SOEK “Senioren Op Eigen Kracht” Hof van Twente 2014
Colofon
SOEK Senioren Op Eigen Kracht 2014 Februari 2015 Jannet Visser (adviseur gezondheidsbevordering ouderen GGD Twente) Evelien Mazeland (ouderenadviseur / - consulent SWO Hof van Twente) Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente Rozenstraat 2a 7471 JN Goor Telefoon: 0547 – 260053 www.swohofvantwente.nl © GGD Twente Overname van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld.
2
Inhoudsopgave Samenvatting
5
1 SOEK, de uitvoering 1.1 Doel 1.2 Doelgroep 1.3 Het team en de werkwijze 1.4 Werving 1.5 Vragenlijst 1.6 Begeleidend onderzoek 1.7 Afstemming Wierden, Tubbergen, Hellendoorn, Almelo en Hof van Twente
7 7 7 7 7 8 8 8
2 Aantal huisbezoeken 2.1 Aantal deelnemers 2.2 Verhouding mannen-vrouwen
9 9 10
3 Resultaten huisbezoek 3.1 Inleiding 3.2 Zelfredzaamheid - Wonen - Zelfredzaamheid bij boodschappen doen - Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken - Vervoer - Veiligheid 3.3 Gezondheid - Ervaren gezondheid - Psychische gezondheid - Beperkingen - Vallen - Medicijngebruik 3.4 Tijdsbesteding - Bewegen - Recreatieve bezigheden - Vrijwilligerswerk - Mantelzorg - Andere bezigheden 3.5 Sociale contacten en eenzaamheid - Huishoudsituatie - Sociale contacten - Eenzaamheid 3.6 Voorzieningen bekendheid en gebruik 3.7 Reacties op de huisbezoeken
11 11 11 11 12 13 13 15 15 15 16 16 17 18 19 19 20 21 21 22 23 23 24 26 27 28
4 Vervolgtraject 4.1 Indruk seniorenvoorlichters 4.2 Verwijzingen 4.3 Vervolgcontacten
29 29 29 29
5 Conclusies
31
Bijlage 1 Ingekorte lijst met opmerkingen bij de vragenlijst
3
4
Samenvatting In 2014 zijn in de gemeente Hof van Twente voor het derde jaar preventieve huisbezoeken uitgevoerd onder de naam SOEK = Senioren Op Eigen Kracht. Het doel van SOEK is het tijdig signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het stimuleren van eigen initiatief en verantwoordelijkheid. De huisbezoeken worden uitgevoerd door seniorenvoorlichters. Dit zijn vrijwilligers, die hiervoor speciaal zijn opgeleid. De organisatie is in handen van de ouderenadviseur van Stichting Welzijn Ouderen. De preventieve huisbezoeken behoren tot de reguliere taak van het welzijnswerk. In het derde uitvoeringsjaar zijn evenals in 2012 en 2013 ouderen benaderd van 77 jaar. Daarnaast is verder gegaan met het bezoeken van de oudste ouderen. In 2013 is al een groep van 40 personen bezocht variërend in leeftijd van 91 tot 99 jaar. In 2014 is daar een groep van 234 oudere ouderen aan toegevoegd. Totaal zijn in 2014 zijn in de Hof van Twente totaal 402 ouderen bezocht. Dit is de derde rapportage over de SOEK-huisbezoeken. In dit verslag wordt een beschrijving gegeven van de inhoud van de huisbezoeken. Een vergelijking wordt gemaakt tussen de 77-jarigen en de oudere ouderen. De gemiddelde leeftijd van deze groep is 90 jaar. De rapportage is beschreven op basis van 442 ingevoerde vragenlijsten en aanvullende opmerkingen.
Wonen Het merendeel van de bezochte ouderen in de Hof van Twente (95%) is tevreden over de woning en de buurt waarin men woont. Een deel van de ouderen kan zich niet meer goed redden in de woning. 8% van de 77-jarigen heeft problemen. Dit loopt bij de 90-jarigen op naar 16%. Ondertussen heeft men wel allerlei maatregelen genomen, zoals hulp in de huishouding, om zich in huis wel goed te kunnen redden. Aanpassingen in huis zijn echter nodig om zelfstandig te kunnen blijven wonen. Zelfredzaamheid 65% van de bezochte ouderen kan zelfstandig boodschappen doen. Het percentage verschilt flink naar leeftijd. 89% van de 77-jarigen kan nog geheel zelfstandig boodschappen doen. Bij de 90-jarigen is dit 50%. Vooral oudere vrouwen hebben vaker problemen met boodschappen doen, dan mannen. 63% van de bezochte ouderen maakt nog elke dag warm eten klaar. Op dit terrein hebben de mannen meer problemen, dan de vrouwen, maar wellicht speelt traditie hier een rol. Er is een fors verschil naar leeftijd. Driekwart van de 77-jarigen kookt nog elke dag zelf warm. Bij de 90-jarigen is dit iets meer dan de helft. 19% van de ouderen heeft vervoersproblemen, waardoor men ergens niet naartoe kan gaan, waar men wel graag naartoe had gewild. De problemen lopen op met de leeftijd. Vrouwen hebben vaker vervoersproblemen dan mannen. Gezondheid Van de bezochte ouderen ervaart 59% de eigen gezondheid als (zeer) goed. Het verschil tussen de 77-jarigen en de 90-jarigen is opvallend klein. Ondanks de goed ervaren gezondheid brengt de gezondheidssituatie echter wel beperkingen met zich mee. De verschillen naar leeftijd zijn groot.45% van de 77-jarigen noemt beperkingen. Dit stijgt naar 84% bij de 90jarigen. Vrouwen hebben vaker beperkingen dan mannen. Het meest genoemd worden beperkingen bij huishoudelijke taken. Bijna een kwart van de bezochte ouderen rapporteert problemen met de psychische gezondheid, met name gespannenheid of stress. 19% van de ouderen is in de afgelopen 3 maanden gevallen. Het vallen neemt toe met de leeftijd, van 15% bij de 77-jarigen naar 24% bij de 90-jarigen. Het medicijngebruik ligt hoog. 91% van de bezochte ouderen gebruikt medicijnen (op doktersvoorschrift). Daar kan men zich over het algemeen goed mee redden. Tijdsbesteding Veel ouderen zeggen regelmatig aan sport- of beweegactiviteiten te doen: 68%. Het bewegen neemt af van 82% bij de 77-jarigen naar 59% bij de 90-jarigen. Vrouwen bewegen aanzienlijk minder dan mannen. Hoe vaak en hoe lang men beweegt is niet gevraagd. Het meest genoemd zijn fietsen, wandelen en werken in de tuin. 88% van de ouderen heeft recreatieve bezigheden. Verreweg het meest genoemd worden lezen en puzzelen. 28% van de ouderen noemt computeren. Vrijwel alle ouderen hebben meer dan één recreatieve bezigheid. 5
17% van de ouderen doet aan vrijwilligerswerk; 12% geeft mantelzorg en 18% krijgt mantelzorg. Bijna alle ouderen, 95%, zijn tevreden of redelijk tevreden over de manier waarop zij hun tijd vullen. Sociale contacten en eenzaamheid Bijna de helft van de bezochte ouderen woont alleen. 30% van de 77-jarigen en 59% van de 90-jarigen woont alleen. Vrouwen wonen vaker alleen, dan mannen. Vrijwel alle ouderen hebben regelmatig contacten met kinderen, familie en/of vrienden en buren. Ook kan vrijwel iedereen bij iemand terecht als er problemen zijn. De tevredenheid over de sociale contacten is dan ook groot: 89% is tevreden;10% is redelijk tevreden en 2% is ontevreden. Ondanks de positieve ervaring met de sociale contacten voelt 19% van de bezochte ouderen zich wel eens eenzaam. Eenzaamheid neemt toe met de leeftijd. 15% van de 77-jarigen voelt zich wel eens eenzaam, tegenover 21% van de 90-jarigen. Mogelijk liggen deze percentages in werkelijkheid hoger. Volgens recent GGD onderzoek 1 is 46% van de 75-plussers in Twente matig tot (zeer) ernstig eenzaam. Voorzieningen In 2014 weet 48% van de bezochte ouderen waarvoor men bij de Stichting Welzijn Ouderen in de Hof van Twente terecht kan. Het meldpunt voor zorg en welzijn is bij 43% van de ouderen bekend.
In alle gesprekken zijn de onderwerpen eenzaamheid en zelfredzaamheid aan de orde geweest. Het huisbezoek is daardoor een manier van werken om problemen op deze gebieden (tijdig) te signaleren. Daarnaast kunnen ouderen zich uiten over de beperkingen die zij ervaren in relatie tot hun gezondheid, maar kunnen zij ook praten over de prettige dingen in het leven en de manier waarop zij een zinvolle en bevredigende dagbesteding vinden. Uit een vergelijk van de cijfers voor de 77-jarigen en de 90-jarigen blijkt dat de resultaten over de hele linie ongunstiger uitpakken, wanneer men ouder wordt. Verschillen zijn er met name op het gebied van zelfredzaamheid. Ouderen tonen zich uiterst positief over de huisbezoeken. Folders worden uitgereikt en eventueel afspraken gemaakt voor een vervolggesprek met de ouderenadviseur. Ouderen worden zoveel mogelijk gestimuleerd om zelf initiatief te nemen. Lukt dat niet, dan kunnen zij rekenen op een steuntje in de rug.
