uit gebeurtenissen in het verleden c.q. waren er zaken die opvallend waren?” Bij de incidenten zoal die beschreven zijn in hoofdstuk 5 blijkt dat de betrokken diensten niet op de hoogte zijn van elkaars mogelijkheden en dat men er niet over nadenkt wat zij voor elkaar kunnen betekenen. De oorzaak hiervan ligt in het feit dat er overlegt en samengewerkt moet worden met diensten die niet rond de klok beschikbaar zijn. Hierdoor gaat men er vanuit dat men alles zelf moet oplossen. Opvallend is dat in alle voorgekomen gevallen na het ontstaan van het probleem pas over de oplossing gedacht werd. Hierdoor is kostbare tijd verloren gegaan en zijn in sommige gevallen problemen ontstaan die indien hierop vooraf over na was gedacht niet hadden behoeven te gebeuren.


VERSIE 22-4-11

42 / 57

“Wat is er tot nu toe gebeurd aan voorbereiding?” De operationele diensten hebben tot op heden niets voorbereid op het gebied van riool-milieuincidenten. Zij gaan er van uit dat hun bestaande procedures voldoende mogelijkheden bieden voor een eventueel optreden. Helaas ontbreekt het besef bij deze diensten dat de andere betrokken partijen een grote rol kunnen spelen in de bestrijding van sommige incidenten. Het waterschap Hollandse Delta heeft een zgn. Calamiteitenplan opgesteld en deze afgestemd met de gemeente. Helaas is bij de gemeente niet voorzien in een `rond de klok` beschikbare functionaris. “Welke organisaties zijn hierbij betrokken?” Afhankelijk van het soort incident zijn er verschillende diensten bij betrokken. In de meeste gevallen worden de problemen door de gemeentelijke riooldienst samen met het Waterschap Hollandse Delta opgelost. De operationele diensten die betrokken kunnen zijn bij incidenten zijn: Politie, brandweer, Rijkswaterstaat en het Ziekenhuis Ruwaard van Putten. Als nietoperationele dienst kan de Hengelsportvereniging “Ons genoegen” betrokken zijn. Afhankelijk van het incident kunnen nog de eigenaar van de opstal, de gebruiker van het object, aannemers en bewoners betrokken zijn. “Aan welke eisen of richtlijnen moet voldaan worden?”

De wet die hiermee rechtstreeks verband houdt is de `Wet vervuiling oppervlaktewater`. Deze wet beoogt de vervuiling van oppervlaktewateren tegen te gaan en te voorkomen. De wet verbiedt zonder vergunning met behulp van een werk afvalstoffen, verontreinigende of schadelijke stoffen, in welke vorm ook, te brengen in oppervlaktewateren (artikel 1(1)). Een dergelijk verbod geldt ook voor het zonder vergunning van de Minister van V&W dergelijke stoffen met behulp van een werk vanaf of over het grondgebied van Nederland in het water van de volle zee te brengen (artikel 1(4)). De wet biedt de mogelijkheid tot het bij AMvB stellen van grenswaarden, waterkwaliteitsdoelstellingen, het opstellen van waterkwaliteitsplannen en subsidies.20 Bij het ontwerpen van het rioolstelsel moeten de gemeenten aan deze wet voldoen.

20

http://www.noordzeeloket.nl/beleid_en_regelgeving/wetten/wet_verontreiniging_oppervlaktewater.asp


