SPECIALE VERMELDINGEN ERFGOEDDAG 2013 | STOP DE TIJD Abdijsite Herkenrode vzw (Hasselt) Tentoonstelling: Tijd-stippen: een reis door de tijd Stap binnen in het poortgebouw en een teletijdmachine stopt op vijf tijd-stippen uit de geschiedenis van de Abdijsite Herkenrode. Kamer per kamer maak je kennis met de bewoners: van bij het ziekbed van mystica Elisabeth van Spalbeek tot kaartenboekmaker Peter Meysman in zijn cartularium. Abdis Jutta I vertelt over haar bijzondere relatie met gravin Ada van Holland, Kapelaan Munters leest voor uit zijn dagboek en Télémaque Claes laat je genieten van zijn muziekstuk ‘Quatre mélodies’. De taferelen brengen belangrijke personen en gebeurtenissen uit het rijke verleden van de abdij tot leven. Anthony (Antwerpen) Tentoonstelling: het erfgoed van Anthony, Antwerps juweliershuis sinds 1822 Bijna twee eeuwen geschiedenis kunnen we tonen in dit juweliersbedrijf. Het art-nouveaumeubilair dat Philippe Wolfers ontwierp, wordt nog dagelijks gebruikt als kader voor de aan- en verkoop van antieke juwelen. We presenteren het bewaard gebleven goudsmidgereedschap, bestekmallen met familiewapens en modellen van sieraden. Een selectie van authentieke schetsen, ontwerptekeningen en oude foto's uit ons archief van de huizen Anthony, Emile Anthony & Wolfers Frères en Massaux illustreert de juwelenmode van de 19e eeuw tot de jaren 1970. Archief OCMW Gent Workshop: Ding dong. Wie woont hier? 100 jaar geleden ontwierpen enkele Gentse architecten prachtige gebouwen in de buurt van het Archief OCMW Gent. We gaan in gedachten aanbellen bij de vroegere bewoners en brengen ze in beeld. Hoe zagen ze eruit? Wat aten ze? Hoeveel kinderen woonden er? Welk behang hing er aan de muur? En sliep de poes toen ook al op de vensterbank? Originele foto’s uit die tijd geven je een beeld van toen, maar hoe denk jij dat deze mensen leefden? Maak je eigen collage, gedichtje of tekening en breng deze mensen en hun unieke verhaal opnieuw tot leven. Bakkerijmuseum (Veurne) i.s.m. Stad Veurne Tentoonstelling: De bakker en de kringloop van het leven Deze bijzondere tentoonstelling focust op hoe de bakker reeds jarenlang inspeelt op de belangrijkste overgangsriten uit het leven van de mens. Van doopsuiker, over ijslammetjes en huwelijkstaarten tot koffietafels ... bij elke belangrijke gebeurtenis zet de bakker zijn traditionele beste beentje voor. Op Erfgoeddag kan je in de verschillende museumkamers met al deze bijzondere baktradities kennismaken en herinneringen ophalen aan je eigen communie- of huwelijksfeest. Bruggemuseum i.s.m. Erfgoedcel Brugge Spektakel: Een nostalgische Meifoor Wist je dat de Brugse Meifoor meer dan 800 jaar bestaat? Het Volkskundemuseum neemt je mee terug in de tijd. Er zijn foto's van toen en nu, maar ook oude kermisspelen en echte pandspekken. Test je kracht op de kop-van-jut, train je armspieren in de Ballosmito, of krijg de slappe lach bij de 1
lachspiegels! Ben je uitgespeeld, dan kan je genieten van de knotsgekke capriolen van de baardvrouw en de zelfworstelaar. Vergeet niet voor je weggaat, raak te schieten in het fotoschietkraam en zo je bezoek aan onze nostalgische kermis te vereeuwigen. Cel Vrije Tijd Wervik i.s.m. Nationaal tabaksmuseum, Cel Vrije Tijd Wervik en Geluwse pijprokersgilde Demonstratie: Een puypke smoren om den tuyt te passeren: troyseren de pijprokersgilden de tijd Op vergeelde foto's poseren statige mannen in maatpak voor de lens, met elk een lange witte kleipijp in de hand: de pijprokersgilde. Met 3 gram tabak om ter langst roken gewapend met enkel 2 lucifers. Elke seconde telt. De demonstratie van een ‘smooringe’ laat zien wie de race tegen de tijd wint. De brochure en sfeervolle tentoonstelling schetsen de historiek van de gilde, en geven tegelijk de bedreiging van dit stukje erfgoed weer: tijden veranderen, in de stamkroeg een puypke smoren om den tyd te passeren mag niet meer. Charliermuseum (Brussel) Demonstratie: Het laboratorium