1
Op verkenning in Twente, Gezondheidsmonitor 2012, GGD Twente
6
1 SOEK, de uitvoering 1.1 Doel De doelstelling van ‘Senioren Op Eigen Kracht’ (SOEK) is het in een vroeg stadium signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het stimuleren van eigen initiatief en verantwoordelijkheid van ouderen. De Stichting Welzijn Ouderen in de Hof van Twente wil ouderen die het risico lopen te vereenzamen al in een vroeg stadium opsporen en niet afwachten tot sociale contacten wegvallen. Naast vroegsignalering wil SOEK de zelfstandigheid en deelname aan het maatschappelijk leven bevorderen. Dit sluit goed aan bij de uitgangspunten van de Wmo om ouderen te mogelijkheid te bieden zo lang mogelijk te blijven wonen in het eigen huis en te kunnen participeren aan de samenleving. Hoofddoel van de huisbezoeken is het bespreekbaar maken van het onderwerp eenzaamheid en het vergroten van de zelfredzaamheid van ouderen. Dit gebeurt niet door middel van het traditionele beroep op voorzieningen en zorg, maar door in te zetten op eigen kracht, eigen initiatief en eigen verantwoordelijkheid. Komen ouderen er zelf niet uit, dan wordt aanvullende ondersteuning geboden. Het huisbezoek biedt de gelegenheid om onder andere het meldpunt, de activiteiten voor ouderen in de Hof van Twente en mogelijkheden voor (financiële) ondersteuning onder de aandacht te brengen. 1.2 Doelgroep De huisbezoeken richten zich in de eerste plaats op zelfstandig wonende ouderen die 77 worden in het jaar van bezoek en ouderen van rond de 90 jaar. In de Hof van Twente is er voor gekozen om niet alleen de ouderen van 77 jaar, maar ook de oudste ouderen te benaderen. Juist zij vormen een kwetsbare groep met grote kans op overlijden en wegvallen van naasten. Ook zij moeten, zo lang het nog kan, van een huisbezoek gebruik kunnen maken. Totaal zijn er 402 ouderen bezocht. 1.3 Het team en de werkwijze De huisbezoeken worden uitgevoerd door een team van seniorenvoorlichters. Zij gaan niet als onderzoeker op pad, maar als gesprekspartner. Het is de bedoeling om niet aanbod-, maar vraaggericht te werken. Er wordt gepeild welke vragen, behoeften of problemen er bij de ouderen leven en welke oplossingen zij eventueel zelf al hebben gevonden. In het afgelopen jaar zijn er 10 nieuwe seniorenvoorlichters getraind door Arcon. Zij hebben bovendien een studiemiddag gehad over de sociale kaart. Het uitvoerend team bestaat nu uit 22 seniorenvoorlichters. De seniorenvoorlichters hebben in 2014 drie teamoverleggen gehad. Terugkoppeling van het verslag van 2013 met medewerking van Jannet Visser van de GGD. Presentatie van de leefstijlcoach van BTKzorg over gezond leven, voeding en bewegen. Presentatie over de nieuwe wetgeving in de zorg en de transities van AWBZ naar Wmo. Tijdens het teamoverleg worden ook praktische zaken geregeld en de adressen voor huisbezoeken verdeeld. Er zijn vier digitale nieuwsbrieven verstuurd om de seniorenvoorlichters op de hoogte te houden van actuele ontwikkelingen. In principe is het huisbezoek eenmalig. Bij gesignaleerde problematiek wordt de ouderenadviseur ingeschakeld. Zij houdt vinger aan de pols, neemt nog eens contact op en geeft indien nodig extra ondersteuning. In het afgelopen jaar is 66 keer vervolgcontact geweest met bezochte ouderen. 1.4 Werving De deelnemers voor de huisbezoeken worden persoonlijk aangeschreven namens de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente in opdracht van de gemeente. Op basis van gegevens uit de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) worden uitnodigingen gestuurd naar alle ouderen van een bepaald geboortejaar. Er zijn 686 uitnodigingen verstuurd in 2014. In de uitnodiging wordt nadrukkelijk gevraagd of men af wil bellen, wanneer men een huisbezoek niet op prijs stelt. Ongeveer een derde van de aangeschreven ouderen heeft afgebeld. Deelname aan de huisbezoeken is niet verplicht. Er zijn geen kosten aan verbonden om de drempel zo laag mogelijk te houden. Telkens wordt een groep van zodanige omvang aangeschreven, dat deze behapbaar blijft voor de seniorenvoorlichters en de ouderen niet te lang op een afspraak hoeven te wachten. De adressen worden verdeeld over de seniorenvoorlichters, die vervolgens zelf een afspraak maken voor een huisbezoek. Bij het afspraken maken zijn opnieuw een aantal ouderen afgevallen. 7
Naast persoonlijke aanschrijving is ook publiciteit gegeven over de huisbezoeken in lokale kranten, via websites, facebook en de site van de Stichting welzijn Ouderen Hof van Twente. Ook is er een folder gemaakt over het huisbezoek. 1.5 Vragenlijst Voor de SOEK-huisbezoeken is in de gemeentes Wierden, Tubbergen, Hellendoorn en Almelo een identieke vragenlijst opgesteld. Dit is gebeurd door de ouderenadviseurs en de GGD Twente in samenspraak met de seniorenvoorlichters. De vragenlijst is geen onderzoeksvragenlijst, maar een leidraad voor gesprek. Door de opbouw van de vragenlijst en de volgorde van de thema’s wordt het onderwerp eenzaamheid bespreekbaar gemaakt. In de vragenlijst komen de volgende onderwerpen aan de orde: zelfredzaamheid, gezondheid, tijdsbesteding, sociale contacten en eenzaamheid, en voorzieningen met name de bekendheid van het Meldpunt en de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente. De seniorenvoorlichters zijn betrokken bij het evalueren en zo nodig aanpassen van de vragenlijst. De resultaten van de huisbezoeken worden jaarlijks met hen teruggekoppeld. Hierdoor is een proces op gang gekomen van uitwisseling van kennis en ervaring, niet alleen tussen professionals onderling, maar vooral ook tussen professionals en vrijwilligers. 1.6 Begeleidend onderzoek Om inzicht te verkrijgen in de gezondheidsproblematiek van de doelgroep wordt begeleidend onderzoek uitgevoerd door GGD Twente. Dit onderzoek geeft een beeld van de totale groep, zodat zo nodig de werkwijze van de seniorenvoorlichters hierop aangepast kan worden. De rapportage biedt handreikingen voor kwalitatieve verbeteringen of veranderingen. De onderzoeksresultaten kunnen bovendien handvatten geven voor preventief ouderenbeleid van de gemeente, het welzijnswerk of andere organisaties die zich met ouderen bezig houden, zoals de thuiszorg en de huisartsen. Ook kan een aanzet gegeven worden voor het ontwikkelen of effectiever inzetten van een vervolgaanbod. De vragenlijsten worden via internet ingevoerd door twee vrijwilligers. De GGD analyseert de gegevens en schrijft een rapportage. In deze rapportage wordt zo mogelijk een vergelijking gemaakt met cijfers uit de gezondheidsmonitor van 2012 (Op verkenning in Twente) of het ouderenonderzoek van 2010 (Gezond ouder worden in de Hof van Twente). 1.7 Afstemming Tubbergen, Wierden, Hellendoorn, Almelo en Hof van Twente De SOEK-huisbezoeken in de Hof van Twente staan niet op zichzelf, maar zijn afgestemd met de SWO’s in de gemeenten Wierden, Hellendoorn, Tubbergen en Almelo. Dit betekent dat de werkwijze in de vijf gemeenten vergelijkbaar is. De vragenlijsten zijn vrijwel identiek en er wordt op dezelfde wijze geregistreerd door vrijwilligers. Primair doel van de afstemming is professionalisering van het werk van de seniorenvoorlichters en het aanbieden van een kwalitatief goed product. De signaleringsen ondersteuningsfunctie van de huisbezoeken kan hierdoor steeds beter tot haar recht komen, terwijl er ook aandacht is voor de vervolgcontacten en een vervolgaanbod in de preventieve sfeer.
8
2 Aantal huisbezoeken 2.1 Aantal deelnemers Jaarlijks neemt het aantal ouderen van 65 jaar en ouder toe. Dit geldt niet alleen voor de Hof van Twente, maar voor heel Nederland. Per leeftijdscategorie kunnen er kleine schommelingen zijn, maar de groep als geheel neemt onvermijdelijk toe. In 2014 telde de Hof van Twente ongeveer 35.000 inwoners. 23% van deze groep is 65 jaar of ouder. In 2040 zal dit percentage naar 30% zijn gestegen. Volgens CBS gegevens ziet de recente groei er als volgt uit: Tabel 2.1 Leeftijd ouderen Hof van Twente
Aantal ouderen 65-plus 75-plus 77-jarigen 90-plus
2011
2012
2013
2014
7.172 3.122 285 236
7.532 3.266 310 251
7.798 3.348 289 267
8.004 3.478 327 268
Van de 686 aangeschreven ouderen hebben er 402 een huisbezoek gehad in 2014. De respons ligt op 59%. Dat is 10% hoger dan in 2013. Tabel 2.2 Aantal bezochte ouderen in 2012, 2013 en 2014
Geboortejaar
Aantal 2012
Aantal 2013 1
Aantal 2014 0
1939
0
1938 1937
0 1
0
0
4
168
1936
0
154
3
1935
89
13
2
1934
1
3
0
1933
0
0
1
1932
0
2
0
1928
0
0
1
1927
0
0
62
1926
0
0
37
1925
0
0
24
1924
0
0
37
1923
0
0
21
1922
0
17
19
1921
0
13
15
1920
5
1
1
1919
8
4
4
1918
6
1
3
1917
2
2
2
1916
0
0
0
1915
0
1
1
1914
0
0
0
1913
1
1
1
Totaal
113
217
402
9
Bij de 77-jarigen zijn 168 huisbezoeken afgelegd. Dit is een respons van 51%. Bij de oudste ouderen zijn 274 huisbezoeken afgelegd (40 in 2013 en 234 in 2014). Bij de oudste ouderen gaat het niet alleen om de 90-plussers, maar om ouderen van 78 tot en met 100 jaar. De gemiddelde leeftijd in deze groep is 90 jaar. 2.2. Verdeling mannen en vrouwen Hoe zijn de mannen en vrouwen verdeeld in de doelgroep en hoe verhoudt zich dit tot de werkelijke man-vrouw verdeling bij de 77-jarigen in de Hof van Twente? 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 101 100 99 98 97 96 95 94 93 92 91 90 89 88 87 86 85 84 83 82 81 80 79 78 77 Man
Vrouw
Figuur 2.1 Aantal mannen en vrouwen naar leeftijd
Bij de huisbezoeken in 2014 bij de 77-jarigen zijn 90 mannen en 78 vrouwen aanwezig geweest (54% mannen en 46% vrouwen). Dit komt niet overeen met de werkelijke man-vrouw verhouding in de Hof van Twente bij deze leeftijdscategorie. De werkelijke verhouding bij de 77-jarigen is 43% mannen en 57% vrouwen. Waarom er meer mannen dan vrouwen aan de huisbezoeken hebben deelgenomen is onduidelijk. In de groep van 78 jaar tot en met 100 jaar verschuift de man-vrouw verhouding verder ten gunste van de vrouwen. In deze groep is 37% man en 63% vrouw (cijfers CBS 2014). Aan de huisbezoeken voor de oudste ouderen hebben tot nu toe 178 vrouwen en 96 mannen deelgenomen, in verhouding 65% vrouwen en 35% mannen. Dit komt vrijwel overeen met de werkelijke man-vrouw verhouding in deze leeftijdsgroep. Naarmate de leeftijd toeneemt krijgt men bij de huisbezoeken steeds vaker te maken met oudere vrouwen en minder met oudere mannen.