VERSIE 22-4-11

43 / 57

Als Leidraad voor te nemen maatregelen kan de `Leidraad Riolering September 2001 van het Nibra genomen worden. Verder dient er afgestemd te worden met de procedure calamiteiten en klachtenmelding & behandeling van de directie Zuiveringsbeheer Waterschap Hollandse Delta, het calamiteitenplan Waterschap Hollandse Delta en het Crisisbeheersingsplan van de Gemeente Spijkenisse. Als hoofdvraag stond de volgende vraag centraal: “Hoe kunnen gemeenten zich voorbereiden op riool-milieuincidenten?” Het antwoord op deze vraag is: Laat alle betrokken diensten met elkaar overleggen welke maatregelen zij bij incidenten kunnen nemen en stel daar een plan voor op. Hiervoor kan de eerder genoemde Leidraad Riolering gebruikt worden. Van groot belang is alle diensten ervan te overtuigen dat samenwerken `noodzaak` is. Het niet tijdig afstemmen van bepaalde acties kan tot grote schade aan het rioolstelsel of vervuiling van het oppervlaktewater leiden. Dit overleg kan leiden tot het opstellen van een `Incidenten Plan Riolering`. In dit plan kunnen de verwachte scenario´s worden opgenomen en worden gekoppeld aan de bestaande regelingen (GRIP).


VERSIE 22-4-11

44 / 57

8.

Aanbevelingen

In deze scriptie heeft een verkenning naar riool-milieuincidenten centraal gestaan met als doel de mogelijkheden te bezien die de verschillende operationele diensten hebben om schade aan het milieu te beperken. Op dit moment zijn niet alle diensten rond de klok beschikbaar. Het verdient aanbeveling alle betrokken diensten er van te overtuigen dat beschikbaarheid grote voordelen kan bieden. Uitgezocht dient te worden of bepaalde noodzakelijke functionarissen verplicht kunnen worden deel te nemen aan een beschikbaarheidregeling. Dit geldt met name voor de Gemeentelijke Riooldienst en de Ambtenaar Openbare Orde en Veiligheid(AOOV). Voor het inzetten van een aannemer wordt geadviseerd een `waakvlamovereenkomst` te maken met een plaatselijk aannemer. Laat bij grote branden het waterschap automatisch informeren. Het waterschap kan beschikken over handhavers en een wachtdienstambtenaar waterbeheer. Deze is plaatselijk bekend en kan zorg dragen voor zowel aan- als afvoer van bluswater. Onderzocht moet worden of het mogelijk is bij grote incidenten direct op de rivieren te lozen. Hierdoor wordt overbelasting van de rioleren en de Rioolwaterzuiveringinstallatie voorkomen. Onderzocht dient te worden of de bestaande Gripstructuur zodanig gewijzigd kan worden dat de Gemeentelijke Veiligheidsstaf (GVS) zich vooral bezig gaat houden met de nafase en de besluiten neemt die door het ReGOT gevraagd worden en zich minder bezig gaat houden met het operationeel optreden. Als laatste wordt aanbevolen een Incidenten Plan Riolering Spijkenisse te maken en dat bestuurlijk vast te stellen. In dit plan kunnen de voorgaande aanbevelingen worden opgenomen zodat de afspraken en procedures voor iedereen beschikbaar zijn.


VERSIE 22-4-11

45 / 57

Literatuurlijst H.H schap Delftland

Calamiteitenplan, 2004

H.H schap Delftland

Calamiteitenbestrijdingsplan defluent, 2003

BZK

Leidraad risico-opleverende industriële activiteiten, 1988

BZK

Stappenplan integrale Veiligheid, Den Haag, 1994

CBS

Brandweerstatistiek 2000, Voorburg/ Heerlen, 2002

COT

Crisis, Oorzaken gevolgen kansen, Alphen a/d Rijn, 1998

Groeneweg,J

Controlling de controlable, Preventing business upsets, fifth edition, Den Haag, 2002

Nibra

Jaarboek onderzoek 99, Arnhem, 1999

Rood, C.P.M.

Heethoofden, over netwerken en samenwerken, 2005

H. de Bruijn, E. ten heuvelhof, R. in ’t Veld

Procesmanagement, 2004

J.A. de Bruijn E.F. ten Heuvelhof

Management in netwerken, 2004

J.A. de Bruijn

Procesmanagement: Essentialia, 2006

COT

Leidraad Nafase, 2005

Gem Spijkenisse

Waterstructuurplan (hoofdrapport), 2004

Gem Spijkenisse

Waterstructuurplan (achtergrondrapport), 2004

Gem Spijkenisse

Gemeentelijk rioleringsplan Spijkenisse 2003-2007 (hoofdrapport), 2003

Gem Spijkenisse

Gemeentelijk rioleringsplan Spijkenisse 2003-2007 (bijlage), 2003

Gem Spijkenisse


Archeologische waardenkaart van Spijkenisse, 2003

VERSIE 22-4-11

46 / 57

Bijlage I: Afkortingen, begrippen en gevaarlijke stof benamingen Afkortingen

AOOV

:

Ambtenaar Openbare Orde en Veiligheid

BZK

:

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

CoPI

:

Commando Plaats Incident

COT

:

Crisis Onderzoek Team

GBS

:

Centraal Bureau Statistiek

GRP

:

Gemeentelijk rioleringsplan

GRIP

:

Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijdings Procedure

GVS

:

Gemeentelijke Veiligheids Staf

HOVD

:

Hoofd Officier Van Dienst

MOD

:

Milieu Ongevallen Dienst

N.A.P.

:

Nieuw Amsterdams Peil

NIBRA

:

Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding

OVD

:

Officier van Dienst

IPR

:

Incidenten Plan Riolering

RegOT

:

Regionaal Operationeel Team

RIVM

:

Rijks Instituut voor Volkshygiene en Milieu

RWZI

:

Rioolwater Zuiveringsinstallatie

VRR

:

Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond

WA

:

Waterschaps Actiecentrum

WRZO

:

Wet Rampen en Zware Ongevallen


VERSIE 22-4-11

47 / 57

Begrippen

Incident

:

Gebeurtenis, zoals een brand, ongeval of lekkage van een product die kan leiden tot een noodtoestand

Incidenten Plan Riolering

:

Een plan waarin een samenstel van maatregelen is voorbereid voor het geval zich een ramp of een zwaar ongeval voordoet, die naar plaats, aard en gevolgen voorzienbaar is

Rampenbestrijding

:

Het geheel van overheidsmaatregelen ter bescherming van de bevolking en gericht op de beperking van de gevolgen van zware ongevallen of rampen

Rampenplan

:

Een organisatieplan, waarin in algemene zin is aangegeven hoe in geval van een ramp, een zwaar ongeval of dreigende ramp gehandeld dient te worden

Rampgebied

:

Het deel van het (Nederlandse) grondgebied, waarvoor bij buitengewone omstandigheden in de zin van de Wet rampen en zware ongevallen tot rampgebied is vastgesteld

Scenario

:

Modellering van een uitstroming van een gevaarlijke stof en de daarop volgende fysische ontwikkelingen


VERSIE 22-4-11

48 / 57

Bijlage II: Overzicht waterkwaliteit in Spijkenisse 1996


VERSIE 22-4-11

49 / 57

Bijlage III:

Werking bergbezinkbassin (BBB)

Soms regent het zo hard, dat de riolering het aanbod niet kan verwerken. Het afkoppelen van verhard oppervlak is één mogelijkheid om dit te verhelpen. De aanleg van een bergbezinkbassin is een andere mogelijkheid. Een bergbezinkbassin is een grote ondergrondse kelder waar de stroming uit het rioolwater kan worden gehaald zodat de vervuiling in de kelder zal bezinken. Het relatief schone rioolwater wordt dan overgestort in het oppervlakte water terwijl het bezinksel in de kelder blijft. Zodra het waterpeil weer is gezakt zal een in de kelder aanwezig pompsysteem de bezonken vervuiling in het riool pompen.


VERSIE 22-4-11

50 / 57


VERSIE 22-4-11

51 / 57

Bijlage IV:


Overzicht waterkwaliteit in Spijkenisse 2001

VERSIE 22-4-11

52 / 57

Bijlage V: Wijkkaart Spijkenisse


VERSIE 22-4-11

53 / 57

Bijlage VI:

Streekarchiefkaart Voorne Putten


VERSIE 22-4-11

54 / 57

Bijlage VII:

Afwatering en peilgebieden


VERSIE 22-4-11

55 / 57

Bijlage VIII:

Hoogteligging


VERSIE 22-4-11

56 / 57


VERSIE 22-4-11

57 / 57

2006 Gemeente Spijkenisse

Recommend Documents