van een schilderijenrestaurator Net zoals een chirurg moet ook een restaurator van schilderijen zich op elk moment bewust zijn van de keuzes die hij maakt. Een goede wetenschappelijke achtergrond is onontbeerlijk, net zoals nauwgezette vakkennis en een flinke dosis behendigheid. Maskers, handschoenen, een afzuigkap, uv-lampen, penselen en pigmenten behoren onlosmakelijk tot zijn universum. Op Erfgoeddag laten we je kennismaken met deze verborgen wereld en legt onze schilderijenrestaurator je haarfijn uit wat er allemaal bij zijn beroep komt kijken. Cultuur in Molenbeek i.s.m. Heemkundige Kring Molenbecca, Davidsfonds, gemeente Sint Jans Molenbeek en Jekino film Tentoonstelling: Cinema in Molenbeek Met 10 filmzalen was Molenbeek vroeger het mekka voor elke filmliefhebber. Vandaag brengen we dit rijke cinemaverleden terug tot leven in de vele zalen van het gemeentehuis: neem een kijkje in de cinemazalen van weleer en ontdek het verhaal achter historische sites, de eerste Belgische filmregisseur en plaatselijke filmdiva’s in een intrigerende fototentoonstelling. Onder live pianobegeleiding waan je je in de fantastische wereld van de stomme film. Jong en oud kunnen in ons mobiel filmmuseum zelf aan de slag, oude films herbeleven, in de huid kruipen van een echte filmster of cameraman. De Koerier van Navarra vzw (Leuven) Rondleiding: Peter Siemens, tijd gevat in glas Door de spanningen met Frankrijk haalden de Engelsen hun wijn in Jerez, dat na de Reconquista erg te lijden had onder piratenraids uit Noord-Afrika. Om de ontvolking tegen te gaan, trok men daarom inwijkelingen aan die steun kregen als ze bereid waren ginds te huwen en hun naam te verspaansen. Peter Siemens uit het Hageland werd als Pedro Ximenez een Hispanoflamenco: als Vlaming geboren, als Spanjaard gestorven. De tijd en de zon muteerden zijn druiven van droog naar edelzoet en naar gastronomisch erfgoed. De oorspronkelijke ranken slingeren nu nog langs de muren van het Leuvense begijnhof.
2
District Ekeren Tentoonstelling: Waar is de toeter? De toeter werd in 1978 dé trots van de spionkop van Germinal Ekeren: hij toeterde elk doelpunt de eeuwigheid in. Na de fusie met Beerschot werd hij verkocht en sindsdien is hij spoorloos. Via posters werd de Ekerenaar opgeroepen om hem te helpen terugvinden. Het resultaat hiervan kun je zien in de tentoonstelling. Het toont aan hoe kwetsbaar erfgoed is en leert ons dat we er voorzichtig mee moeten omspringen. Emile Van Dorenmuseum (Genk) Zoektocht: Kamerspelen Ontdek de boeiende verhalen achter het Emile Van Dorenmuseum met het educatieve spel Kamerspelen. Het museum vertelt het verhaal van het schildersdorp dat Genk ooit was, ergens tussen 1840 en 1940. In elke kamer van villa Le Coin Perdu staat een koffertje met een creatieve spelopdracht. Je duikt in de boeiende geschiedenis van het huis en zijn vroegere bewoner. De mooie schilderijen en meubelen in het museum brengen je terug naar een lang vervlogen tijd. Je ontdekt hoe Genk er lang geleden uitzag en waarom tal van landschapsschilders verliefd werden op de prachtige omgeving. Epitaaf vzw Multimedia-presentatie: Stilstaan bij Salu Epitaaf draait de klok terug: het atelier aan de ingang van het kerkhof van Laken wordt voor één dag opnieuw helemaal ingepalmd door de beeldhouwers Salu. Zij komen terug tot leven in een dynamisch gepresenteerde fotomontage die het reilen en zeilen in dit atelier in beeld brengt: van poserend model tot de plaatsing van het monument op het kerkhof. Een unieke en recent gedigitaliseerde fotocollectie werpt een blik achter de schermen van deze artistieke familie. Een strenge selectie van foto’s wordt tentoongesteld. Bij de aanwezige gidsen kan je doorlopend terecht voor een woordje uitleg. Erfgoedcel Kortrijk i.s.m. Musea, archieven, bewaarinstellingen en verenigingen Rondrit: Hete hangijzers Alle erfgoed bewaren, is helaas onmogelijk. Erfgoedzorgers moeten nu eenmaal keuzes maken. Wanneer