10
3 Resultaten van het huisbezoek 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de gegevens van 442 vragenlijsten verwerkt. Er is een onderscheid gemaakt naar leeftijd. De 77-jarigen zijn vergeleken met de oudere ouderen (gemiddelde leeftijd 90 jaar). In een aantal gevallen zijn echtparen bezocht. Dit is altijd gerekend als twee personen (er is voor elke partner een afzonderlijke vragenlijst ingevuld). De beschreven thema’s volgen de onderwerpen volgorde van de vragenlijst. Bovenaan de figuren wordt telkens de betreffende vraag uit de vragenlijst herhaald. Naast percentages wordt ook een deel van de aanvullende opmerkingen weergegeven, die door de ouderen zijn gemaakt. Een uitgebreide lijst met opmerkingen is opgenomen in bijlage 1. Zo mogelijk worden de gegevens uit de huisbezoeken aangevuld met informatie uit de gezondheidsmonitor van de GGD Twente, die in 2012 is uitgevoerd. Deze monitor geeft wat ouderen betreft alleen Twentse cijfers, dus geen cijfers die specifiek op de Hof van Twente betrekking hebben. Een enkele keer worden cijfers aangehaald uit het ouderenonderzoek in de Hof van Twente van de GGD in 2010. 3.2 Zelfredzaamheid Wonen Hoe bevalt het wonen u in deze buurt? Slecht Niet altijd goed
0% 0% 7% 3% 93% 96%
Goed
77 jaar
90 jaar
Figuur 3.1 Tevredenheid woonomgeving/buurt
Het wonen in de Hof van Twente bevalt het overgrote deel van de bezochte ouderen goed. Bijna alle ouderen zijn tevreden over de woonomgeving; 95% is tevreden over de buurt. De oudste ouderen zijn iets meer tevreden, dan de 77-jarigen. Vrouwen zijn wat vaker tevreden, dan de Hofse mannen, maar het verschil is erg klein. In 2013 was het omgekeerd. Hoe bevalt de woning? Slecht Niet altijd goed
1% 0% 2% 3% 97% 96%
Goed
77 jaar
90 jaar
Figuur 3.2 Tevredenheid woning
Net als over de buurt of woonomgeving tonen de Hofse ouderen zich zeer tevreden over de woning. 97% is tevreden over de woning waarin men nu woont. Slechts twee personen beoordelen de huidige woning als slecht; dertien personen zijn niet altijd tevreden. Uit het ouderenonderzoek van 2010 komt naar voren, dat 84% van de 75-plussers niet van plan is om te verhuizen. Daar is ook weinig reden voor, wanneer men tevreden is over de woning en de buurt. Van de 75-plussers in de Hof van Twente woont 61% in een koopwoning; 39% in een huurwoning.
11
Kunt u zich nog goed redden in uw woning? 8%
Nee
16% 92%
Ja
84% 77 jaar
90 jaar
Figuur 3.3 Redzaamheid in de woning naar leeftijd
Man
Vrouw
De meeste ouderen kunnen zich goed redden in de woning waar ze nu wonen, maar wel dankzij een aantal ‘regelingen’ en voorzieningen. 8% van de 77-jarigen en 16% van de oudste ouderen heeft echter problemen. Vrouwen hebben vaker problemen, dan mannen. Gemiddeld heeft 17% van de vrouwen problemen; bij mannen is dat 7%.
90 jaar
20%
77 jaar
12%
90 jaar 77 jaar
9% 4%
Figuur 3.4 Redzaamheid in de woning naar leeftijd en geslacht
Enkele opmerkingen over wat men kan regelen om zich beter te kunnen redden: - Huishoudelijke hulp 14x - Thuiszorg 6x - Hulp van kinderen 4x - Met hulpmiddelen, rollator 2x - Aanpassing douche 4x - Aanpassing in de badkamer 4x - Badkamer en slaapkamer beneden 4x
Man
Vrouw
Zelfredzaamheid bij boodschappen doen Kunt u nog zelf de dagelijkse boodschappen doen? 90 jaar 77 jaar
58% 9%
90 jaar 77 jaar
34% 13%
Figuur 3.5 Problemen met boodschappen doen
Veel ouderen kunnen nog zelf de boodschappen doen, namelijk 65%. Uit figuur 3.5 blijkt echter, dat men daar met het toenemen van de leeftijd steeds vaker problemen mee heeft. 89% van de 77-jarigen kan nog geheel zelfstandig boodschappen doen. Dit zakt naar 50% bij de 90-jarigen. Vooral op hogere leeftijd hebben vrouwen veel meer problemen met boodschappen doen en zijn aangewezen op de hulp van anderen, dan de mannen. Bij jongere ouderen is het omgekeerde te zien. Bij de 77-jarigen hebben de mannen meer problemen, dan de vrouwen. Uit de opmerkingen bij deze vraag blijkt wel dat men vaak samen gaat met man, vrouw of één van de kinderen. Er wordt betrekkelijk weinig gebruik gemaakt van een boodschappendienst.
12
Hoe wordt het niet zelfstandig boodschappen doen opgelost? - Met schoondochter 8x - Met dochter 20x - Boodschappen dienst 2x - Thuiszorg/hulp 11x - Zoon 16x - (Klein)kinderen 23x - Partner 22x In de GGD monitor van 2012 is gevraagd of men nog geheel zelfstandig de boodschappen kan doen. Hieruit komt naar voren, dat 48% van de 75-plussers dit nog kan. 20% heeft er meer of minder moeite mee en 32% kan dit niet meer zelfstandig. Dit is een percentage, dat vergelijkbaar is met het percentage dat uit de SOEK-huisbezoeken naar voren komt.
Man
Vrouw
Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken Maakt u zelf elke dag warm eten klaar? 90 jaar 77 jaar
40% 5%
90 jaar 77 jaar
54% 39%
Figuur 3.6 Niet zelfstandig warm eten klaar maken
Van de bezochte Hofse ouderen maakt 63% nog elke dag warm eten klaar. Vrouwen doen dit vaker dan mannen. 70% van de vrouwen maakt elke dag zelfstandig warm eten klaar, tegenover 54% van de mannen. Waarschijnlijk heeft dit meer met rolverdeling, dan met zelfredzaamheid te maken. Met het toenemen van de leeftijd neemt het zelfstandig koken af van 76% bij de 77-jarigen naar 55% bij de 90-jarigen. Vooral het aantal vrouwen dat niet meer zelf kookt neemt een flinke sprong (van 5% naar 40%). In de monitor 2012 van de GGD is ook gevraagd of men geheel zelfstandig dagelijks warm eten klaar kan maken. 60% van de 75-plussers zegt dit te kunnen; 18% heeft daar meer of minder moeite mee en 22% kan dit alleen met hulp. Evenals bij boodschappen doen is het percentage uit de monitor vergelijkbaar met dat van de SOEK-huisbezoeken. Uit de bij deze vraag gemaakte opmerkingen komt naar voren, dat men misschien niet elke dag zelf warm eten klaar maakt, maar wel warm eet, bijvoorbeeld via tafeltje-dek-je, een diepvriesmaaltijd of door bij de dagvoorziening te gaan eten. Vaak is ook sprake van een combinatie: een paar dagen zelf koken en een paar dagen maaltijdvoorziening of iets dergelijks. Enkele oplossingen: - Diepvries 7x - Kant en klaar maaltijd 8x - Maaltijd service/Tafeltje-dek-je 20x - Af en toe zelf koken en af en toe kant en klaar maaltijden - Dochter kookt 18x - Samen 12x - Partner 30x Vervoer Heeft u wel eens problemen met vervoer, waardoor u ergens niet naartoe gaat, waar u wel naartoe had willen gaan? 19% van de ouderen heeft vervoersproblemen. 15% procent van de 77-jarigen in de Hof van Twente heeft vervoersproblemen. Dit loopt bij de oudste ouderen op naar 22%. Mannen hebben minder vaak problemen, dan vrouwen.16% van de mannen heeft wel eens vervoersproblemen, tegenover 21% van de vrouwen. Vervoersproblemen nemen duidelijk toe met de leeftijd, zowel bij mannen als bij vrouwen. 13
Vrouw Man
90 jaar
23%
77 jaar
18%
90 jaar
20%
77 jaar
11%
Figuur 3.7 Problemen met vervoer
De monitor van de GGD laat ongunstiger cijfers zien. 32% van de 75-plussers kan niet geheel zelfstandig gebruik maken van eigen of openbaar vervoer. 15% van de 75-plussers heeft er moeite mee; 53% kan zonder problemen van eigen of openbaar vervoer gebruik maken. Wat is de oorzaak van uw vervoersprobleem? Andere reden Vind de regiotaxi te duur Weet niet wie ik moet vragen
11 3
1 2
3
Durf geen auto meer te rijden Durf niet meer te fietsen
20
29
6
32
5 90 jaar
77 jaar
Figuur 3.8 Oorzaken vervoersproblemen, aantal keren genoemd
Van de bezochte ouderen noemen er 37 vervoersproblemen. Vaak spelen meerdere oorzaken een rol bij het ontstaan van vervoersproblemen. De meest genoemde oorzaken voor vervoersproblemen zijn niet meer durven auto rijden en niet meer durven fietsen. Dit komt ook uit het ouderenonderzoek van 2010 naar voren. Andere oorzaken die men noemt: - Beperkte financiële middelen - Beschik zelf niet over een auto 3x - Regiotaxi komt afspraken onvoldoende na - Evenwichtsproblemen. - Oogziekte - Geen rijbewijs meer, kan niet goed zien. - Ik durf niet meer de snelweg op - In de winter te koud op de scootmobiel Als oplossing voor vervoersproblemen noemt men toch vooral de regiotaxi en Valys (41x). Ouderen noemen zelf verder als oplossingen voor vervoersproblemen: - Openbaar vervoer - Buren 4x - Kinderen 29x - Vaste vriendenkring - Rode Kruis bus
14
Man
Vrouw
Veiligheid Voelt u zich wel eens onveilig in uw woning? 90 jaar
10%
77 jaar
7%
90 jaar
3%
77 jaar
9%
Figuur 3.9 Gevoelens van onveiligheid
Van de bezochte ouderen voelt 8% zich wel eens onveilig in de woning. De vraag is met name gesteld om ouderen te wijzen op de risico’s van voor- en achterdeuren die niet op slot zijn. Vrouwen voelen zich wat vaker onveilig (9%), dan mannen (6%). Dit verschilt echter per leeftijdsgroep. De 77-jarige mannen voelen zich vaker onveilig dan hun oudere leeftijdsgenoten. Bij de vrouwen is dit omgekeerd. Hoe ouder de vrouwen, hoe vaker zij zich onveilig voelen. Al met al zijn de verschillen tussen de percentages erg klein. In het ouderenonderzoek van 2010 is eveneens naar veiligheidsgevoelens gevraagd. 3% van de 75plussers voelt zich overdag wel eens onveilig; 12% voelt zich in de avond of nacht wel eens onveilig. Tegelijk rapporteren de ouderen, dat men deze gevoelens niet vaak heeft, maar soms of zelden. Uit de opmerkingen bij de huisbezoeken blijkt, dat onveiligheidsgevoelens nogal eens veroorzaakt worden door inbraak in de buurt. 3.3 Gezondheid Ervaren gezondheid Hoe zou u over het algemeen uw gezondheid willen noemen? Zeer slecht
Slecht
0% 1% 2% 4% 37% 37%
Gaat wel
52% 51%
Goed
Zeer goed
10% 6% 77 jaar
90 jaar
Figuur 3.10 Ervaren gezondheid naar leeftijd
Ruim de helft, 59%, van de bezochte ouderen beoordeelt de eigen gezondheid als (zeer) goed. Het verschil tussen de 77-jarigen en de oudste ouderen is opvallend klein. 62% van de 77-jarigen beoordeelt de eigen gezondheid als (zeer) goed, tegenover 57% van de oudste ouderen. Ondanks het feit, dat de oudere ouderen vaak meer onder de leden hebben, oordelen zij nog tamelijk positief over de eigen gezondheid. Uit de GGD monitor van 2012 komt een iets minder gunstig percentage naar voren: 45% van de 75plussers beoordeelt de eigen gezondheid als (zeer) goed. Uit hetzelfde onderzoek komt ook naar voren, dat ervaren gezondheid samenhangt met opleiding: laag opgeleiden oordelen minder positief over de eigen gezondheid. Ervaren gezondheid hangt bovendien samen met geslacht: mannen oordelen positiever dan vrouwen. Dit laatste wordt niet bevestigd door de gegevens uit de huisbezoeken. 15
Zeer slecht Slecht
2% 0% 4% 2% 32%
Gaat wel
44% 56%
Goed Zeer goed
46% 6% 8% Vrouw
Man
Figuur 3.11 Ervaren gezondheid naar geslacht
Van de vrouwen oordeelt 62% de eigen gezondheid als (zeer) goed; bij de mannen is dit 54% en dat terwijl vrouwen veelal meer ziektes en aandoeningen hebben dan mannen. Psychische gezondheid Heeft u het afgelopen jaar last gehad van ernstige vergeetachtigheid, somberheid, depressieve gevoelens, spanning of stress? Ernstige vergeetachtigheid
Somberheid
Gespannenheid
8% 7% 6% 6% 8% 11% 78% 75%
Ik heb nergens last van
90 jaar
77 jaar
Figuur 3.12 Psychische gezondheid
Driekwart van de bezochte ouderen ervaart geen problemen op het gebied van psychische gezondheid. De verschillen tussen de twee leeftijdsgroepen zijn erg klein. Er zijn bovendien nauwelijks verschillen tussen mannen en vrouwen. Monitor gegevens laten meestal zien, dat vrouwen meer psychische problemen hebben, dan mannen. De meest genoemde klachten zijn gespannenheid en stress. Dit geldt zowel voor mannen, als voor vrouwen.