is restauratie verantwoord? Mag je collecties dumpen? Is digitaliseren een waardig alternatief? Gooi je oude bandopnames weg nadat ze overgezet zijn op MP3? Wat doe je met die driehonderd strijkijzers? En wil je echt al die potscherven bewaren? Wij gaan de discussie niet uit de weg, en laten je mee nadenken. Op elke locatie krijg je een dilemma voorgeschoteld. In welk erfgoed wil jij investeren? En wat mag er afgestoten worden? Aan jou de keuze! Erfgoedcel Mechelen Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | Reuzenrestauratie Ben je in de wieg gelegd om erfgoedzorger te worden? Erfgoedcel Mechelen begeleidt je bij je eerste stappen. Kinderen krijgen tijdens een workshop inzicht in de speciale zorg die komt kijken bij de restauratie van de Mechelse reuzen. De restauratrice die de reuzenfiguren behandelt, geeft achter-de-schermen-info op kindermaat. Spelenderwijs leren ze herstellen en bewaren aan de 3
hand van enkele voorbeelden van beschadigde reuzenhoofden. Tot slot creëren ze hun eigen masker op basis van een reuzenmal. De oude Ommegangsgloriën vinden zo de weg naar het hart van de jonge Mechelaars van vandaag. Gasthuismuseum Geel Tentoonstelling: Het oude Geelse gasthuis: een wonderkamer Geel investeert straf in het behoud en beheer van het Geelse erfgoed. Tijd voor een overzicht! Het Gasthuismuseum wordt voor 1 dag omgetoverd in een wonderkamer. Waardevolle stukken worden bekeken in het licht van conservatie en restauratie. Zo is er een kamer met wonderlijke archiefstukken zoals een atlas, perkamenten charters … Elders vind je vaandels van de Centrumharmonie, het oudste in Geel bekende St.-Dimpnaschrijn en archeologische vondsten uit recente opgravingen. Twee andere musea zetten 1 object in de kijker. Een unieke kans, want alle stukken worden nadien weer veilig opgeborgen. Gemeentearchief Heist-op-den-Berg i.s.m. Heemkring Die Swane Heist-op-den-Berg Tentoonstelling: Oude gebruiken rond overlijden en begraven in Heist-op-den-Berg Wanneer vroeger iemand thuis overleed, werd de klok stilgezet. ‘Stop de Tijd’ in de letterlijke betekenis. Op deze expo proberen we een antwoord te geven op de vraag hoe de Heistse dorpsgemeenschap in vroegere tijden omging met de dood. We maken kennis met vele tradities die vandaag tot het verleden behoren. Rouwkledij en reportages van begrafenisstoeten komen aan bod. We doen hierbij o.a. een beroep op literaire bronnen en mondelinge getuigenissen. We serveren zelfs een koffietafel van weleer! Daarnaast kunnen genealogen een collectie ingescande rouwbrieven raadplegen. Gemeentebestuur Waasmunster i.s.m. Gemeenteschool Waasmunster, Academie Waasmunster, VVV/Toerisme Waasmunster, Heemkring 't Sireentje en Erfgoedcel Waasland Tentoonstelling: Speurtocht naar onze schoolgeschiedenis Het 5e en 6e leerjaar van de gemeentelijke basisschool van Waasmunster stellen documenten, oude (klas)foto’s en ander materiaal tentoon dat verband houdt met de geschiedenis van hun school. De leerlingen deden hiervoor beroep op verzamelaars van oude foto’s, oud-leerlingen en -leerkrachten, het archief van de school en het heemmuseum. Ook op de digitale Erfgoedbank kan je het documentatiemateriaal terugvinden. De oude school en haar geschiedenis komt voor even terug tot leven, de tijd wordt even stopgezet. Geschied- en heemkundige Kring Landen i.s.m. Toerisme Landen Wandelzoektocht: Spoortje Landen Alle hens aan dek voor ‘spoorneuzen'. Met behulp van een vragenlijst, gekruid met oude prentkaarten, archieffoto’s en informatieve teksten, ga je actief op zoek naar actuele herkenningspunten uit het spoorwegverleden van Landen. Je stapt af in het station Rufferdinge en reist met behulp van een spoorboekje mee op een 'tijdzate' van 175 jaar geschiedenis van de 'ijzeren weg'. Gewapend met deze kennis kam je de omgeving van het Landens station, het Stationsplein en de Stationsstraat uit. Misschien word je nadien verrast op een leuk pakket streekproducten.
4
Geschied- en Heemkundige Kring Leopoldsburg Tentoonstelling: De Fusillade In samenwerking met: Gemeente Leopoldsburg en cultureel centrum Leopoldsburg September 1944. WO II loopt ten einde. In Leopoldsburg komen 904 uitgehongerde politieke gevangenen vrij. 6 september: een 40-tal ex-gevangenen zit te eten in Brasserie Leopold als een vluchtende groep van 15 jonge, vooral Vlaamse SS-ers de brasserie binnenvalt en de ex-gevangenen in de gracht aan de overkant fusilleert. 21 mannen werden in koelen bloede vermoord. Een van hen werd die dag 20 ... Een aangrijpende tentoonstelling over die noodlottige septemberdag in 1944. ‘s Avonds wordt het boek ‘De Fusillade’, geschreven door Marius Louche, voorgesteld. Gevangenis Dendermonde i.s.m. Stad Dendermonde Rondleiding: 150 jaar gevangenis Reeds 150 jaar worden mensen opgesloten in de gevangenis van Dendermonde, die dateert uit 1863. De rondleiding door het cellulair gedeelte, de werkhuizen, de keuken, de wasserij, de kapel en de bibliotheek gunt je een unieke blik achter de schermen en toont de anders zo besloten wereld van de gevangenis. Aan de hand van historische teksten, beeldmateriaal en de reconstructie van een oude cel blikken we terug op het verleden. We leggen ook een link met het Ros Beiaard. ‘Stop de tijd’ is hier meer dan ooit van toepassing! Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas (Sint-Niklaas) i.s.m. SteM Tentoonstelling: Confrontatie tussen wel en (nog) niet gerestaureerde kaarten, atlassen en objecten Vertrekkend vanuit onze eigen collectie confronteren we je met het verschil tussen 'verwaarloosde' en prachtig gerestaureerde historische kaarten, atlassen en heemkundige objecten. In een verwaarloosde bundel ontdekten we een Orteliusatlas. In de resten van deze bundel zit nóg een mooie kaart, met daarop Madrid ten tijde van Karel V. We tonen je hoe we deze kaart uit de bundel halen. Je komt ook meer te weten over een aantal restauratiedossiers en we brengen een bezoek aan het huis Janssens, waar de tijd stopte. Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis i.s.m. Society of Weird And Mad People (SWAMP) Spektakel: Wat als? Veldslagen, wereldoorlogen, revoluties ... stuk voor stuk hebben ze de loop van de geschiedenis bepaald. Maar vraag jij je ook wel eens af hoe het was gegaan als Napoleon in Waterloo niet was verslagen? Of als de Duitsers de Eerste Wereldoorlog hadden gewonnen? De Society for Weird and Mad People (SWAMP) biedt je de kans om zelf het verleden te beïnvloeden. Kom op Erfgoeddag naar het Legermuseum, reis met de prettig gestoorde Swampers terug in de tijd, en wie weet verandert de toekomst voorgoed. Het levert je alvast een leuk gadget op! Labo Agentschap Onroerend Erfgoed (Brussel) Workshop: Ontdek het labo van een stop-de-tijd-oloog De tijd stoppen of zelfs terugdraaien: een archeologisch conservator doet het elke dag. Jij kunt de kneepjes van het vak ook leren. Hoe behandel je een metalen gesp die al eeuwen in de grond zit? Wat doe je met een middeleeuwse kralenketting die half vergaan is? Kun je deze waardevolle spullen voor de toekomst bewaren? Een conservator van het agentschap Onroerend Erfgoed geeft je het 5
antwoord van een echte stop-de-tijd-oloog. Kom zelf beleven hoe een labo reilt en zeilt, en achterhaal in levenden lijve wat archeologie te maken heeft met röntgenfoto’s, sigarenkistjes en papiertape. Mijnmuseum (Beringen) Rondleiding: Tijd is geld Tijd speelde een belangrijke rol in het beroep van de mijnwerker. Voor het mijnbedrijf was tijd immers geld. Oud-mijnwerkers vertellen persoonlijke verhalen over hoe ze het concept tijd in hun vroegere werkomgeving ervoeren. Hoe zat het met de tijdsdruk in de ondergrond, ging dit soms ten koste van de veiligheid, was er wel eens tijd voor ontspanning, wat met de schafttijd honderden meters onder de grond …? En werden de kantjes er soms af gelopen? Daarnaast maakt een verteller de sprong naar vandaag: mijnindustrie is nu mijnerfgoed geworden. Wat is de invloed van de tijd op dit mijnerfgoed? Mooss vzw (Leuven) Rondleiding: Niets aan te geven? Ex-douaniers van het Openbaar Entrepot Leuven vertellen hun verhaal Gewapend met een smartphone ga je samen met je gezin op speurtocht in het Openbaar Entrepot, nu OPEK, het bijzondere douanegebouw aan de Vaartkom in Leuven. Spelenderwijs ontdek je er een uniek stukje immaterieel erfgoed. Via bijzondere filmpjes hoor je de verhalen van de ex-douaniers die hier vroeger werkten. Aan de hand van QR-codes maak je kennis met allerlei interessante documenten en kom je meer te weten over het kantoor met de immense brandkast, een verdieping vol tabak, de kelder vol wijn. Geen smartphone of niet