Man
Vrouw
Beperkingen Zijn er dingen die u niet (meer) kunt doen vanwege uw gezondheid? 90 jaar
87%
77 jaar
51%
90 jaar 77 jaar
80% 40%
Figuur 3.13 Door gezondheid niet meer kunnen
16
Heel veel ouderen (69%) zijn door hun gezondheid beperkt in allerlei activiteiten en bezigheden. 60% van de bezochte mannen en 76% van de bezochte vrouwen noemt beperkingen. Dit betekent dat bijna zeven op de tien bezochte ouderen op de een of andere manier beperkt wordt in het algeheel functioneren, dus dat de zelfredzaamheid verminderd is. De verschillen tussen de twee leeftijdsgroepen zijn groot. 84% van de oudste ouderen heeft beperkingen, tegenover 45% van de 77-jarigen. Verschil naar geslacht is er ook, maar dat is kleiner. Welke dingen kunt u niet meer? 56%
Mobiliteit Persoonlijke verzorging
24% 32% 7% 67%
Huishoudelijke taken
24% 90 jaar
77 jaar
Figuur 3.14 Wat niet kunnen?
Bij alle genoemde beperkingen is een sterke toename te zien bij de 90-jarigen. Het hoogst scoren de huishoudelijke taken, vooral bij de vrouwen. Mannen ervaren aanzienlijk minder beperkingen op het huishoudelijke vlak dan vrouwen, maar dit kan ook samenhangen met een wat traditioneler rolverdeling in het huishouden. Uit het feit dat 35% van de mannen beperkingen ervaart bij de uitvoering van huishoudelijke taken, kan worden afgeleid dat zij zeker een handje meehelpen in het huishouden, zolang zij dat tenminste nog kunnen. Meestal wordt een combinatie van beperkingen genoemd, dus bijvoorbeeld niet alleen beperkingen bij huishoudelijke taken, maar ook beperkingen in mobiliteit (bukken, tillen, lopen). Vrouwen ervaren meer problemen op het vlak van mobiliteit dan mannen. 49% van de vrouwen tegenover 38% van de mannen. Het lopen met een (zware) boodschappentas zal steeds moeilijker worden naarmate men ouder is. Enkele opmerkingen over wat men niet meer kan: - Alles gaat langzamer - Biljarten - De tuin 12x - Kan niet meer fietsen 5x - Kan niet meer auto rijden 3x - Geen piano meer spelen - Zelfstandig buitenshuis iets ondernemen
Man
Vrouw
Vallen Bent u de laatste drie maanden wel eens gevallen? 90 jaar
25%
77 jaar
24%
90 jaar 77 jaar
23% 7%
Figuur 3.15 Vallen
Totaal zijn 85 van de 442 bezochte ouderen in de afgelopen 3 maanden gevallen. Dat is 19%. Van de 77-jarigen is 15% gevallen. Bij de 90-jarigen is dit 24%.
17
Vrouwen vallen vaker dan mannen, maar op hogere leeftijd wordt het verschil kleiner. Dit komt ook uit GGD onderzoek naar voren. In de Hof van Twente wordt binnenshuis het meest gevallen. Waar gevallen? 6%
Buiten
4% 4% 4%
Binnen en buiten
13%
Binnen
7% 90 jaar
77 jaar
Figuur 3.16 Binnen of buiten vallen
Het vallen neemt toe met de leeftijd en daarmee ook het binnenshuis vallen. Dit benadrukt nog eens de noodzaak om maatregelen te nemen om vallen in huis te voorkomen.
Man
Vrouw
Medicijngebruik Gebruikt u medicijnen (op doktersvoorschrift)? 90 jaar
94%
77 jaar
84%
90 jaar
92%
77 jaar
91%
Figuur 3.17 Medicijngebruik
Het medicijngebruik varieert naar geslacht, maar het is onverminderd hoog. 91% van de bezochte ouderen slikt medicijnen. Er is sprake van toename met de leeftijd. Dit is bij vrouwen sterker, dan bij mannen. 88% van de 77-jarigen slikt medicijnen. Dit stijgt naar 93% bij de 90-jarigen. Van ouderen is bekend, dat zij veel medicijnen slikken en de zorg was of men daar al dan niet problemen mee heeft. Het was niet de bedoeling te informeren naar het type medicijnen, maar zo nodig te wijzen op de mogelijkheden die er zijn om het gebruik van medicijnen goed te regelen. Kunt u zich redden met de medicijnen? Nee Ja, maar…
3% 1% 13% 4% 84%
Ja
95% 90 jaar
77 jaar
Figuur 3.18 Zelfredzaamheid bij medicijngebruik
88% van de bezochte ouderen zegt zich goed te kunnen redden; 10% met hulp van partner of anderen en 2% heeft er moeite mee. Als oplossingen worden genoemd: - Thuiszorg 13x - Dochter 5x - Zoon - Baxter 2x - Partner 4x 18
3.4 Tijdsbesteding Er zijn tal van mogelijkheden om de tijd te vullen, wanneer men niet meer actief deelneemt aan het arbeidsproces. Tijdens de huisbezoeken wordt uitgebreid gevraagd naar de tijdsbesteding, niet alleen uit het oogpunt van leefstijl, maar vooral uit het oogpunt van sociale contacten en zingeving aan het dagelijks leven.
Man
Vrouw
Bewegen Doet u regelmatig aan sport- of bewegingsactiviteiten? 90 jaar
55%
77 jaar
86%
90 jaar
66%
77 jaar
79%
Figuur 3.19 Bewegen
Van de bezochte ouderen doet 68% regelmatig aan sport- of bewegingsactiviteiten; mannen wat meer dan vrouwen (72% van de mannen en 64% van de vrouwen). Het bewegen wordt minder naarmate men ouder is. 82% van de 77-jarigen en 59% van de 90-jarigen beweegt regelmatig. Van de bezochte mannen voert 28% geen bewegings- of sportieve activiteiten uit. Bij de vrouwen ligt dit percentage beduidend hoger, namelijk op 36%. Welke bewegingsactiviteiten? 30%
Anders Fitness Zwemmen
24% 7% 13% 5% 21% 36%
Tuinieren
59% 62% 62%
Wandelen 30%
Fietsen MBvO
76% 16% 7% 90 jaar
77 jaar
Figuur 3.20 Deelname aan sport- of bewegingsactiviteiten
Er is bij de huisbezoeken niet gevraagd naar de tijd, die per dag aan sport- of beweegactiviteiten wordt besteed of hoe regelmatig ze worden uitgevoerd. Er is afgegaan op wat de ouderen zelf vinden van ‘regelmatig bewegen’. Favoriet zijn fietsen, wandelen en in de tuin werken, zowel bij mannen, als bij vrouwen. MBvO staat voor Meer Bewegen voor Ouderen, hieronder vallen gymnastiek, sport en spel en ook zwemactiviteiten gericht op 55-plussers. Uit de GGD monitor komt naar voren, dat 49% van de 75-plussers in Twente voldoet aan de beweegnorm (minimaal half uur per dag matig, intensief bewegen gedurende minstens 5 dagen per week). De belangrijkste reden om niet méér te bewegen is het hebben van een lichamelijke beperking. 19
Tijdens de SOEK-huisbezoeken is niet gesproken over het halen van de beweegnorm, maar over regelmatig bewegen. Dit is waarschijnlijk de reden dat het beweegpercentage bij SOEK hoger uitvalt. Uit de SOEK-registratie blijkt verder, dat als ouderen bewegen, ze vaak meerdere activiteiten benoemen. Andere bewegingsactiviteiten die genoemd worden: - Dagopvang Diepenheim 4x - Gymnastiek 12x - Boerderij 4x - Heel Nederland beweegt 5x - Fietsen op hometrainer 7x - Koersbal 3x - Yoga 5x
Man
Vrouw
Recreatieve bezigheden Heeft u recreatieve bezigheden? 90 jaar
85%
77 jaar
93%
90 jaar
87%
77 jaar
90%
Figuur 3.21 Recreatieve bezigheden
88% van alle bezochte ouderen heeft recreatieve bezigheden. Het aantal bezigheden loopt terug met de leeftijd, zowel bij mannen als bij vrouwen. Van 92% bij de 77-jarigen naar 86% bij de 90-jarigen. Welke recreatieve bezigheden heeft u? 24%
Anders 16% 15%
Muziek/koor
21%
Computeren Bingo Biljarten
39%
6% 7% 5% 5% 15%
Kaarten Vissen
36%
41%
0% 3%
Puzzelen Handwerken/knutselen
44% 20%
52%
32%
Lezen
60% 90 jaar
81%
77 jaar
Figuur 3.22 Recreatieve bezigheden
Lezen, handwerken, knutselen en puzzelen worden door mannen en vrouwen het meest genoemd. Bijna iedereen met recreatieve activiteiten noemt meerdere bezigheden. 20
Computeren wordt door 28% van de bezochte ouderen genoemd. Jongere ouderen computeren twee keer zo vaak, dan oudere ouderen. 36% van de 77-jarigen computert regelmatig, tegenover 18% van de 90-jarigen. Er is ook verschil naar geslacht: 21% van de vrouwen computert regelmatig tegenover 29% van de mannen. Uit het ouderenonderzoek van 2010 is eveneens een percentage van 28% naar voren gekomen voor de 75-plussers. Naast bovengenoemde activiteiten worden nog tal van andere bezigheden genoemd, zoals: - De natuur in met auto of scootmobiel - Beeldhouwen/tekenen/schilderen 6x - Dansen - Bloemen en planten 4x - Vogels 5x - Bridge 2x - Dagbesteding bij zorgboerderij - Rummikub 5x - Koken 4x - Fotograferen 3x - Genealogie 2x - TV kijken 16x - Welfare
Man
Vrouw
Vrijwilligerswerk Doet u aan vrijwilligerswerk? 90 jaar
7%
77 jaar 90 jaar 77 jaar
37% 11% 27%
Figuur 3.23 Vrijwilligerswerk
Gemiddeld doet 17% van de bezochte ouderen in de Hof van Twente aan vrijwilligerswerk. Uit de monitor van de GGD komt voor de 75-plussers een percentage van 20% naar voren. Het uitvoeren van vrijwilligerswerk neemt snel af naarmate men ouder wordt. Dit geldt voor mannen en in nog sterkere mate voor vrouwen. Van de 77-jarigen doet 31% vrijwilligerswerk. Bij de 90-jarigen is dit 8%. Uit de opmerkingen bij deze vraag wordt duidelijk welk type vrijwilligerswerk men verricht. Enkele voorbeelden: - Alleenstaande bezoeken - Ouderensoos 6x - Bij de voetbal 5x - Breien voor kerstmarkt - Busdienst voor dagverzorging 2x - Orgeldienst/piano - Collecteren 2x - Dagopvang 2x - Gastvrouw restaurant Stoevelaar - Wereldwinkel Mantelzorg Mantelzorg is zorg die gegeven wordt aan een bekende uit de eigen omgeving, zoals partner, ouders, kinderen, buren of vrienden, wanneer deze voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt zijn. Kenmerkend voor mantelzorg is de persoonlijke relatie met de verzorgde. In de Hof van Twente geeft 13% van de bezochte ouderen mantelzorg. Het geven van mantelzorg loopt terug met de leeftijd. Oudere mannen geven vaker mantelzorg dan oudere vrouwen. Bij de 77jarigen zijn de percentages voor mannen en vrouwen gelijk.
21
Man
Vrouw
De monitor van 2012 van de GGD geeft voor de 75-plussers een vergelijkbaar percentage namelijk 12%. Geeft u mantelzorg? 90 jaar
7%
77 jaar
20%
90 jaar
14%
77 jaar
20%
Figuur 3.24 Mantelzorg geven
Uit de opmerkingen bij deze vraag blijkt dat de meeste mantelzorg aan de partner wordt gegeven. Dit wordt door GGD onderzoek bevestigd. Een enkele keer worden kinderen, broer, schoonzus, vriendin of buren genoemd.
Man
Vrouw
Krijgt u mantelzorg? 90 jaar 77 jaar
32% 0%
90 jaar 77 jaar
29% 5%
Figuur 3.25 Mantelzorg krijgen
Van de bezochte ouderen krijgt 18% mantelzorg. Dit percentage is aan de (te) lage kant. Uit de GGD monitor van 2012 komt naar voren, dat 35% van de 75-plussers mantelzorg krijgt. Het krijgen van mantelzorg loopt sterk op met de leeftijd. 3% van de 77-jarigen krijgt mantelzorg, tegenover 31% van de 90-jarigen. Uit de opmerkingen bij deze vraag blijkt van wie men mantelzorg krijgt. Het meest genoemd zijn de kinderen, maar ook schoondochters en kleinkinderen.
Man
Vrouw
Andere bezigheden? Heeft u nog andere bezigheden? 90 jaar
31%
77 jaar 90 jaar 77 jaar
61% 27% 52%
Figuur 3.26 Andere bezigheden
Naast bewegen, recreatieve activiteiten, vrijwilligerswerk en het geven van mantelzorg zijn er nog andere bezigheden mogelijk, zoals bestuursfuncties of oppassen op de kleinkinderen. 40% van de bezochte ouderen noemt nog andere bezigheden. De ‘andere bezigheden’ lopen duidelijk terug met het ouder worden en is zowel bij mannen, als bij vrouwen fors. De 77-jarigen zijn duidelijk een actievere groep. Meest genoemde andere bezigheden zijn het lidmaatschap van een ouderenbond of vereniging. Een flink aantal ouderen is verder oppas-oma of oppas-opa en tenslotte is er nog een kleine groep ouderen die in een bestuur of commissie zitting heeft. 22
Welke andere bezigheden heeft u? 5%
Anders Bestuur
10% 3% 13% 19%
Lid van vereniging, ouderenbond Oppassen
29% 2% 20% 90 jaar
77 jaar
Figuur 3.27 Welke andere bezigheden?
In de categorie ‘anders’ wordt hoofdzakelijk een toelichting gegeven op eerder genoemde activiteiten, bijvoorbeeld dat men lid is van een ouderenbond of klusjes doet in de buurt. Bent u tevreden over de manier waarop u uw tijd kunt besteden? Nee, niet tevreden Redelijk tevreden
1% 2% 16% 20% 83% 78%
Tevreden
77 jaar
90 jaar
Figuur 3.28 Tevredenheid tijdsbesteding
De meeste bezochte ouderen zijn tevreden of redelijk tevreden over hun tijdsbesteding. De oudste ouderen zijn iets meer tevreden, dan de 77-jarigen. Vier mannen en drie vrouwen zijn niet tevreden. Sommige ouderen willen wel wat verbeteren of veranderen, ongeacht of ze wel of niet tevreden zijn. Genoemd worden dan bijvoorbeeld: - Beetje gezelschap overdag - Cursus schilderen in de buurt - Een tweede leven, meer tijd - Graag wat meer hobby en wat meer energie - Graag weer naar buiten, zoals voor ziek worden - Iemand die een beetje komt babbelen - Iets meer tijd krijgen voor zichzelf - In de avond uren meer aanspraak 3.5 Sociale contacten en eenzaamheid Na een aantal inleidende gespreksonderwerpen over wonen, zelfredzaamheid, gezondheid en tijdsbesteding volgt het wat ‘zwaardere’ onderwerp ‘sociale contacten en eenzaamheid’. Allereerst is gevraagd naar de huishoudsituatie. Huishoudsituatie Wie wonen er bij u in huis? Het alleen wonen neemt toe met de leeftijd. Woont tweederde van de 77-jarigen nog samen met een partner; bij de 90-jarigen is dit teruggezakt naar een kwart. In de categorie ‘anders’ wordt onder andere het inwonen bij kinderen genoemd, het thuis wonen van kinderen of het naast een van de kinderen wonen.
23
Anders
4% 15% 66%
Samen met partner
26% 30%
Ik woon alleen
59% 77 jaar
90 jaar
Figuur 3.23 Huishoudsamenstelling naar leeftijd
Uit het ouderenonderzoek 2010 van de GGD komt naar voren, dat 53% van de 75-plussers gehuwd is of samenwoont met een partner. 7% woont samen met kinderen en 43% woont alleen. Het lijkt erop, dat met de huisbezoeken relatief wat minder gehuwden worden bereikt (41%) en wat meer anders wonenden (11%). De levensverwachting van vrouwen is hoger, dan die van mannen. Bovendien zijn mannen vaak getrouwd met een jongere vrouw. Vrouwen zijn daardoor op hogere leeftijd vaker alleenstaand. Zij worden ouder en overleven hun man. De SOEK-huisbezoeken weerspiegelen dit.
Anders
14% 8% 24%
Samen met partner
64% 62%
Ik woon alleen
28%
Vrouw
Man
Figuur 3.24 Huishoudsituatie naar geslacht
Vervolgens is gevraagd of men kinderen heeft, omdat deze voor veel ouderen toch de meest regelmatige bron van contact vormen. 91% van de bezochte ouderen heeft kinderen. Sociale contacten Heeft u regelmatig contact met uw kinderen? Heeft u regelmatig contact met uw familie, vrienden of mensen uit de buurt? Kunt u met problemen of vragen altijd bij iemand terecht?
97%
Terecht met problemen
94% 94%
Contact overig
97% 96% 95%
Contact kinderen 90 jaar
77 jaar
Figuur 3.25 Sociale contacten
24
De meeste contacten zijn er met de kinderen (gemiddeld 96%), maar het percentage contacten met familie, vrienden of mensen uit de buurt is vrijwel even hoog (95%) Bij deze contactvragen is in het midden gelaten, wat men precies onder ‘regelmatig’ verstaat. Er is vanuit gegaan, dat regelmatig contact ook betekent dat men dit contact voldoende vindt. Regelmatig contact met kinderen, familie, vrienden en buren kan een gevoel van eenzaamheid wellicht voorkomen of temperen of kan iemand door een moeilijke periode heen helpen. Vrijwel alle ouderen hebben deze contacten. De meeste ouderen, 96%, kunnen dan ook met vragen of problemen bij iemand terecht. Misschien is bij de beantwoording van deze vraag sprake van sociale wenselijkheid of wil men tegenover een onbekende (de seniorenvoorlichter) niet het achterste van de tong laten zien. Bent u tevreden met de sociale contacten die u heeft? De meeste mensen (89%) zijn tevreden met hun sociale contacten. De oudste ouderen zijn wat meer tevreden, dan de 77-jarigen. 41 personen (10%) zijn even tevreden, als ontevreden. Zeven personen (vier mannen en drie vrouwen) zijn ontevreden. Het ouderenonderzoek 2010 van de GGD geeft vergelijkbare percentages.
Nee Even tevreden, als ontevreden
2% 2% 7% 11% 91% 87%
Ja 77 jaar
90 jaar
Figuur 3.26 Tevredenheid sociale contacten
Man
Vrouw
Zou u wat willen veranderen of verbeteren in uw sociale contacten? 90 jaar
7%
77 jaar 90 jaar 77 jaar
11% 5% 6%
Figuur 3.27 Verbeteren sociale contacten
Bij een hoge mate van tevredenheid wil 8% van de bezochte ouderen toch wat verbeteren aan de sociale contacten (acht mannen en dertien vrouwen). Genoemd worden bijvoorbeeld: - Bridge club bezoeken. - Contact met gelijkgestemden. - Contacten op zondag. - Dat er iemand langskomt komt voor een praatje. - Contact met de buren. 2x - Een echte vriendschap. - Erop uit. - Soms wil ik ‘s avonds wel eens een activiteit. - Zaterdag is een eenzame en lange dag. - Een maatje om spelletjes mee te doem of een ommetje buiten maken. - Ik zou het wel prettig vinden als er met me gewandeld wordt. Dit is, omdat ik met een rollator loop.
25
Man
Vrouw
Eenzaamheid Voelt u zich wel eens eenzaam? 90 jaar
23%
77 jaar
19%
90 jaar 77 jaar
17% 11%
Figuur 3.28 Eenzaamheid
Het percentage bezochte ouderen, dat openlijk aangeeft zich wel eens eenzaam te voelen is 19%. Eenzaamheid neemt toe met de leeftijd. Van de 77-jarigen is 15% eenzaam. Bij de 90-jarigen stijgt dit naar 21%. Vrouwen zijn vaker eenzaam dan mannen. 22% van de vrouwen is eenzaam, tegenover 14% van de mannen. Het eenzaamheidspercentage ligt opvallend lager, dan uit de GGD monitor van 2012 naar voren komt. Uit de monitor van 2012 blijkt dat 46% van de 75-plussers matig tot (zeer) ernstig eenzaam is. Het betekent, dat de aanwezigheid van een seniorenvoorlichter de beantwoording van deze vraag beïnvloedt. Ook de andere vraagstelling speelt een rol. Een directe vraag, zoals bij SOEK wordt mogelijk ontwijkend beantwoord, terwijl een neutrale vraagstelling in de monitor meer uitnodigt tot eerlijke beantwoording. Bovendien kan de vragenlijst van de GGD in alle anonimiteit en rust worden beantwoord.