vertrouwd
met QR-codes? Moossmedewerkers helpen je op weg! Museum voor de Oudere Technieken (Grimbergen) Workshop: Word voor één dag vrijwilliger in het MOT De basiswerking van een museum, objecten verzamelen en bewaren, blijft voor het publiek vaak onzichtbaar. Daar wil het MOT op Erfgoeddag iets aan doen! Kruip in de huid van een inkomend object en volg het parcours van de collectiezorg. Klein en groot gaan in allerlei workshops aan de slag als MOT-medewerker. Je zal ervan versteld staan hoeveel taken er zijn. Van reinigen, nummeren en behandelen tot inventariseren en opbergen … iedereen gaat aan de slag! Onze medewerkers staan voor je klaar om het werk in goede banen te leiden. Wie weet word jij onze nieuwe MOT-vrijwilliger! Op Stoapel vzw (Temse) Tentoonstelling: BoelWERFgoed In samenwerking met: Gemeentebestuur Temse Vandaag is de Zaat in Temse een woon- en kmo-zone. 165 jaar lang, tot in 1994, werd op die plek de Boelwerf uitgebouwd tot een constructeur van zeeschepen. De naam van het bedrijf was bekend in binnen- en buitenland. Het verhaal van de Boelwerf is een epos als het leven zelf, met ups en downs, dat ruim zes generaties lang door duizenden mensen uit de streek met hart en ziel is geschreven. Aan de hand van plannen, maquettes, archiefmateriaal, getuigenissen, een film, een praatcafé en een wandeling toont BoelWERFgoed het belang van lokale erfgoedzorg voor de huidige en toekomstige generaties.
6
Secundaire school (Roeselare) i.s.m. Barnum Stuurgroep Tentoonstelling: Barnum 1901 Meer dan een eeuw geleden sloeg het wereldberoemde Amerikaanse circus Barnum & Bailey haar tenten op in Europa. Deze ‘Greatest Show on Earth' geldt nog steeds als het allergrootste circus ter wereld. Het reisde in 1901 met 845 man door 6 landen en gaf 450 shows in 125 steden waaronder, op 13 november, ook Roeselare. Duik in de wondere wereld van dit enorme circus met zijn ongelofelijke treinreis, 12 tenten en barnumreclame. Het nooit geziene spektakel lokte toentertijd tienduizenden mensen en liet na vertrek een Barnumwijk en -school na die de leerlingen ook nu nog begeestert. Komt dat zien! Stadsarchief Hasselt i.s.m. Cinematek Filmvoorstelling: Filmvertooning uit 1912 welke zal boeien van ’t begin tot ’t einde Ben je gek van film en heb je altijd al willen weten hoe een filmvoorstelling eruitzag voor WO I? Grijp dan je kans: we organiseren een filmmiddag uit 1912! Tijdens de inleiding krijg je uitleg over de verschillende genres, de manier van vertellen, acteren en inkleuren van films. Pronkstuk van de voorstelling is een filmpje van de Virga Jessefeesten in 1912, de oudst bekende filmbeelden van Hasselt. Na de voorstelling hoor je meer over conservering en het belang van filmmateriaal. Zin in meer? Tussen de voorstellingen tonen we oude Hasseltse filmpjes. vtbKultuur vzw i.sm. Eline George en Suzan Tolsma Rondleiding: De trein als uurwerk | Toneel: Wachten op de Koning Bij de uitbreiding van het spoornetwerk hoorde ook een exacte tijdsmeting. Als het in Brussel 12 uur was, sloeg de klok ook in Mechelen. Wie een vast tijdstip van treindoortocht invoert, introduceert hiermee echter ook … het wachten. In 1952 werd voor Koning Boudewijn een eigen wachtsalon ontworpen. Twee dienstmeisjes wachten er op de koninklijke familie. Het wachten duurt lang en het wordt steeds minder duidelijk of de familie wel zal komen. Hoe spenderen de meiden hier hun tijd, in een situatie die er hoe langer hoe meer uitzichtloos uitziet? Theater en rondleiding wisselen elkaar af.
7