Twente totaal
35%
75 jaar en ouder
46%
65-75 jaar
38%
50-65 jaar
35%
35-50 jaar 19-35 jaar
36% 29%
Figuur 3.29 Eenzaamheid in Twente
Ervaart men eenzaamheid ook als een probleem? Voor negen mannen en elf vrouwen (5% van totaal aantal bezochte ouderen) is dit inderdaad een probleem. De helft van deze personen stelt een vervolgcontact met de ouderenadviseur op prijs. Er is een algemene vraag gesteld naar suggesties om eenzaamheid te voorkomen of te verminderen. Oplossingen die ouderen noemen: - Achter de computer - Actief blijven 2x - Onder de mensen blijven - Bezig zijn, niet stil gaan zitten en erop uitgaan 7x - Contact zoeken en onderhouden 11x - Door goed contact met familie, buren en vrienden - Door te praten met de kinderen - Door te kaarten en met vrienden naar buiten te gaan en te wandelen. - Ga bij een vereniging als je jezelf niet kunt amuseren. - Ga fietsen - Kerkkoor zorgt voor afleiding - Leer bridgen - Mensen ontmoeten, reageren op bijeenkomsten - Naar buren toe gaan voor een gesprek. 26
3.6 Voorzieningen Op het gebied van wonen, welzijn en zorg zijn voor ouderen tal van voorzieningen in het leven geroepen. Zijn deze voorzieningen bekend? Weten ouderen waar zij terecht kunnen en maakt men er ook gebruik van?
Vrouw
Weet u waarvoor u terecht kunt bij Stichting Welzijnswerk Ouderen Hof van Twente? 90 jaar
45%
77 jaar
57%
90 jaar
Man
46%
77 jaar
50%
Figuur 3.30 Welzijnswerk
Gemiddeld weet 48% van de bezochte ouderen waarvoor men bij de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente terecht kan. De bekendheid bij de 77-jarigen is wat groter, dan bij de 90-jarigen. Dit geldt zowel voor mannen, als voor vrouwen.
Vrouw
Neemt u wel eens deel aan een van de activiteiten die de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente organiseert? 90 jaar
19%
77 jaar
27%
90 jaar
Man
23%
77 jaar
18%
Figuur 3.31 Deelname activiteiten
Gemiddeld neemt 21% van de bezochte ouderen wel eens deel aan een activiteit van de Stichting Welzijn Ouderen hof van Twente. Opvallend is de toename bij de 90-jarige mannen en een afname bij de 90-jarige vrouwen.
Vrouw
Kent u het meldpunt voor zorg en welzijn? 90 jaar
39%
77 jaar 40%
Man
90 jaar
51%
77 jaar
46%
Figuur 3.32 Meldpunt zorg en welzijn
27
Gemiddeld kent 43% van de bezochte ouderen het meldpunt voor zorg en welzijn. Evenals bij de bekendheid van het welzijnswerk ouderen is de bekendheid van het meldpunt groter bij de jongere leeftijdsgroep. Er is weinig verschil in bekendheid tussen mannen en vrouwen. Ruim de helft van de ouderen kent het meldpunt niet, terwijl dit een groot aantal taken van de publieksbalie van de gemeente heeft overgenomen. Voor wat betreft financiën is gevraagd naar de bekendheid met financiële regelingen en de behoefte aan hulp bij de financiële administratie. In de Hof van Twente is er “De Omslag”” (gecoördineerd door het Algemeen Maatschappelijk Werk), waarbij ouderen ondersteuning kunnen krijgen van een vrijwilliger bij het ordenen en/of bijhouden van de thuisadministratie.
90 jaar
37%
77 jaar
63%
90 jaar
53%
77 jaar
53%
Man
Vrouw
Bent u bekend met financiële regelingen, zoals huurtoeslag, PGB en kwijtschelding van gemeentelijke belastingen?
Figuur 3.33 Financiële regelingen
Bijna de helft (48%) van de bezochte ouderen kent de financiële regelingen, zoals huurtoeslag, PGB, zorgtoeslag en kwijtschelding van gemeentelijke belastingen of heeft er wel eens van gehoord. Bij de 90-jarige vrouwen loopt de bekendheid duidelijk terug. Een kleine groep ouderen (6%) heeft behoefte aan ondersteuning bij de financiële administratie. In totaal gaat het om 24 personen. 3.7 Reacties op de huisbezoeken Aan het einde van het huisbezoek is gevraagd wat men van het gesprek vond. De reacties op de huisbezoeken zijn overwegend positief. De meeste ouderen vinden het fijn dat er iemand tijd neemt voor een goed gesprek en een luisterend oor biedt. In bijlage 1 is een volledig overzicht van de reacties opgenomen. Enkele reacties: - Verhelderend gesprek - Fijn gesprek 16x - Fijn gesprek, u mag elke week komen. - Gezellig en open gesprek - Een goed gesprek. Veel informatie - Een positief samenzijn, leuk gesprek - Een prettig gesprek. Partner vind het bijzonder en goed dat bejaarden worden bezocht. - Meneer gaat er vanuit dat er ook wat mee gedaan wordt. - Fijn om even met iemand te praten, zonder dat er dringende problemen zijn. - Fijn om geïnformeerd te worden, en dat ik bij vragen naar de SWO kan gaan. - Gaat toch bewuster Hofweekblad hierop lezen. - Gesprek nuttig en informatief. - Gezellig 30x - Goed gesprek 65x - Goed dat SWO dit doet - Goed, duidelijke informatie - Goed, maar te veel vragen - Goed om weer eens na te denken over al die dingen . - Nuttig 10x - Hartstikke goed, niets belastend - Heel fijn gesprek, wil wel vaker - Heel goed, het was gezellig, ik ben heel wat wijzer geworden. 28
4 Vervolgtraject 4.1 Indruk seniorenvoorlichters Na afloop van het huisbezoek geeft de seniorenvoorlichter schriftelijk zijn of haar oordeel over het verloop van het gesprek en hoeveel tijd ermee gemoeid was. Bovendien wordt aangegeven, welke indruk men heeft ten aanzien van eenzaamheid en zelfredzaamheid en of verdere actie nodig is. De eigen indruk van de seniorenvoorlichters is niet opgenomen in deze rapportage. Deze persoonlijke beschrijvingen zijn uitsluitend bedoeld voor de ouderenadviseur om een goede inschatting te kunnen maken van de stand van zaken en eventuele vervolgacties.
Anders
3%
Moeizaam
3%
Prettig/aangenaam
94%
Figuur 4.1 Oordeel over het verloop van het gesprek
Het overgrote deel van de gesprekken is op een prettige of aangename manier verlopen. Slechts zeven gesprekken waren moeizaam. Acht gesprekken zijn om allerlei redenen anders dan anders verlopen, bijvoorbeeld omdat iemand heel erg gespannen was. De duur van de gesprekken varieert van minder dan een uur tot drie uur. De meeste gesprekken duren ongeveer anderhalf uur.
2 ½ - 3 uur 2 - 2 ½ uur
3% 1%
1 ½ - 2 uur
11%
1 - 1 ½ uur ½ -1 uur
50% 36%
Figuur 4.2 Gespreksduur
4.2 Verwijzingen Ouderen met vragen op het gebied van zorg of de Wmo zijn doorverwezen naar het meldpunt voor zorg en welzijn. Ouderen met financiële vragen of behoefte hebben aan hulp bij de financiële thuisadministratie kunnen ondersteuning krijgen via het project ‘De omslag’. 24 personen hebben behoefte aan ondersteuning op dit terrein. Voor (kortdurende) sociale ondersteuning kan men doorverwezen worden bijvoorbeeld naar het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW). Het aantal verwijzingen is gering. 4.3 Vervolgcontacten In principe is het huisbezoek eenmalig. Mochten er bepaalde vragen of problemen gesignaleerd worden, die men niet zelfstandig op kan lossen, dan wordt in eerste instantie verwezen naar de ouderenadviseur. Soms is een telefonisch contact voldoende, maar veelal zal een steuntje in de rug nodig zijn om de eerste stappen naar een bepaalde instantie of persoon te zetten. Met 66 ouderen heeft een vervolgcontact plaats gevonden. De inhoud van de vervolgcontacten is heel divers, maar de meeste hebben betrekking op vervoer, maaltijdvoorziening, het invullen van formulieren en de inzet van vrijwilligers voor allerlei activiteiten. Een globaal overzicht van de vervolgcontacten wordt gegeven in de volgende tabel. 29
Onderwerp Wonen Tijdsbesteding Vervoer Sociale contacten/eenzaamheid Voorzieningen (maaltijd) Voorzieningen (hhhulp) Financiën Gezondheid Totaal
Aantal acties 2012 1 2 4 6 2 2 3 -
Aantal acties 2013 5 8 5 12 2 2 4 2
Aantal acties 2014 9 5 6 20 3 15 5 3
20
40
66
Tabel 4.1 Vervolgacties
Veel ouderen reageren afwachtend of afhoudend op vervolgcontacten. “We redden ons wel”, “We bellen wel als het nodig is”. Dat neemt niet weg, dat wel een vinger aan de pols wordt gehouden.
30
5 Conclusies Doelstelling SOEK stelt zich ten doel: het vroegtijdig signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het stimuleren van eigen initiatief en verantwoordelijkheid. Deze doelstelling wordt gehaald. Uit de rapportage blijkt, dat de huisbezoeken een duidelijke signaleringsfunctie hebben en dat het gesprek wordt aangegaan over oplossingen voor problemen in het dagelijks leven. Wat signalering betreft is de woonsituatie beschreven, de mate van zelfredzaamheid, de ervaren gezondheid, de tijdsbesteding, de sociale contacten, eenzaamheid en de bekendheid en het gebruik van een aantal voorzieningen. Tegelijkertijd is aangegeven op welke terreinen men belemmeringen ervaart en welke oplossingen men daar al dan niet voor gevonden heeft. De huisbezoeken laten zien dat ouderen veel hebben moeten regelen om zelfstandig te kunnen blijven wonen en deelnemen aan het maatschappelijk leven. Duidelijk wordt ook, dat dat regelen niet ophoudt, wanneer men 77 is, maar jaar op jaar blijft toenemen. Met de meeste ouderen gaat het goed. Men is tevreden over de woning, over de bezigheden en over de sociale contacten. Tegelijkertijd ervaart men met het ouder worden steeds meer beperkingen en rapporteert men ook meer eenzaamheid. Het huishouden, de boodschappen, vervoer: het gaat allemaal steeds meer moeite kosten. Veel moeten regelen en qua gezondheid niet goed uit de voeten kunnen, dat maakt ouderen kwetsbaar. Door middel van regelmatige huisbezoeken kan een vinger aan de pols worden gehouden als het gaat om zelfredzaamheid en de toenemende vraag om hulp en ondersteuning. Ouderen worden zoveel mogelijk gestimuleerd om zelf oplossingen voor allerlei praktische, maar ook sociaal-emotionele problemen te vinden. Dat lukt meestal wel, maar er is ook een groep die een steuntje in de rug nodig heeft. Met ongeveer één op de zeven bezochte ouderen vinden vervolgcontacten plaats. Zonder SOEK-huisbezoeken hadden deze vervolgcontacten niet of misschien in een veel later stadium plaats gevonden. In 2014 zijn de huisbezoeken uitgevoerd bij 77-jarigen en een groep oudere ouderen met een gemiddelde leeftijd van 90-jaar. Deze twee groepen zijn met elkaar vergeleken. Bij de meeste bezigheden en activiteiten is een toename van beperkingen te zien. Algemeen: - Totaal zijn er in 2014 in de Hof van Twente 402 ouderen bezocht. - De respons is 59%. - Het gaat om 168 ouderen van 77 jaar en een groep oudere ouderen met een gemiddelde leeftijd van 90 jaar. - In 2013 is eveneens een groep van 90-plussers bezocht. Deze groep is verwerkt in de huidige rapportage en brengt het totaal van oudere ouderen op 274. - Er zijn 22 seniorenvoorlichters op pad geweest. Zelfredzaamheid: Woning en woonomgeving: - Bijna alle bezochte ouderen zijn tevreden over de buurt waarin zij wonen en de woning zelf. - De zelfredzaamheid in de huidige woning is groot. 92% kan zich goed redden, mits men de nodige maatregelen en voorzieningen getroffen heeft. De redzaamheid in de woning wordt minder als men ouder wordt. 8% van de 77-jarigen en 16% van de 90-jarigenkan zich in huis niet goed redden. Zelfredzaamheid bij boodschappen doen: - Gemiddeld kan 65% van de ouderen nog zelfstandig boodschappen doen. Het verschil naar leeftijd is groot. Bij de 77-jarigen kan nog 89% zelfstandig boodschappen doen; bij de 90-jarigen zakt dit naar 50%. Vaak is al hulp ingeschakeld van partner, kinderen of buren. Zelfredzaamheid bij warm eten koken: - Gemiddeld maakt 63% van de ouderen nog elke dag zelf warm eten klaar. Vrouwen hebben aanzienlijk minder problemen met warm eten klaar maken dan mannen. Evenals bij boodschappen doen is er een groot verschil naar leeftijd. Bij de 77-jarigen kookt 76% nog zelf; bij de 90-jarigen zakt dit naar 55%.. Zelfredzaamheid bij vervoer: - 15% van de 77-jarigen heeft problemen met vervoer. Dit loopt bij de 90-jarigen op naar 22%. Veiligheid: - 8% van de bezochte ouderen voelt zich wel eens onveilig in huis. 31
Gezondheid: Ervaren gezondheid: - 59% van de bezochte ouderen ervaart de eigen gezondheid als (zeer) goed. Het verschil tussen de 77-jarigen en de 90-jarigen is opvallend klein. Psychische gezondheid: - Driekwart van de ouderen ervaart geen problemen op het gebied van psychische gezondheid. De verschillen tussen de leeftijdsgroepen zijn erg klein en er zijn nauwelijks verschillen tussen mannen en vrouwen. De meest genoemde klachten zijn gespannenheid en/of stress. Beperkingen: - 69% van de bezochte ouderen noemt beperkingen als gevolg van de gezondheid. De meeste beperkingen zijn er bij het uitvoeren van huishoudelijk werk. Vrouwen hebben vaker beperkingen dan mannen. Het verschil naar leeftijd is groot.45% van de 77-jarigen benoemt beperkingen, tegenover 84% van de 90-jarigen. Vallen: - Gemiddeld is 21% van de bezochte ouderen in de afgelopen 3 maanden gevallen. Het aantal vallers neemt fiks toe met de leeftijd. Van de 77-jarigen is 15% gevallen; bij de 90-jarigen is dit 24%. Medicijngebruik: - De meeste ouderen gebruiken medicijnen op doktersvoorschrift. 91% van de bezochte ouderen gebruikt medicijnen. Over het algemeen kan men zich hier goed mee redden. Tijdsbesteding: Bewegen: - 68% van de bezochte ouderen zegt regelmatig aan sport- of bewegingsactiviteiten te doen. Genoemd worden vooral fietsen, wandelen en tuinieren. Vrouwen bewegen wat minder dan mannen. Beweegactiviteiten lopen terug met het ouder worden van 82% bij de 77-jarigen naar 59% bij de 90jarigen. Recreatie: - Gemiddeld 88% van de bezochte ouderen benoemt recreatieve bezigheden. Veel genoemd zijn Lezen, puzzelen, handwerken en knutselen. Dit geldt zowel voor mannen, als voor vrouwen. 28% zit regelmatig achter de computer. De 77-jarigen computeren bijna twee keer zoveel, als de 90-jarigen (39% tegenover 21%). De meeste ouderen noemen meer dan één recreatieve bezigheid. Vrijwilligerswerk: - 17% van de bezochte ouderen doet aan vrijwilligerswerk. Het doen van vrijwilligerswerk neemt af met de leeftijd. Van de 77-jarigen doet 31% vrijwilligerswerk; bij de 90-jarigen is dit 8%. Mantelzorg: - 13% van de bezochte ouderen geeft momenteel mantelzorg. De meeste mantelzorg wordt aan de partner gegeven. Het geven van mantelzorg neemt af met de leeftijd, van 20% bij de 77-jarigen naar 10% bij de 90-jarigen. - 18% van de bezochte ouderen krijgt mantelzorg. Leeftijd heeft een duidelijke invloed. 3% van de 77jarigen krijgt mantelzorg, tegenover 31% van de 90-jarigen. De percentages lijken aan de lage kant in vergelijking tot monitor resultaten. Tevredenheid tijdsbesteding: - Van de bezochte ouderen is 80% tevreden over de tijdsbesteding; 18% is even tevreden als ontevreden en 2% is ontevreden Sociale contacten en eenzaamheid: Huishoudsituatie: - De huishoudsituatie bij de 77- en 90-jarigen is zeer verschillend. Van de 77-jarigen woont 66% samen met een partner; bij de 90-jarigen is dit gedaald naar 26%. Omgekeerd woont 30% van de 77jarigen alleen. Bij de 90-jarigen is dit 59%. Vrouwen wonen veel vaker alleen, dan mannen. 62% van de bezochte vrouwen woont alleen, tegenover 28% van de mannen. Kinderen: - 91% van de bezochte ouderen heeft kinderen. Contacten met familie, buren, vrienden: - De meeste ouderen (95%) hebben regelmatig contact met hun kinderen, familie, buren en vrienden Een even hoog percentage zegt ook altijd wel bij iemand terecht te kunnen met een vraag of een probleem. Tevredenheid sociale contacten - Een zeer ruime meerderheid, 81%, van de bezochte ouderen is tevreden over de sociale contacten 32
die men heeft. 10% is even tevreden, als ontevreden. Slechts enkele ouderen zijn ontevreden. Veranderen sociale contacten: - 8% van de ouderen wil wat veranderen of verbeteren aan de sociale contacten. Sommigen hebben het gewoon te druk en willen meer tijd voor zichzelf. Anderen willen juist wat meer vriendschap en contact. Eenzaam voelen: - Ondanks de tevredenheid over de sociale contacten voelt 19% van de ouderen zich wel eens eenzaam. Eenzaamheid neemt toe met de leeftijd. Van de 77-jarigen is 15% eenzaam. Bij de 90jarigen stijgt dit naar 21%. Vrouwen zijn vaker eenzaam, dan mannen. 22% van de vrouwen is eenzaam, tegenover 14% van de mannen. Voor een aantal mensen (20 personen), is eenzaamheid een probleem. De helft van hen stelt een contact met de ouderenadviseur op prijs. Voorzieningen: Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente: - 48% van de bezochte ouderen weet waarvoor men terecht kan bij de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente. - 21% neemt wel eens deel aan activiteiten van het welzijnswerk ouderen. Bekendheid meldpunt zorg en welzijn - 43% van de bezochte ouderen kent het meldpunt. Financiële administratie: - 48% van de ouderen is op de hoogte van allerlei financiële regelingen, zoals gemeentelijke heffingen, zorgtoeslag en dergelijke. - Van de bezochte ouderen hebben 24 personen behoefte aan ondersteuning bij de financiële administratie.
33
34
Bijlage 1
Opmerkingen bij vragenlijst SOEK Hof va Twente 2014 (bewerkt) 1.4 Zich in huis kunnen redden door: Huishoudelijke hulp 14x Thuiszorg 6x Dagverzorging Hulp van kinderen 4x Hulp partner Er is een tuinman 2x en iemand die de woning onderhoudt. Met hulpmiddelen, rollator 2x Aanpassing douche 4x Aanpassing in de badkamer 4x Aanvraag voor douchestoel en scootmobiel 2x is onderweg Badkamer en slaapkamer beneden 4x Stopcontacten in de woning veranderen (te laag) Aangepaste woning 3x Een opstapbankje voor de bovenste kastjes. Elektrische rolstoel Hoog toilet 2x Andere woning / appartement 2x Traplift 4x Ruimere slaapkamer 1.5 Zelf boodschappen doen? Met schoondochter 8x Met dochter 20x Met neef Alles met de auto 3x Altijd met de fiets 2x Boodschappen dienst 2x Thuiszorg/hulp 11x Bussendienst Buurman Familie 10x Zoon 16x (Klein)kinderen 23x Doen ze samen 7x Partner 22x Met de rollator 5x Twee vrijwilligers die om de beurten de boodschappen doen 1.6 Warm eten klaar maken? 1 x per week komt slager eten brengen voor gehele week Diepvries 7x Kant en klaar maaltijd 8x Maaltijd service/Tafeltje-dek-je 20x Af en toe zelf koken en af en toe kant en klaar maaltijden Dochter kookt 18x Inwonende zoon kookt 3x. Kinderen 1x Samen 12x Doet de hulp Partner 30x Eet beneden in het restaurant Eet bij zoon en schoondochter 6x Familie 4x Gaat 5 dagen in de week voor de warme maaltijd naar Herfstzon 2x Haalt iets bij de chinees of cafetaria 35
Iets heel gemakkelijks Ik eet geregeld bij de kinderen voor de gezelligheid. Ik kook voor twee dagen. Krijgt eten van restaurant de Haverkamp 3x Mijn zus Uit eten 1.8 Oorzaak vervoersproblemen Beperkte financiële middelen Beschik zelf niet over een auto 3x Regiotaxi komt afspraken onvoldoende na Evenwichtsproblemen. Door oogziekte afhankelijk van anderen Geen rijbewijs meer, kan niet goed zien. Ik durf niet meer de snelweg op In de winter te koud op de scootmobiel lastig om goede tijden af te spreken o.a. doktersbezoek Mag geen auto meer rijden Moet gedoseerd reizen vanwege de korting op de zones Problemen met parkeren Regiotaxi slecht geregeld Rijd nog wel auto maar niet in de avond uren Rijdt zelf alleen kleien afstanden. Rolstoel gebonden Slecht ziend Sommige taxichauffeurs zijn niet behulpzaam genoeg. Te omslachtig, er is geen rechtstreeks vervoer. Veel tijd kwijt. Regiotaxi maakt veel omwegen Vrouw heeft slechte gezondheid, daardoor niet ver weg 1.9 Oplossingen vervoersproblemen Ik laat me vervoeren door kinderen of kennissen Aanpassingen aan de fiets (driewieler) Regiotaxi 41x en Valys Openbaar vervoer Buren 4x Kinderen 29x Familie 7x Gehandicapten parkeerkaart 2x Busje vrijwilligers Rode Kruis bus Rolstoel taxi Trein Vaste vriendenkring 1.10 Onveilig voelen Alarm op alle deuren (na inbraak). Deuren op slot 3x Onveilig voelen door inbraken 5x Familie zorgt dat ze nooit lang alleen thuis is. Goed beveiligde woning met extra sloten. Goede sloten 3x en alarm van Carint. Meer contacten met de buren. Hond thuis 2.3 Wat kan men niet meer door gezondheid? Alles gaat langzamer Alles gaat wat moeilijk Beperkingen door oogziekte Biljarten 36
Busreizen (in en uitstappen) wandelen De deur uit gaan. De tuin 12x Kan niet meer fietsen 5x Kan niet meer auto rijden 4x Geen piano meer spelen Ik heb ouderdomsdementie Ik kan geen buitenwerk meer uitvoeren, zoals bloemen plukken. Ik kan niet meer alleen douchen Klarinet spelen vanwege artrose Niet meer kunnen uitgaan. Sporten Zelfstandig buitenshuis iets ondernemen 2.7 Redden met medicijnen Thuiszorg 13x Dochter 5x Zoon. Baxter 2x Partner 4x 3.1 Andere bewegingsactiviteiten Therapie (doktersadvies) 6x Dagopvang Diepenheim 4x Gymnastiek 12x Spelen met achterkleinkinderen Boerderij 4x Heel Nederland beweegt 5x Fietsen op hometrainer 7x Koersbal 3x Yoga 5x Ik loop een klein stukje met de rollator 6x Mountainbiken Nordic Walking 2x Aquajogging Roeien Tai Chi Tennis Volksdansen 3.2 Andere hobby's De natuur in met auto of scootmobiel Beeldhouwen/tekenen/schilderen 6x Dansen Toneel en concerten 2x Bloemen en planten 4x Boeken vertalen Vogels 5x Breien en haken 2x Bridge 2x Dagbesteding bij zorgboerderij Rummikub 5x Elke week 1 dag uit met de auto Koken 4x Filmen en bewerken Fotograferen 3x Genealogie 2x Huis smaakvol inrichten Jacht en archeologie Jeu de boules 37
Knutselen aan de auto. Bezigheden in huis Kringloopwinkels bezoeken Kaarten in 3d maken Menclub/paarden 4x Mozaik Musea bezoeken Dieren op het erf Naaien 2x Naar een rommelmarkt Politiek Postzegels verzamelen Reizen Schaken Gezellig samen eten Schrijven 3x Sjoelen Spelletjes 3x Sport kijken 5x Studie geschiedenis Studieclub veeteelt TV kijken 16x Winkelen Verzamelen prenten Verzorgen van kleinvee Welfare Weven en spinnen 3.3 Vrijwilligerswerk 1 x per maand krantje rondbrengen Aandacht voor bejaarde buren Alleenstaande bezoeken Ouderensoos 6x Bij de voetbal 5x Breien voor kerstmarkt Busdienst voor dagverzorging 2x Orgeldienst/piano Collecteren 2x Dagopvang 2x Gastvrouw restaurant Stoevelaar Wereldwinkel Hofdames Hulp geven aan een dementerende kennis. IJsclub, Goors Historie, rally Bezoek regelmatig mensen met beperkingen. In de Wheehof In het verpleeghuis 10x Kerk 8x Kerkhof schoonhouden 2x Lectuur weggeven. Leiding handwerkclub Molen van Buursink Museum 6x . Penningmeester kaartclub Rode Kruis (begeleider van activiteiten) 2x Historische vereniging Secretaris heemkunde Zonnebloem 2x Verwantenraad Winkeltje Wieken Zendingswerk 38
3.4 Mantelzorg geven Partner 16x Zus 4x Schoonzus Buren 5x Dochter Zoon 2x Gehandicapten Gezin van zoon Vriend(in) 3x Moeder en schoonmoeder Nicht Oudere dame 2x Via bezoek aan ouderen Zwager 3.5 Mantelzorg krijgen Broer en schoonzus (Klein)kinderen 8x Dochter 7x Schoondochter 9x Zoon 7x Partner 11x Familie 3.6 Andere activiteiten ANBO Archiveren van allerlei ontwikkelingen in de HvT Carnaval GCOP Goor collectief Hand- en spandiensten eigen zaak. Ik geef lezingen KBO 4x Studiegroep voor ouderen Werkgroep Witten 3.8 Veranderen activiteiten Beetje gezelschap overdag Cursus schilderen in de buurt Een tweede leven, meer tijd Gezondheid laat hem in de steek Graag wat meer hobby en wat meer energie Graag weer naar buiten, zoals voor ziek worden Iemand die een beetje komt babbelen Iets meer tijd krijgen voor zichzelf Ik ben erg tevreden, want ik ga met het Rode Kruis een week weg met een bootreis. In de avond uren meer aanspraak Komt tijd te kort Meer handwerken Meer ondernemen Meer wandelen Op de duur meer vrijwilligerswerk Vriendschap Wil graag gaan breien Zou wel eens willen kaarten. 4.1 Huishoudsituatie anders Bij zoon en schoondochter 9x Boerderij met 2 woongedeelten 39
Bij dochter en schoonzoon 11x Geschakeld met kinderen 3x Geschakeld met kleinzoon en gezin. Ik woon alleen naast mijn zoon. Ik woon geschakeld met de kinderen 2x. Ik woon samen met mijn zoon 9x. Partner in verzorgingshuis Samen met schoonzus Samen met vrouw en schoonzus Samen met broers 4.7 Veranderen sociale contacten Bezoek afleggen met scootmobiel Bridge club bezoeken. Contact met gelijkgestemden Contacten op zondag. Dat er iemand langskomt komt voor een praatje Contact met de buren 2x Een echte vriendschap Een fijne vriendin Erop uit. Mis een goede buurvrouw. Wil graag gezellige omgang Graag contact met iemand met brede kennis om over van alles te praten Meer contacten, we zitten veel thuis Meer buitenhuis ondernemen Meer contacten 2x Meer tijd voor de sociale contacten Noaberschap Op bezoek voor de gezelligheid en afleiding. Soms wil ik ‘s avonds wel eens een activiteit. Zaterdag is een eenzame en lange dag. Een maatje om spelletjes mee te doem of een ommetje buiten maken. Ik zou het wel prettig vinden als er met me gewandeld wordt. Dit is, omdat ik met een rollator loop. Meer bezoek voor een praatje. 4.9 Eenzaamheid voorkomen Achter de computer Actief blijven 2x Actiever zijn 2x Afleiding zoeken 2x Onder de mensen blijven Bezig zijn, niet stil gaan zitten en erop uitgaan 7x Blijven praten met de medemens Contact zoeken en onderhouden 11x Door goed contact met familie, buren en vrienden Door praten met de kinderen Door te kaarten en met vrienden, naar buiten te gaan en wandelen. Ga bij een vereniging als je jezelf niet kunt amuseren. Ga onder de mensen Ga veel puzzelen en lezen. Ga fietsen TV kijken. In contact blijven met mensen Je moet je open stellen 3x en contact zoeken 2x. Jezelf aanpakken Kerkkoor zorgt voor afleiding Leer bridgen Lid worden van een vereniging 2x Mensen ontmoeten, reageren op bijeenkomsten 40
Mensen uitnodigen, zelf er op uit gaan Naar buren toe gaan voor een gesprek. Niet eigenwijs zijn en ook goed naar anderen luisteren. Proberen dingen te ondernemen , bv handwerk club , vrouwen van nu. Proberen onder de mensen te blijven goed met werk is belangrijk Samen iets ondernemen, een hobby, bezoekje brengen. Veel contacten en hobby. Voor alles een levendige belangstelling hebben. Wat aanpassen en zelf ondernemen Zelf veel doen en in contact blijven met mensen en organisaties . Zelf wat ondernemen Zichzelf vermaken, TV kijken, lezen, enzovoort. Zoon bellen Zorg dat je wat omhanden hebt, wat je interesseert en wat je bezig houdt. 3.7 Reacties op de huisbezoeken - Aangenaam 5x - Alleraardigst gesprek - Belangrijk en verhelderend over alle komende veranderingen - Ben nu goed geïnformeerd - Voor mensen die hulp nodig hebben is het een goed gesprek - Bijzonder goed - Boeiend - Meneer vindt het prettig om op de hoogte te blijven, mocht er op den duur hulp nodig zijn. - Verhelderend gesprek - Fijn gesprek 16x - Fijn gesprek, u mag elke week komen. - Gezellig en open gesprek - Een goed gesprek. Veel informatie - Een positief samenzijn, leuk gesprek - Een prettig gesprek. Partner vind het bijzonder en goed dat bejaarden worden bezocht. - Fijn dat je er was 4x - Meneer gaat er vanuit dat er ook wat mee gedaan wordt. - Fijn om even met iemand te praten, zonder dat er dringende problemen zijn. - Fijn om geïnformeerd te worden, en dat ik bij vragen naar de SWO kan gaan. - Gaat toch bewuster Hofweekblad hierop lezen - Gesprek nuttig en informatief. - Gesprek oude koek. - Gezellig 30x - Goed gesprek 65x - Goed dat SWO dit doet - Goed, duidelijke informatie - Goed, maar te veel vragen - Goed om weer eens na te denken over al die dingen . - Nuttig 10x - Hartstikke goed , niets belastend - Heel fijn gesprek wil wel vaker - Heel goed, het was gezellig, ik ben heel wat wijzer geworden. - Heel ontspannen, heel gezellig, veel punten doorgenomen. - Helder - Het heeft niet zo veel nieuws opgeleverd, maar wel dingen waarover je kunt nadenken. - Duidelijk - Het was wel een interessant en prettig gesprek. - Een gezellig gesprek en het is fijn om aandacht te krijgen. - Prettig gesprek 20x - Een goed gesprek. Nu nog niets nodig maar wie weet in de toekomst - Heel mooi. - Ik weet al heel veel en bij vragen trek ik wel aan de bel. - Interessant - Is goed er eens over te praten 41
- Je steekt er altijd wat van op . - Je weet nooit waar het goed voor is . - Kom eens weer terug! - Leerzaam en gezellig - Leuk 10x - Plezierig 3x - Mooi gesprek, blij met de informatie . - Nu meer op hoogte van de mogelijkheden indien situatie verandert. - Nuttig en voor herhaling vatbaar. Prettig gesprek gehad. - Wel leerzaam, we worden een beetje wijzer. - Tevreden 2x - Ontzettend gezellig - Positief en openhartig gesprek - Prettig gesprek, weet nu waar hij terecht kan indien nodig. - Prettig informatief gesprek, zie het nut er nu wel van in. - Prettig om met iemand te praten die geduld en begrip heeft. - Prima 15x - Rustig verlopen - Verhelderend - Een zinvol, prettig gesprek - Vond de informatie fijn, bewondering voor de vrijwilligers - Was eigenlijk niet nodig, maar toch je weet maar nooit. - Fijn dat SWO ook belangstelling heeft voor ouderen zonder dat er een zorgvraag is. - We hebben gezellig gepraat en alles was duidelijk. - Wel fijn om even een gesprek te hebben over alle mogelijkheden. - Leerzaam. - Zinvol 4x - Wij kunnen ons nog goed redden, dus eigenlijk nog niet nodig. - Zeer goed - Zet het voort, met een goed gesprek en de gezellige samenkomst. - Zinvol en belangrijk voor de verwerking van deze informatie.
42
43
